fbpx
Wikipedia

Fatimə

Avqust 01, 2021

Fatimə (ərəb. فاطمة ‎‎) və ya Fatimeyi-Zəhra (ərəb. فاطمة الزهراء‎‎) (tam adı: Fatimə binti Məhəmməd əl-Haşimi əl-Qüreyşi; ən tezi 604 və ən geci 604, Məkkə, Hicaz – 28 avqust 632, Mədinə, Hicaz, Səudiyyə Ərəbistanı) — Müsəlmanların sonuncu peyğəmbəri Məhəmməd peyğəmbərin birinci həyat yoldaşı Xədicədən olan qızı, Məhəmməd peyğəmbərin əmisi oğlu, IV Raşidi xəlifə, şiələrin I imamı və xəlifəsi, II məsumu Əli ibn ƏbuTalib həyat yoldaşı, şiələrin II və III imamları Həsən ibn Əli və Hüseyn ibn Əlinin anası. Əhli-beytin 5 üzvündən biri.

Fatimə
ərəb. فاطمة بنت محمد‎‎
Doğum tarixi ən tezi 604 və ən geci 604
Doğum yeri
Vəfat tarixi 28 avqust 632 (28 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Həyat yoldaşı
Uşağı
Atası Məhəmməd
Anası Xədicə
Fəaliyyəti klirik
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
YAŞAYIŞI
Ad və Ləqəbləri · Fədəkiyyə xütbəsi · Fədək ·
FATİMƏ QURANDA
İnsan surəsi · Kovsər surəsi · Təthir ayəsi · Mübahilə ayəsi · Nur ayəsi
YERLƏR
Fədək · Beytül Əhzan · Bəni Haşim məhəlləsi · Səqifə
İNSANLAR
AİLƏMəhəmməd · Xədicə · Əli
ÖVLADLARHəsən · Hüseyn · Zeynəb · Ümmü Külsüm · Möhsün
YAXINLARIFizzə · Ümmü İmən · Əsma
BAŞQALARIÖmər bin Xəttab · Qonfoz · Müğəyrə
BAĞLI
Fatimə təsbihatı · Fatimə kitabı · Fatimə lövhəsi hədisi · Mübahilə günü · Fatimiyə günləri

Fatimə Nəcran nəsranilərilə edilən Mübahilə günündə Məhəmmədin yanında olan yeganə qadındır. O, Əbu Bəkrə beyət etməmiş və ona qarşı çıxmışdır. Fədəkiyyə xütbəsində Fədəyin qəsbi və Əlinin xilafətini müdafiə etməsi məşhurdur. Fatimə Məhəmmədin vəfatından sonra, Cəmadiyəlaxir ayının 3-cü günü hicri-qəməri 11-ci ildə Mədinədə dünyasını dəyişib, gecə, gizlicə dəfn edilib. Fatimə məşhur ərəb qadınlarındandır. İbn Tayfur (ö. 280) Fatiməyə aid xütbələri "Bəlağatun-Nisa" adlı kitabda nəql etmişdir. Fədək haqqındakı ona məxsus xütbəni Əbu Talib sülaləsi öz uşaqlarına öyrədirdilər.

İsmaili şiələrinin sülaləsi olan və X–XII əsrlərdə Misirdə və Şimali Afrikada hakimlik edən Fatimilər sülaləsinin adı məhz Fatimə ilə bağlıdır və bu onların Fatimənin nəslindən olduğunu göstərir.

Müsəlmanlar ondan danışarkən "Məsumə", "Cənnət qadınlarının seyyidəsi", və ya "Peyğəmbər qızı" deyirlər. Türk-İslam mədəniyyətində isə adından əvvəl "Həzrəti", "Xanım", adından sonra isə "salamullahi aleyha" və ya "rdiallahu ənha" kimi deyimlərdən istifadə edilir. Yazıda "Hz. Fatimə (s.ə.)" formasında qısaldılan bu ifadələrlə ona qarşı sevgi və hörmət ifadə olunur.

Nəsil, Künyələr və Ləqəblər

Fatimənin atası Məhəmməd, anası Xüveylid b. Əsəd b. Əbdülüzza b. Kusay b. Kilabın qızı Xədicədir. Fatimənin bir çox ləqəbləri var: Zəhra, Siddiqə, Tahirə, Raziyə, Mərziyyə, Mübarəkə, Bətül. Bunlardan ən çox məlum olanlarından biri olan "Zəhra" ləqəbi çox zaman adı ilə birlikdə Fatimeyi-Zəhra və ya ərəbcə tərkibi ilə Fatimətüz-Zəhra şəklində işlədilir. Öz adından belə çox istifadə edilən Zəhra, parlayan, parlaq, aydın və s. kimi mənalara gəlir. Fatimənin bir neçə künyəsi var. Bunlardan ən məşhurları bunlardan ibarətdir: Ümmü Əbiha, Ümmül-Əimmə, Ümmül-Həsən və Ümmül-Hüseyn Digər ləqəb və künyələri: Bətül, Siddiqə, Mübarəkə, Tahirə, Zəkiyyə, Raziyyə, Mərziyyə, Muhaddəsə, Əşrəfətul-Nisa, Meymunə, Ümmül-Əimmə, Əl-Məvziya, Əl-Kübra, Səyyidətul-Nisail-Muminat, Əfdalul-Nisail-Əhlül-Cənnəti, Bizzatuz-Tahirə, Ümmü Muhsin.

Soyu

İsmayılın nəslinin Ədnanilər (Adnanilər) qövmünün Qüreyş qəbiləsinin Bəni-Haşim tayfasının Bəni-Əbdülmüttəlib ailəsinə mənsubdur. Fatimənin atası Məhəmmədin soyu İbrahimdən gəlir. Rəvayət edilən soy silsiləsi bu şəkildədir: Fatimə, Məhəmməd, Abdullah, Əbdülmüttəlib (Şeybə), Haşim, Əbdülmanaf (Muğirə), Qusayy, Kilab, Mürrə, Kab, Lüey, Qalib, Fixr, Malik, Nadr, Kinanə, Xüzeymə, Müdrikə (Amir), İlyas, Mudar, Nizar, Maad, Ədnan (Adnan)

Doğumu və Ölümü

Fatimə Məkkədə Məhəmmədin evində dünyaya gəlib. Ancaq Şiə və Sünni mənbələrində dünyaya gəlişi haqqında müxtəlif fikirlər vardır. Əhli-Sünnə mənbələri Fatimənin təvəllüdünü Məhəmmədin besətindən beş il əvvəl və Kəbənin bərpa olunduğu il kimi qeyd etmişdir. Amma Kuleyni, Üsuli-Kafi kitabında belə yazır: "Zəhranın doğumu besətdən beş il sonra gerçəkləşmişdir." Yaqubi isə belə yazır: "Fatimə vəfat (şəhadət) edəndə 23 yaşında idi." Doğumunun Məhəmmədin besəti ilində olması fikri eyni zamanda Şeyx Tusinin, Fatimənin Əli ilə ailə quranda yaşının 13 (Hicrətdən beş ay sonra) olduğunu qeyd etdiyi fikirlə də üst-üstə düşür. Şiə və Sünni mənbələrində Fatimənin nütfəsinin necə yarandığına dair hədislər var. Mənbələrə görə Məhəmməd Allahın əmri ilə, qırx gecə Xədicədən uzaq durmuş, ibadət və orucla keçən 40 günün ardından və Meraca çıxıb orada cənnət yeməyi, yaxud meyvəsindən yedikdən sonra Xədicənin yanına gəlmiş və o şəkildə Fatimənin nuru Xədicədə qərar qılınmışdır. Şiə və Sünni mənbələri Fatimənin hicrətin 11-ci ilində öldüyü barədə ittifaq etmişlər. Ancaq ay və gün barədə ixtilaf etmişlər. Bu məsələ haqqında bəziləri Fatimənin atasının vəfatından sonra 24 gün yaşadığı və bəziləri isə 8 aya qədər bu sayı uzatmışlar. Şiələr arasında məşhur fikir isə atasından 3 ay sonra dünyadan köçdüyü istiqamətindədir. Məhəmmədin 28 Səfərdə vəfat etdiyi düşünülsə, bu tarix 3 Cəmadiyülaxıra uyğun gəlir. Fatimənin doğum günü haqqındakı fərqli fikirlərin olması, təbii olaraq yaşadığı müddətinin nə qədər olduğunda da ixtilafların olmasına səbəb olur. Bu müddəti 18 ilə 35 arasında qeyd etmişlər. Əgər doğumu Məhəmmədin besətinin 5-ci ilinin Cəmadiyülaxır ayı olaraq götürülsə və ölümü hicrətin 11-ci ilində olsa, bu iki tarix arasındakı fasilə 18 il olur. Bu nəzər şiə imamları Məhəmməd Baqir və Cəfər Sadiqdən nəql edilən iki rəvayətə görədir.

Uşaqlığı

Fatimə atası Məhəmmədin evində və onun dini təlim və tərbiyəsi altında yetişib. Uşaqlıq dövrü İslamın yetişməyə başladığı və rəqiblər tərəfindən müsəlmanlara məhdudiyyət qoyulan dövrlərdir. Bütünlüklə müsəlmanlar üçün imtahan və işgəncələrin olduğu dövrdür. Bu dövr quru və yandırıcı Şeb-Əbu Talib dərəsində aclıq, susuzluq və əzablarla keçən iqtisadi və sosial blokada və mühasirənin olduğu dövrdür. Bu dövrlər eyni zamanda Fatimənin yaxınlarını itirdiyi dövrdür: Anası Xədicə və eyni şəkildə atası Məhəmmədin ən önəmli himayəçisi olan Əbu Talibin həyatlarını itirdiyi dövrdür. Məhz bu dövrlərdə atası Məhəmmədi himayə etməsi və onu sakitləşdirməyinə görə atası ona "Ümmü Əbiha" (atasının anası) ləqəbini vermişdir. Bu da onun Məhəmmədin yanındakı dəyər və məqamını ortaya qoymaqdadır. Müsəlmanların Məkkədən Yəsribə (Mədinətun-Nəbi, sonradan sadəcə Mədinə) hicrətləri də bu dövrlərdə baş vermiş və sonralar bu hicrət İslam tarixinin (təqvimin) başlanğıcı olaraq qəbul edilmişdir. Məhəmməd Mədinəyə getdikdən sonra, ailəsi də oraya getdi. Bəlazuri belə yazır: "Zeyd b. Harisə və Əbu Rafi, Fatimə və Ümmü Gülsümü ora aparmaqla vəzifələndirilmişdi." Ancaq İbn Hişam, Abbas ibn Əbdülmüttəlibin onları aparmaq üçün vəzifələndirildiyini yazmışdır. Zəhra və Ümmü Gülsüm özlərini aparmaqla vəzifəli olan şəxslərlə bərabər dəvələrə minərək hərəkət ediblər. Bu zaman Məhəmmədin düşmənlərindən və davamlı olarak onu pisləyən Xuveyris b. Nuqeyz onların yanına gələrək dəvələrinə zərər verir. Dəvə qorxur və qaçır. Fatimə və Ümmü Gülsüm yerə düşürlər. İbn Hişam və başqa tarixçilər Fatimənin bu hadisədən aldığı yaranın nə olduğunu yazmayıblar, ancaq mənbələrə görə, Fatimə bu hadisədən yara almışdır. Yaqubi isə belə yazıb: "Əli b. Əbu Talib onu Mədinəyə apardı." Digər şiə mənbələri də Yəqubinin yazdıqlarını təsdiq edir. Məsələn, Şeyx Tusi, "Əmali" kitabında Məhəmmədin Qubada gözlədiyini və "əmi oğlum (yəni Əli b. Əbu Talib) və qızım gəlməyənə qədər Mədinəyə girməyəcəyəm" dediyini yazmışdır. Şeyx Tusinin yazdığına görə, Fatimə ilə yanaşı Əlinin anası Fatimə binti Əsəd və Əbdülmüttalib b. Zübeyrin (Dəbaətin nəqlinə görə isə Zübeyrin) qızı Fatimə də Əli ilə birlikdə hicrət etmişlərdir.

Evlilik

 
Fatimə və Əli Məhəmmədin hüzurunda evlənərkən ("Siyəri-Nəbi" əsərinin 1595-ci ilə aid şəkilli nüsxəsindən bir səhifə, Topqapı Sarayı Muzeyi, İstanbul, Türkiyə)

Fatimənin evlənmək üçün çox elçisi olub. Məhəmmədin səhabələrindən Ömər, Əbu Bəkr, Əbdürrəhman ibn Əfv və s. kimiləri ona elçi olmuş, ancaq Məhəmməd qəbul etməmiş və onlara cavab olaraq belə demişdir: "Fatimə daha kiçikdir. Əli Fatiməni istəyəndə Məhəmməd qəbul etmişdir. Məhəmməd Fatiməyə belə demişdir; زوّجتکِ أقدم الاُمة اسلاماً "Səni ilk müsəlman olan adamla evləndirirəm." Eyni şəkildə mühacirlərdən də bir qrup Fatiməyə elçi olmuş, ancaq Məhəmməd belə demişdir: "Fatimənin izdivaç işi Allahın əlindədir. Əgər o, münasib görər və münasib bilərsə o şəkildə edəcəkdir və mən ilahi hökmü gözləməkdəyəm." Fatimənin Əli ilə evliliyi hicrətin ikinci ilində Mədinədə baş verib. Məhəmmədin qızının mehriyyəsi təxminən 400 dirhəm olmuşdur. Əli əşyalarından birini sataraq bu pulu əldə edib. Bu əşyanın nə olduğu barədə müxtəlif iddialar vardır. Bəzi tarixçilər bunun qalxan, bəziləri qoyun dərisi yaxud Yəmən köynəyi və ya dəvə olduğunu yazmışlar. Əli əşyasını sataraq Məhəmmədin yanına gəlir. Məhəmməd pulu saymadan bir qismini Bilala verir və belə deyir: "Bu pul ilə qızıma gözəl ətir al". Geri qalan pulu Əbu Bəkrə verir və belə deyir: "Bu pulla qızımın ehtiyac duyduğu şeyləri təmin et". Əmmar Yasir və bir neçə yoldaşını da Zəhranın cehizi üçün münasib görülən şeyləri almaq üçün Əbu Bəkrlə göndərir. Şeyx Tusi Zəhranın cehizini bu şəkildə yazmışdır: 7 dirhəm dəyərində bir köynək, 4 dirhəm dəyərində bir hicab, Xeybər malı qara bir məxmər, xurma liflərindən düzəldilmiş bir divan, üstü xurma yarpaqları ilə hörülmüş divan, Misir kətanından məmulat, birinin içi liflə, o birinin isə yunla doldurulmuş iki döşək, içləri izhirdən doldurulmuş Taif dərisindən dörd balış, yundan düzəldilmiş bir pərdə, Həcər istehsalı bir həsir, bir əl dəyirmanı, mis bir paltar ləyəni, dəridən düzəldilmiş bir su qabı, taxta bir qab, süd sağmaq üçün bir kasa, su üçün böyük qab, qətranla örtülmüş mitəhrə, yaşıl bir səhəng və torpaqdan düzəldilmiş bir neçə ədəd saxsı qab. Evliliyin üzərindən bir neçə gün keçmədi ki, Fatimənin atasından uzaq qalmağı ona ağır gəlib. Fatimə uzun illər boyu onun yanında qalıb. Məhəmməd Xədicənin vəsfi haqqında belə buyurub: "Xədicənin yerini kim alacaq? İnsanlar məni inkar etdikdə o təsdiqləmiş, hamı məni tərk edəndə o Allahın dininə iman gətirmiş və var-dövləti ilə yardımçı olmuşdur". Buna görə də bəy və gəlinə öz evində yer verməyi qərara alır. Xədicədən olan və sağ qalan (bu yaşa qədər yaşayan) yeganə övladının hər zaman yanında olmasını istəyir. Ancaq o, Əlinin həyat yoldaşı olduğuna görə onun evində qalmalı idi. Məhəmməd öz evinə yaxın bir yerdə onlara bir yer hazırlamaq istəyir, amma Mədinə müsəlmanlarının əziyyətə düşmələri də mümkün idi. Sonda gəlin və bəyə öz evində yer verməyə qərar verir, ancaq bu çətin bir iş idi. Çünki Məhəmmədin evində iki qadın (Sevda və Aişə) yaşayırdı. Səhabələrindən Harisə b. Nöman bu hadisədən xəbərdar olaraq Məhəmmədin yanına gəlir və belə deyir: Mənim evlərimin hamısı sənə yaxındır. Özüm və nəyim varsa, hamısı sizindir. Allaha and olsun ki, malımı almağın mənə saxlamağından daha sevimlidir. Məhəmməd cavab olaraq belə deyir: "Allah sizi mükafatlandırsın." O gündən sonra Fatimə və Əli Harisənin evlərindən birinə köçür.

