fbpx
Wikipedia

Dilçilik Hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsi

Avqust 19, 2021

Dilçilik Hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsi (ing. Universal Declaration of Linguistic Rights; "Barselona Bəyannaməsi" olaraq da tanınır) — 1996-cı ildə Beynəlxalq PEN Klubu və bir sıra qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən dil hüquqları, xüsusilə nəsli kəsilməkdə olan dillərin hüquqlarını dəstəkləyən bir sənəd. Bəyannamə 6-9 iyun 1996-cı il tarixlərində Barselonada keçirilən Dünya Dil Hüquqları Konfransının yekununda qəbul edildi . Elə həmin il Bəyannamə YUNESKO-nun Baş direktoruna təqdim edildi, lakin YUNESKO-dan rəsmi təsdiq almadı .

Tarixi

 
Fransişku Qomeş de Matuş

1948-ci il Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində (UİHB) dildən insan hüququ kimi bəhs edilsə də, dil hüququ açıq şəkildə sadalanmır və göstərilmir.

Sonradan qəbul edilmiş bir sıra beynəlxalq insan hüquqları sənədləri, dillərin hüquqları ilə bu və ya digər şəkildə, xüsusən:

  • Milli və ya etnik, dini və linqvistik azlıqlara mənsub olan şəxslərin hüquqları haqqında bəyannamə
  • İnsan Hüquqlarının və Əsas Azadlıqların Müdafiəsi Konvensiyası
  • Regional Dillər üçün Avropa Xartiyası
  • Milli Azlıqların Müdafiəsi Çərçivə Konvensiyası
  • Mülki və Siyasi Hüquqlara dair Beynəlxalq Pakt
  • Xalqların Kollektiv Hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsi.

Eyni zamanda, qlobal miqyasda bütün dillərin və ya dil hüquqlarının qorunması ilə əlaqəli heç bir məcburi sənəd yox idi . Bu baxımdan bu boşluğu doldurmaq üçün cəhdlər edilmişdir.

Ümumdünya Dil Haqları Bəyannaməsi ideyası ilk dəfə 1984-cü ildə Beynəlxalq Müasir Dil Müəllimləri Federasiyasında (FIPLV) ifadə edilmişdir. Bəzi əsas dil hüquqlarını və təhsilə təsirlərini formalaşdıran Braziliya Dilçilik Dərnəyinin keçmiş prezidenti professor Fransişku Qomeş de Matuş tərəfindən irəli sürülmüşdür.

Bəyannamənin ideyası 1987-ci ildə Beynəlxalq Mədəniyyətlərarası Rabitə İnkişaf Dərnəyinin Resifidə keçirilən 12-ci seminarında daha da inkişaf etdirildi. Seminarda dil hüquqları hüququ bəyannaməsinin tətbiqi tövsiyə olundu və dil hüququ əsas növlərindən bəzilərinin ilkin bəyannaməsi qəbul edildi.

Mətnin hazırlanması

1980-ci illərdə Fransa, Portuqaliya və Almaniyada bəyannamə mətninin hazırlanması üçün bir sıra iş görüşləri və tədbirlər keçirildi. 1990-cı ilədək FIPLV bir iş sənədini hazırladı və 1991-ci ilin avqust ayında Macarıstanın Peç şəhərində bəyannamənin əsas prinsiplərinə dair bir gündəm ilə bir seminar təşkil etdi. Bəyannamə 1993-cü ilin dekabrında Beynəlxalq PEN Klubunun Tərcümə və Dil Hüquqları Komissiyasının iclasında da müzakirə edildi .

1994-cü ilin əvvəlində rəsmi sənəd yazmaq üçün işçi qrupu yaradıldı. Onun işində müxtəlif ölkələrdən və bölgələrdən 40-a yaxın mütəxəssis iştirak etdi, mətnlərin versiyaları daima yenidən işləndi və yeni fikirlərlə tamamlandı; Bəyannamənin 12 ilkin versiyası hazırlanmışdır.

Qəbul olunması

 
Bəyannamənin hazırlanması və qəbulu prosesinin sxemi

Bəyannamə 6 iyun 1996-cı ildə İspaniyanın Barselona şəhərində Dünya Dil Haqları Konfransı zamanı qəbul edildi. Konfrans PEN Beynəlxalq Tərcümə və Dil Hüquqları Komissiyası və CIEMEN (Escarre Beynəlxalq Etnik və Milli Azlıqların Mərkəzi) tərəfindən təşəbbüs edildi və 61 QHT, 41 PEN mərkəzinin nümayəndələri və 40 mütəxəssis iştirak etdi. Sənəd imzalanaraq YUNESKO-nun Baş direktorunun nümayəndəsinə göndərildi , lakin bu Bəyannamənin UNESCO-dan rəsmi təsdiq aldığı anlamına gəlmir.

