Dünyamalı Əmircanov
Dünyamalı Məhəmməd oğlu Əmircanov (d. 10 may 1933, Qaçağan kəndi, Borçalı qəzası, Gürcüstan SSR, SSRİ — ö. 23 yanvar 2000-ci il, Bakı şəhəri, Azərbaycan Respublikası) — Gürcüstan ictimai-siyasi xadimi, 1978–1980-ci illədrə Gürcüstan SSR Marneuli Rayon Xalq Deputatları Sovetinin deputatı. 1964–1998-ci illərdə Gürcüstan SSR və Gürcüstanda kənd təsərüffatı, yüngül sənaye və regional idraetmə üzrə müxtəlif məsul dövlət qurumlarının rəhbəri. 1989–1991-ci illərdə Borçalıda (Gürcüstan) gürcü-azərbaycanlı etnik münaqişəsinin qarşısının alınmasında xüsus rolu olmuş şəxs. Borçalıda yaşayan türklərin el ağsaqallarından biri.
Dünyamalı Əmircanov | |
---|---|
Dünyamalı Məhəmməd oğlu Əmircanov | |
| |
Sələfi | vəzifə təsis edilib |
Xələfi | səlahiyyətləri başa çatıb |
Şəxsi məlumatlar | |
Təhsili | D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təssərüfatı İnstitutu 1951-1956 Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutu 1970-1975 |
İxtisası | Maliyyə-uçot |
Fəaliyyəti | Gürcüstan SSR və Gürcüstanda dövlət regional idarəetmə sahəsi |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Qaçağan kəndi, Borçalı qəzası, Gürcüstan SSR, ZSFSR, SSRİ |
Vəfat tarixi | (66 yaşında) |
Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan |
Vətəndaşlığı | SSRİ → Gürcüstan |
Atası | Məhəmməd Süleyman oğlu Əmircanov (1904-1943) |
Anası | Pürüz Həsən qızı Əmircanova (1908-1989) |
Həyat yoldaşı | Roza Məmid qızı Əmircanova (Musayeva) |
Uşaqları | Gülnarə Əmircanova (1961) Roman Əmircanov (1969) Məhəmməd Əmircanov (1970) |
| |
Təltifləri | Gürcüstan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı (1979) |
Həyatı
Dünyamalı Əmircanov 10 may 1933-cü ildə Gürcüstan SSR, Borçalı qəzasının Qaçağan kəndində, qədim Əmircanlı nəslinin nümayəndəsi Məhəmməd Süleyman oğlu Əmircanovun (1904–1943) ailəsində dünyaya gəlib. Uşaqlığı və ilk gəncliyi Qaçağan kəndində keçib. 1941-ci ildə atası M.Əmircanov Sovet Ordusu sıralarına çağrılıb və Almaniyaya qarşı müharibəyə aparıldıqdan sonra Dünyamalı Əmircanov üzrəinə atasını əvəz etmək düşüb. 1952-ci ildə Bakı şəhərinə ail təhsil almağa gedib və 1956-cı ilə qədər Bakıda yaşayıb. D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təssərüfatı İnstitutunu Maliyyə-uçot ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra doğma Borçalıya dönüb və 1998-ci ildə təqaüdə çıxana qədər, tutduğu vəzifələrlə bağlı Qaçağan kəndində və Marneuli şəhərində yaşayıb. 1998-ci ildən etibarən Bakı şəhərinə köçüb.
23 yanvar 2000-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib və Bakıda dəfn edilib.
Təhsili
- 1951-ci ildə Qaçağan kənd ümumtəhsil orta məktəbini başa vurub.
- 1956-ci ildə D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təssərüfatı İnstitutunu Maliyyə-uçot ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu ilə bitirib.
- 1975-ci ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu aqrar-sənaye ixtisası üzrə başa vurub.
- 1979-cu ildə Gürcüstan SSR İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqının İxtisasartırma kursunu başa vurub.
- 1980-ci ildə Gürcüstan KP MK "Marksizm və Leninizm" siyasi kursunun dinləçisi olub.
