Böyük Zirə adası — Xəzər dənizindəAzərbaycanınAbşeron yarımadasının cənub hissəsində yerləşən ada. Böyük Zirə Bakı arxipelaqına daxildir və Bakı körfəzində yerləşir. Bakının sahil xəttindən 10,5 km məsafədə yerləşən Böyük Zirə adasının 1,4 km² sahəsi var. Uzunluğu 3,1 km ,eni 900 m təşkil edir. Relyefi qayalıq çöküntülərdən ibarət olan adanın qərb hissəsi bir qədər təpəlik, şərq hissəsi bir qədər hündür, şimal sahəsi sıldırımlı, cənub hissəsi isə bütünlüklə meyllidir. Adanın keçmiş adı Nargin olmuşdur.
Böyük Zirə adasının adı azərbaycan dilində "böyük" və ərəb mənşəli "cəzirə" (azərb.ada) sözündən yaranıb. XVII əsrdəruslar, xüsusi olaraq da kazaklarBakı arxipelaqına aid olan adalarının əksər adlarını dəyişmişdilər. Adaya 1719-cu ildə Rusiya İmperatoru I Pyotr dövründə Nargin adı verilib. Bu ad Fin körfəzində yerləşən Nargin (estonca, dar boğaz) adasına bənzədiyi üçün verilib. 1991-ci ildə Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ada yenidən Böyük Zirə adlandırılmağa başlanılıb.
XIX əsr
Böyük Zirə mayakı 1884-ci ildə Abşeron arxipelaqında gəmilərə yol göstərmək məqsədilə fəaliyyətə başlayıb. Mayak gecə Bakı buxtasına daxil olan gəmilərin yolunu işıqlandırır və dənizçilər üçün əsas bələdçi rolunu oynayırdı.
1915-ci ildən 1940-cı ilədək əvvəlcə Çar Rusiyası, sonra da SSRİ hakimiyyəti Böyük Zirə adasında on minlərlə Qafqaz cəbhəsindən əsir götürülən Osmanlı İmperiyası əsirlərinə və azərbaycanlılara qətlə yetirib. Ada Birinci dünya müharibəsinə qədər Çar Rusiyasının həbs düşərgəsi olmuşdu. 1905-ci ildə burada həbs düşərgələri salınmışdı. Çar Rusiyası ona xəyanət edən, cinayət törədən əsgərini ən ağır cəzaya məhkum edəndə Böyük Zirə adasına sürgün edirdi. Birinci dünya müharibəsi dövründə 10 mindən çox türk əsgəri və mülkü şəxsi Nargin adası həbs düşərgəsinə gətirilmişdi. Xalq yazıçısı Qılman Musayev yazırdı:
Burada taxtadan düzəldilmiş baraklara işıq damdan açılmış pəncərələrdən düşürdü. Bir neçə barakda taxtlar olsa da məhbusların əksəriyyəti quru torpaq döşəmə üstündə yatırdılar. Qış aylarında baraklar qızdırılmırdı. Su çatışmırdı: hərdənbir şəhərdən gətirilirdi. Belə yaşayışdan məhbuslar cana doymuşdular...
Nəriman NərimanovBakı Şəhər Dumasına üzv seçiləndən sonra həmfikirləri ilə Dumada komissiya yaradıb Böyük Zirə adasına göndərilməsi məsələsini tələb etdi. Dumanın "Təhqiqat komissiyası"nın üzvləri — Nəriman Nərimanov, Əbdülbağı Məmmədov, Ağaməhəmməd İbrahimov, Mürsəlov, Almaniya, Danimarka və İsveçrə səfirliklərinin əməkdaşları Böyük Zirə adasına gedir, orada əsirlərin vəziyyətindən və saxlanma şəraitindən dəhşətə gəlmişdilər. Nərimanov adada 700-ə qədər səksən yaşında qocaların, 2 yaşından 15 yaşına qədər körpə uşaqların olduğunu və bunların hamısının Qafqaz cəbhəsindən gəldiklərini bildirərək sözlərini bu cümlələrlə tamamlamışdır:
Bura bir cəzirə deyil, məzardır. Elə bir məzardır ki 1000 nəfərə qədər adam qıraqda oturub ölmək üçün öz növbəsini gözləyir.
