Fars sütunları və ya Persepolitan sütunları böyük ehtimalla eramızdan 500-ci ildən bir qədər əvvəl başlamış qədim FarsınƏhəməni memarlığında inkişaf etmiş və fərqli sütun formasıdır. Bunlar əsasən kütləvi olaraq əsas sütunların bazası, kanelur milli və əksəriyyətində öküzlərin olduğu cüt heyvanbaşlığına sahib Persepolisdən tanınır. Əhəmənilərin saraylarının daxilində bir neçə sıra sütunlarla dəstəklənən apadana adlı böyük bir hipostil salonu mövcud idi. Persepolisdəki 70 x 70 metrlik Taxt Salonu və ya “Yüz Sütunlu Zal” Əhəməni kralı I Artakserks tərəfindən inşa edilmişdir. Apadana salonu daha da böyükdür. Bunlara əsasən kral üçün bir taxt daxil idi və möhtəşəm mərasim məclisləri üçün istifadə olunurdu; Persepolis və Suzdakı ən böyükləri bir anda on min insana ev sahibliyi edə bilirdi.
Əhəmənilər daş memarlıq təcrübəsinə malik deyildilər, ancaq AnadoludakıLidiyadan, Mesopotamiyadan, Misirdən, eləcə də İranın özündəki Elamdan təsirlənərək hibrid bir imperiya üslubunu inkişaf etdirmək üçün imperatorluqlarının ətrafındakı sənətkarları və inşaat materiallarını idxal edə bildilər. Stil, ehtimal ki, Daranın Suzdakı sarayında inkişaf etdirilmiş, lakin ən çox və tam qalanları, bir neçə sütunun salamat qaldığı Persepolisdədir. Bu üslubda olan imperiya binası, eramızdan əvvəl 330-cu ildə Böyük İsgəndərin işğalı və Persepolisin yandırılması ilə məhv olmuşdur.
Sütunların və başlıqların formaları müxtəlif binalar arasında bir qədər dəyişir. Ümumiyyətlə, sütun başlıqları sütundan kənara çıxan iki ədəd arxa-arxaya düzülmüş heyvan bəzəkləri formasında oyulmuşdur. Bunlar arxitrav və ya dam ağaclarını dəstəkləyən mötərizə (dəstək) funksiyasını yerinə yetirir, heyvanların düz arxaları isə düz bucaqlarda irəliləyən ağacları dəstəkləyir (aşağıda Luvrdakı yenidənqurmaya baxın). Layihə halında olarkən heyvanlara protom deyilə bilər. Öküz ən çox yayılmış heyvandır, lakin aslanlar, Assur lamassu üslubunda bir kişi başlı öküzlər və qartal başlı və aslan gövdəli griffinlər də var.
Öküzlər və aslanlar Novruz ətrafındakı, yaz bərabərləşməsində Fars Yeni ili, ayı simvolizə edən və əbədi mübarizə aparan bir öküzü və Günəşi təcəssüm etdirən bir aslanın simvolikasını əks etdirə bilər. Bu Persepolisdəki pilləkən relyeflərində təsvir edildiyi kimi xərac verən millətlərin krala illik xəraclarını təqdim etdikləri gün idi və Persepolisin xüsusi olaraq Novruz tədbirləri üçün inşa edildiyi iddia edilmişdir.
Kapitel digər sütun stillərindən nisbətən xeyli uzundur. Bəzi kiçik sütunlar heyvanlardan aşağıda yerləşən düz oxa doğru sürətlə irəliləyərkən, ən böyük və ən möhtəşəm nümunələrin uzun bir aralıq bölməsi var, uzun yivli kvadrat zonanın alt hissəsində, baxmayaraq ki, sütun yuvarlaqdır tərsinə çevrilmişdir. Yuvarlaq yivli şaftın yuxarı hissəsində yabanı bitki əsaslı dizaynı olan iki hissəsi mövcuddur: üst hissə yuxarıya doğru yüksəldikdə yayılmış “xurma başlığı” formasındadır və aşağı hissə aşağıya doğru enən yarpaqlara oxşayır. Digər başlıqlarda heyvanlar və iki alt bitki əsaslı element var, lakin qıvrımlarla aralarındakı bölmə yoxdur; Chicagodakı nümunə bu qəbildəndir. Müxtəlif elementlər arasında yunan üslubunu əks etdirən müxtəlif kiçik qəliblər var. Heyvanların buynuzları və qulaqları əsasən ayrı hissələrdir baş hissəyə dördbucaqlı tıxaclarla bərkidilmişdir. Sütunlar cilalanmış və ən azından başlıqlar, gips örtüklü taxta halında olanlar boyanmışdır. Bu üslub, Fars İmperatorluğunun fəth etdiyi Misir, Babil və Lidiya, habelə Farsların müvəqqəti müvəffəqiyyətə sahib olduğu Yunanıstan daxil olmaqla bir çox mədəniyyətin təsirlərini özündə əks etdirir; son nəticə açıq şəkildə farslara məxsusdur.
