Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fitonomus (lat. Phytonomus variabilis) — buğumayaqlılar tipinin sərtqanadlılar dəstəsinin fəsiləsinə aid olan növ.
| Fitonomus | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Fitonomus | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xarici quruluşu
Yetkin fitonomus 5–8 mm (xortumsuz) böyüklükdə olur. Böcəyin başı uzanaraq boru formasını almışdır. Cavan böcəklərin rəngi sarımtıl-bozdur. Yaşlı böcəklərin üzəri boz tükcüklərlə örtülü olur. Böcəklərin üst tərəfindən uzununa doğru əvvvəlcə enli, sonra isə birdən nazilən tünd-qəhvəyi rəngli zolaq gedir. Yumurtası 0,5-0,65 mm böyüklükdədir, ellips şəklindədir, əvvəlcə sarı-kəhrəba rəngində olub, inkişaf etdikcə tədricən tutqunlaşır. Sürfənin uzunluğu 10 mm-dir. Ayaqsızdır. Bədənin alt tərəfindən hər buğumda bir cüt iri şişkinlik vardır. Bunlar sürfənin hərəkət etməsinə, daha doğrusu, sürünməsinə kömək edir. Sürfənin rəngi yaşıldır, başı tünd-qonur, yaxud qara rənglidir. Pupu böcəklərə xas olan açıq tiplidir və ipək sapdan toxunmuş barama içərisində yerləşir.
Həyat tərzi
Böcəklər yetkin dövründə xortumları ilə bitkilərin gövdələrini deşib, yumurtaqoyanı vasitəsilə ora yumurta qoyur. Hər bir deşikdə 15-25 yumurta olur. Bir dişi böcək ömrü boyu 2000-2500-ə qədər yumurta qoya bilir. Rüşeymin inkişafı dövrü 10-18 gündür. Yumurtadan çıxan sürfə gövdənin ucuna doğru sürünərək, cavan yarpaqların və təpə tumurcuqlarının arasına girib 9qapalı yaşayış dövrü) onları gəmirir. Bitkilərin üzərində sürfələrin miqdarı çox olan zaman onların böyüməsi dayanır. Sürfələr tədricən böyüyüb, açıq-yaşayış dövrünə keçərək açılmış yarpaqlarla qidalanır. 15-28 gündən sonra sürfə bir neçə yarpağı bir-birilə birləşdirib, arasında topdan barama hörür və onun içərisində pup halına keçir. Pupun inkişafı 6-11 gün davam edir, onlardan çıxan cavan böcəklər bir müddət yonca bitkisi ilə qidalanır, yay istilərinin düşməsi ilə əlaqədar olaraq kölgə yerlərə (bağlara, kolluqlara, tökülmüş yarpaqların altına və s.) girib yay yuxusuna gedir. Böcəklərin əksəriyyəti yonca tarlasından çox da uzaqlaşmır. Havaların sərinləşməsi ilə əlaqədar olaraq böcəklər yay yuxusundan oyanır. Böcək pupdan çıxan zaman onda cinsi məhsullar yetişməmiş olur. Bu məhsul (yumurta) payızda yetişir, bundan sonra o, yumurta qoymağa başlayır. Fitonomusun əsas zərərverici fazası onun sürfəsidir. Sürfələr yoncadan başqa heç bir bitki ilə qidalanmır. Qidalanma nəticəsində yem məhsulu kəmiyyətcə azalır və onun kefiyyəti xeyli pisləşir. Fitonomusun sürfələrinin tüfeyli minici konidia (Conidia exiqua Gerw) və göbələk xəstəliyi (Tarichum phytonomi Jacz.) kütləvi surətdə məhv edir.
Yayılması
Rusiyanın Avropa hissəsi, Qafqaz, Qazaxıstan, Orta Asiya və Kiçik Asiya, bütün Qərbi Avropa, Norveç istisna olmaqla, Kanar adaları, Şimali Afrika, Şimali Amerikada yayılıb. Azərbaycanda yonca bitkisi əkilən bütün rayonlarda fitonomus geniş yayılmaqla onun ən təhlükəli zərərvericisi hesab olunur.
İstinadlar
- S.R.Məmmədova, B.B.Xəlilov. Kənd təsərrüfatı entomologiyası. 1986, səh 188
- "Определитель жуков-долгоносиков (Coleoptera: Curculionidae) России". 2019-09-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-19.