Soykökü
Dünyamalı Əmircanov Borçalının qədim nəsillərindən olan Əmircanlı soyundandır. Hazırda Gürcüstanın Marneuli Bələdiyyəsi Qaçağan kəndi, Bakı şəhəri və digər ölkələrdə yaşayan Əmircanlı soyu, Borçalının qədim Qarapapaq soylarından biridir. Nəslin əcdadı Əmircan kişi 16-cı əsrdə Borçalıya Osmanlı İmperiyasının Qars bölgəsindən köçüb gəlmişdir. Soy Boruçalı, Saral və Ulaşlı tayfaları ilə qohumluq əlaqələrinə malikdir. Hazırda Qaçağan kəndi, Bakı şəhəri və digər ölkələrdə Atası Əmircanov Məhəmməd Süleyman oğlu 1904-cü ildə Rusiya İmperiyası, Tiflis quberniyası, Qaçağan kəndində dünayay gəlib 1942-ci ildə Alman ordusunun işğalçı hucumuna qarşı Krım yarımadasının müdafiəsi zamanı həlak olub.
Karyerası və fəaliyyəti
Dünyamalı Əmircanov əmək fəaliyyətinə çox gənc yaşından etibarən başlayıb. Atası Məhəmməd Əmircanovun Böyük Vətən Müharibəsinə getməsi səbəbindən ailəsini saxlamaq üçün 1943-cü ildən etibarən Qaçağan "Kommunizm" kolxozunda işləyib.
1951-ci ildə Bakıya gələrək D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təssərüfatı İnstitutuna daxil olub. 1956-ci ildə Azərbaycan SSR-in Bakı şəhərində ali təhsilini fərqlənmə diplomu ilə başa vurduqdan sonra doğma Borçalıya dönüb və Qaçağan kənd Sovetliyi ərazisində yerləşən Xancıqazlı kolxozunda iqtisadçı vəzifəsində əmək fəaliyyətinə başlayıb. 1957-ci ildə isə Qaçağan "Kommunizm" kolxozunda mühasib vəzifəsinə təyin edilib.
1964–1970-ci illərdə Gürcüstan SSR İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı Qaçağan İstehlak Cəmiyyətinin Sədri vəzifəsini tutub. 1970-ci Gürcüstan SSR Nazirlər Soveti İşlər İdarəsinin təqdimatı ilə ildə Gürcüstan SSR Kənd Kəsərrüfatı Məhsullarının İstehsalı və Tədarükü Nazirliyinin Marneuli Rayon Tədarük Baş İdarəsinin Direktoru vəzifəsinə təyin edilir və 1973-cü ilə qədər bu vəzifəsini layiqincə yerinə yetirir.
1973–1978-ci illərdə Gürcüstan SSR istehlak Cəmiyyətləri İttifaqı Marneuli Rayon İstehlak Cəmiyyətinin Sədr müavini vəzifəsində çalışıb.
1978-ci ildə D.Əmircanov Gürcüstan SSR Dövlət Çörək Məhsulları Komitəsinin Marneuli Regional Çörək Kombinatının Direktoru təyin edilir. Bir il bu vəzifədə işlədikdən sonra, Gürcüstan SSR KP Marneuli Rayon Komitəsinin təqdimatı ilə, rayon ərazisindəki mağazalarda, kənd təsərüffatı satış mərkəslərində və ümmən istehlak sahəsindəki qanunsuzluqların və çatışmamazlıqların aradan qaldırılması, əhalinin ərzaq və sənaye məhsulları ilə təmin edilməsi prosesinin sabitlşdirilməsi üçün, Gürcüstan SSR İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı Marneuli Rayon İstehlak Cəmiyyətinin Sədri vəzifəsinə keçirilir.
1978-ci ildə Gürcüstan SSR-də yeni Konstitusiya qəbul edildikdən sonra yerli özünüidarəetmənin və yerli sovetlərin səlahiyyətləri artırıldı. 1978-ci ildə Gürcüstan SSR-də yerli Sovetlərə (Şuralara) seçkilər keçirildi. D.Əmircanov Marneuli rayonu 4-cü seçki bölgəsindən Marneuli Rayon Xalq Deputatları Sovetinə deputat seçildi.
