Şeyx Tusi

Nəsirəddin Tusi ilə səhv salmayın.

Şeyx Tusi (fars. شیخ توسی‎; tam adı: Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Həsən ət-Tusi, fars. ابوجعفر محمد بن حسن توسی‎; 995^[…], Tus – 2 dekabr 1067, Nəcəf) — fars əsilli islam alimi. HQ. V əsrin Şiə-Cəfəri məzhəbinin məşhur ilahiyyatçı alimi.

Şeyx Tusi
Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Həsən ət-Tusi
Doğum tarixi	oktyabr 995
Doğum yeri	Tus, İran
Vəfat tarixi	7 dekabr 1067 (72 yaşında)
Vəfat yeri	Məscidi Tusi, Nəcəf, İraq
Milliyyəti	Fars
Elm sahəsi	İslam
Elmi rəhbəri	Nəcəf elmi mərkəzi
Tanınmış yetirmələri	İshaq b. Bəbaveyh-i Qumi Əbu Səlah-i Xələbi öz oğlu Əbu Əli Tusi və b.
Tanınır	Şeyx Tusi

Həyatı

Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Həsən ət-Tusi oktyabr 995-ci ildə Tus şəhərində kasıb bir ailədə dünyaya gəlmişdir. 1017/1018-ci ilə qədər bu şəhərdə yaşamışdır. 7 dekabr 1067-ci ildə Nəcəf şəhərində vəfat etmiş və vəsiyyətinə əsasən bu şəhərdəki evində dəfn olunmuşdur. Dəfn olunduğu ev sonradan Tusi məscidi'nə çevrilmişdir.

Təhsili

Tus şəhərində yaşadığı 995–1017/1018-ci illərdə müqəddimə elmlərindən dərs demişdir. Təhsilini davam etdirmək məqsədilə 1017/1018-ci illərdə Bağdada köçmüşdür. 1017/1018–1022/1023-cü illərdə Şeyx Müfiddən dərs alır və müctəhidlik dərəcəsinə çatır. Sonra müəllimi Şeyx Müfidin məsləhəti ilə "Təhzibul Əhkam" əsərini yazır. Bu əsər sonradan Şiə məzhəbinin ən məşhur dörd əsərindən birinə çevrilir.

Müəllimləri

1. Şeyx Müfid

Tələbələri

Bir çox tələbələr yetişdirmişdir. Onlardan bəziləri:

1. İshaq ibn Bəbaveyhi Qumi
2. Əbu Salehi Xələbi
3. oğlu, Əbu Əli Tusi
4. Şəhraşubi Mazandarani
5. Əbdülcabbar ibn Abdullah əl-Qəməri Razi
6. Məhəmməd ibn Həsən Fətal
7. Kəraçi
8. Hüseyn ibn Fəthi Cürcani
9. Cəfər ibn Əli Hüseyni
10. Nasir ibn Rza Ələvi və b.

Dini fəaliyyəti

1055-ci ildə Səlcuq sultanı Toğrul bəy Bağdada hücum etmişdir. Hücum zamanı bir çox şiə məhəllələri yağmalanmışdır. Şahbur ibn Ərdəşir'in kitabxanası yandırılmışdır. Talan 1059/1060-cı ilərə kimi davam etmişdir. Bu hadisələr zamanı bir neçə dəfə Şeyx Tusinin yazdığı kitablar və kitabxanası şəhər meyanına daşınaraq yandırılmışdır. 1057/1058-ci ildə Tusinin evi də yağmalanmış və bütün əsərləri yandırılmışdır. Bütün bu hadisələrdən sonra Şeyx Tusi Bağdad şəhərindən köçmək qərarına gəlmişdir. 1056/1057-ci ildə Nəcəf şəhərinə köçmüşdür. Nəcəfdə ömrünün qalanını İslamı tədris etməklə keçirmiş və burada hələ də mövcud olan böyük şiə tədris müəssisəsinin əsasını qoymuşdur.

Əsərləri

Şeyx Tusi 51-ə yaxın əsər yazmışdır.

Təfsir

1. "ət-Tibyan'u fit-Təfsiri'l Quran"
2. "əl-Məsailu'd-Dimeşqiyyə fit-Təfsiri'l Quran"

Hədis

1. "Təhzib əl Əhkam"
2. "İstibsar"

Fiqhi

1. "ən-Nihayə"
2. "əl-Məbsut"
3. "əl-İcaz fil Fəraiz"
4. "əl-Məsailu'l Xələbiyə fil Fiqh"
5. "əl-Məsailu'l Xairiyyə fil Fiqh"

Üsul

1. "Hücciyətu'l Əxbar"

Kəlam

1. "Təlxisu'l Şafi"
2. "Təmhidu'l Üsul"
3. "əl-İqtisad"
4. "əl-Firaq beynən-Nəbi vəl İmam"

Rical

1. "Kitabu'l Ənvar" ("Rical-i Şeyx Tusi")
2. "İxtiyaru Marifəti'l Rical"
3. "əl-Fihrist"

Tarix

1. "Maqtəlu'l-Hüseyn"
2. "Müxtəsaru Əxbar-i Muxtar ibn Əbu Ubeyd əl-Saqafi"

Dua

1. "Misbahu'l Mütəhəccid"
2. "Müxtasaru'l Misbah"

Haqqında deyilənlər

İstinadlar

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. Muḥammad ibn al-Ḥasan Ṭūsī // Faceted Application of Subject Terminology.
3. Əli Dəvaniqi, "Həzareyi Şeyx Tusi, səh. 4
4. Seyyid Möhsün Əmin Amuli, "Əyan əş-Şiə, c. 9, səh. 159
5. "əz-Zaria", c. 4, səh. 504
6. Ağa Buzurgi Tehrani, "ət-Tibyan", c. 1, Ön söz
7. "əz-Zəria", c. 5, səh. 220
8. "əz-Zaria", c. 5, səh. 220

Mənbə

• Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Tusi (r.ə.)  (türk.)
• Şeyx Tusi (Məhəmməd ibn Həsən Tusi – Şeyxuttaifə) ^{[ölü keçid]}
• Şeyx Tusi

Həmçinin bax

• Ət Tibyan
• Şiə məzhəbinin alimləri siyahısı