Ədəbiyyat
- S.R.Məmmədova, B.B.Xəlilov. Kənd təsərrüfatı entomologiyası. 1986, səh 188
Xarici keçidlər
- Листовой люцерновый долгоносик Phytonomus variabilis Hbst Arxivləşdirilib 2011-12-27 at the Wayback Machine
- Определитель жуков-долгоносиков (Coleoptera: Curculionidae) России
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fitonomus lat Phytonomus variabilis bugumayaqlilar tipinin sertqanadlilar destesinin uzunburun bocekler fesilesine aid olan nov Fitonomus Elmi tesnifat XETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Fitonomus Beynelxalq elmi adi Hypera postica Leonard Gyllenhaal 1813Sekil axtarisiITIS 618181NCBI 36757 Mundericat 1 Xarici qurulusu 2 Heyat terzi 3 Yayilmasi 4 Istinadlar 5 Edebiyyat 6 Xarici kecidler 7 Hemcinin baxXarici qurulusuredakteYetkin fitonomus 5 8 mm xortumsuz boyuklukde olur Boceyin basi uzanaraq boru formasini almisdir Cavan boceklerin rengi sarimtil bozdur Yasli boceklerin uzeri boz tukcuklerle ortulu olur Boceklerin ust terefinden uzununa dogru evvvelce enli sonra ise birden nazilen tund qehveyi rengli zolaq gedir Yumurtasi 0 5 0 65 mm boyuklukdedir ellips seklindedir evvelce sari kehreba renginde olub inkisaf etdikce tedricen tutqunlasir Surfenin uzunlugu 10 mm dir Ayaqsizdir Bedenin alt terefinden her bugumda bir cut iri siskinlik vardir Bunlar surfenin hereket etmesine daha dogrusu surunmesine komek edir Surfenin rengi yasildir basi tund qonur yaxud qara renglidir Pupu boceklere xas olan aciq tiplidir ve ipek sapdan toxunmus barama icerisinde yerlesir 1 Heyat terziredakteBocekler yetkin dovrunde xortumlari ile bitkilerin govdelerini desib yumurtaqoyani vasitesile ora yumurta qoyur Her bir desikde 15 25 yumurta olur Bir disi bocek omru boyu 2000 2500 e qeder yumurta qoya bilir Ruseymin inkisafi dovru 10 18 gundur Yumurtadan cixan surfe govdenin ucuna dogru surunerek cavan yarpaqlarin ve tepe tumurcuqlarinin arasina girib 9qapali yasayis dovru onlari gemirir Bitkilerin uzerinde surfelerin miqdari cox olan zaman onlarin boyumesi dayanir Surfeler tedricen boyuyub aciq yasayis dovrune kecerek acilmis yarpaqlarla qidalanir 15 28 gunden sonra surfe bir nece yarpagi bir birile birlesdirib arasinda topdan barama horur ve onun icerisinde pup halina kecir Pupun inkisafi 6 11 gun davam edir onlardan cixan cavan bocekler bir muddet yonca bitkisi ile qidalanir yay istilerinin dusmesi ile elaqedar olaraq kolge yerlere baglara kolluqlara tokulmus yarpaqlarin altina ve s girib yay yuxusuna gedir Boceklerin ekseriyyeti yonca tarlasindan cox da uzaqlasmir Havalarin serinlesmesi ile elaqedar olaraq bocekler yay yuxusundan oyanir Bocek pupdan cixan zaman onda cinsi mehsullar yetismemis olur Bu mehsul yumurta payizda yetisir bundan sonra o yumurta qoymaga baslayir Fitonomusun esas zererverici fazasi onun surfesidir Surfeler yoncadan basqa hec bir bitki ile qidalanmir Qidalanma neticesinde yem mehsulu kemiyyetce azalir ve onun kefiyyeti xeyli pislesir 1 Fitonomusun surfelerinin tufeyli minici konidia Conidia exiqua Gerw ve gobelek xesteliyi Tarichum phytonomi Jacz kutlevi suretde mehv edir YayilmasiredakteRusiyanin Avropa hissesi Qafqaz Qazaxistan Orta Asiya ve Kicik Asiya butun Qerbi Avropa Norvec istisna olmaqla Kanar adalari Simali Afrika Simali Amerikada yayilib 2 Azerbaycanda yonca bitkisi ekilen butun rayonlarda fitonomus genis yayilmaqla onun en tehlukeli zerervericisi hesab olunur Istinadlarredakte 1 2 S R Memmedova B B Xelilov Kend teserrufati entomologiyasi 1986 seh 188 Opredelitel zhukov dolgonosikov Coleoptera Curculionidae Rossii 2019 09 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 06 19 EdebiyyatredakteS R Memmedova B B Xelilov Kend teserrufati entomologiyasi 1986 seh 188Xarici kecidlerredakteListovoj lyucernovyj dolgonosik Phytonomus variabilis Hbst Arxivlesdirilib 2011 12 27 at the Wayback Machine Opredelitel zhukov dolgonosikov Coleoptera Curculionidae RossiiHemcinin baxredakte Menbe https az wikipedia org w index php title Fitonomus amp oldid 6813836