D.Əmircanov 1980-ci ildə yenidən Gürcüstan SSR-də ən böyük istehsal müəssisələrindən biri olan Marneuli Çörək Kombinatına Direktor təyin edilir. Gürcüstan KP MK Yüngül Sənaye və İctimai Təminat Şöbəsi bir çox hallarda respublikaının əsas yüngül sənaye istehsalı bölgəsi olan Marneuli rayonu ərazisində yerləşən və zərərlə işləyən, ciddi korrupsiya və yeyinti halları aşkar edilən dövlət müəsissələrinə Dünyamalı Əmircanovu rəhbər vəzifəyə göndərməklə vəziyyəti dəyişir, istehsalın yüksəldilməsinə, korrupsiya və yeyinti hallarının aradan qaldırılmasına nail olurdu. D.Əmircanov barədə 1982-ci ildə Gürcüstan SSR Nazirlər Sovetinin Sədri Gürücüstan KP MK və Marneuli rayon Partiya Komitəsindən təqdim edilmiş xüsusi arayışda bu barədə geniş geyd edilirdi və faktiki olaraq tənəzzülə uğramış müəssisələrin yenidən dirçəldilməsində D.Əmircanovun fəaliyyətinin səmərəli olması vurğulanırdı.
1981-ci ildə Gürcüstan KP Marneuli Rayon Komitəsinin təqdimatı ilə D.Əmircanov Marneuli rayon İşctimai İaşə İdarəsinə Direktor vəzivəsinə keçirldi və 1985-ci ilə qədər bu vəzifədə uğurla çalışdı.
1979–1981-ci illərdə Marneuli rayon İctimai İaşə İdarəsi korrupsiyaya uğramış, bğlgə rayonları içərisində ən geridə qalmış dövlət müəssisələrindən biri idi. 1979–1980-ci illərdə Gürcüstan SSR Baş Prokurorluğu və SSRİ DİN SƏDM orqanları 5 dəfə araşdırma aparmış, 7 nəfər əkmədaş həbs etmiş lakin idarədə vəziyyət heç bir halda stabil hala gələ bilməmişdir. Həmin dövrdə əhalinin sıx yaşadığı, həmçinin milli azlıqların yaşadığı bölgə olduğu üçün Marneuli rayonuna ciddi diqqət var idi. Belə bir vəziyyətdə durumu dəyişmək üçün D.Əmircanov Marneuli Rayon İşctimai İaşə İdarəsinə Direktor vəzifəsinə gətirildi və 1985-ci ilə qədər bu müəssisə stabil gəlirli və əhaliyə xidmət sahəsində nümunəvi quruma çevrildi. Bu xidmətinə görə D.Əmircanov 1984-cü ildə Gürcüstan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif edildi.
1985–1986-cı illərdə D.Əmircanov Gürcüstan SSR Ticarət Nazirliyi Marenuli şəhər Ticarət Mərkəzinin Direktoru işləyib.
1986-cı ildə yenidən Marneuli rayon İştimai İaşə İdarəsinə Direktor vəzifəsinə qaytarılır və 1989-cu ilə qədər bu vəzifədə əmək fəaliyyətini davam etdirmişdir.
1988-ci ildə Gürcüstan SSR-in Borçalı bölgəsində gürcü-azərbaycanlı, azərbaycanlı-erməni milli münaqişələrinin yardılması istiqamətində müəyyən təxribatçı qüvvələr geniş fəaliyyətə başladılar. Gürcülaər və azərbaycanlılar arasında milli zəmində münaqişənin yaranması təhlükəsi əmələ gəldi. Bu vəziyyət Borçalı canı və qəlbi ilə bağlı olan D.Əmircanovu çox narhat edirdi. Həmin dövrdə Borçalının bir çox nüfuzlu şəxsləri gürcü-azərbaycanlı milli münaqişəsinin qarşısını almağa, baş verə biləcək təxribatları neytrallaşdırmağa çalışırdılar. Vəziyyət həqiqətən də çox təhlükəli həddə çatmışdır. Gürcü şovinistləri Zviad Qamsaxurdia ətrafına birləşərək Gürcüstanı etnik azlıqlardan təmişləmək kompaniyası başlatdıalr.