Ailə həyatı

 
Əli və Fatimənin toyu ("Siyəri-Nəbi" əsərinin 1595-ci ilə aid şəkilli nüsxəsindən bir səhifə, Topqapı Sarayı Muzeyi, İstanbul, Türkiyə)

Fatimə yemək və geyimdə ən aza qənaət edər və özünə çətinlik çəkdirərdi. Ev işlərini də kimsənin öhdəsinə qoymazdı. Su daşımaqdan, ev süpürməyə, qarğıdalı və ya buğda üyüdməkdən, uşaq baxmağa, hamısını özü edərdi. Bəzən tək əliylə dəyirmanı çəkər, buğda və ya qarğıdalı üyüdər və digər əli ilə körpəni yatırardı. İbn Səd öz sənədilə Əlidən belə nəql edir: "Zəhranı xanımım olaraq alanda döşəməmiz qoyun dərisindən idi, gecələr onun üzərində yatır, gündüzlər su daşıyan dəvəmizə onun üzərində ot verirdik və bu dəvədən başqa bir köməkçimiz yox idi." Əli Bəni-Səddən bir adama belə deyir: "Fatimə və öz haqqımda sənə bir hekayə danışmağımı istəyərsənmi? : "Fatimə atasının gözündə ən sevimli adam idi. O, mənim evimdə su qabı ilə o qədər çox su daşıdı ki, qabın ipi sinəsində yer tutmuşdu. O qədər çox əl dəyirmanı ilə bir şeylər üyüddü ki, əllərinin içi döyənək bağladı. Evi o qədər çox süpürdü ki, örtüyü torpaq rəngini aldı." Rəvayətlərdə nəql olunana görə, Məhəmməd Fatimə və Əlinin evinə gələr, onlara sevgi göstərər və tez-tez təriflər edərdi. Bir gün Fatimədən "yoldaşın necədi?" deyə soruşur. Fatimə belə cavab verir: "Ən üstün həyat yoldaşıdır." Daha sonra Əliyə Fatiməni, Fatiməyə də Əlini qoruyub himayə etməsini nəsihət edir. Əli belə buyurur: "Allaha and olsun ki, o gündən Fatimə həyatda olduğu son günə qədər onu hirsləndirəcək heç bir iş görməmişəm və heç bir şeyə onu məcbur etməmişəm. O da heç vaxt məni qəzəbləndirmədi və heç bir şeydə itaətsizlik etmədi. Həqiqətən nə vaxt ona baxsam kədər və qəmim dəf olar, gedərdi. Fatimə Əli ilə ailə həyatında evin işlərini görür, yemək və çörək hazırlayırdı. Əli isə ev xaricindəki işləri görər, yaşayış tələblərini yerinə yetirirdi.

Atasına kömək

 
Fatimə, atası Məhəmməd və əri Əli ("Siyəri-Nəbi" əsərinin 1595-ci ilə aid şəkilli nüsxəsindən bir səhifə, Topqapı Sarayı Muzeyi, İstanbul, Türkiyə)

Ühüd döyüşündən sonra Zəhraya atasının müharibə əsnasında yaralandığı və bir daşın üzünə dəyib, üzünü yaraladığı xəbərini verirlər. Bir qrup qadınla birlikdə oraya yola düşürlər. Yanlarına su və yemək də alıb döyüş meydanına gedirlər. Qadınlar yaralılara su verir və yaralarını sarıyırlar. Fatimə atasının yarasını təmizləyir, (Vaqidi qadınların sayını 14 olaraq qeyd etmişdir.) ancaq qan dayanmır. Qanın durması üçün bir az qamışlıq yandırır və külünü yaraya qoyur. Bu döyüşdə Məhəmmədin əmisi Həmzə və 70-dən çox müsəlman ölür. Bu hadisədən sonra, Vaqidinin yazdığına görə, Fatimə iki-üç gündən bir özünü Ühüdə çatdırır və ölənlərin məzarlarının başında ağlayır və onlara dua edirdi.

Uşaqları

Fatimənin Əlidən uşaqları olmuşdur. Həsən və Hüseyn adlı iki oğul, Zeynəb və Ümmü Gülsüm adlarında iki qızı olmuşdur. Tarix və siyər müəlliflərindən heç kim bu dörd övladın varlığı haqqında tərəddüd etməmişlər. Həsən Hicrətin 3-cü ilində Ramazan ayının ortasında, Hüseyn isə Hicrətin 4-cü ilində Şaban ayında dünyaya gəlmişdir. Şiə təzkirə müəllifləri və bir qrup Əhli-Sünnə alimləri Fatimənin Muhəssən (Möhsün) adlı bir oğlunun daha olduğunu yazmışlar. Hicrətin 236-cı ilində vəfat edən Qüreyş nəsil müəllifi Musəb Zübeyr Muhəssən (Möhsün) adını zikr etməmişdir. Ancaq Bəlazuri (Ölümü H.Q. 279) belə yazır: Fatimə Əli üçün Həsən, Hüseyn və Muhassən (Möhsün) adlı uşaqları dünyaya gətirmişdir. Muhassən (Möhsün) kiçik yaşda ölmüşdür. O, həmçinin belə yazır: Möhsün dünyaya gələndə Məhəmməd Fatimədən belə soruşdu: Ona nə ad qoydun? Dedi ki: Hərb. Buyurdu ki: Onun adı Muhəssəndir. Əli ibn Əhməd ibn Səid Əndəlusi (384–456) "Cumhurətu Ənsabul-Ərəb" adlı kitabında belə yazır: Muhəssən (Möhsün) kiçik yaşlarda öldü. Şeyx Müfid Əlinin Fatimədən olma uşaqları haqqında belə yazır: Həsən, Hüseyn, Zeynəbi-Kübra və künyəsi Ümmü Gülsüm olan Zeynəbi-Suğra." Bu babın sonunda isə belə yazır: "Şiələr deyirlər ki, Fatimə atasının ölümündən sonra bir uşağını saldı. Ona hamilə olduğu zaman onun adını Möhsün qoymuşdu." Təbəri isə belə yazır: "Deyirlər ki, Fatimənin Əlidən olma kiçik yaşda ölən Muhəssən adlı bir uşağı vardı". Şiə rəvayətlərində və bəzi Əhli-Sünnə kitablarında qeyd edildiyinə görə bu uşaq (Muhəssən) Məhəmmədin vəfatından sonra baş verən çəkişmə və xaos zamanı Fatimənin aldığı zərbə nəticəsində düşmüşdür.

Əbu Bəkrə münasibəti

Əsas məqalə: Əbu Bəkr

Məhəmməd vəfat etdikdən sonra hakimiyyətə gələn Əbu Bəkr onun mirasında qənaət edilmə əmrini verdi. Fatimə "mən Məhəmmədin qızıyam və hər kəsin atasından miras aldığı kimi mən də atamdan miras alıram" desə də, Əbu Bəkr belə dedi: "Mən Peyğəmbərdən eşitdim ki, belə buyurdu: Biz peyğəmbərlər miras qoymarıq, bizlərin geridə qoyduqları şey sədəqədir". Fatimə bu sözü eşidəndə heyrətə qapılaraq "mən onun varisi olduğum halda necə olur ki, mənim bu rəvayətdən xəbərim olmur, yaxud hamınızdan atama daha yaxın olan Əlinin necə olur bundan xəbəri olmaz! Fatimə bu şəkildə xəlifənin qarşısında dayanmış, Mühacir və Ənsar Məscidül-Nəbidə olduğu zaman bir xütbə oxumuş və Quranda keçən miras ayələri ilə Əbu Bəkri şiddətlə məhkum edərək, qınamışdır. Təkcə Şiə alimləri yox, hətta eynilə bəzi Əhli-sünnə alimlərinin yazdığına görə, Məhəmməd həyatda ikən "وَاٰتِ ذَا الْقُرْبٰى حَقَّهُ" (Yaxın qohuma haqqını ver.) ayəsi (İsra, 26) nazil olduqda Fədəyi Fatiməyə verib. Səhih Buxaridə rəvayət edildiyinə görə, Əbu Bəkr, Fatiməyə Məhəmmədin: "Biz peyğəmbərlər irs qoymarıq, bizlərin geridə qoyduqları sədəqədir" — dediyini deyəndə, Fatimə hirslənir və ondan üzünü çevirir və ölənə qədər ondan uzaq duraraq ondan üz çevirir. Fatimənin qəzəb və narazılığı barədə Əhli sünnə alimləri də Məhəmməddən belə bir rəvayət nəql edirlər: "Fatimə mənim bir parçamdır, hər kim onu qəzəbləndirsə məni qəzəbləndirir."

Fədək

Əsas məqalə: Fədək

Ayətullah Baqir Sədr, "Fədək fit-Tarix" kitabında Fədək məsələsinin siyasi bir məsələ olduğunu qeyd edərək belə yazır: Fədəyin Zəhra tərəfindən gündəmə gətirilməsi; İslam və Küfr, iman və nifaq cəbhələrinin təcəllisi, aşkar bəyanlar və şuranın qarşı-qarşıya gəlməsidir. Baqir Sədr həmin kitabda Fədəyin əsası Səqifədə Əbu Bəkir, Ömər və Əbu Übeydə Cərrah tərəfindən planlaşdırılaraq atılan zamanın hökumətinə hərtərəfli qarşı durmaq üçün böyük bir məqsəd və inqilabı əks etdiyini dilə gətirərək bunları qeyd etməkdədir: Əgər Zəhra sadəcə "xurmalıq" və ya "irs" adı ilə bir parça torpaq istəyində olsaydı, qətiyyən Əlinin tərəfdar və şiələri arasında şəhadəti əda etmək və Fədək haqqındakı dəlilini təkmil edəcək birilərini tapardı, ancaq Fatimənin məqsədi başqa bir şey idi. Daha sonra Zəhranın hakimiyyətə qarşı mübarizəsinin altı mərhələdə təzahür etdiyini yazmışdır:

  1. . Əbu Bəkrə bir elçi göndərərək irsini (Fədək və başqa şeyləri) tələb etməsi, Fədəyi irs adı ilə gündəmə gətirmədən öncə xurmalıq və ianə adı ilə gündəmə gətirməsi.
  2. . Birbaşa müdaxilə və Əbu Bəkrə qarşı sərt danışıq.
  3. . Məhəmmədin vəfatından on gün sonra Məscidül-Nəbidə irad etdiyi məşhur xütbəsi.
  4. . Xəstə yatağında Mühacir və Ənsar qadınlarına oxuduğu qəti xütbəsi.
  5. . Əbu Bəkr və Ömər özündən üzr istəmək üçün yanına gələndə onlara qarşı qısa və qəzəb dolu sözləri və onlara duyduğu qəzəb və narahatlığın dərəcəsini elan etməsi.
  6. . Özünə müxalif olan adamların yola salma və dəfn proseslərinə qatılıb iştirak etmələrinə razı olmadığına dair məşhur vəsiyyəti.

Baqir Sədr qiyamın başladıcısının Əli deyil, Fatimənin olmasının səbəbi haqqında həmin kitabında belə yazmaqdadır: "Zəhra tərəfindən qiyamın başladılmasının iki mühüm və müsbət cəhəti var idi: Birincisi hadisənin emosianal ölçüsü. Çünki Peyğəmbər qızı olduğuna görə, insanların duyğularını daha çox coşdurur və Məhəmməd dövrü xatirələrini təcəssüm edə biləcək bir gücə sahib olması. İkincisi siyasi istiqaməti. Çünki əgər Əli mübarizə və qarşıdurmanın başladıcısı olsaydı, daxili müharibənin çıxması, müsəlmanlar arasında ayrılığın baş göstərməsi və zamanın hakimiyyətinə qarşı silahlı qarşıdurmanın olduqca sərt olma ehtimalı var idi".

Evinə hücum

632-ci ildə Əbu Bəkrə beyət etməyənlər Əlinin evində toplanırdılar. Əbu Bəkrin xəlfəliyinin qanuniliyinin tərəfdarlarından Ömər ibn Xəttab Əbu Bəkrin də icazə və razılığı ilə Əlinin evinə bir qrup əsgərlə hücum edir. Hücum zamanı əsgərlərdən Qunfuzun qılıncının dəstəyi ilə endirdiyi zərbə nəticəsində Fatimə ağır yaralanır.

Ölümü

Xəstə yatağındakı çıxışları

  Fatimə xəstə yatağındaykən bir qrup qadın onun görüşünə gələrək ona belə bir sual verdilər: Peyğəmbər qızı necəsən? Xəstəliyin necə oldu? Fatimə bu suallar qarşısında geniş bir cavab verərək belə buyurur:

"Allaha and olsun ki, dünyanızı sevmədiyim, kişilərinizə küskün halda sabahı açdım. Onları sınadıqdan sonra uzağa atdım, sınadıqdan sonra onlara əsəbiləşdim. Kəskinlikdən sonra yumşalma, ciddilikdən sonra qeyri-ciddilik, (mənəvi cəhətdən) divara çırpılmaq, nizənin (və ya kanalın) çatlaması, fikirlərin pozulması, istəklərin azması necə də pisdir! Çarəsizlikdən onun (Fədək və xilafətin) yüyənini onlara taxdım və onlara yüklədim, bütün yağmaları onlara yönəltdim. Zalım qövm xeyir görməsin, nəticəsiz qalsın, mərhəmətdən uzaq olsun. Təəssüflər olsun onlara! Onu (xilafəti), risalət mərkəzindən peyğəmbərlik və hidayət təməlindən, Ruhul-Əminin (Cəbrayılın) endiyi evdən, din və dünya işlərinə alim olanın əlindən çıxarıblar. "Bilin ki, bu böyük və aydın bir ziyandır".

Əlidən qisas almasının səbəbi nə idi? Allaha and olsun ki, onun qılıncının kimi tanımamasından, ölümə etina etməməsindən, düşmənləri çeynəməsindən, qılıncının zərbəsindən və Allah rizası üçün olan qəzəbindən ötrü ondan intiqam aldılar.

Allaha and olsun ki, əgər yoldan çəkilsəydilər (mane olmasaydılar), Rəsulullahın Əliyə qoyduğu yüyəndən (liderlikdən) və onu qəbul etməkdən imtina etsəydilər və onu (xilafət dəvəsinin cilovunu) Əliyə buraxsaydılar, bu dəvə onları doğru yola aparardı, onları (haqqı) qəbula məcbur edərdi, xalqa yumşaq davranardı, izləyənləri yorulmazdı və heç vaxt süvarisi bezməzdi. Şübhəsiz, onları həzmi asan, şirin, iki tərəfi ağzına qədər dolu və palçığa yoluxmamış bir suya aparar və suya doymuş halda geri gətirərdi.

Əli onlara, gizli və aşkarda nəsihət etdi. Xilafətə çatsaydı zənginliyə görə çox bəzənməzdi (dövlət xəzinəsindən özü üçün mal yığmazdı), susuzluğunu və aclığını təmin edəcəyi az bir miqdar istisna, dünya malından bir şey toplamazdı. O zaman kimin zahid, kimin dünyaya həris olduğu, kimin doğru danışan, kimin də yalançı olduğu ortaya çıxmış olacaqdı. "Əgər xalq inansaydı, qorxub, çəkinsəydi, həqiqətən başlarına göydən və yerdən bolluqlar (bərəkət) açardıq; Lakin onlar yalanladılar, biz də onları qazandıqları şeylərdən ötrü cəzalandıracağıq". "Bunlardan zülm etmiş olanlara da, qazanmaqda olduqları pisliklər üz verəcəkdir və onlar (Allahı) aciz buraxa biləcək deyillər". Ey, gəl də dinlə, zaman həyatda nə də qəribə şeylər göstərir. Heyrət edərsən, onların sözləridir heyrətləndirən. Ah bir bilsəm bunların hansı dayağa əsaslandıqlarını da nisbət etdiklərini və hansı səbəbə sarıldıqlarını! Övladlarımın əleyhinə kimlərin təşəbbüsdə olduğunu, qalib gəldiyini və onları məhv etdiyini bir bilsəm! "Nə də pis dost və yavər!" "Zalımlar üçün necə də pis bir dəyişmədir bu". Allaha and olsun ki, bunlar xalqın liderini və çətinliklərindəki sığınacağını bir kənara itələyib alçaq və ağılsız adamları qabağa keçirdilər. O halda "gözəl iş görmüşük deyə, zənn edənlər"-in üzləri yerə sürtülsün! "Diqqət edin, əslində onlar fəsad törədənlərin özləridir, lakin bunun şüurunda deyillər".