Elə həmin il Bəyannamə Katalan, İngilis, Fransız və İspan dillərində yayımlandı. Daha sonra Qalisian, Bask, Bolqar, Macar, Rus, Portuqal, İtalyan, Sardiniya və Norveç (Nynorsk) dillərinə tərcümə edilmişdir.

YUNESKO 1996-cı il Baş Konfransında və sonrakı illərdə Bəyannaməni rəsmi olaraq təsdiqləməsə də, Bəyannaməni mənəvi cəhətdən dəstəklədi.

Dünya Dil Hüquqları Konfransı Dil Hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsi üzrə İzləmə Komitəsini (FCUDLR) təsis etdi. FCUDLR ayrıca qeyri-kommersiya və qeyri-hökumət təşkilatı olan CIEMEN-də təmsil olunur . İzləmə Komitəsinin yaradılmasının əsas məqsədləri bunlardır:

  • Bəyannaməyə ağırlıq vermək və YUNESKO-ya çatdırmaq üçün xüsusilə beynəlxalq qurumlardan dəstək axtarın;
  • YUNESKOilə əlaqələri davam etdirmək və YUNESKO-ya üzv ölkələrin mövqelərini nəzərə almaq;
  • bəyannamə haqqında məlumat yaymaq və dəstək şəbəkəsi yaratmaq.
  • Komitə, dil hüququ sahəsində mütəxəssislərdən ibarət Elmi Şura da yaradıb. Elmi Şuranın vəzifəsi maraqlı tərəflərdən təkliflər toplayaraq Bəyannaməni vaxtaşırı yeniləməkdir

Quruluşu və məzmunu

Bəyannamənin preambulasında Bəyannamənin qəbulu və yayılması zərurətinin altı səbəbi var.

Fərqli dil mühitlərində tətbiq olunmasının aydınlığını təmin etmək üçün Bəyannamədə məqalələrində istifadə olunan anlayışların təriflərini özündə əks etdirən ilkin bölmə daxil edilmişdir (Maddə 1-6). Bəyannamənin birinci hissəsi (Maddə 7-14) dil icmaları və fərdlər üçün bərabər dil hüquqlarını təmin edən ümumi prinsipləri sadalayır. Bəyannamənin ikinci hissəsi dillərin yayılmasının müəyyən məqamlarına həsr olunmuşdur və 6 hissədən ibarətdir. Bölmə 1 (Maddələr 15-22) dövlət və dövlət qurumları ilə əlaqəli dillərin istifadəsinə toxunur. Bölmə 2 (Maddə 23-30) təhsildə dil hüquqları ilə əlaqədardır. Bölmə 3 (Maddələr 31-34) xüsusi adlarla əlaqəli dil hüquqlarını, Bölmə 4 (Maddələr 35-40) ilə dil qruplarının mediaya və yeni texnologiyalara hüququnu müəyyənləşdirir. Bölmə 5 (Maddələr 41-46) mədəni əsərlərlə əlaqəli hüquqları izah edir. Bölmə 6 (Maddə 47-52) sosial-iqtisadi sahədə bir fərdin və ya dil qrupunun hüquqlarından bəhs edir.

Bəyannamənin əlavə maddələri dövlət orqanlarını dil hüquqlarının tətbiqini təmin etmək üçün tədbirlər görməyə və bu barədə digər əlaqədar qurumları məlumatlandırmağa çağırır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı daxilində Dillər Şurasının yaradılması, həmçinin dil hüququ sahəsində qeyri-hökumət təşkilatlarının mütəxəssislərindən ibarət qeyri-rəsmi bir məşvərət şurasına çevriləcək Dünya Dil Hüquqları Komissiyasının yaradılması təklif olunur.