Ertəsi gün Nərimanovun "Hümmət" qəzetində (28 noyabr 1917-ci il) "Göz yaşı tökdürən Cəzirə" məqaləsi dərc olundu. Nərimanov ürəkağrısı ilə yazırdı:
Kaş mən bu cəzirəyə getməyəydim. Kaş bir dəri, bir sümük bədənləri, sifətsiz gözləri, ah-zar edən insanları görməyəydim. Kaş "əfəndim, su!", "əfəndim, yemək!", "əfəndim, paltar!" sözlərini eşitməyəydim. Kaş çılpaq, dodaqları soyuqdan titrəyən, üzləri bozarmış atasız-anasız balaca balalarla söyləşməyəydim. Kaş xəstəxanada başları kərpic üstə can verən igidlərə rast gəlməyəydim! Min iki yüz insan balası hazır ölüm növbəsində durubdur. Altı min də bu növbəyə hazırlaşır.
Tifmi, vəbamı və ya bir qeyri-sirayətedici mərəzmi bunları cəzirəyə qurban edəcəkdir Müsəlmanlar: "əfəndim, su!.."- deyib gözlərinizə baxdıqda guya demək istəyirlər: Siz insanmısınız İnsaniyyətə dair qanunlarınız varmı Siz millət balasısınızmı Zavallı millət balalarına cavabınız nədir ...Mən ağladım, mən gündə mərəzlər arasında gün keçirən, gündə dürlü-dürlü xəstələrin ah-naləsini eşidən, onların axır dəqiqələrinə öyrəşmiş, tab gətirə bilməyib ixtiyarsız ağladım. Nargin bir məzardır və bu məzarın kənarında hazır min adam növbədə durubdur və 7 min sağlam adam da bu növbəyə hazırlaşır.
Gərəkdir daşürəkli olasan da bu vicdansızlığa davam edəsən: acıqlı, hirsli halında insan insan barəsində bu dərəcə vicdansızlığa meydan versə bəlkə də təbii ola. Fəqət mürür ilə hər saat, hər gün, həftələr, aylar, illərlə bu hərəkətdə bulunmaq insanlıq hərəkəti deyildir. İnsan balası ilə bu tövr rəftar nəinki azad Rusiyada gərəkdir görünməsin, hətta vəhşilər arasında görünməyibdir.
Duma Nərimanovun rəhbərlik etdiyi komissiyanın Tiflisə, Qafqazın Mərkəzi İnzibati İdarəsinə göndərdiyi təcili teleqramın cavabında Nargin hərbi düşərgəsindən ən ağır xəstələrin çıxarılmasına və adada yaşayan əsirlərə xeyriyyə cəmiyyətlərinin köməyinə icazə verilirdi. Bakı Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti Nargin hərbi düşərgəsində komissiyanın müəyyən etdiyi 300 xəstə — türk, alman, avstriyalı hərbi əsiri şəhərdə 16-cı lazaretdə yerləşdirdi. Nargində əsir sifəti ilə yaşamaqda olan 130 nəfər körpə Bakıya gətirilib Çəmbərəkəndin qabağındakı mülkdə yerləşdirildi. Bunu "Möhtaclara yardım" Cəmiyyəti öz öhdəsinə alıb və hər bir məxarici boynuna götürdü.
1917-ci ildə cəbhədə türk əsgər və zabitlərinə kömək göstərilməsində din xadimi Ağa Əlizadənin müstəsna xidmətləri olub. Məhz onun xalqa müraciətindən sonra insanlar Təzəpir məscidinə gələrək türk əsgərlərinə yardım toplamağa başlayıblar. Bunun nəticəsində, bir həftə ərzində əsirlərə o qədər yardım toplanmışdı ki, ərzaq, dərman və paltarları Böyük Zirə adasına daşımaq üçün bir ay vaxt lazım olmuşdu.