Vay onların halına! "Görəsən, başqalarını haqqa hidayət edən mi izlənməyə daha layiqdir, yoxsa başqası tərəfindən hidayət edilmədikce haqqı tapmayan kəsmi? Bəs nə olub sizə? Necə də hökm verirsiniz"? Diqqət edin! Bunların xilafəti yeni hamilə qalıb, o halda bir az möhlət verin də necə bir meyvə verəcəyini gözləyin! Sonra ondan dolu dənəsi böyüklüyündə (süd yerinə) təzə qan və həlak edən zəhər sağın. "Məhz burada batil yolu tutanlar ziyana uğradılar". Və gələcəkdəkilər, əvvəlkilərin yaratdıqlarının aqibətini görüb biləcəklər.

(Artıq muradınıza çatdınız) Dünyanızdan nikbin olun və qəlbləriniz gələcək fitnələrə hazırlıqlı olsun. İti qılınclar və zorakılığın, zülmün və azğınlığın ən pisini rəva görən təcavüzkarların gücü müjdələr olsun sizə. Əhatəedici fitnələr və dövlət xəzinəsi heç kimin rəğbət etməyəcəyi qədər mal buraxan zalımların zülmü müjdələr olsun sizə! Onlar cəmiyyətinizi (məhsulunuzu) biçəcəklər. O halda həsrət və kədər olsun sizə! Haradasınız? Həqiqətən (Allahın haqq və mərhəmət yolu) sizə itmişdir, "İstəmədiyiniz halda mı biz sizi Allahın rəhmətinə (doğru yola və siratəl müstəqimə (doğru yola hidayət olmaq)) məcbur edək?!"

 

Dəfni və Əlinin sözləri

 
Fatimənin dəfni. "Falnamə" kitabından olan miniatür rəsm əsəri. Təbriz, 1550–1560-cı illər. Metropoliten muzeyi, Nyu-York

Fatimə H.Q. 11-ci ilin Cəmadiyəlaxır ayının 3-də (M. 27 avqust 632) aldığı zərbədən evində vəfat edir. Vəsiyyətinə əsasən öz yaxınları tərəfindən gecə ikən Mədinədə atası Məhəmmədin məzarı ilə minbəri arasında dəfn olunmuşdur.

Şiə alimləri Fatimənin gecə dəfn edilməsi barədə ittifaq etmişlərdir. Yəqubinin yazdığına görə Fatimə gecə vaxtı dəfn edilib və Salman, Əbu Zər və bir fikrə əsasən də Əmmar Yasirdən başqa kimsə dəfn zamanı orada olmayıb. Şeyx Tusinin "Əmali" adlı kitabında Əlidən nəql etdiyi bir rəvayətə görə əmisi Abbas ibn Əbdülmüttəlib Əliyə Fatimə üçün görkəmli bir dəfn mərasimi keçirilməsini təklif edir, ancaq Əli Fatimənin dəfn işlərinin gizli olmasına dair ona vəsiyyət etdiyini deyir. Əhli-Sünnə alimlərindən İbn Sad da Fatimənin gecə dəfn edildiyinə və onu Əlinin dəfn etdiyinə dair bir rəvayət nəql etməkdədir. Bəlazuri də iki rəvayətdə bunun eynisini yazmışdır. Buxari isə belə yazır: "Həyat yoldaşı gecə vaxtı onu dəfn etdi və Əbu Bəkrin onun dəfnində hazır olmasına icazə vermədi."" Kuleyni isə bu mövzu haqqında belə yazır:

  "Fatimə vəfat edəndə Əli onu gizlicə dəfn etdi. Qəbri tanınmasın deyə izləri sildi. Sonra qalxıb Məhəmmədin qəbrinə döndü və dedi ki: "Məndən sənə salam olsun, ya Rəsulullah! Və indi səni ziyarət etməkdə olan, torpağa gedən, məndən ayrılan, sənin tərəfinə keçən, Allahın sənə bir an əvvəl qovuşmasını iradə etdiyi qızından, əziz qızından ayrılmağa görə səbrim azaldı, dünya qadınlarının ağasının ayrılığından dolayı dözümüm zəiflədi. Ancaq bir təsəllim var ki, sənin yoxluğunda sünnətin mənim üçün bir dayaqdır. Mən sənin başını istirahətgahına qoydum (dəfn etdim) və sənin müqəddəs ruhun, mənim boğazımla sinəm arasından bayıra çıxdı. Səni öz əllərimlə torpağa yola saldım. Bəli, Allahın kitabında mənim üçün qəbulların ən gözəli var. Biz Allahdan gəlmişik və ona tərəf qayıdacağıq. Şübhəsiz, əmanət geri alındı, əsir tutuldu, Zəhra əlimdən çıxdı. Ya Peyğəmbər, bu mavi səma nə qədər çirkin və bu yer nə qədər toz dumandır artıq. Kədərim sonsuzdur, gecəm yuxusuzluqla keçir. Kədər həmişə qəlbimdədir. Bu vəziyyət Allahın mənim üçün də sənin olduğun diyarı iradə edəcəyi günə qədər çəkəcəkdir. "Bir kədərim var ki, ürək parçalayan və bir kədərim var ki, heyranedici. Nə tez oldu aramızda ayrılıq! Allaha şikayətlərimi bildirirəm. Qızın sənə ümmətinin necə haqqını qəsb etmə məqamında yarışdıqlarını danışacaqdır. Ondan soruş baş verənləri. Vəziyyəti ondan öyrən. Onun sinəsini yandıran neçə-neçə dərdləri vardı. Amma onları deyəcək, açacaq bir yol tapmadı. Amma indi deyəcək və Allah da hökmünü bildirəcək. Çünki o, hökm verənlərin ən yaxşısıdır. Sizə salam! Vida salamı. Amma nə qəzəbli, nə də sıxıntılı. Çünki əgər buradan geri dönürəmsə, bu çətin vəziyyətdən ötrü deyil və əgər qalsam bu Allahın səbr edənlər üçün nəzərdə tutduğu mükafatdan yana ümidsizliyə düşdüyüm mənasına gəlməz. Vay! Vay! Səbr daha etibarlı və daha gözəldir. Əgər düşmənlərin hücumlarından ehtiyat etməsəydim, burada gözləyər, etiqaf edərdim. Uşağı ölmüş yaslı bir qadın kimi bu müsibətə görə əzadarlıq tutardım. Allahın nəzarəti altında, qızın gizli dəfn edildi. Haqqı tapdalandı, mirasına əl qoyuldu. Halbuki aradan çox vaxt keçmədi və sənin xatirən təzə idi. Ya Peyğəmbər, şikayətimiz Allahadır. Ya Peyğəmbər, ən gözəl təsəlli də səndəndir. Allahın salatı və razılığı sənin və onun üzərinə olsun".  

Bu xütbə Nəhcül-Bəlağədə, Tərcümə: Seyid Cəfər Şəhidi, Xütbə: 202, səh. 337–338 və ayrıca Kafidən daha qısa olaraq zikr edilmişdir. Burada eyni Üsuli-Kafinin Dr. Şəhidi tərəfindən tərcüməsi əsasına görə verilmişdir.

Fəzilətləri

Əhməd ibn Hənbəlin "Müsnəd" əsərində bir neçə dəfə nəql edilən rəvayətlərin hamısının mahiyyətinə görə Məhəmməd, Təthir ayəsinin "إِنَّمَا یرِ یدُ اللَّـهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّ جْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَ کمْ تَطْهِیرً" (Tərcümə: Ey Əhli-Beyt! Allah sizdən sadəcə günahı aradan qaldırmaq və sizi tərtəmiz etmək istəyir.) (Əhzab surəsi, 33-cü ayə) Nümunələri haqqında belə buyurmuşdur: "Fatimə, həyat yoldaşı və iki oğlu. Yenə "Səhabənin Fəzilətləri"ndə rəvayət edildiyinə görə Məhəmməd 6 ay boyunca səhər namazına getməzdən öncə Fatimənin evinin qarşısında dayanır və belə səslənirdi: "Ey Əhli-beyt! Namaz! Namaz! Ey Əhli-beyt! "Allah sizdən yalnız hər cür çirk və günahı aradan qaldırmaq və sizi tərtəmiz etmək istiyir "."

Müxtəlif Əhli-Sünnə mənbələrində Məhəmməddən nəql edildiyinə görə, Fatiməyə belə buyurub: "Həqiqətən, Allah sənin qəzəbinlə qəzəblənir və sənin xoş olmanla razı olur." ("ان الله یغضب لغضبک ویرضی لرضاک")

Əhli-Sünnə mənbələrinin Məhəmməddən nəql etdiyinə görə Fatiməyə belə buyurub: "Ey Fatimə! Aləmlərin qadınlarının, bu ümmətin və mömin qadınların ağası olmaqdan razısan?" "Aləmlərin qadınlarının ağası/seyyidətun nisail-Aləmin" xitabı Əli tərəfindən də Zəhra üçün məzarının başında deyilmişdir.

Fatimənin hədis alimi olması. Halbuki o, nə imamdır nə də peyğəmbər. Mühəddis: Bu yolların biri vasitəsi ilə müxtəlif əşyanın həqiqətini bilməkdir:

  1. Allahdan, elmin ilham və muqaşifə yolu ilə ona verilməsi.
  2. Və ya başqalarına gizli olan həqiqətlərin onun qəlbinə axması. Hakəza mühəddis: Mələyin səsini eşidər, amma onu görməz. Fatimənin Müshəfi də Fatimə ilə mələyin söhbətlərindən qeydlərdir. Fatimə o söhbətləri Əliyə deyər, Əli də yazardı. Müshəfdə halal və haramlar yer almır, ancaq gələcək şeylərin elmləri yer almaqdadır. Fatimənin Müshəfi haqqında bax.

Qurani-Kərimdə də Fatimənin fəzilətlərinə dəlalət edən ayələr var. Məsələn: Məvəddət ayəsi (Şura, 23), Mübahilə ayəsi (Ali İmran, 61), İta ayəsi (İnsan, 8 və 9). Əhli-sünnə və Şiə yolu ilə nəql edilən hədislərdə də Fatimənin fəzilətini ortaya qoyan hədislər gəlmişdir. Məsələn: Bida (Parça) Hədisi, Ənha Hədisi, Həssanət Hədisi, Buğz Hədisi, Ləvlakə Hədisi. Həmçinin Əhli-Sünnə nümayəndələrinin hər biri də Fatiməni bir şəkildə mədh ediblər.

İbadət

Cəfər əs-Sadiq öz ataları vasitəsi ilə Həsən ibn Əlidən belə bir rəvayət nəql edir: "Anam Cümə gecələri səhərə qədər mehrabda ibadətə dayanır və dua etmək üçün əllərini açanda imanlı kişi və qadınlara dua edərdi, ancaq özü haqqında bir şey deməzdi." Bir gün ona dedim ki: "Anacan! Niyə başqalarına etdiyin kimi özün üçün də dua etmirsən?" Buyurdu ki: "Oğlum! Qonşu daha vacibdi" "Təsbihatı-Fatimə" deyə məşhurlaşan, Şiə, Sünni və digər mənbə və sənədlərdə rəvayət edilən ona məxsus olan zikrlər İslamda məşhurdur. Müsəlmanlar bu zikri hər namazdan sonra: "Otuz dörd dəfə "Allahu Əkbər", otuz üç dəfə "Əlhamdulillah" və otuz üç dəfə "Sübhanəllah" deyirlər. Həmçinin Seyid ibn Tavusun "İqbal" adlı kitabında zöhr, əsr, məğrib, işa və sübh namazlarından sonra nizamlı bir şəkildə oxuduğu duaları rəvayət etmişdir. Eyni şəkildə çətinlik anlarında oxunan başqa duaları da nəql olunmuşdur. Əhli-Sünnənin alimlərindən Həsən Bəsri belə deyir: "Bu tayfaya Fatimədən daha abid biri gəlməmişdir. Namaz və ibadətlərdə o qədər çox olardı ki, ayaqları şişmişdi."

Haqqında deyilmiş sözlər

Mənbə

"Xanım Fatimeyi Zəhranın (ə) namazda Allah–taalanın qorxusundan nəfəsi çətin gedib-gələrdi."

Allahın Peyğəmbəri(s):"Qızım ona görə Fatimə adlanıb ki, Allah-taala onu və onu sevənləri oddan (Cəhənnəmdən) uzaq edib."

İmam Sadiq (ə):"Fatimənin Allah yanında doqquz adı var: Fatimə, Siddiqə, Mübarəkə, Tahirə, Zəkiyyə, Rəziyyə, Mərziyyə, Mühəddisə, Zəhra."

Umarə:"İmam Sadiqdən (ə) soruşdum ki: Fatiməni nə üçün "Zəhra" (parlaq) adlandırıblar?" Buyurdu:"Çünki o mehrabda dayananda onun nuru səma əhlinə, ulduzların yerdə olanlar üçün saçması kimi saçırdı."

Allahın Peyğəmbəri(s):"Fatimə mənim bədənimin bir parçasıdır. Onu sevindirən məni sevindirib və onu qəmləndirən məni qəmləndirib. Fatimə mənim üçün ən əziz şəxsdir."

Allahın Peyğəmbəri(s):"Həqiqətən Fatimə mənim bədənimin bir parçasıdır. O mənim gözümün nuru və qəlbimin meyvəsidir. Onu qəmləndirən məni də qəmləndirir və onu şad edən məni də şad edir. O mənim Əhli-Beytimdən mənə qovuşan ilk şəxsdir."

Allahın Peyğəmbəri(s):"Qızım Fatimə dünya xanımlarının xanımıdır."

Allahın Peyğəmbəri(s):"Fatimə Cənnət xanımlarının xanımıdır

Allahın Peyğəmbəri(s):"Qızım Fatimə dünyanın – yaradılışın əvvəlindən sonuna kimi – bütün qadınlarının xanımıdır."

Allahın Peyğəmbəri(s) Fatimə əleyhəs-səlama buyurub:"Allah sənin qəzəbinlə qəzəblənir və sənin sevincinlə şad olur."

İmam Əli (ə) Fatimə əleyhəs-səlamı torpağa tapşırarkən buyurmuşdur:"Salam olsun sənə ey Allahın Peyğəmbəri! Mənim tərəfimdən və kənarında uyuyan və sənə (başqalarından) daha tez çatan qızından! Ey Allahın Peyğəmbəri, qızının kədərləndirici ayrılığından səbrim tükəndi və güc və taqətimi əldən verdim. Amma sənin böyük kədər yaradan ayrılığın və səni itirmənin böyük müsibəti belə bir vaxtda mənim təsəlli amilimdir. Çünki başının mənim sinəmdə olduğu, mənim qucağımda can verdiyin və öz əlimlə başını qəbrinin daşı üzərinə qoyduğum anları heç vaxt unutmaram. Biz hamımız Allah tərəfindənik və Ona tərəf qayıdacağıq. Budur (mənə tapşırdığın əmanət) geri qaytarıldı və girov alındı. Amma bundan sonra, Allah mənim üçün sənin olduğun diyarı seçincəyə qədər, mənim (sizin ayrılığınız üçün olan) qəm-kədərim daimi olacaq, gecələrim oyaqlıqla keçəcək. Tezliklə qızın səni ümmətinin və bir-birləri ilə əlbir olanların ona olan zülmlərindən və haqqını qəsb etmələrindən xəbərdar edəcək. Bütün baş verənləri ondan soruş və vəziyyət barəsindəki xəbərlərin hamısını ondan xəbər al. Bu zülmlər baş verərkən sənin getməyindən elə də çox zaman keçməmişdi və xatirələrin itməmişdi. Salam olsun sizə, bezikmək deyil vida salamı! Buna görə də əgər sizin yanınızdan getsəm, bu, bezikmək və məhəbbətin olmaması demək deyil.Əgər qalsam, bu, Allahın səbr edənlərə vəd etdikləri barəsində pis gümanda olmağımdan deyil."