1989-cu ildə Gürcüstan SSR Marneuli rayonu Şulaver kəndində az qala milli qarşıdurma silahlı münaqişəyə çevriləcəkdi. Belə ki, Şulaveri kəndi milli azlıqların: rusların, ermənilərin, gürcülərin, kürdlərin, yunaların, aysorların və azərbaycanlıların qarşıqı yaşadığı bir məntəqə idi və Tbisili-Erevan qatarı bu məytəqədən keçirdi. Ermənistandan Daşnaksütun partiyasının təxribatçıları da eyni zamanda erməni-azərbaycanli və erməni-gürcü qarşıdurması yaratmağa cəhd edirdilər. Belə bir vəziyyətdə gürcülər belə Şulaveri kəndində rəhbər vəzifə tutmaqdan imtina edir, digərləri isə Gürcüstanda kənara qaçırdılar. 1989-cu ildə SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi və Gürcüstan SSR KP MK-nın birinci katibi Zurab Qumberidze Marneuli rayon rəhbrliyi və Gürcüstan SSR Daxili İşlər Nazirliyi qarşısında Şulaveridə milli münasibətləri güc vasitəsi ilə olsa belə təcili stabilləşdirmək tapşırığı qoydular.
1989-cu il 5 yanvar tarixində Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin Sədri Həsən Seyidov Gürcüstan SSR Nazirlər Sovetinin Sədri Nodar Çitanavaya zəng edərək Borçalıdakı, o cümlədən Bolnisi və Marneuli rayonlarındakı vəziyyətlə bağlı narahatçılıq ifadə etmiş, bildirmişdir ki, o marneuli rayonu Qaçağan kəndində doğulub və prosesləri ciddi şəkildə işləyir.
1989-cu ildə Marneuli Rayon XDS İcrayyə Komitəsinin birbaşa qəararı ilə D.Əmircanov Şulaveri Kənd Soveti İcrayyə Komitəsinin Sədri təyin edildi. Məhz D.Əmircanovun fəaliyyəti nəticəsində Şulaveri kəndində alovlancaq və sonradan bölgəni bürüyə biləcək milli münaqişə təhlükəsi aradan qaldırıldı. 1990-cu ildə Şulaver kəndində təxribat törətməyə cəhd edən erməni ASALA terror təşkilatının 2 üzvü Gürcüstan SSR DTK tərəfindən həbs edildi və Tbilisiyə aparıldı. Həmin terrorçular Şulaveri dəmir yolu vağzalında Tbilisi-Erevena çərnişin qatarını partlamağı planlaşdırmışdılar.
Dünyamalı Əmircanovun səyləri nəticəsində Marneuli rayonu ərazisində baş verə biləcək milli münaqişə ocaqları söndürüldü. 1990–cı ildə D.Əmircanov doğma kəndi Qaçağanda İstehak Cəmiyyətinin Sədri təyin edilir və bir il bu vəzifədə işləyir. 1991–1993-cü illərdə Qaçağan Südçülük-Tərəvəzçilik Sovxozunun Direktoru olaraq karyerasını davam etdirir. 1993–1995-ci illərdə Marneuli rayon Şulaveri Kənd Məclisi İdarə Heyətinin (Sopelis Saqrebulos Qamqeoba) Sədri vəzifəsində çalışır.
1995-ci ildə Gürcüstan Respublikası Marneuli Rayon İstehlak İdarəsinə Direktor vəzifəsinə keçirilir və 1997-ci ilədək bu postda işləyir. 1997-ci ildə Qaçağan Südçülük-Tərəvəzçilik Dövlət Müəssisəsinə Direktor təyin edilir və 1998-ci ildə təqaüdə çıxanadək bu vəzifədə çalışırmışdır.
Ailəsi
Dünyamalı Əmircanovun atası Məhəmməd Süleyman oğlu Əmircanov (1904–1943), 1942–1943-cü illərdə Sovet Ordusunun Krım yarımadası uğrunda apardığı qızğın müdafiə döyüşlərində iştirak edib və sonradan itkin düşüb, yaxud vətən uğrunda həlak olub. D.Əmircanovun anası Pürüz Həsən qızı Əmircanova Marneuli rayonu Ulaşlı kəndində doğulub və 1930-cu ildə Qaçağana M.Əmircanova ərə gəlib. Bu nigahdan 3 övlad dünyaya gəlib: Dünyamalı Əmircanov, Süleyman Əmircanov və Cəlil Əmircanov.
Dünyamalı Əmircanov Qaçağan kənd sakini Roza Məmid qızı Musayeva ilə ailə qurub. Roza Musayevə, Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikası xüsusi xidmət orqanları xadimi, Məmid Musayevin böyük ovladı olub, Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu bitirimiş, müxtaəlif vəzifələrdə çalışıb.