Dövrümüzə qədər gəlib çatmış daş sütunlardan əvvəl taxta versiyalarının meydana gəldiyi və bunların istifadəsinə davam edildiyi düşünülür. Daşa keçmək, ən böyük binalar üçün kifayət qədər böyük ağacların tapılmasının çətin və ya qeyri-mümkün hala gəlməsi halında baş vermiş ola biləcəyi fikri irəli sürülür. Sütun milləri 20 metrə qədər ola bilər. Baza taxta sütunlar üçün də daş şəklindədir və bəzən binanı hansı kralın ucaltdığına dair bir yazı daşıyır. Çoxu yuvarlaqdır, lakin erkən kvadrat növünün iki pilləsi vardır.
İstifadəsi və təsiri
Fars sütununun tam forması yalnız Əhəmənilər dövründə imperiyanın ətrafında olan İran xaricindəki bəzi yerlərdə, Ermənistanda və hətta İberiyadakı Levantiya sütunlarında istifadə edilmiş kimi görünür. Sütunlar, Makedoniyalı İskəndərin Fars İmperiyasını məhv etməsindən təxminən 80 il sonra Hindistanda qurulmuş Mauriya İmperiyasının memarlığındakı Aşoka Sütunlarını və digər imperatorluq binalarına təsir etmişdir. Eramızın I əsrinin daha kiçik Mathura aslan kapitellərinə açıq şəkildə təsir göstərmişdir. Eramızın II və ya III əsrlərində Gandhardakı Buddist sütunlarının ətrafındakı relyef dekorasiyasında da onların özlərinə rast gəlinir. Bu üslub İranın özündə inkişaf etməmişdir, lakin elementləri İslamın gəlişindən əvvəlki və sonrakı sülalələr dövründə də görünməyə davam etmişdir.
19-cu əsrdən etibarən sütunun tam Persepolitan forması əvvəlcə Hindistandakı Parsees və Avropadakı eklektik memarlar tərəfindən dirçəldildi və daha sonra Pəhləvi xanədanı dövründə (1925-ci ildən) İrandakı ictimai binalarda istifadə edildi, 1863-cü il tarixində tikilmiş olan Afif-Abad Bağçasındakı keçmiş kral sarayı, İranın paytaxtı kimi bəzi hallarda istifadə edilmişdir.
İranın ilk Pəhləvi şahı olan Rza Şah, İran millətçiliyini inkişaf etdirmək və rejiminin qanuniliyini dəstəkləmək üçün müxtəlif yollarla Əhəmənilərə marağı artırdı. Tehrandakı əhəmiyyətli binalara üslublarının həqiqiliyi mövzusunda Avropa arxeoloqları, xüsusən də André Godard, Maxime Siroux (hər ikisi də memardırlar) və tələbələri qazmaq, kurasiya etmək və yetişdirmək üçün İrana gətirilən Ernst Herzfeld tərəfindən nəzarət edilirdi. Bunlara polis mərkəzi və İran Milli Bankının qərargahı daxildir.