Qeydlər

  1. Məkkə samanı, Burya bitkisi, bir növ incə yarpaqlı və dərman xüsusiyyəti də olan ətirli bir bitkidən
  2. Həcərdə məqsəd, Bəhreyn mərkəzidir. Həmçinin Mədinə yaxınlığında yerləşən bir kəndin adıdır
  3. çaydan, dəstəmaz qabı və təmizləmədə istifadə edilən şeylər
  4. miras burada ümumi mənasındadır. Ümumiyyətlə miras atasından uşağına qalan şeylərə deyilir, hətta atası həyatda olsa da. Müntəziri, 1387, səh. 392
  5. Hal-hazırda Məscidul-Nəbinin daxilində qalan ərazidə

İstinadlar

  1. Али бен-Аби-Талеб // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 438.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24330152"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721"></a>
  2. ↑ Али-заде А. Фатима бинт Мухаммад // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18517268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4062223"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16488478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80231589"></a>
  3. Али-заде А. Али ибн Абу Талиб // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — С. 68. — ISBN 978-5-98443-025-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18517268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80210575"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16488478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4062223"></a>
  4. Али-заде А. Зайнаб бинт Али // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18517268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4062223"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16488478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80216105"></a>
  5. Али-заде А. Хасан ибн Али // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18517268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4062223"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16488478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80232808"></a>
  6. Али-заде А. Хусайн ибн Али // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18517268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4062223"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16488478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80233480"></a>
  7. ↑ Али-заде А. Хадиджа бинт Хувайлид // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18517268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4062223"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16488478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80232056"></a>
  8. Şəhidi, 1363, səh. 123
  9. Şəhidi, 1363, səh.21
  10. Şəhidi, 1363, səh.33
  11. Məclisi, 1983, c. 43, səh. 16
  12. İbn Şəhri Aşub, "Mənaqib", c. 3, səh. 132
  13. Qummi, "Beytül-Əhzan", səh. 12
  14. Müslim, "əs-Səhih", c. 4, səh. 1782, Fəzilətlər kitabı, hədis 2276
  15. Tirmizi, "Sünən", c. 6, səh. 5, hədis 3605
  16. Əhməd ibn Hənbəl, "Müsnəd", c. 4, səh. 107, hədis 17027 ve 1708
  17. İbni Hibban "əs-Səhih", c. 14, səh. 242, hədis 6333
  18. İbn Sad, "Təbaqat", c. 1, səh. 20
  19. Şeyx Nömani, "əl-Qeybət", səh. 73–74, hədis 7
  20. İbni Hişam, "Sirə", c. 1, səh. 1–3
  21. İbn Sad, "Təbaqat", c. 1, səh. 55–56
  22. Bəlazuri, "Ənsabul-Əşraf", c. 1, səh. 12
  23. Təbəri, "Tarix", c. 2, səh. 172–180
  24. Salih Suruç, "Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı", Nesil Yayınları, səh. 40, 2013, ISBN 978-975-269-894-9
  25. ↑ Ayəti, "Çəkideyi-Tarixi-Peyğəmbəri-İslam", səh. 35
  26. Kuleyni, 1419, c.1 ,səh. 530
  27. Yəqubi, 1378, c. 1, səh. 512
  28. "Misbahül-Mütəhəccid", səh. 561
  29. Ayəti, "Çəkideyi-Tarixi-Peyğəmbəri-İslam", səh. 35–36
  30. Məhəllati, 1379, səh. 7-8
  31. Müqəddəsi, 1391, səh. 156-157
  32. Müqəddəsi, 1391, səh. 170
  33. Müqəddəsi, 1391, səh. 173-174
  34. Şəhidi, 1363, səh. 35
  35. Şəhidi, 1363, səh. 36-39
  36. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 39-45
  37. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 42
  38. Bəlazuri, "Ənsabul-Əşrəf", səh. 269 və 414
  39. İbn Hişam, c. 4, səh. 29
  40. İbn Hişam, c. 4, səh. 30
  41. Şəhidi, 1363, səh. 42-44
  42. Yəqubi, 1378, c. 2, səh. 31
  43. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 43
  44. Tusi, 1380, səh. 694-695
  45. İbn Səd, "Təbəqat", c. 8, səh. 11
  46. Nəsai, "Sünəni-Nəsai", c. 6, səh. 62
  47. Şahrudi, 1432, c. 8, səh. 60
  48. Yəqubi, 1378, c. 2, səh. 310
  49. Qəzvini, 1380, səh. 191
  50. Tusi, 1380, c. 1, səh. 39
  51. Şəhidi, 1363, səh. 58-59
  52. Şəhidi, 1363, səh. 72-73
  53. İbn Səd, "Təbəqat", c. 8, səh. 22–23
  54. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 84
  55. İbn Səd, "Təbəqat", c. 8, səh. 14
  56. İbn Hənbəl, c. 2, səh. 329
  57. Şəhidi, 1363, səh. 85
  58. Məhəllati, 1379, səh. 69-70
  59. Qəzvini, 1380, səh. 236
  60. Məclisi, 1983, c. 43, səh. 31 (Ayyaşi Təfsirindən nəqlən)
  61. Məğazi, səh. 249
  62. Bəlazuri, "Ənsabul-Əşrəf", səh. 324
  63. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 78
  64. Məğazi, səh. 250
  65. Məğazi, səh. 313
  66. Şəhidi, 1363, səh. 79
  67. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 242
  68. Bəlazuri, "Ənsabul-Əşrəf", səh. 402
  69. Bəlazuri, "Ənsabul-Əşrəf", səh. 404
  70. Səid Əndəlusi, "Cumhurət Ənsabul-Ərəb", səh. 16
  71. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 243
  72. Şeyx Müfid, "İrşad", c. 1, səh. 355
  73. Müfid, 1428, səh. 270-271
  74. Şəhristani, "əl-Miləl vən-Nihəl", c. 1, səh. 77
  75. Süyuti, 1404, c. 4, səh. 177
  76. Hasaqani, 1411, səh. 438-442
  77. Buxari, 1981, c. 4, səh. 42
  78. Buxari, 1981, c. 4, səh. 210
  79. ↑ Müntəziri, 1387, səh. 395
  80. Müntəziri, 1387, səh. 395-396
  81. Müntəziri, 1387, səh. 396
  82. Təbərani, "Mucəm əl-Kəbir", c. 1, səh. 62 2014-08-19 at the Wayback Machine
  83. Təbəri, "Tarixi-Təbəri", c. 3, səh. 429–430
  84. İbni Əsakir, "Tarix", c. 30, səh. 417–418[ölü keçid]
  85. Zəhəbi, "Tarix əl-İslam", c. 3, səh. 118 2011-08-18 at the Wayback Machine
  86. Muttəqi Hindi, "Kənzul-Ummal", c. 5, səh. 252, hədis: 14113
  87. İbn Əbilhədid, "Şərhi-Nəhcül Bəlağə" c. 2, səh. 47
  88. Məsudi, "Murucuz-Zəhəb", c. 2, səh. 194
  89. Məhəmməd ibn Əbdülvahid ibn Əhməd əl-Məqdisi, "əl-Əhadisil Muxtara", c. 1, səh. 90
  90. İbn Əbu Şeybə, "əl-Musənnəf", c. 7, "Məğazi" kitabı, "Ma caə fi xilafət Əbi Bəkr" babı, səh. 432, hədis 37045, Beyrut
  91. İbn Quteybə, "əl-İmamətu vəs-Siyasət", c. 1, səh. 12, Qahirə
  92. Bəlazuri, "Ənsabul-Əşraf", c. 1, səh. 576, Səqifə əhvalatı, hədis 1184, Qahirə
  93. Təbəri, "Tarixi-Təbəri", c. 2, səh. 443, Beyrut
  94. Şəhidi, 1363, səh. 149-153
  95. Səduq, 1379, səh. 354-356
  96. İbn Tayfur, 1999, səh. 28-30
  97. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; list1 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  98. Buxari, "Səhihi Buxari, "Dar İbn Kəsir", Beyrut, c. 4, səh. 1549, hədis: 3998
  99. Təbəri, "Dəlailul-Əimmə", səh. 45–46, Hz. Fatimə s.ə’ın vəfat və dəfni haqqındakı xəbərlər babı
  100. Şeyx Abbas Qumi, "Beytül-əhzan", səh. 189
  101. Şeyx Təbrizi, "Siratun-Nicat", c. 3, səh. 441 2015-05-01 at the Wayback Machine
  102. Seyid Cəfər Mürtəza əl-Amuli, "Zəhra s.ə.’ın müsibəti", c. 2, səh. 66
  103. Kuleyni, "əl-Kafi", c. 1, səh. 458, hədis 2 2010-11-19 at the Wayback Machine
  104. Şəhidi Sani, "Müntəqi əl-Cüman", c. 1, səh. 224[ölü keçid]
  105. Şeyx Bəhəddin əl-Amuli, "Məşarik əl-Şəmseyn", səh. 324
  106. Əllamə Məclisi, "Rövzətul-Muttəfiqin", c. 5, səh. 342 2011-05-27 at the Wayback Machine
  107. Əllamə Məclisi, "Miratul-Uqul", c. 5, səh. 315
  108. Şeyx Təbrizi, "Siratun-Nəcat", c. 3, səh. 440–441 2015-05-01 at the Wayback Machine
  109. Seyid Cəfər Mürtəza əl-Amuli, "Zəhra (s.a)-nın müsibəti", c. 1, səh. 100
  110. * İbni Əbu Şeybə, "əl-Müsənnəf", c. 5, səh. 224, Cənazələr kitabı, Ölünü gecə dəfn etmək haqqında, hədis 11948 və 11949, "Ocak Yayınları"
    • İbni Əbu Şeybə, "əl-Müsənnəf", c. 14, səh. 325, hədis 35011, "Ocak Yayınları"
  111. Himyəri, "Qurbul-İsnad", səh. 367, hədis 1314
  112. Kuleyni, "əl-Kafi", c. 1, səh. 293, hədis 9 2010-11-19 at the Wayback Machine
  113. İbni Şübbə ən-Numəyri, "Tarixi-Mədinə", c. 1, səh. 106–107
  114. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 158
  115. Yəqubi, 1378, c. 1 səh. 512
  116. Tusi, 1380, səh. 245
  117. İbn Sad, "Təbaqat", c. 8, səh. 18–19
  118. Bəlazuri, "Ənsabul-Əşraf", səh. 405
  119. Buxari, "Səhihi-Buxari", c. 5, səh. 177
  120. Kuleyni, 1388, c. 1, səh. 381-382
  121. İbn Hənbəl, c. 1, səh. 331
  122. İbn Hənbəl, c. 4, səh. 107
  123. İbn Hənbəl, c. 6, səh. 292
  124. İbn Hənbəl, 1983, c. 2, səh. 761
  125. Hakim, "əl-Müstədrək aləs-Səhiheyn", c. 3, səh. 168
  126. İbn Əsir, "Usdul-Qabə", c. 7, səh. 224
  127. "Əl-İsabət", c. 4, səh. 378
  128. "Təhzibut-Təhzib", c. 12, səh. 469
  129. Heysəmi, "Məcməuz-Zəvaid", c. 9, səh. 203
  130. "Zahairul-Uqba", səh. 39
  131. Xarəzmi, "Maqtəlul-Hüseyn (ə.s)", c. 1, səh. 52
  132. "Təzkirətul-Xavas", səh. 310
  133. Gənci, "Kifayətut-Talib", səh. 364
  134. "əl-Əşrəful-Muayyəd", səh. 125
  135. "Muntəhəb Fəzailun-Nəbi və Əhli-beytəhu aleyhimus-səlam minəs-Sihahus-Sittə və ğayri huma minəl-Kutubul-Mutəbərət ində Əhli-Sünnət", səh. 263
  136. Hakim, "əl-Müstədrək aləs-Səhiheyn", c. 3, səh. 170
  137. Müslim, "Səhih-Müslim", c. 5, səh. 57
  138. "Muntəhəb Fəzailun-Nəbi və Əhli-beytəhu aleyhimus-səlam minəs-Sihahus-Sittə və ğayri huma minəl-Kutubul-Mutəbərət ində Əhli-Sünnət", səh. 265
  139. Kuleyni, 1388, c. 1, səh. 381-382
  140. Şahrudi, 1432, c. 8, səh. 78-85
  141. Şahrudi, 1432, c. 8, səh. 82-83
  142. Amuli, 1382, səh. 86
  143. Amuli, 1382, səh. 100 ("Kafi", səh. 240-dan nəqlən)
  144. Amuli, 1382, səh. 97-109
  145. Rizvani, 1389, səh. 72, 74, 76, 106, 118 və 119 Daha çox məlumat üçün Mehdi Həsəniyən Qumminin "Zahmi Xurşid" kitabına müraciət edilə bilər.
  146. Əli əş-Şərani, "Kəşful-Ğummə", c. 1, səh. 468
  147. Şəhidi, 1363, səh. 93
  148. ↑ Şəhidi, 1363, səh. 94
  149. Məclisi, 1983, c. 43, səh. 84
  150. Məhəmməd Reyşəhri, "Mizanul-hikmət", 1-ci cild, Tərcüməçilər: Ağabala Mehdiyev, Elşən Mahmudov, Etibar Quliyev, "Şəhriyar", 2008, səh. 65–67
  151. Əllamə Məclisi, "Biharul Ənvar", c. 70, səh. 400, hədis 72
  152. Şeyx Tusi, "Əmali", səh. 300
  153. Şeyx Səduq, "Əmali", səh. 474, hədis 18
  154. Məani əl-Əxbar, səh. 64, hədis 15
  155. Əllamə Məclisi, "Biharul Ənvar", c. 43, səh. 23, hədis 17
  156. Şeyx Səduq, "Əmali", səh. 394, hədis 18
  157. Əllamə Məclisi, "Biharul Ənvar", c. 43, səh. 22, hədis 13
  158. Əhməd ibn Hənbəl, "Müsnəd", c. 3, səh. 80
  159. "Nurus Səqəleyn", c. 1, səh. 338, hədis 135
  160. "Kənzul Ummal", hədis 37725
  161. Seyyid Rəzi, Nəhcül-bəlağə, xütbə 202 2014-11-05 at the Wayback Machine  (ərəb.)

Ədəbiyyat

  • Qurani-Kərim, tərc.: Məhəmməd Mehdi Fuladvənd, Tehran: Nəşri Darul Qurani-Kərim, 1376
  • İbn Hənbəl, Əhməd ibn Hənbəl, Müsnədi-Əhməd, Beyrut: Daru Sədir
  • İbn Tayfur, Əbülfəz Əhməd ibn Əbu Tahir (1999), Bəlağatun-Nisa, təhq.: Yusif əl-Bəqai, Beyrut: Darul-İza
  • Yəqubi, Əhməd ibn Əbu Yaqub (1378), Tarixi-Yaqubi, Məhəmməd İbrahim Ayəti, Tehran: Elmi və Fərhəngi intişar şirkəti
  • Ərbili, Əli ibn İsa ibn Əbülfəth (1426), Kəşful Qummə fi Mərifətil Əimmə, Qum: Mərkəzut-Təbəatu vən-Nəşr lil-Məcməul-Aləmi li-Əhli-Beyt (ə.s)
  • Səduq, Məhəmməd ibn Əli Qummi (1379), Məaniul-Əxbar, təsh. və təl.: Əli Əkbər əl-Ğəffari, Qum: müəssəsi ən-Nəşrul-İslamiyyə
  • Tusi, Məhəmməd ibn Həsən (1380), Əmali, təhq. və taliq: Bəhrad əl-Cəfəri, Əli Əkbər əl-Ğəffari, Tehran: Darül-Kutubul-İslamiyyə
  • , Məşhəd/Tehran, 1378
  • Həsəniyyən Qummi, Zəhmi Xurşid Mehdi (1379), Kaveş der zindegiyi Hz. Zəhra (s.ə), Tehran: intişar Əmir Kəbir
  • Məhəllati, Seyid Haşim Rəsuli (1379), Zindeganiyi Hz. Fatimə (s.ə) və doğteran Ən Həzrət (8), Tehran: dəftər nəşri Firhəngi İslami
  • Rizvani, Əli Əsgər (1389), Fatimə Zəhra Məzlumeyi Tarix, Qum: intişar Sübhü Ümid Yaran
  • Şahrudi, Məhəmməd Həsən Şafii (1432), Silsilə Məvzuat əl-Qadir Əllamə Əmini (Siddiqeyi-Tahirə Fatimə Zəhra), Qum: Müəssisə Miras Nübuvvət
  • Şəhidi, Seyid Cəfəri (1363), Zindegani Fatimə Zəhra (s.ə), Tehran: dəftər nəşir Firhəngi İslami
  • Amuli, Seyid Cəfər Mürtəza (1382), Renchayi Hz. Zəhra (s.ə), tərc.: Məhəmməd Sipəhri (3), Qum: İntişar Təhzib
  • Qəzvini, Seyid Məhəmməd Kazım (1380), Fatimətüz-Zəhra əz vəladət ta şəhadət, tərc.: Əli Kərəmi (3), Qum: Nəşri Mürtəza
  • Kuleyni, Məhəmməd ibn Yaqub (1419), Üsuli-Kafi, Beyrut: Darut Taarif lil-Mətbuat
  • Məclisi, Məhəmməd Baqir (1983), Biharul-Ənvar, Beyrut: Daru İhyaut-Turasul-Ərəbi
  • Müqəddəsi, Yədullah (1391), Baz Pejuhi Tarix vəladət və şəhadət Məsuman (s.ə), Qum: Pejuheşgah Ulum və Fərhəng İslami
  • Müntəhab Fəzailun Nəbi və Əhli Beytəhu aleyhimus salam minəs Sihahis Sittə və ğayri hima minəl Kutubul Mutəbərə ində Əhli Sünnət, intihab və təhq.: Mərkəz əl-Qadir lil-Dirasətil İslamiyyə, Beyrut: əl-Qadir, 1423
  • Müntəziri, Hüseyn Əli (1387), Hz. Fatimə Zəhranın aleyha salam xütbəsi və Fədək Macərası, Tehran: Müəssəsi Firhəng Xordeva
  • Müfid, Məhəmməd ibn Məhəmməd (1428), Əl-İrşad, Qum: Səid ibn Cubeyr
  • Süyuti, Cəlaləddin (1404), əd-Durrul-Mənsur fi Təfsiril-Məsur, Qum: Ayətullah Nəcəfi Məraşi Kitabxanası
  • Hasaqani, Ubeydullah ibn Əhməd (1411), Şəvahidul Tənzil, Li-Qavaidut Tafdil, təhq.: Məhəmməd Baqir Mahmudi, Tehran: İslami İrşad Bakanlığı basqı və yayınları
  • Buxari, Məhəmməd əl-Buxari (1981), Səhihi Buxari, Beyrut: Darul Fikr, Li-Tabaə vən Nəşr vət Tavzi
  • Səduq, Məhəmməd ibn Əli Qummi (1379), Məaniul-Əxbar, təshih və taliq: Əli Əkbər əl-Ğəffari, Qum: Müəssəsə ən-Nəşrul İslamiyyə
  • Kuleyni, Məhəmməd ibn Yaqub (1388), Üsuli Kafi, təhq.: Yusif əl-Baqai, Tehran: əl-Məktəbətul İslamiyyə
  • İbn Hənbəl, Əhməd ibn Hənbəl (1983), Fazailus Səhabə, təhq.: Vasiullah ibn Məhəmməd Abbas, Məkkə: Camiətu Ümmu Kura
  • İslam (qısa məlumat kitabı). Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Baş Redaksiyası. Bakı: 1989, səh.110–111.