Dünyamalı Əmircanov və Roza Əmircanovanın (Musayevanın) nigahında 3 övlad dünayay gəlib Roman Əmircanov, Məhəmməd Əmircanov və Gülnarə Əmircanova. Roman Əmircanov 1994–2016-cı illərdə Azərbaycan Respublikası Dəmir Bankın İdarə Heyətinin sədri vəzifəsində işləyib, tanınmış maliyyıçi və bankirdir. Məhəmməd Əmircanov dövlət qulluqçusudur. Gülnarə Əmircanova isə ailə sahibir.
Roman Əmircanov atası Dünyamalı Əmircanovun şərəfinə 2003-cü ildə dünyaya gələn oğlunu Dünyamalı adlandırıb.
Mükafatları
- Gürcüstan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı (1979)
Adının əbədiləşdirilməsi
Dünyamalı Əmircanov Borçalının nüfuzlu şəxslərindən biri olduğu üçün, ümumiyyətlə adının əbədiləşdiriləməsi, haqqında publisitik əsərlər yazılmasına ehtiyac olmuşdur. D.Əmircanov xalq tərəfindən ehtiramla yad edilir.
2001-ci ildə tanınmış jurnalist və publisist Paşa Əmircanov (Babakərli) Dünymalı Əmircanov haqqında yazdığı "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabı, Bakıda azərbaycan dilində, "Nurlan" nəşriyyatında çap edildi. Kitabda D. Əmircanovun qohumlarının, övladlarının, həmçinin iş yoldaşlarının, Borçalının və Azərbaycanın bir çox nüfuzlu şəxslərinin D.Əmircanov haqqında fikirləri və xatirələri yer almışdır.
Dünyamalı bulağı
2001-ci ildə Dünyamalı Əmircanovun xatirəsini əbədiləşdirmək və eyni zamanda Gürcüstanın Marneuli rayonu Qaçağan kəndinin icməli su problemini həll edilməsi üçün, oğlu Roman Əmircanovun təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə Qaçağan kəndinin mərkəzində, 28 metr dərinliyində bir neçə bərk süxur qatını keçən, artezian quyusu qazildi və bərk süxur qatının altında yerləşən bol su mənbəyi aşakar edildi. Daha sonra quyuya xüsus dərinlik su nasosu yerləşdirildi. Quyu üzərində əlavə texniki tikili hazırlandı, 20 tonluk su çəni quraşdırıldı, ətrafda yaşıllaşdırma həyata keçirildi və nəticədə istirahət kompleksi yaradıldı. Bu istirahət kompleksi və bulaq Dünyamalı Əmircanovun şərəfinə "Dünyamalı bulağı" adlandırıldı. hazırda "Dünyamalı bulağı" Qaçağan kəndinin gözəl istirahət güşələrindən birdir və 8000-dən çox əhalisi olan böyük yaşayış məntəqəsinin şimal hissəsini faktiki olaraq təmiz içməli su ilə təmin edir.
Dünyamalı Əmircanova həsr edilmiş şeirlər
- Zərqəniş Əmircanova "Sənsiz" (lirik poema) 2000., Paşa Babakərli "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
- Zərqəniş Əmircanova "Qırxıncı gün" (şeir) 2000., Paşa Babakərli "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
- Paşa Babakərli "Torpağın yüngül olsun" (şeir), Paşa Babakərlinin "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
- Paşa Babakərli "Dünaymalı bulağı" (şeir), Paşa Babakərlinin "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
- Qasım Qaçağanlı "Oldu" (şeir), Paşa Babakərlinin "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
- Qasım Qaçağanlı "Dünaymalı bulağı" (gəraylı), Paşa Babakərlinin "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
- Cəmil Borçalı "Ona cənnət halaldır" (şeir), Paşa Babakərlinin "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
- Hidayət Məsimov "Qardaş" (şeir), Paşa Babakərlinin "Borçalıdan bir ər qopdu" kitabında "Nurlan" n., Bakı, 2001.
İstinadlar
- "Qaçağan eli". Təfəkkür n. 2002, Bakı. 89-cu səifə.
- Paşa Babakərli "Borçalıdan bir ər qopdu" (Görkəmli Borçalı ziyalısı Dünyamalı Əmircanovun həyat və fəaliyyəti haqqında) "Nurlan" n., Bakı, 2001.
Mənbə
- Əmircanlı nəsli - www.amircanli.wordpress.com
- Adı ehtiramla yad edilən Borçalı ağsaqqalı — www.525.az