Sovet İttifaqı dövründə adada hərbi hava qüvvələrindən müdafiə bazası yerləşirdi və bura ittifaqın mühüm strateji nöqtəsi sayılırdı.
İkinci dünya müharibəsinin əvvəlində Böyük Zirə adasında yerləşən bu mayak alman aviasiyasının diqqətini çəkməmək üçün partladılıb. 1958-ci ildə mayak bərpa olunub və indiyədək fəaliyyət göstərir. Mayakın hündürlüyü 18 metrdir. Mürəkkəb optik-naviqasiya sistemi ilə təchiz edilib. Mayak günəş batareyaları ilə təmin edilir. 1907-ci ilədək mayakın funksiyasını Bakıda Qız qalası yerinə yetirib.
1950-ci illərdə Nargində xidmət etmiş general-polkovnik Vladimir Dmitriev 2006-cı ildə internet saytına müsahibəsində adanın hərbi əhəmiyyətindən danışır:
1953-54-cü illərdə rəqib ölkələr tez-tez bizim hava sərhədimizi pozurdular. İrandan və Türkiyədən onlarla hava şarları buraxırdılar, bu şarların qarşısını almaq çətin idi. Biz o vaxt müdafiəni Nargində qurmuşduq.
1980-ci illərin sonlarından başlayaraq Sovet ordusu Nargin adasından çıxmağa başladı. 1990-cı ildə Sovet qoşunları adadan çıxanda Azərbaycan prezidentin iqtisadi məsələlər üzrə müşaviri Vahid Axundov, Nazim Muradasilov və Kamal Amiraqov "Adalar" adında şirkət yaradıb, həm donanmanın rəhbəri, həm də Bakının keçmiş icra başçısı Sənan Əlizadə ilə müqavilə bağladılar və Nargini 25 illiyinə icarəyə götürdülər.
XXI əsr
Coğrafiya
Böyük Zirə Bakı arxipelaqına daxildir və Bakı körfəzində yerləşir. Bakının sahil xəttindən 10,5 km məsafədə yerləşən Böyük Zirə adasının 1,4 km² sahəsi var. Uzunluğu 3,1 km ,eni 900 m təşkil edir. Relyefi qayalıq çöküntülərdən ibarət olan adanın qərb hissəsi bir qədər təpəlik, şərq hissəsi bir qədər hündür, şimal sahəsi sıldırımlı, cənub hissəsi isə bütünlüklə meyllidir.
↑ "Böyük Zirə mayakı". report.az. İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2017.
↑ "Milli tariximiz üçün hüznlü və unudulmaz məkan, yaxud Nargindən kimlər keçdi". www.anl.az. İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2017.
↑ "Nəriman Nərimanov - alovlu vətənpərvər, böyük türk təəssübkeşi". www.anl.az. İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2017.
"Hümmət" qəzeti 1917-ci il 28 noyabr tarixli sayı
↑ "Feyerbaxı oxuyan, Vyanada çıxış edən din xadimi". anl.az. İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2017.
↑ "Narginin əsl sahibi kimdir". www.azadliq.org. İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2017.
Xarici keçidlər
VikianbardaBöyük Zirə ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mehparə. “Bilinməyən tarix, Nargin adası əsarəti”: TRT ortaq tariximizin bir dramını günümüzə gətirir: [kanalın çəkilişlərinə başladığı eyniadlı film haqqında] //Mədəniyyət.- 2015.- 15 iyul.- S.11.