    • Həmçinin bax

      Vikisitatda Fatimə ilə əlaqədar sitatlar var.
      Vikianbarda Fatimə ilə əlaqəli mediafayllar var.

    Xarici keçidlər

    • Ya Zəhra  (ing.)  (ərəb.)  (fars.)
    • "Hz. Fatimə (s.ə.)-nin məzarı" (azərb.). saqaleyn.wordpress.com. 2014-04-20. İstifadə tarixi: 2014-04-20.
    • HZ.FATIMAT’ÜZ ZEHRA (A.S.)’IN HAYATINA KISA BİR BAKIŞ  (türk.)
    • Encyclopaedia Britannica Fāṭimah
    • İmam Sadiq ə.s.:"Hz. Fatimə s.ə. Ömər’in əmri ilə Qunfuz’un vurması nəticəsində şəhid olmuşdur"
    • Rəsulullah s.a.a’in Hz. Fatimə s.ə’ı şəhid edənləri lənətləməsi
    • Peyğəmbər (s)-in qızı Fatimənin şəhadəti əfsanə deyil .doc yüklə
    • İmam Kazım ə.s.: "Hz. Fatimə (s.a.) şəhiddir."
    • (azərb.). az.313news.net. 2015-03-19. 2015-03-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-22.
    • Ehl-i Sünnet kaynaklarında Hz. Zehra’nın şahadetine delalet eden konular var mıdır?  (türk.)