Mousavi, Ali, Persepolis: Discovery and Afterlife of a World Wonder, p. 53, 2012, Walter de Gruyter, ISBN1614510334, 9781614510338, google books; Schmitt
↑ Boardman, 15
Boardman, 14–20
British Museum Stupa drum framing element containing a Persepolitan column
Grigor, 63–64 (called "Sett Adrian")
Avqust 15, 2021
fars, sütunu, fars, sütunları, persepolitan, sütunları, böyük, ehtimalla, eramızdan, ildən, qədər, əvvəl, başlamış, qədim, farsın, əhəməni, memarlığında, inkişaf, etmiş, fərqli, sütun, formasıdır, bunlar, əsasən, kütləvi, olaraq, əsas, sütunların, bazası, kane. Fars sutunlari ve ya Persepolitan sutunlari boyuk ehtimalla eramizdan 500 ci ilden bir qeder evvel baslamis qedim Farsin Ehemeni memarliginda inkisaf etmis ve ferqli sutun formasidir Bunlar esasen kutlevi olaraq esas sutunlarin bazasi kanelur milli ve ekseriyyetinde okuzlerin oldugu cut heyvan basligina sahib Persepolisden taninir 1 Ehemenilerin saraylarinin daxilinde bir nece sira sutunlarla desteklenen apadana adli boyuk bir hipostil salonu movcud idi Persepolisdeki 70 x 70 metrlik Taxt Salonu ve ya Yuz Sutunlu Zal Ehemeni krali I Artakserks terefinden insa edilmisdir Apadana salonu daha da boyukdur Bunlara esasen kral ucun bir taxt daxil idi ve mohtesem merasim meclisleri ucun istifade olunurdu Persepolis ve Suzdaki en boyukleri bir anda on min insana ev sahibliyi ede bilirdi 2 Persepolisde tikilmis Ehemeni memarligina mexsus okuz basli fars sutununun kapiteli Ehemeniler das memarliq tecrubesine malik deyildiler ancaq Anadoludaki Lidiyadan Mesopotamiyadan Misirden elece de Iranin ozundeki Elamdan tesirlenerek hibrid bir imperiya uslubunu inkisaf etdirmek ucun imperatorluqlarinin etrafindaki senetkarlari ve insaat materiallarini idxal ede bildiler Stil ehtimal ki Daranin Suzdaki sarayinda inkisaf etdirilmis lakin en cox ve tam qalanlari bir nece sutunun salamat qaldigi Persepolisdedir 3 Bu uslubda olan imperiya binasi eramizdan evvel 330 cu ilde Boyuk Isgenderin isgali ve Persepolisin yandirilmasi ile mehv olmusdur Mundericat 1 Tesviri 2 Istifadesi ve tesiri 3 Muasir dircelis 4 IstinadlarTesviri Redakte Tipik bir Persepolis sutununun plani on gorunusu ve yan gorunusu Sutunlarin ve basliqlarin formalari muxtelif binalar arasinda bir qeder deyisir Umumiyyetle sutun basliqlari sutundan kenara cixan iki eded arxa arxaya duzulmus heyvan bezekleri formasinda oyulmusdur Bunlar arxitrav ve ya dam agaclarini destekleyen moterize destek funksiyasini yerine yetirir heyvanlarin duz arxalari ise duz bucaqlarda irelileyen agaclari destekleyir asagida Luvrdaki yenidenqurmaya baxin Layihe halinda olarken heyvanlara protom deyile biler Okuz en cox yayilmis heyvandir lakin aslanlar Assur lamassu 4 uslubunda bir kisi basli okuzler ve qartal basli ve aslan govdeli griffinler de var 5 Okuzler ve aslanlar Novruz etrafindaki yaz beraberlesmesinde Fars Yeni ili ayi simvolize eden ve ebedi mubarize aparan bir okuzu ve Gunesi tecessum etdiren bir aslanin simvolikasini eks etdire biler Bu Persepolisdeki pilleken relyeflerinde tesvir edildiyi kimi xerac veren milletlerin krala illik xeraclarini teqdim etdikleri gun idi ve Persepolisin xususi olaraq Novruz tedbirleri ucun insa edildiyi iddia edilmisdir 6 Kapitel diger sutun stillerinden nisbeten xeyli uzundur Bezi kicik sutunlar heyvanlardan asagida yerlesen duz oxa dogru suretle irelileyerken en boyuk ve en mohtesem numunelerin uzun bir araliq bolmesi var uzun yivli kvadrat zonanin alt hissesinde baxmayaraq ki sutun yuvarlaqdir tersine cevrilmisdir Yuvarlaq yivli saftin yuxari hissesinde yabani bitki esasli dizayni olan iki hissesi movcuddur ust hisse yuxariya dogru yukseldikde yayilmis xurma basligi formasindadir ve asagi hisse asagiya dogru enen yarpaqlara oxsayir Diger basliqlarda