Avqust 13, 2021
böyük, zirə, adası, xəzər, dənizində, azərbaycanın, abşeron, yarımadasının, cənub, hissəsində, yerləşən, bakı, arxipelaqına, daxildir, bakı, körfəzində, yerləşir, bakının, sahil, xəttindən, məsafədə, yerləşən, adasının, sahəsi, uzunluğu, təşkil, edir, relyefi,. Boyuk Zire adasi 1 Xezer denizinde Azerbaycanin Abseron yarimadasinin cenub hissesinde yerlesen ada Boyuk Zire Baki arxipelaqina daxildir ve Baki korfezinde yerlesir Bakinin sahil xettinden 10 5 km mesafede yerlesen Boyuk Zire adasinin 1 4 km sahesi var Uzunlugu 3 1 km eni 900 m teskil edir Relyefi qayaliq cokuntulerden ibaret olan adanin qerb hissesi bir qeder tepelik serq hissesi bir qeder hundur simal sahesi sildirimli cenub hissesi ise butunlukle meyllidir Adanin kecmis adi Nargin olmusdur Boyuk ZireBoyuk Zire adasinin xeritesiUmumi melumatlarSahesi 1 4 km Uzunlugu 3 1 kmEni 0 9 kmSahil uzunlugu 10 5 kmEhalisi 0 nefer 2017 ci il Yerlesmesi40 17 40 sm e 49 55 10 s u Olke Azerbaycan AzerbaycanSeher BakiArxipelaq Baki arxipelaqiAkvatoriya Xezer deniziBoyuk Zire Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Tarixi 1 1 Etimologiya 1 2 XIX esr 1 3 XX esr 1 4 XXI esr 2 Cografiya 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerTarixi RedakteEtimologiya Redakte Boyuk Zire adasinin adi azerbaycan dilinde boyuk ve ereb menseli cezire azerb ada sozunden yaranib XVII esrde ruslar xususi olaraq da kazaklar Baki arxipelaqina aid olan adalarinin ekser adlarini deyismisdiler Adaya 1719 cu ilde Rusiya Imperatoru I Pyotr dovrunde Nargin adi verilib Bu ad Fin korfezinde yerlesen Nargin estonca dar bogaz adasina benzediyi ucun verilib 1991 ci ilde Azerbaycan oz musteqilliyini berpa etdikden sonra ada yeniden Boyuk Zire adlandirilmaga baslanilib XIX esr Redakte Boyuk Zire mayaki 1884 ci ilde Abseron arxipelaqinda gemilere yol gostermek meqsedile fealiyyete baslayib 2 Mayak gece Baki buxtasina daxil olan gemilerin yolunu isiqlandirir ve denizciler ucun esas beledci rolunu oynayirdi 2 XX esr Redakte 2008 ci ilde Boyuk Zire mayakinin denizden gorunusu 1915 ci ilden 1940 ci iledek evvelce Car Rusiyasi sonra da SSRI hakimiyyeti Boyuk Zire adasinda on minlerle Qafqaz cebhesinden esir goturulen Osmanli Imperiyasi esirlerine ve azerbaycanlilara qetle yetirib 3 Ada Birinci dunya muharibesine qeder Car Rusiyasinin hebs dusergesi olmusdu 3 1905 ci ilde burada hebs dusergeleri salinmisdi 3 Car Rusiyasi ona xeyanet eden cinayet toreden esgerini en agir cezaya mehkum edende Boyuk Zire adasina surgun edirdi 3 Birinci dunya muharibesi dovrunde 10 minden cox turk esgeri ve mulku sexsi Nargin adasi hebs dusergesine getirilmisdi 3 Xalq yazicisi Qilman Musayev yazirdi Burada taxtadan duzeldilmis baraklara isiq damdan acilmis pencerelerden dusurdu Bir nece barakda taxtlar olsa da mehbuslarin ekseriyyeti quru torpaq doseme ustunde yatirdilar Qis aylarinda baraklar qizdirilmirdi Su catismirdi herdenbir seherden getirilirdi Bele yasayisdan mehbuslar cana doymusdular 3 Qilman Musayev Neriman Nerimanov Baki Seher Dumasina uzv secilenden sonra hemfikirleri ile Dumada komissiya yaradib Boyuk Zire adasina gonderilmesi meselesini teleb etdi 4 Dumanin Tehqiqat komissiyasi