    Avqust 01, 2021
    fatimə, ərəb, فاطمة, fatimeyi, zəhra, ərəb, فاطمة, الزهراء, adı, binti, məhəmməd, haşimi, qüreyşi, tezi, geci, məkkə, hicaz, avqust, mədinə, hicaz, səudiyyə, ərəbistanı, müsəlmanların, sonuncu, peyğəmbəri, məhəmməd, peyğəmbərin, birinci, həyat, yoldaşı, xədicə. Fatime ereb فاطمة ve ya Fatimeyi Zehra ereb فاطمة الزهراء tam adi Fatime binti Mehemmed el Hasimi el Qureysi en tezi 604 ve en geci 604 Mekke Hicaz 28 avqust 632 Medine Hicaz Seudiyye Erebistani Muselmanlarin sonuncu peygemberi Mehemmed peygemberin birinci heyat yoldasi Xediceden olan qizi Mehemmed peygemberin emisi oglu IV Rasidi xelife sielerin I imami ve xelifesi II mesumu Eli ibn EbuTalib heyat yoldasi sielerin II ve III imamlari Hesen ibn Eli ve Huseyn ibn Elinin anasi Ehli beytin 5 uzvunden biri Fatimeereb فاطمة بنت محمد Dogum tarixi en tezi 604 ve en geci 604Dogum yeri Mekke HicazVefat tarixi 28 avqust 632 28 yasinda Vefat yeri Medine Hicaz Seudiyye ErebistaniDefn yeri Beqi qebiristanligiVetendasligi Residi xilafetiHeyat yoldasi Eli bin Ebu Talib 1 2 3 Usagi Zeyneb 2 4 Mohsun ibn Eli 2 Imam Hesen 2 5 Imam Huseyn 6 2 Atasi Mehemmed 2 7 Anasi Xedice 2 7 Fealiyyeti klirik Vikianbarda elaqeli mediafayllarYASAYISIAd ve Leqebleri Fedekiyye xutbesi Fedek FATIME QURANDAInsan suresi Kovser suresi Tethir ayesi Mubahile ayesi Nur ayesiYERLERFedek Beytul Ehzan Beni Hasim mehellesi SeqifeINSANLARAILEMehemmed Xedice EliOVLADLARHesen Huseyn Zeyneb Ummu Kulsum MohsunYAXINLARIFizze Ummu Imen EsmaBASQALARIOmer bin Xettab Qonfoz MugeyreBAGLIFatime tesbihati Fatime kitabi Fatime lovhesi hedisi Mubahile gunu Fatimiye gunleribmrFatime Necran nesranilerile edilen Mubahile gununde Mehemmedin yaninda olan yegane qadindir O Ebu Bekre beyet etmemis ve ona qarsi cixmisdir Fedekiyye xutbesinde Fedeyin qesbi ve Elinin xilafetini mudafie etmesi meshurdur Fatime Mehemmedin vefatindan sonra Cemadiyelaxir ayinin 3 cu gunu hicri qemeri 11 ci ilde Medinede dunyasini deyisib gece gizlice defn edilib Fatime meshur ereb qadinlarindandir Ibn Tayfur o 280 Fatimeye aid xutbeleri Belagatun Nisa adli kitabda neql etmisdir Fedek haqqindaki ona mexsus xutbeni Ebu Talib sulalesi oz usaqlarina oyredirdiler 8 Ismaili sielerinin sulalesi olan ve X XII esrlerde Misirde ve Simali Afrikada hakimlik eden Fatimiler sulalesinin adi mehz Fatime ile baglidir ve bu onlarin Fatimenin neslinden oldugunu gosterir Muselmanlar ondan danisarken Mesume Cennet qadinlarinin seyyidesi ve ya Peygember qizi deyirler Turk Islam medeniyyetinde ise adindan evvel Hezreti Xanim adindan sonra ise salamullahi aleyha ve ya rdiallahu enha kimi deyimlerden istifade edilir Yazida Hz Fatime s e formasinda qisaldilan bu ifadelerle ona qarsi sevgi ve hormet ifade olunur Mundericat 1 Nesil Kunyeler ve Leqebler 2 Soyu 3 Dogumu ve Olumu 4 Usaqligi 5 Evlilik 5 1 Aile heyati 5 2 Atasina komek 5 3 Usaqlari 6 Ebu Bekre munasibeti 6 1 Fedek 6 2 Evine hucum 7 Olumu 7 1 Xeste yatagindaki cixislari 7 2 Defni ve Elinin sozleri 8 Feziletleri 8 1 Ibadet 9 Haqqinda deyilmis sozler 10 Qeydler 11 Istinadlar 12 Edebiyyat 13 Hemcinin bax 14 Xarici kecidlerNesil Kunyeler ve Leqebler RedakteFatimenin atasi Mehemmed anasi Xuveylid b Esed b Ebduluzza b Kusay b Kilabin qizi Xedicedir 9 Fatimenin bir cox leqebleri var Zehra Siddiqe Tahire Raziye Merziyye Mubareke Betul Bunlardan en cox melum olanlarindan biri olan Zehra leqebi cox zaman adi ile birlikde Fatimeyi Zehra ve ya erebce terkibi ile Fatimetuz Zehra seklinde isledilir Oz adindan bele cox istifade edilen Zehra parlayan parlaq aydin ve s kimi menalara gelir 10 Fatimenin bir nece kunyesi var Bunlardan en meshurlari bunlardan ibaretdir Ummu Ebiha Ummul Eimme Ummul Hesen ve Ummul Huseyn 11 12 13 Diger leqeb ve kunyeleri Betul Siddiqe Mubareke Tahire Zekiyye Raziyye Merziyye Muhaddese Esrefetul Nisa Meymune Ummul Eimme El Mevziya El Kubra Seyyidetul Nisail Muminat Efdalul Nisail Ehlul Cenneti Bizzatuz Tahire Ummu Muhsin Soyu RedakteIsmayilin neslinin Ednaniler Adnaniler qovmunun Qureys qebilesinin Beni Hasim tayfasinin Beni Ebdulmuttelib ailesine mensubdur Fatimenin atasi Mehemmedin soyu Ibrahimden gelir 14 15 16 17 18 19 Revayet edilen soy silsilesi bu sekildedir Fatime Mehemmed Abdullah Ebdulmuttelib Seybe Hasim Ebdulmanaf Mugire Qusayy Kilab Murre Kab Luey Qalib Fixr Malik Nadr Kinane Xuzeyme Mudrike Amir Ilyas Mudar Nizar Maad Ednan Adnan 20 21 22 23 24 Dogumu ve Olumu RedakteFatime Mekkede Mehemmedin evinde dunyaya gelib Ancaq Sie ve Sunni menbelerinde dunyaya gelisi haqqinda muxtelif fikirler vardir Ehli Sunne menbeleri Fatimenin tevelludunu Mehemmedin besetinden bes il evvel ve Kebenin berpa olundugu il kimi qeyd etmisdir 25 Amma Kuleyni Usuli Kafi kitabinda bele yazir Zehranin dogumu besetden bes il sonra gerceklesmisdir 26 Yaqubi ise bele yazir Fatime vefat sehadet edende 23 yasinda idi 27 Dogumunun Mehemmedin beseti ilinde olmasi fikri eyni zamanda Seyx Tusinin Fatimenin Eli ile aile quranda yasinin 13 Hicretden bes ay sonra oldugunu qeyd etdiyi fikirle de ust uste dusur 28 29 Sie ve Sunni menbelerinde Fatimenin nutfesinin nece yarandigina dair hedisler var Menbelere gore Mehemmed Allahin emri ile qirx gece Xediceden uzaq durmus ibadet ve orucla kecen 40 gunun ardindan ve Meraca cixib orada cennet yemeyi yaxud meyvesinden yedikden sonra Xedicenin yanina gelmis ve o sekilde Fatimenin nuru Xedicede qerar qilinmisdir 30 Sie ve Sunni menbeleri Fatimenin hicretin 11 ci ilinde olduyu barede ittifaq etmisler Ancaq ay ve gun barede ixtilaf etmisler Bu mesele haqqinda bezileri Fatimenin atasinin vefatindan sonra 24 gun yasadigi ve bezileri ise 8 aya qeder bu sayi uzatmislar Sieler arasinda meshur fikir ise atasindan 3 ay sonra dunyadan kocduyu istiqametindedir 31 Mehemmedin 28 Seferde vefat etdiyi dusunulse bu tarix 3 Cemadiyulaxira uygun gelir 32 Fatimenin dogum gunu haqqindaki ferqli fikirlerin olmasi tebii olaraq yasadigi muddetinin ne qeder oldugunda da ixtilaflarin olmasina sebeb olur Bu muddeti 18 ile 35 arasinda qeyd etmisler Eger dogumu Mehemmedin besetinin 5 ci ilinin Cemadiyulaxir ayi olaraq goturulse ve olumu hicretin 11 ci ilinde olsa bu iki tarix arasindaki fasile 18 il olur Bu nezer sie imamlari Mehemmed Baqir ve Cefer Sadiqden neql edilen iki revayete goredir 33 Usaqligi RedakteFatime atasi Mehemmedin evinde ve onun dini telim ve terbiyesi altinda yetisib 34 Usaqliq dovru Islamin yetismeye basladigi ve reqibler terefinden muselmanlara mehdudiyyet qoyulan dovrlerdir Butunlukle muselmanlar ucun imtahan ve isgencelerin oldugu dovrdur 35 Bu dovr quru ve yandirici Seb Ebu Talib deresinde acliq susuzluq ve ezablarla kecen iqtisadi ve sosial blokada ve muhasirenin oldugu dovrdur Bu dovrler eyni zamanda Fatimenin yaxinlarini itirdiyi dovrdur Anasi Xedice ve eyni sekilde atasi Mehemmedin en onemli himayecisi olan Ebu Talibin heyatlarini itirdiyi dovrdur 36 Mehz bu dovrlerde atasi Mehemmedi himaye etmesi ve onu sakitlesdirmeyine gore atasi ona Ummu Ebiha atasinin anasi leqebini vermisdir Bu da onun Mehemmedin yanindaki deyer ve meqamini ortaya qoymaqdadir 36 Muselmanlarin Mekkeden Yesribe Medinetun Nebi sonradan sadece Medine hicretleri de bu dovrlerde bas vermis ve sonralar bu hicret Islam tarixinin teqvimin baslangici olaraq qebul edilmisdir 37 Mehemmed Medineye getdikden sonra ailesi de oraya getdi Belazuri bele yazir Zeyd b Harise ve Ebu Rafi Fatime ve Ummu Gulsumu ora aparmaqla vezifelendirilmisdi 37 38 Ancaq Ibn Hisam Abbas ibn Ebdulmuttelibin onlari aparmaq ucun vezifelendirildiyini yazmisdir 37 39 Zehra ve Ummu Gulsum ozlerini aparmaqla vezifeli olan sexslerle beraber develere minerek hereket edibler Bu zaman Mehemmedin dusmenlerinden ve davamli olarak onu pisleyen Xuveyris b Nuqeyz onlarin yanina gelerek develerine zerer verir Deve qorxur ve qacir Fatime ve Ummu Gulsum yere dusurler Ibn Hisam ve basqa tarixciler Fatimenin bu hadiseden aldigi yaranin ne oldugunu yazmayiblar ancaq menbelere gore Fatime bu hadiseden yara almisdir 40 41 Yaqubi ise bele yazib Eli b Ebu Talib onu Medineye apardi 42 43 Diger sie menbeleri de Yequbinin yazdiqlarini tesdiq edir 43 Meselen Seyx Tusi Emali kitabinda Mehemmedin Qubada gozlediyini ve emi oglum yeni Eli b Ebu Talib ve qizim gelmeyene qeder Medineye girmeyeceyem dediyini yazmisdir Seyx Tusinin yazdigina gore Fatime ile yanasi Elinin anasi Fatime binti Esed ve Ebdulmuttalib b Zubeyrin Debaetin neqline gore ise Zubeyrin qizi Fatime de Eli ile birlikde hicret etmislerdir 44 Evlilik Redakte Fatime ve Eli Mehemmedin huzurunda evlenerken Siyeri Nebi eserinin 1595 ci ile aid sekilli nusxesinden bir sehife Topqapi Sarayi Muzeyi Istanbul Turkiye Fatimenin evlenmek ucun cox elcisi olub Mehemmedin sehabelerinden Omer Ebu Bekr Ebdurrehman ibn Efv ve s kimileri ona elci olmus ancaq Mehemmed qebul etmemis 45 ve onlara cavab olaraq bele demisdir Fatime daha kicikdir Eli Fatimeni isteyende Mehemmed qebul etmisdir 46 Mehemmed Fatimeye bele demisdir زو جتک أقدم الا مة اسلاما Seni ilk muselman olan adamla evlendirirem 47 Eyni sekilde muhacirlerden de bir qrup Fatimeye elci olmus 48 ancaq Mehemmed bele demisdir Fatimenin izdivac isi Allahin elindedir Eger o munasib gorer ve munasib bilerse o sekilde edecekdir ve men ilahi hokmu gozlemekdeyem 49 Fatimenin Eli ile evliliyi hicretin ikinci ilinde Medinede bas verib 25 Mehemmedin qizinin mehriyyesi texminen 400 dirhem olmusdur Eli esyalarindan birini sataraq bu pulu elde edib Bu esyanin ne oldugu barede muxtelif iddialar vardir Bezi tarixciler bunun qalxan bezileri qoyun derisi yaxud Yemen koyneyi ve ya deve oldugunu yazmislar Eli esyasini sataraq Mehemmedin yanina gelir Mehemmed pulu saymadan bir qismini Bilala verir ve bele deyir Bu pul ile qizima gozel etir al Geri qalan pulu Ebu Bekre verir ve bele deyir Bu pulla qizimin ehtiyac duydugu seyleri temin et Emmar Yasir ve bir nece yoldasini da Zehranin cehizi ucun munasib gorulen seyleri almaq ucun Ebu Bekrle gonderir Seyx Tusi Zehranin cehizini bu sekilde yazmisdir 7 dirhem deyerinde bir koynek 4 dirhem deyerinde bir hicab Xeyber mali qara bir mexmer xurma liflerinden duzeldilmis bir divan ustu xurma yarpaqlari ile horulmus divan Misir ketanindan memulat birinin ici lifle o birinin ise yunla doldurulmus iki dosek icleri izhirden q 1 doldurulmus Taif derisinden dord balis yundan duzeldilmis bir perde Hecer istehsali bir hesir q 2 bir el deyirmani mis bir paltar leyeni deriden duzeldilmis bir su qabi taxta bir qab sud sagmaq ucun bir kasa su ucun boyuk qab qetranla ortulmus mitehre q 3 yasil bir seheng ve torpaqdan duzeldilmis bir nece eded saxsi qab 50 51 Evliliyin uzerinden bir nece gun kecmedi ki Fatimenin atasindan uzaq qalmagi ona agir gelib Fatime uzun iller boyu onun yaninda qalib Mehemmed Xedicenin vesfi haqqinda bele buyurub Xedicenin yerini kim alacaq Insanlar meni inkar etdikde o tesdiqlemis hami meni terk edende o Allahin dinine iman getirmis ve var dovleti ile yardimci olmusdur Buna gore de bey ve geline oz evinde yer vermeyi qerara alir Xediceden olan ve sag qalan bu yasa qeder yasayan yegane ovladinin her zaman yaninda olmasini isteyir Ancaq o Elinin heyat yoldasi olduguna gore onun evinde qalmali idi Mehemmed oz evine yaxin bir yerde onlara bir yer hazirlamaq isteyir amma Medine muselmanlarinin eziyyete dusmeleri de mumkun idi Sonda gelin ve beye oz evinde yer vermeye qerar verir ancaq bu cetin bir is idi Cunki Mehemmedin evinde iki qadin Sevda ve Aise yasayirdi Sehabelerinden Harise b Noman bu hadiseden xeberdar olaraq Mehemmedin yanina gelir ve bele deyir Menim evlerimin hamisi sene yaxindir Ozum ve neyim varsa hamisi sizindir Allaha and olsun ki malimi almagin mene saxlamagindan daha sevimlidir Mehemmed cavab olaraq bele deyir Allah sizi mukafatlandirsin O gunden sonra Fatime ve Eli Harisenin evlerinden birine kocur 52 53 Aile heyati Redakte Eli ve Fatimenin toyu Siyeri Nebi eserinin 1595 ci ile aid sekilli nusxesinden bir sehife Topqapi Sarayi Muzeyi Istanbul Turkiye Fatime yemek ve geyimde en aza qenaet eder ve ozune cetinlik cekdirerdi Ev islerini de kimsenin ohdesine qoymazdi Su dasimaqdan ev supurmeye qargidali ve ya bugda uyudmekden usaq baxmaga hamisini ozu ederdi Bezen tek eliyle deyirmani ceker bugda ve ya qargidali uyuder ve diger eli ile korpeni yatirardi 54 Ibn Sed oz senedile Eliden bele neql edir Zehrani xanimim olaraq alanda dosememiz qoyun derisinden idi geceler onun uzerinde yatir gunduzler su dasiyan devemize onun uzerinde ot verirdik ve bu deveden basqa bir komekcimiz yox idi 54 55 Eli Beni Sedden bir adama bele deyir Fatime ve oz haqqimda sene bir hekaye danismagimi isteyersenmi Fatime atasinin gozunde en sevimli adam idi O menim evimde su qabi ile o qeder cox su dasidi ki qabin ipi sinesinde yer tutmusdu O qeder cox el deyirmani ile bir seyler uyuddu ki ellerinin ici doyenek bagladi Evi o qeder cox supurdu ki ortuyu torpaq rengini aldi 56 57 Revayetlerde neql olunana gore Mehemmed Fatime ve Elinin evine geler onlara sevgi gosterer ve tez tez terifler ederdi Bir gun Fatimeden yoldasin necedi deye sorusur Fatime bele cavab verir En ustun heyat yoldasidir Daha sonra Eliye Fatimeni Fatimeye de Elini qoruyub himaye etmesini nesihet edir Eli bele buyurur Allaha and olsun ki o gunden Fatime heyatda oldugu son gune qeder onu hirslendirecek hec bir is gormemisem ve hec bir seye onu mecbur etmemisem O da hec vaxt meni qezeblendirmedi ve hec bir seyde itaetsizlik etmedi Heqiqeten ne vaxt ona baxsam keder ve qemim def olar gederdi 58 Fatime Eli ile aile heyatinda evin islerini gorur yemek ve corek hazirlayirdi Eli ise ev xaricindeki isleri gorer yasayis teleblerini yerine yetirirdi 59 60 Atasina komek Redakte Fatime atasi Mehemmed ve eri Eli Siyeri Nebi eserinin 1595 ci ile aid sekilli nusxesinden bir sehife Topqapi Sarayi Muzeyi Istanbul Turkiye Uhud doyusunden sonra Zehraya atasinin muharibe esnasinda yaralandigi ve bir dasin uzune deyib uzunu yaraladigi xeberini verirler Bir qrup qadinla birlikde oraya yola dusurler Yanlarina su ve yemek de alib doyus meydanina gedirler Qadinlar yaralilara su verir ve yaralarini sariyirlar Fatime atasinin yarasini temizleyir 61 62 Vaqidi qadinlarin sayini 14 olaraq qeyd etmisdir 63 ancaq qan dayanmir Qanin durmasi ucun bir az qamisliq yandirir ve kulunu yaraya qoyur 63 64 Bu doyusde Mehemmedin emisi Hemze ve 70 den cox muselman olur Bu hadiseden sonra Vaqidinin yazdigina gore Fatime iki uc gunden bir ozunu Uhude catdirir ve olenlerin mezarlarinin basinda aglayir ve onlara dua edirdi 65 66 Usaqlari Redakte Fatimenin Eliden usaqlari olmusdur Hesen ve Huseyn adli iki ogul Zeyneb ve Ummu Gulsum adlarinda iki qizi olmusdur Tarix ve siyer muelliflerinden hec kim bu dord ovladin varligi haqqinda tereddud etmemisler Hesen Hicretin 3 cu ilinde Ramazan ayinin ortasinda Huseyn ise Hicretin 4 cu ilinde Saban ayinda dunyaya gelmisdir 67 Sie tezkire muellifleri ve bir qrup Ehli Sunne alimleri Fatimenin Muhessen Mohsun adli bir oglunun daha oldugunu yazmislar Hicretin 236 ci ilinde vefat eden Qureys nesil muellifi Museb Zubeyr Muhessen Mohsun adini zikr etmemisdir Ancaq Belazuri Olumu H Q 279 bele yazir Fatime Eli ucun Hesen Huseyn ve Muhassen Mohsun adli usaqlari dunyaya getirmisdir Muhassen Mohsun kicik yasda olmusdur 67 68 O hemcinin bele yazir Mohsun dunyaya gelende Mehemmed Fatimeden bele sorusdu Ona ne ad qoydun Dedi ki Herb Buyurdu ki Onun adi Muhessendir 67 69 Eli ibn Ehmed ibn Seid Endelusi 384 456 Cumhuretu Ensabul Ereb adli kitabinda bele yazir Muhessen Mohsun kicik yaslarda oldu 70 71 Seyx Mufid Elinin Fatimeden olma usaqlari haqqinda bele yazir Hesen Huseyn Zeynebi Kubra ve kunyesi Ummu Gulsum 71 72 olan Zeynebi Sugra Bu babin sonunda ise bele yazir Sieler deyirler ki Fatime atasinin olumunden sonra bir usagini saldi Ona hamile oldugu zaman onun adini Mohsun qoymusdu 71 73 Teberi ise bele yazir Deyirler ki Fatimenin Eliden olma