heyvanlar ve iki alt bitki esasli element var lakin qivrimlarla aralarindaki bolme yoxdur Chicagodaki numune bu qebildendir Muxtelif elementler arasinda yunan uslubunu eks etdiren muxtelif kicik qelibler var Heyvanlarin buynuzlari ve qulaqlari esasen ayri hisselerdir bas hisseye dordbucaqli tixaclarla berkidilmisdir Sutunlar cilalanmis ve en azindan basliqlar gips ortuklu taxta halinda olanlar boyanmisdir Bu uslub Fars Imperatorlugunun feth etdiyi Misir Babil ve Lidiya habele Farslarin muveqqeti muveffeqiyyete sahib oldugu Yunanistan daxil olmaqla bir cox medeniyyetin tesirlerini ozunde eks etdirir son netice aciq sekilde farslara mexsusdur Dovrumuze qeder gelib catmis das sutunlardan evvel taxta versiyalarinin meydana geldiyi ve bunlarin istifadesine davam edildiyi dusunulur Dasa kecmek en boyuk binalar ucun kifayet qeder boyuk agaclarin tapilmasinin cetin ve ya qeyri mumkun hala gelmesi halinda bas vermis ola bileceyi fikri ireli surulur Sutun milleri 20 metre qeder ola biler 5 Baza taxta sutunlar ucun de das seklindedir ve bezen binani hansi kralin ucaltdigina dair bir yazi dasiyir Coxu yuvarlaqdir lakin erken kvadrat novunun iki pillesi vardir 5 Istifadesi ve tesiri RedakteFars sutununun tam formasi yalniz Ehemeniler dovrunde imperiyanin etrafinda olan Iran xaricindeki bezi yerlerde Ermenistanda ve hetta Iberiyadaki Levantiya sutunlarinda istifade edilmis kimi gorunur 7 Sutunlar Makedoniyali Iskenderin Fars Imperiyasini mehv etmesinden texminen 80 il sonra Hindistanda qurulmus Mauriya Imperiyasinin memarligindaki Asoka Sutunlarini ve diger imperatorluq binalarina tesir etmisdir 8 Eramizin I esrinin daha kicik Mathura aslan kapitellerine aciq sekilde tesir gostermisdir Eramizin II ve ya III esrlerinde Gandhardaki Buddist sutunlarinin etrafindaki relyef dekorasiyasinda da onlarin ozlerine rast gelinir 9 Bu uslub Iranin ozunde inkisaf etmemisdir lakin elementleri Islamin gelisinden evvelki ve sonraki sulaleler dovrunde de gorunmeye davam etmisdir 7 Muasir dircelis Redakte Maneckji Sett Agiary a Parslara mexsus od mebedi Mumbay Hindistan 1891 10 19 cu esrden etibaren sutunun tam Persepolitan formasi evvelce Hindistandaki Parsees ve Avropadaki eklektik memarlar terefinden dirceldildi ve daha sonra Pehlevi xanedani dovrunde 1925 ci ilden Irandaki ictimai binalarda istifade edildi 1863 cu il tarixinde tikilmis olan Afif Abad Bagcasindaki kecmis kral sarayi Iranin paytaxti kimi bezi hallarda istifade edilmisdir Iranin ilk Pehlevi sahi olan Rza Sah Iran milletciliyini inkisaf etdirmek ve rejiminin qanuniliyini desteklemek ucun muxtelif yollarla Ehemenilere maragi artirdi Tehrandaki ehemiyyetli binalara uslublarinin heqiqiliyi movzusunda Avropa arxeoloqlari xususen de Andre Godard Maxime Siroux her ikisi de memardirlar ve telebeleri qazmaq kurasiya etmek ve yetisdirmek ucun Irana getirilen Ernst Herzfeld terefinden nezaret edilirdi Bunlara polis merkezi ve Iran Milli Bankinin qerargahi daxildir Iran Islam Respublikasi Islam memarligina istinad eden binalara ustunluk verse de miniatur Fars sutunlari 2009 cu ilde Birlesmis Milletler Teskilatinin Vyanadaki Ofisine bagislanan Alimler Koskune destek verir Istinadlar Redakte Curtis 52 54 Boardman 13 14 Schmitt Curtis 52 54 Boardman 13 14 Examples are in Chicago and Teheran links to images 1 2 3 Curtis 51 Mousavi Ali Persepolis Discovery and Afterlife of a World Wonder p 53 2012 Walter de Gruyter ISBN 1614510334 9781614510338 google books Schmitt 1 2 Boardman 15 Boardman 14 20 British Museum Stupa drum framing element containing a Persepolitan column Grigor 63 64 called Sett Adrian Menbe https az wikipedia org w index php title Fars sutunu amp oldid 5859213, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.JPG.html){kind=link}