nin uzvleri Neriman Nerimanov Ebdulbagi Memmedov Agamehemmed Ibrahimov Murselov Almaniya Danimarka ve Isvecre sefirliklerinin emekdaslari Boyuk Zire adasina gedir orada esirlerin veziyyetinden ve saxlanma seraitinden dehsete gelmisdiler 4 Nerimanov adada 700 e qeder seksen yasinda qocalarin 2 yasindan 15 yasina qeder korpe usaqlarin oldugunu ve bunlarin hamisinin Qafqaz cebhesinden geldiklerini bildirerek sozlerini bu cumlelerle tamamlamisdir Bura bir cezire deyil mezardir Ele bir mezardir ki 1000 nefere qeder adam qiraqda oturub olmek ucun oz novbesini gozleyir 5 Neriman Nerimanov Ertesi gun Nerimanovun Hummet qezetinde 28 noyabr 1917 ci il Goz yasi tokduren Cezire meqalesi derc olundu Nerimanov urekagrisi ile yazirdi Kas men bu cezireye getmeyeydim Kas bir deri bir sumuk bedenleri sifetsiz gozleri ah zar eden insanlari gormeyeydim Kas efendim su efendim yemek efendim paltar sozlerini esitmeyeydim Kas cilpaq dodaqlari soyuqdan titreyen uzleri bozarmis atasiz anasiz balaca balalarla soylesmeyeydim Kas xestexanada baslari kerpic uste can veren igidlere rast gelmeyeydim Min iki yuz insan balasi hazir olum novbesinde durubdur Alti min de bu novbeye hazirlasir Tifmi vebami ve ya bir qeyri sirayetedici merezmi bunlari cezireye qurban edecekdir Muselmanlar efendim su deyib gozlerinize baxdiqda guya demek isteyirler Siz insanmisiniz Insaniyyete dair qanunlariniz varmi Siz millet balasisinizmi Zavalli millet balalarina cavabiniz nedir Men agladim men gunde merezler arasinda gun keciren gunde durlu durlu xestelerin ah nalesini esiden onlarin axir deqiqelerine oyresmis tab getire bilmeyib ixtiyarsiz agladim Nargin bir mezardir ve bu mezarin kenarinda hazir min adam novbede durubdur ve 7 min saglam adam da bu novbeye hazirlasir Gerekdir dasurekli olasan da bu vicdansizliga davam edesen aciqli hirsli halinda insan insan baresinde bu derece vicdansizliga meydan verse belke de tebii ola Feqet murur ile her saat her gun hefteler aylar illerle bu hereketde bulunmaq insanliq hereketi deyildir Insan balasi ile bu tovr reftar neinki azad Rusiyada gerekdir gorunmesin hetta vehsiler arasinda gorunmeyibdir 4 Neriman Nerimanov Duma Nerimanovun rehberlik etdiyi komissiyanin Tiflise Qafqazin Merkezi Inzibati Idaresine gonderdiyi tecili teleqramin cavabinda Nargin herbi dusergesinden en agir xestelerin cixarilmasina ve adada yasayan esirlere xeyriyye cemiyyetlerinin komeyine icaze verilirdi 4 Baki Muselman Xeyriyye Cemiyyeti Nargin herbi dusergesinde komissiyanin mueyyen etdiyi 300 xeste turk alman avstriyali herbi esiri seherde 16 ci lazaretde yerlesdirdi 4 Narginde esir sifeti ile yasamaqda olan 130 nefer korpe Bakiya getirilib Cemberekendin qabagindaki mulkde yerlesdirildi 4 Bunu Mohtaclara yardim Cemiyyeti oz ohdesine alib ve her bir mexarici boynuna goturdu 4 1917 ci ilde cebhede turk esger ve zabitlerine komek gosterilmesinde din xadimi Aga Elizadenin mustesna xidmetleri olub 6 Mehz onun xalqa muracietinden sonra insanlar Tezepir mescidine gelerek turk esgerlerine yardim toplamaga baslayiblar 6 Bunun neticesinde bir hefte erzinde esirlere o qeder yardim toplanmisdi ki erzaq derman ve paltarlari Boyuk Zire adasina dasimaq