kicik yasda olen Muhessen adli bir usagi vardi Sie revayetlerinde ve bezi Ehli Sunne kitablarinda qeyd edildiyine gore bu usaq Muhessen Mehemmedin vefatindan sonra bas veren cekisme ve xaos zamani Fatimenin aldigi zerbe neticesinde dusmusdur 71 74 Ebu Bekre munasibeti RedakteEsas meqale Ebu BekrMehemmed vefat etdikden sonra hakimiyyete gelen Ebu Bekr onun mirasinda q 4 qenaet edilme emrini verdi Fatime men Mehemmedin qiziyam ve her kesin atasindan miras aldigi kimi men de atamdan miras aliram dese de Ebu Bekr bele dedi Men Peygemberden esitdim ki bele buyurdu Biz peygemberler miras qoymariq bizlerin geride qoyduqlari sey sedeqedir Fatime bu sozu esidende heyrete qapilaraq men onun varisi oldugum halda nece olur ki menim bu revayetden xeberim olmur yaxud haminizdan atama daha yaxin olan Elinin nece olur bundan xeberi olmaz Fatime bu sekilde xelifenin qarsisinda dayanmis Muhacir ve Ensar Mescidul Nebide oldugu zaman bir xutbe oxumus ve Quranda kecen miras ayeleri ile Ebu Bekri siddetle mehkum ederek qinamisdir Tekce Sie alimleri yox hetta eynile bezi Ehli sunne alimlerinin yazdigina gore Mehemmed heyatda iken و ا ت ذ ا ال ق ر ب ى ح ق ه Yaxin qohuma haqqini ver ayesi Isra 26 nazil olduqda Fedeyi Fatimeye verib 75 76 Sehih Buxaride revayet edildiyine gore Ebu Bekr Fatimeye Mehemmedin Biz peygemberler irs qoymariq bizlerin geride qoyduqlari sedeqedir dediyini deyende Fatime hirslenir ve ondan uzunu cevirir ve olene qeder ondan uzaq duraraq ondan uz cevirir 77 Fatimenin qezeb ve naraziligi barede Ehli sunne alimleri de Mehemmedden bele bir revayet neql edirler Fatime menim bir parcamdir her kim onu qezeblendirse meni qezeblendirir 78 Fedek Redakte Esas meqale FedekAyetullah Baqir Sedr Fedek fit Tarix kitabinda Fedek meselesinin siyasi bir mesele oldugunu qeyd ederek 79 bele yazir Fedeyin Zehra terefinden gundeme getirilmesi Islam ve Kufr iman ve nifaq cebhelerinin tecellisi askar beyanlar ve suranin qarsi qarsiya gelmesidir 79 Baqir Sedr hemin kitabda Fedeyin esasi Seqifede Ebu Bekir Omer ve Ebu Ubeyde Cerrah terefinden planlasdirilaraq atilan zamanin hokumetine herterefli qarsi durmaq ucun boyuk bir meqsed ve inqilabi eks etdiyini dile getirerek bunlari qeyd etmekdedir 79 Eger Zehra sadece xurmaliq ve ya irs adi ile bir parca torpaq isteyinde olsaydi qetiyyen Elinin terefdar ve sieleri arasinda sehadeti eda etmek ve Fedek haqqindaki delilini tekmil edecek birilerini tapardi ancaq Fatimenin meqsedi basqa bir sey idi 79 Daha sonra Zehranin hakimiyyete qarsi mubarizesinin alti merhelede tezahur etdiyini yazmisdir 80 Ebu Bekre bir elci gondererek irsini Fedek ve basqa seyleri teleb etmesi Fedeyi irs adi ile gundeme getirmeden once xurmaliq ve iane adi ile gundeme getirmesi Birbasa mudaxile ve Ebu Bekre qarsi sert danisiq Mehemmedin vefatindan on gun sonra Mescidul Nebide irad etdiyi meshur xutbesi Xeste yataginda Muhacir ve Ensar qadinlarina oxudugu qeti xutbesi Ebu Bekr ve Omer ozunden uzr istemek ucun yanina gelende onlara qarsi qisa ve qezeb dolu sozleri ve onlara duydugu qezeb ve narahatligin derecesini elan etmesi Ozune muxalif olan adamlarin yola salma ve defn proseslerine qatilib istirak etmelerine razi olmadigina dair meshur vesiyyeti Baqir Sedr qiyamin basladicisinin Eli deyil Fatimenin olmasinin sebebi haqqinda hemin kitabinda bele yazmaqdadir 81 Zehra terefinden qiyamin basladilmasinin iki muhum ve musbet ceheti var idi Birincisi hadisenin emosianal olcusu Cunki Peygember qizi olduguna gore insanlarin duygularini daha cox cosdurur ve Mehemmed dovru xatirelerini tecessum ede bilecek bir guce sahib olmasi Ikincisi siyasi istiqameti Cunki eger Eli mubarize ve qarsidurmanin basladicisi olsaydi daxili muharibenin cixmasi muselmanlar arasinda ayriligin bas gostermesi ve zamanin hakimiyyetine qarsi silahli qarsidurmanin olduqca sert olma ehtimali var idi Evine hucum Redakte 632 ci ilde Ebu Bekre beyet etmeyenler Elinin evinde toplanirdilar Ebu Bekrin xelfeliyinin qanuniliyinin terefdarlarindan Omer ibn Xettab Ebu Bekrin de icaze ve raziligi ile 82 83 84 85 86 87 88 89 Elinin evine bir qrup esgerle hucum edir 90 91 92 93 Hucum zamani esgerlerden Qunfuzun qilincinin desteyi ile endirdiyi zerbe neticesinde Fatime agir yaralanir Olumu RedakteXeste yatagindaki cixislari Redakte Fatime xeste yatagindayken bir qrup qadin onun gorusune gelerek ona bele bir sual verdiler Peygember qizi necesen Xesteliyin nece oldu Fatime bu suallar qarsisinda genis bir cavab vererek bele buyurur Allaha and olsun ki dunyanizi sevmediyim kisilerinize kuskun halda sabahi acdim Onlari sinadiqdan sonra uzaga atdim sinadiqdan sonra onlara esebilesdim Keskinlikden sonra yumsalma ciddilikden sonra qeyri ciddilik menevi cehetden divara cirpilmaq nizenin ve ya kanalin catlamasi fikirlerin pozulmasi isteklerin azmasi nece de pisdir Caresizlikden onun Fedek ve xilafetin yuyenini onlara taxdim ve onlara yukledim butun yagmalari onlara yoneltdim Zalim qovm xeyir gormesin neticesiz qalsin merhemetden uzaq olsun Teessufler olsun onlara Onu xilafeti risalet merkezinden peygemberlik ve hidayet temelinden Ruhul Eminin Cebrayilin endiyi evden din ve dunya islerine alim olanin elinden cixariblar Bilin ki bu boyuk ve aydin bir ziyandir Eliden qisas almasinin sebebi ne idi Allaha and olsun ki onun qilincinin kimi tanimamasindan olume etina etmemesinden dusmenleri ceynemesinden qilincinin zerbesinden ve Allah rizasi ucun olan qezebinden otru ondan intiqam aldilar Allaha and olsun ki eger yoldan cekilseydiler mane olmasaydilar Resulullahin Eliye qoydugu yuyenden liderlikden ve onu qebul etmekden imtina etseydiler ve onu xilafet devesinin cilovunu Eliye buraxsaydilar bu deve onlari dogru yola aparardi onlari haqqi qebula mecbur ederdi xalqa yumsaq davranardi izleyenleri yorulmazdi ve hec vaxt suvarisi bezmezdi Subhesiz onlari hezmi asan sirin iki terefi agzina qeder dolu ve palciga yoluxmamis bir suya aparar ve suya doymus halda geri getirerdi Eli onlara gizli ve askarda nesihet etdi Xilafete catsaydi zenginliye gore cox bezenmezdi dovlet xezinesinden ozu ucun mal yigmazdi susuzlugunu ve acligini temin edeceyi az bir miqdar istisna dunya malindan bir sey toplamazdi O zaman kimin zahid kimin dunyaya heris oldugu kimin dogru danisan kimin de yalanci oldugu ortaya cixmis olacaqdi Eger xalq inansaydi qorxub cekinseydi heqiqeten baslarina goyden ve yerden bolluqlar bereket acardiq Lakin onlar yalanladilar biz de onlari qazandiqlari seylerden otru cezalandiracagiq Bunlardan zulm etmis olanlara da qazanmaqda olduqlari pislikler uz verecekdir ve onlar Allahi aciz buraxa bilecek deyiller Ey gel de dinle zaman heyatda ne de qeribe seyler gosterir Heyret edersen onlarin sozleridir heyretlendiren Ah bir bilsem bunlarin hansi dayaga esaslandiqlarini da nisbet etdiklerini ve hansi sebebe sarildiqlarini Ovladlarimin eleyhine kimlerin tesebbusde oldugunu qalib geldiyini ve onlari mehv etdiyini bir bilsem Ne de pis dost ve yaver Zalimlar ucun nece de pis bir deyismedir bu Allaha and olsun ki bunlar xalqin liderini ve cetinliklerindeki siginacagini bir kenara iteleyib alcaq ve agilsiz adamlari qabaga kecirdiler O halda gozel is gormusuk deye zenn edenler in uzleri yere surtulsun Diqqet edin eslinde onlar fesad toredenlerin ozleridir lakin bunun suurunda deyiller Vay onlarin halina Goresen basqalarini haqqa hidayet eden mi izlenmeye daha layiqdir yoxsa basqasi terefinden hidayet edilmedikce haqqi tapmayan kesmi Bes ne olub size Nece de hokm verirsiniz Diqqet edin Bunlarin xilafeti yeni hamile qalib o halda bir az mohlet verin de nece bir meyve vereceyini gozleyin Sonra ondan dolu denesi boyukluyunde sud yerine teze qan ve helak eden zeher sagin Mehz burada batil yolu tutanlar ziyana ugradilar Ve gelecekdekiler evvelkilerin yaratdiqlarinin aqibetini gorub bilecekler Artiq muradiniza catdiniz Dunyanizdan nikbin olun ve qelbleriniz gelecek fitnelere hazirliqli olsun Iti qilinclar ve zorakiligin zulmun ve azginligin en pisini reva goren tecavuzkarlarin gucu mujdeler olsun size Ehateedici fitneler ve dovlet xezinesi hec kimin regbet etmeyeceyi qeder mal buraxan zalimlarin zulmu mujdeler olsun size Onlar cemiyyetinizi mehsulunuzu bicecekler O halda hesret ve keder olsun size Haradasiniz Heqiqeten Allahin haqq ve merhemet yolu size itmisdir Istemediyiniz halda mi biz sizi Allahin rehmetine dogru yola ve siratel musteqime dogru yola hidayet olmaq mecbur edek 94 95 96 Defni ve Elinin sozleri Redakte Fatimenin defni Falname kitabindan olan miniatur resm eseri Tebriz 1550 1560 ci iller Metropoliten muzeyi Nyu York Fatime H Q 11 ci ilin Cemadiyelaxir ayinin 3 de M 27 avqust 632 97 98 aldigi zerbeden evinde vefat edir 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 Vesiyyetine esasen oz yaxinlari terefinden gece iken 110 Medinede atasi Mehemmedin mezari ile minberi arasinda q 5 defn olunmusdur 111 112 113 Sie alimleri Fatimenin gece defn edilmesi barede ittifaq etmislerdir 114 Yequbinin yazdigina gore Fatime gece vaxti defn edilib ve Salman Ebu Zer ve bir fikre esasen de Emmar Yasirden basqa kimse defn zamani orada olmayib 115 Seyx Tusinin Emali adli kitabinda Eliden neql etdiyi bir revayete gore emisi Abbas ibn Ebdulmuttelib Eliye Fatime ucun gorkemli bir defn merasimi kecirilmesini teklif edir ancaq Eli Fatimenin defn islerinin gizli olmasina dair ona vesiyyet etdiyini deyir 116 Ehli Sunne alimlerinden Ibn Sad da Fatimenin gece defn edildiyine ve onu Elinin defn etdiyine dair bir revayet neql etmekdedir 114 117 Belazuri de iki revayetde bunun eynisini yazmisdir 114 118 Buxari ise bele yazir Heyat yoldasi gece vaxti onu defn etdi ve Ebu Bekrin onun defninde hazir olmasina icaze vermedi 119 Kuleyni ise bu movzu haqqinda bele yazir Fatime vefat edende Eli onu gizlice defn etdi Qebri taninmasin deye izleri sildi Sonra qalxib Mehemmedin qebrine dondu ve dedi ki Menden sene salam olsun ya Resulullah Ve indi seni ziyaret etmekde olan torpaga geden menden ayrilan senin terefine kecen Allahin sene bir an evvel qovusmasini irade etdiyi qizindan eziz qizindan ayrilmaga gore sebrim azaldi dunya qadinlarinin agasinin ayriligindan dolayi dozumum zeifledi Ancaq bir tesellim var ki senin yoxlugunda sunnetin menim ucun bir dayaqdir Men senin basini istirahetgahina qoydum defn etdim ve senin muqeddes ruhun menim bogazimla sinem arasindan bayira cixdi Seni oz ellerimle torpaga yola saldim Beli Allahin kitabinda menim ucun qebullarin en gozeli var Biz Allahdan gelmisik ve ona teref qayidacagiq Subhesiz emanet geri alindi esir tutuldu Zehra elimden cixdi Ya Peygember bu mavi sema ne qeder cirkin ve bu yer ne qeder toz dumandir artiq Kederim sonsuzdur gecem yuxusuzluqla kecir Keder hemise qelbimdedir Bu veziyyet Allahin menim ucun de senin oldugun diyari irade edeceyi gune qeder cekecekdir Bir kederim var ki urek parcalayan ve bir kederim var ki heyranedici Ne tez oldu aramizda ayriliq Allaha sikayetlerimi bildirirem Qizin sene ummetinin nece haqqini qesb etme meqaminda yarisdiqlarini danisacaqdir Ondan sorus bas verenleri Veziyyeti ondan oyren Onun sinesini yandiran nece nece derdleri vardi Amma onlari deyecek acacaq bir yol tapmadi Amma indi deyecek ve Allah da hokmunu bildirecek Cunki o hokm verenlerin en yaxsisidir Size salam Vida salami Amma ne qezebli ne de sixintili Cunki eger buradan geri donuremse bu cetin veziyyetden otru deyil ve eger qalsam bu Allahin sebr edenler ucun nezerde tutdugu mukafatdan yana umidsizliye dusduyum menasina gelmez Vay Vay Sebr daha etibarli ve daha gozeldir Eger dusmenlerin hucumlarindan ehtiyat etmeseydim burada gozleyer etiqaf ederdim Usagi olmus yasli bir qadin kimi bu musibete gore ezadarliq tutardim Allahin nezareti altinda qizin gizli defn edildi Haqqi tapdalandi mirasina el qoyuldu Halbuki aradan cox vaxt kecmedi ve senin xatiren teze idi Ya Peygember sikayetimiz Allahadir Ya Peygember en gozel teselli de sendendir Allahin salati ve raziligi senin ve onun uzerine olsun 120 Bu xutbe Nehcul Belagede Tercume Seyid Cefer Sehidi Xutbe 202 seh 337 338 ve ayrica Kafiden daha qisa olaraq zikr edilmisdir Burada eyni Usuli Kafinin Dr Sehidi terefinden tercumesi esasina gore verilmisdir 114 Feziletleri RedakteEhmed ibn Henbelin Musned eserinde bir nece defe neql edilen revayetlerin hamisinin mahiyyetine gore Mehemmed Tethir ayesinin إ ن م ا یر ید الل ـه ل یذ ه ب ع نکم الر ج س أ ه ل ال ب یت و یط ه ر کم ت ط ه یر Tercume Ey Ehli Beyt Allah sizden sadece gunahi aradan qaldirmaq ve sizi tertemiz etmek isteyir Ehzab suresi 33 cu aye Numuneleri haqqinda bele buyurmusdur Fatime heyat yoldasi ve iki oglu 121 122 123 Yene Sehabenin Feziletleri nde revayet edildiyine gore Mehemmed 6 ay boyunca seher namazina getmezden once Fatimenin evinin qarsisinda dayanir ve bele seslenirdi Ey Ehli beyt Namaz Namaz Ey Ehli beyt Allah sizden yalniz her cur cirk ve gunahi aradan qaldirmaq ve sizi tertemiz etmek istiyir 124 Muxtelif Ehli Sunne menbelerinde Mehemmedden neql edildiyine gore Fatimeye bele buyurub Heqiqeten Allah senin qezebinle qezeblenir ve senin xos olmanla razi olur ان الله یغضب لغضبک ویرضی لرضاک 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 Ehli Sunne menbelerinin Mehemmedden neql etdiyine gore Fatimeye bele buyurub Ey Fatime Alemlerin qadinlarinin bu ummetin ve momin qadinlarin agasi olmaqdan razisan 136 137 138 Alemlerin qadinlarinin agasi seyyidetun nisail Alemin xitabi Eli terefinden de Zehra ucun mezarinin basinda deyilmisdir 139 Fatimenin hedis alimi olmasi Halbuki o ne imamdir ne de peygember Muheddis Bu yollarin biri vasitesi ile muxtelif esyanin heqiqetini bilmekdir Allahdan elmin ilham ve muqasife yolu ile ona verilmesi Ve ya basqalarina gizli olan heqiqetlerin onun qelbine axmasi 140 Hakeza muheddis Meleyin sesini esider amma onu gormez 141 Fatimenin Mushefi de Fatime ile meleyin sohbetlerinden qeydlerdir Fatime o sohbetleri Eliye deyer Eli de yazardi 142 Mushefde halal ve haramlar yer almir ancaq gelecek seylerin elmleri yer almaqdadir 143 Fatimenin Mushefi haqqinda bax 144 Qurani Kerimde de Fatimenin feziletlerine delalet eden ayeler var Meselen Meveddet ayesi Sura 23 Mubahile ayesi Ali Imran 61 Ita ayesi Insan 8 ve 9 Ehli sunne ve Sie yolu ile neql edilen hedislerde de Fatimenin feziletini ortaya qoyan hedisler gelmisdir Meselen Bida Parca Hedisi Enha Hedisi Hessanet Hedisi Bugz Hedisi Levlake Hedisi Hemcinin Ehli Sunne numayendelerinin her biri de Fatimeni bir sekilde medh edibler 145 Ibadet Redakte Cefer es Sadiq oz atalari vasitesi ile Hesen ibn Eliden bele bir revayet neql edir Anam Cume geceleri sehere qeder mehrabda ibadete dayanir ve dua etmek ucun ellerini acanda imanli kisi ve qadinlara dua ederdi ancaq ozu haqqinda bir sey demezdi Bir gun ona dedim ki Anacan Niye basqalarina etdiyin kimi ozun ucun de dua etmirsen Buyurdu ki Oglum Qonsu daha vacibdi 146 147 Tesbihati Fatime deye meshurlasan Sie Sunni ve diger menbe ve senedlerde revayet edilen ona mexsus olan zikrler Islamda meshurdur Muselmanlar bu zikri her namazdan sonra Otuz dord defe Allahu Ekber otuz uc defe Elhamdulillah ve otuz uc defe Subhanellah deyirler 148 Hemcinin Seyid ibn Tavusun Iqbal adli kitabinda zohr esr megrib isa ve subh namazlarindan sonra nizamli bir sekilde oxudugu dualari revayet etmisdir Eyni sekilde cetinlik anlarinda oxunan basqa dualari da neql olunmusdur 148 Ehli Sunnenin alimlerinden Hesen Besri bele deyir Bu tayfaya Fatimeden daha abid biri gelmemisdir Namaz ve ibadetlerde o qeder cox olardi ki ayaqlari sismisdi 149 Haqqinda deyilmis sozler RedakteMenbe 150 Xanim Fatimeyi Zehranin e namazda Allah taalanin qorxusundan nefesi cetin gedib gelerdi 151 Allahin Peygemberi s Qizim ona gore Fatime adlanib ki Allah taala onu ve onu sevenleri oddan Cehennemden uzaq edib 152 Imam Sadiq e Fatimenin Allah yaninda doqquz adi var Fatime Siddiqe Mubareke Tahire Zekiyye Reziyye Merziyye Muheddise Zehra 153 Umare Imam Sadiqden e sorusdum ki Fatimeni ne ucun Zehra parlaq adlandiriblar Buyurdu Cunki o mehrabda dayananda onun nuru sema ehline ulduzlarin yerde olanlar ucun sacmasi kimi sacirdi 154 Allahin Peygemberi s Fatime menim bedenimin bir parcasidir Onu sevindiren meni sevindirib ve onu qemlendiren meni qemlendirib Fatime menim ucun en eziz sexsdir 155 Allahin Peygemberi s Heqiqeten Fatime menim bedenimin bir parcasidir O menim gozumun nuru ve qelbimin meyvesidir Onu qemlendiren meni de qemlendirir ve onu sad eden meni de sad edir O menim Ehli Beytimden mene qovusan ilk sexsdir 156 Allahin Peygemberi s Qizim Fatime dunya xanimlarinin xanimidir 157 Allahin Peygemberi s Fatime Cennet xanimlarinin xanimidir 158 Allahin Peygemberi s Qizim Fatime dunyanin yaradilisin evvelinden sonuna kimi butun qadinlarinin xanimidir 159 Allahin Peygemberi s Fatime eleyhes selama buyurub Allah senin qezebinle qezeblenir ve senin sevincinle sad olur 160 Imam Eli e Fatime eleyhes selami torpaga tapsirarken buyurmusdur Salam olsun sene ey Allahin Peygemberi Menim terefimden ve kenarinda uyuyan ve sene basqalarindan daha tez catan qizindan Ey Allahin Peygemberi qizinin kederlendirici ayriligindan sebrim tukendi ve guc ve taqetimi elden verdim Amma senin boyuk keder yaradan ayriligin ve seni itirmenin boyuk musibeti bele bir vaxtda menim teselli amilimdir Cunki basinin menim sinemde oldugu menim qucagimda can verdiyin ve oz elimle basini qebrinin dasi uzerine qoydugum anlari hec vaxt unutmaram Biz hamimiz Allah terefindenik ve Ona teref qayidacagiq Budur mene tapsirdigin emanet geri qaytarildi ve girov alindi Amma bundan sonra Allah menim ucun senin oldugun diyari secinceye qeder menim sizin ayriliginiz ucun olan qem kederim daimi olacaq gecelerim oyaqliqla kececek Tezlikle qizin seni ummetinin ve bir birleri ile elbir olanlarin ona olan zulmlerinden ve haqqini qesb etmelerinden xeberdar edecek Butun bas verenleri ondan sorus ve veziyyet baresindeki xeberlerin hamisini ondan xeber al Bu zulmler bas vererken senin getmeyinden ele de cox zaman kecmemisdi ve xatirelerin itmemisdi Salam olsun size bezikmek deyil vida salami Buna gore de eger sizin yaninizdan getsem bu bezikmek ve mehebbetin olmamasi demek deyil Eger qalsam bu Allahin sebr edenlere ved etdikleri baresinde pis gumanda olmagimdan deyil 161 Qeydler Redakte Mekke samani Burya bitkisi bir nov ince yarpaqli ve derman xususiyyeti de olan etirli bir bitkiden Hecerde meqsed Behreyn merkezidir Hemcinin Medine yaxinliginda yerlesen bir kendin adidir caydan destemaz qabi ve temizlemede istifade edilen seyler miras burada umumi menasindadir Umumiyyetle miras atasindan usagina qalan seylere deyilir hetta atasi heyatda olsa da Munteziri 1387 seh 392 Hal hazirda Mescidul Nebinin daxilinde qalan erazideIstinadlar Redakte Ali ben Abi Taleb Enciklopedicheskij slovar pod red I E Andreevskij SPb Brokgauz Efron 1890 T I S 438 lt a href https wikidata org wiki Track Q602358 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q23892884 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19908137 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q24330152 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4065721 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 7 Ali zade A Fatima bint Muhammad Islamskij enciklopedicheskij slovar M Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 lt a href https wikidata org wiki Track Q18517268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4062223 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q16488478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q80231589 gt lt a gt Ali zade A Ali ibn Abu Talib Islamskij enciklopedicheskij slovar M Ansar 2007 S 68 ISBN 978 5 98443 025 8 lt a href https wikidata org wiki Track Q18517268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q80210575 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q16488478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4062223 gt lt a gt Ali zade A Zajnab bint Ali Islamskij enciklopedicheskij slovar M Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 lt a href https wikidata org wiki Track Q18517268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4062223 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q16488478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q80216105 gt lt a gt Ali zade A Hasan ibn Ali Islamskij enciklopedicheskij slovar M Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 lt a href https wikidata org wiki Track Q18517268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4062223 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q16488478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q80232808 gt lt a gt Ali zade A Husajn ibn Ali Islamskij enciklopedicheskij slovar M Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 lt a href https wikidata org wiki Track Q18517268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4062223 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q16488478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q80233480 gt lt a gt 1 2 Ali zade A Hadidzha bint Huvajlid Islamskij enciklopedicheskij slovar M Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 lt a href https wikidata org wiki Track Q18517268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4062223 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q16488478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q80232056 gt lt a gt Sehidi 1363 seh 123 Sehidi 1363 seh 21 Sehidi 1363 seh 33 Meclisi 1983 c 43 seh 16 Ibn Sehri Asub Menaqib c 3 seh 132 Qummi Beytul Ehzan seh 12 Muslim es Sehih c 4 seh 1782 Feziletler kitabi hedis 2276 Tirmizi Sunen c 6 seh 5 hedis 3605 Ehmed ibn Henbel Musned c 4 seh 107 hedis 17027 ve 1708 Ibni Hibban es Sehih c 14 seh 242 hedis 6333 Ibn Sad Tebaqat c 1 seh 20 Seyx Nomani el Qeybet seh 73 74 hedis 7 Ibni Hisam Sire c 1 seh 1 3 Ibn Sad Tebaqat c 1 seh 55 56 Belazuri Ensabul Esraf c 1 seh 12 Teberi Tarix c 2 seh 172 180 Salih Suruc Kainatin Efendisi Peygamberimizin Hayati Nesil Yayinlari seh 40 2013 ISBN 978 975 269 894 9 1 2 Ayeti Cekideyi Tarixi Peygemberi Islam seh 35 Kuleyni 1419 c 1 seh 530 Yequbi 1378 c 1 seh 512 Misbahul Muteheccid seh 561 Ayeti Cekideyi Tarixi Peygemberi Islam seh 35 36 Mehellati 1379 seh 7 8 Muqeddesi 1391 seh 156 157 Muqeddesi 1391 seh 170 Muqeddesi 1391 seh 173 174 Sehidi 1363 seh 35 Sehidi 1363 seh 36 39 1 2 Sehidi 1363 seh 39 45 1 2 3 Sehidi 1363 seh 42 Belazuri Ensabul Esref seh 269 ve 414 Ibn Hisam c 4 seh 29 Ibn Hisam c 4 seh 30 Sehidi 1363 seh 42 44 Yequbi 1378 c 2 seh 31 1 2 Sehidi 1363 seh 43 Tusi 1380 seh 694 695 Ibn Sed Tebeqat c 8 seh 11 Nesai Suneni Nesai c 6 seh 62 Sahrudi 1432 c 8 seh 60 Yequbi 1378 c 2 seh 310 Qezvini 1380 seh 191 Tusi 1380 c 1 seh 39 Sehidi 1363 seh 58 59 Sehidi 1363 seh 72 73 Ibn Sed Tebeqat c 8 seh 22 23 1 2 Sehidi 1363 seh 84 Ibn Sed Tebeqat c 8 seh 14 Ibn Henbel c 2 seh 329 Sehidi 1363 seh 85 Mehellati 1379 seh 69 70 Qezvini 1380 seh 236 Meclisi 1983 c 43 seh 31 Ayyasi Tefsirinden neqlen Megazi seh 249 Belazuri Ensabul Esref seh 324 1 2 Sehidi 1363 seh 78 Megazi seh 250 Megazi seh 313 Sehidi 1363 seh 79 1 2 3 Sehidi 1363 seh 242 Belazuri Ensabul Esref seh 402 Belazuri Ensabul Esref seh 404 Seid Endelusi Cumhuret Ensabul Ereb seh 16 1 2 3 4 Sehidi 1363 seh 243 Seyx Mufid Irsad c 1 seh 355 Mufid 1428 seh 270 271 Sehristani el Milel ven Nihel c 1 seh 77 Suyuti 1404 c 4 seh 177 Hasaqani 1411 seh 438 442 Buxari 1981 c 4 seh 42 Buxari 1981 c 4 seh 210 1 2 3 4 Munteziri 1387 seh 395 Munteziri 1387 seh 395 396 Munteziri 1387 seh 396 Teberani Mucem el Kebir c 1 seh 62 Arxivlesdirilib 2014 08 19 at the Wayback Machine Teberi Tarixi Teberi c 3 seh 429 430 Ibni Esakir Tarix c 30 seh 417 418 olu kecid Zehebi Tarix el Islam c 3 seh 118 Arxivlesdirilib 2011 08 18 at the Wayback Machine Mutteqi Hindi Kenzul Ummal c 5 seh 252 hedis 14113 Ibn Ebilhedid Serhi Nehcul Belage c 2 seh 47 Mesudi Murucuz Zeheb c 2 seh 194 Mehemmed ibn Ebdulvahid ibn Ehmed el Meqdisi el Ehadisil Muxtara c 1 seh 90 Ibn Ebu Seybe el Musennef c 7 Megazi kitabi Ma cae fi xilafet Ebi Bekr babi seh 432 hedis 37045 Beyrut Ibn Quteybe el Imametu ves Siyaset c 1 seh 12 Qahire Belazuri Ensabul Esraf c 1 seh 576 Seqife ehvalati hedis 1184 Qahire Teberi Tarixi Teberi c 2 seh 443 Beyrut Sehidi 1363 seh 149 153 Seduq 1379 seh 354 356 Ibn Tayfur 1999 seh 28 30 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi list1 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Buxari Sehihi Buxari Dar Ibn Kesir Beyrut c 4 seh 1549 hedis 3998 Teberi Delailul Eimme seh 45 46 Hz Fatime s e in vefat ve defni haqqindaki xeberler babi Seyx Abbas Qumi Beytul ehzan seh 189 Seyx Tebrizi Siratun Nicat c 3 seh 441 Arxivlesdirilib 2015 05 01 at the Wayback Machine Seyid Cefer Murteza el Amuli Zehra s e in musibeti c 2 seh 66 Kuleyni el Kafi c 1 seh 458 hedis 2 Arxivlesdirilib 2010 11 19 at the Wayback Machine Sehidi Sani Munteqi el Cuman c 1 seh 224 olu kecid Seyx Beheddin el Amuli Mesarik el Semseyn seh 324 Ellame Meclisi Rovzetul Muttefiqin c 5 seh 342 Arxivlesdirilib 2011 05 27 at the Wayback Machine Ellame Meclisi Miratul Uqul c 5 seh 315 Seyx Tebrizi Siratun Necat c 3 seh 440 441 Arxivlesdirilib 2015 05 01 at the Wayback Machine Seyid Cefer Murteza el Amuli Zehra s a nin musibeti c 1 seh 100 Ibni Ebu Seybe el Musennef c 5 seh 224 Cenazeler kitabi Olunu gece defn etmek haqqinda hedis 11948 ve 11949 Ocak Yayinlari Ibni Ebu Seybe el Musennef c 14 seh 325 hedis 35011 Ocak Yayinlari Himyeri Qurbul Isnad seh 367 hedis 1314 Kuleyni el Kafi c 1 seh 293 hedis 9 Arxivlesdirilib 2010 11 19 at the Wayback Machine Ibni Subbe en Numeyri Tarixi Medine c 1 seh 106 107 1 2 3 4 Sehidi 1363 seh 158 Yequbi 1378 c 1 seh 512 Tusi 1380 seh 245 Ibn Sad Tebaqat c 8 seh 18 19 Belazuri Ensabul Esraf seh 405 Buxari Sehihi Buxari c 5 seh 177 Kuleyni 1388 c 1 seh 381 382 Ibn Henbel c 1 seh 331 Ibn Henbel c 4 seh 107 Ibn Henbel c 6 seh 292 Ibn Henbel 1983 c 2 seh 761 Hakim el Mustedrek ales Sehiheyn c 3 seh 168 Ibn Esir Usdul Qabe c 7 seh 224 El Isabet c 4 seh 378 Tehzibut Tehzib c 12 seh 469 Heysemi Mecmeuz Zevaid c 9 seh 203 Zahairul Uqba seh 39 Xarezmi Maqtelul Huseyn e s c 1 seh 52 Tezkiretul Xavas seh 310 Genci Kifayetut Talib seh 364 el Esreful Muayyed seh 125 Munteheb Fezailun Nebi ve Ehli beytehu aleyhimus selam mines Sihahus Sitte ve gayri huma minel Kutubul Muteberet inde Ehli Sunnet seh 263 Hakim el Mustedrek ales Sehiheyn c 3 seh 170 Muslim Sehih Muslim c 5 seh 57 Munteheb Fezailun Nebi ve Ehli beytehu aleyhimus selam mines Sihahus Sitte ve gayri huma minel Kutubul Muteberet inde Ehli Sunnet seh 265 Kuleyni 1388 c 1 seh 381 382 Sahrudi 1432 c 8 seh 78 85 Sahrudi 1432 c 8 seh 82 83 Amuli 1382 seh 86 Amuli 1382 seh 100 Kafi seh 240 dan neqlen Amuli 1382 seh 97 109 Rizvani 1389 seh 72 74 76 106 118 ve 119 Daha cox melumat ucun Mehdi Heseniyen Qumminin Zahmi Xursid kitabina muraciet edile biler Eli es Serani Kesful Gumme c 1 seh 468 Sehidi 1363 seh 93 1 2 Sehidi 1363 seh 94 Meclisi 1983 c 43 seh 84 Mehemmed Reysehri Mizanul hikmet 1 ci cild Tercumeciler Agabala Mehdiyev Elsen Mahmudov Etibar Quliyev Sehriyar 2008 seh 65 67 Ellame Meclisi Biharul Envar c 70 seh 400 hedis 72 Seyx Tusi Emali seh 300 Seyx Seduq Emali seh 474 hedis 18 Meani el Exbar seh 64 hedis 15 Ellame Meclisi Biharul Envar c 43 seh 23 hedis 17 Seyx Seduq Emali seh 394 hedis 18 Ellame Meclisi Biharul Envar c 43 seh 22 hedis 13 Ehmed ibn Henbel Musned c 3 seh 80 Nurus Seqeleyn c 1 seh 338 hedis 135 Kenzul Ummal hedis 37725 Seyyid Rezi Nehcul belage xutbe 202 Arxivlesdirilib 2014 11 05 at the Wayback Machine ereb Edebiyyat RedakteQurani Kerim terc Mehemmed Mehdi Fuladvend Tehran Nesri Darul Qurani Kerim 1376 Ibn Henbel Ehmed ibn Henbel Musnedi Ehmed Beyrut Daru Sedir Ibn Tayfur Ebulfez Ehmed ibn Ebu Tahir 1999 Belagatun Nisa tehq Yusif el Beqai Beyrut Darul Iza Yequbi Ehmed ibn Ebu Yaqub 1378 Tarixi Yaqubi Mehemmed Ibrahim Ayeti Tehran Elmi ve Ferhengi intisar sirketi Erbili Eli ibn Isa ibn Ebulfeth 1426 Kesful Qumme fi Merifetil Eimme Qum Merkezut Tebeatu ven Nesr lil Mecmeul Alemi li Ehli Beyt e s Seduq Mehemmed ibn Eli Qummi 1379 Meaniul Exbar tesh ve tel Eli Ekber el Geffari Qum muessesi en Nesrul Islamiyye Tusi Mehemmed ibn Hesen 1380 Emali tehq ve taliq Behrad el Ceferi Eli Ekber el Geffari Tehran Darul Kutubul Islamiyye Meshed Tehran 1378 Heseniyyen Qummi Zehmi Xursid Mehdi 1379 Kaves der zindegiyi Hz Zehra s e Tehran intisar Emir Kebir Mehellati Seyid Hasim Resuli 1379 Zindeganiyi Hz Fatime s e ve dogteran En Hezret 8 Tehran defter nesri Firhengi Islami Rizvani Eli Esger 1389 Fatime Zehra Mezlumeyi Tarix Qum intisar Subhu Umid Yaran Sahrudi Mehemmed Hesen Safii 1432 Silsile Mevzuat el Qadir Ellame Emini Siddiqeyi Tahire Fatime Zehra Qum Muessise Miras Nubuvvet Sehidi Seyid Ceferi 1363 Zindegani Fatime Zehra s e Tehran defter nesir Firhengi Islami Amuli Seyid Cefer Murteza 1382 Renchayi Hz Zehra s e terc Mehemmed Sipehri 3 Qum Intisar Tehzib Qezvini Seyid Mehemmed Kazim 1380 Fatimetuz Zehra ez veladet ta sehadet terc Eli Keremi 3 Qum Nesri Murteza Kuleyni Mehemmed ibn Yaqub 1419 Usuli Kafi Beyrut Darut Taarif lil Metbuat Meclisi Mehemmed Baqir 1983 Biharul Envar Beyrut Daru Ihyaut Turasul Erebi Muqeddesi Yedullah 1391 Baz Pejuhi Tarix veladet ve sehadet Mesuman s e Qum Pejuhesgah Ulum ve Ferheng Islami Muntehab Fezailun Nebi ve Ehli Beytehu aleyhimus salam mines Sihahis Sitte ve gayri hima minel Kutubul Mutebere inde Ehli Sunnet intihab ve tehq Merkez el Qadir lil Dirasetil Islamiyye Beyrut el Qadir 1423 Munteziri Huseyn Eli 1387 Hz Fatime Zehranin aleyha salam xutbesi ve Fedek Macerasi Tehran Muessesi Firheng Xordeva Mufid Mehemmed ibn Mehemmed 1428 El Irsad Qum Seid ibn Cubeyr Suyuti Celaleddin 1404 ed Durrul Mensur fi Tefsiril Mesur Qum Ayetullah Necefi Merasi Kitabxanasi Hasaqani Ubeydullah ibn Ehmed 1411 Sevahidul Tenzil Li Qavaidut Tafdil tehq Mehemmed Baqir Mahmudi Tehran Islami Irsad Bakanligi basqi ve yayinlari Buxari Mehemmed el Buxari 1981 Sehihi Buxari Beyrut Darul Fikr Li Tabae ven Nesr vet Tavzi Seduq Mehemmed ibn Eli Qummi 1379 Meaniul Exbar teshih ve taliq Eli Ekber el Geffari Qum Muessese en Nesrul Islamiyye Kuleyni Mehemmed ibn Yaqub 1388 Usuli Kafi tehq Yusif el Baqai Tehran el Mektebetul Islamiyye Ibn Henbel Ehmed ibn Henbel 1983 Fazailus Sehabe tehq Vasiullah ibn Mehemmed Abbas Mekke Camietu Ummu Kura Islam qisa melumat kitabi Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasinin Bas Redaksiyasi Baki 1989 seh 110 111 Hemcinin bax RedakteFedek Fatime Mushefi Fedekiyye xutbesi Fatimiye gunleri Fatime lovhesi hedisi Fatime tesbihati Omer Fatimenin evinde ing Fatimenin qebri ing Mehemmedin ovladlari ing Xedicenin qizlarinin seceresi ing Vikisitatda Fatime ile elaqedar sitatlar var Vikianbarda Fatime ile elaqeli mediafayllar var Xarici kecidler RedakteYa Zehra ing ereb fars Hz Fatime s e nin mezari azerb saqaleyn wordpress com 2014 04 20 Istifade tarixi 2014 04 20 HZ FATIMAT UZ ZEHRA A S IN HAYATINA KISA BIR BAKIS turk Encyclopaedia Britannica Faṭimah Imam Sadiq e s Hz Fatime s e Omer in emri ile Qunfuz un vurmasi neticesinde sehid olmusdur Resulullah s a a in Hz Fatime s e i sehid edenleri lenetlemesi Peygember s in qizi Fatimenin sehadeti efsane deyil doc yukle Imam Kazim e s Hz Fatime s a sehiddir Vehy evine hucum ehli xilaf alimlerinin etiraflari soz oyunlari ve kitablardaki tehrifler azerb az 313news net 2015 03 19 2015 03 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 03 22 Ehl i Sunnet kaynaklarinda Hz Zehra nin sahadetine delalet eden konular var midir turk Menbe https az wikipedia org w index php title Fatime amp oldid 5987773, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

    ne axtarsan burda

    , en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.