ucun bir ay vaxt lazim olmusdu 6 1920 ci ilde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinden sonraki feallari hem de Stalin repressiyasi qurbanlarini Nargin ve Bulla adalarinda gullelemis bezilerinin cesedlerini oradan Xezer denize atmisdilar 7 Sovet Ittifaqi dovrunde adada herbi hava quvvelerinden mudafie bazasi yerlesirdi ve bura ittifaqin muhum strateji noqtesi sayilirdi 7 Ikinci dunya muharibesinin evvelinde Boyuk Zire adasinda yerlesen bu mayak alman aviasiyasinin diqqetini cekmemek ucun partladilib 2 1958 ci ilde mayak berpa olunub ve indiyedek fealiyyet gosterir 2 Mayakin hundurluyu 18 metrdir 2 Murekkeb optik naviqasiya sistemi ile techiz edilib 2 Mayak gunes batareyalari ile temin edilir 2 1907 ci iledek mayakin funksiyasini Bakida Qiz qalasi yerine yetirib 2 1950 ci illerde Narginde xidmet etmis general polkovnik Vladimir Dmitriev 2006 ci ilde internet saytina musahibesinde adanin herbi ehemiyyetinden danisir 1953 54 cu illerde reqib olkeler tez tez bizim hava serhedimizi pozurdular Irandan ve Turkiyeden onlarla hava sarlari buraxirdilar bu sarlarin qarsisini almaq cetin idi Biz o vaxt mudafieni Narginde qurmusduq 7 Neriman Nerimanov 1980 ci illerin sonlarindan baslayaraq Sovet ordusu Nargin adasindan cixmaga basladi 7 1990 ci ilde Sovet qosunlari adadan cixanda Azerbaycan prezidentin iqtisadi meseleler uzre musaviri Vahid Axundov Nazim Muradasilov ve Kamal Amiraqov Adalar adinda sirket yaradib hem donanmanin rehberi hem de Bakinin kecmis icra bascisi Senan Elizade ile muqavile bagladilar ve Nargini 25 illiyine icareye goturduler 7 XXI esr RedakteCografiya RedakteBoyuk Zire Baki arxipelaqina daxildir ve Baki korfezinde yerlesir Bakinin sahil xettinden 10 5 km mesafede yerlesen Boyuk Zire adasinin 1 4 km sahesi var Uzunlugu 3 1 km eni 900 m teskil edir Relyefi qayaliq cokuntulerden ibaret olan adanin qerb hissesi bir qeder tepelik serq hissesi bir qeder hundur simal sahesi sildirimli cenub hissesi ise butunlukle meyllidir Istinadlar Redakte Boyuk Zire Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 4 cu cild Bezirxana Brunel 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2013 seh 491 ISBN 978 9952 441 03 1 1 2 3 4 5 6 7 8 Boyuk Zire mayaki report az Istifade tarixi 22 oktyabr 2017 1 2 3 4 5 6 Milli tariximiz ucun huznlu ve unudulmaz mekan yaxud Narginden kimler kecdi www anl az Istifade tarixi 22 oktyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 Neriman Nerimanov alovlu vetenperver boyuk turk teessubkesi www anl az Istifade tarixi 22 oktyabr 2017 Hummet qezeti 1917 ci il 28 noyabr tarixli sayi 1 2 3 Feyerbaxi oxuyan Vyanada cixis eden din xadimi anl az Istifade tarixi 22 oktyabr 2017 1 2 3 4 5 Narginin esl sahibi kimdir www azadliq org Istifade tarixi 22 oktyabr 2017 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Boyuk Zire ile elaqeli mediafayllar var Mehpare Bilinmeyen tarix Nargin adasi esareti TRT ortaq tariximizin bir dramini gunumuze getirir kanalin cekilislerine basladigi eyniadli film haqqinda Medeniyyet 2015 15 iyul S 11 Menbe https az wikipedia org w index php title Boyuk Zire amp oldid 5970832, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