İstinadlar

  1. The World Conference on Linguistic Rights, «Universal Declaration of Linguistic Rights», Barcelona Spain, June 1996.
  2. ↑ "Universal Declaration of Linguistic Rights, 1996". Cultural Rights: Culture and Development. İstifadə tarixi: 2012-03-09.
  3. "International PEN: Linguistic Rights and Translation". UNESCO's List of NGOs. Unesco.org. İstifadə tarixi: 2012-03-09.
  4. Spolsky, B.; Shohamy, E. G. (1999). The Languages of Israel: Policy, Ideology and Practice. United Kingdom: Multilingual Matters. 52.
  5. ↑ "ENLLAÇ". Linguistic Declaration.org. 2011-07-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-03-10. (#parameter_ignored_suggest)
  6. "Two Typologies of Linguistic Rights" (PDF). Human Dignity and Humiliation Studies. İstifadə tarixi: 2012-03-10.
  7. Skutnabb-Kangas, T., Phillipson, R. & Rannut, M. (ing.)az. (1995). Linguistic Human Rights: Overcoming Linguistic Discrimination. Berlin: Walter de Gruyter. 99–100.
  8. ↑ Follow-up Committee of the Universal Declaration of Linguistic Rights (1998). Book of the Universal Declaration of Linguistic Rights (PDF). Orlando (Florida): Harcourt Brace & Company (ing.)az.. Arxiv surəti 29 mart 2017 tarixindən Wayback Machine saytında
  9. ↑ "The Fédération Internationale des Professeurs de Langues Vivantes (FIPLV) and Language Rights" (PDF). Observatorio Atrium Linguarum. İstifadə tarixi: 2012-03-09.[ölü keçid]
  10. "CIEMEN presents a follow-up document before the Chairman of the UN Human Rights Council". Linguamón News. 2007-04-25. İstifadə tarixi: 2012-03-10.[ölü keçid]
  11. "Universal Declaration of Linguistic Rights" (PDF). Major Non-Governmental Documents, UNESCO.org. UNESCO: Culture of Peace Programme. İstifadə tarixi: 2012-03-09.

Avqust 19, 2021
dilçilik, hüquqlarının, ümumdünya, bəyannaməsi, universal, declaration, linguistic, rights, barselona, bəyannaməsi, olaraq, tanınır, 1996, ildə, beynəlxalq, klubu, sıra, qeyri, hökumət, təşkilatları, tərəfindən, hüquqları, xüsusilə, nəsli, kəsilməkdə, olan, di. Dilcilik Huquqlarinin Umumdunya Beyannamesi ing Universal Declaration of Linguistic Rights Barselona Beyannamesi olaraq da taninir 1996 ci ilde Beynelxalq PEN Klubu ve bir sira qeyri hokumet teskilatlari terefinden dil huquqlari xususile nesli kesilmekde olan dillerin huquqlarini destekleyen bir sened Beyanname 6 9 iyun 1996 ci il tarixlerinde Barselonada kecirilen Dunya Dil Huquqlari Konfransinin yekununda qebul edildi 1 Ele hemin il Beyanname YUNESKO nun Bas direktoruna teqdim edildi 2 lakin YUNESKO dan resmi tesdiq almadi 3 Mundericat 1 Tarixi 1 1 Metnin hazirlanmasi 1 2 Qebul olunmasi 2 Qurulusu ve mezmunu 3 IstinadlarTarixi Redakte Fransisku Qomes de Matus 1948 ci il Umumdunya Insan Huquqlari Beyannamesinde UIHB dilden insan huququ kimi behs edilse de dil huququ aciq sekilde sadalanmir ve gosterilmir 4 Sonradan qebul edilmis bir sira beynelxalq insan huquqlari senedleri dillerin huquqlari ile bu ve ya diger sekilde xususen Milli ve ya etnik dini ve linqvistik azliqlara mensub olan sexslerin huquqlari haqqinda beyanname Insan Huquqlarinin ve Esas Azadliqlarin Mudafiesi Konvensiyasi Regional Diller ucun Avropa Xartiyasi Milli Azliqlarin Mudafiesi Cercive Konvensiyasi Mulki ve Siyasi Huquqlara dair Beynelxalq Pakt Xalqlarin Kollektiv Huquqlarinin Umumdunya Beyannamesi Eyni zamanda qlobal miqyasda butun dillerin ve ya dil huquqlarinin qorunmasi ile elaqeli hec bir mecburi sened yox idi 5 Bu baximdan bu boslugu doldurmaq ucun cehdler edilmisdir Umumdunya Dil Haqlari Beyannamesi ideyasi ilk defe 1984 cu ilde Beynelxalq Muasir Dil Muellimleri Federasiyasinda FIPLV ifade edilmisdir Bezi esas dil huquqlarini ve tehsile tesirlerini formalasdiran Braziliya Dilcilik Derneyinin kecmis prezidenti professor Fransisku Qomes de Matus terefinden ireli surulmusdur 6 Beyannamenin ideyasi 1987 ci ilde Beynelxalq Medeniyyetlerarasi Rabite Inkisaf Derneyinin Resifide kecirilen 12 ci seminarinda daha da inkisaf etdirildi Seminarda dil huquqlari huququ beyannamesinin tetbiqi tovsiye olundu ve dil huququ esas novlerinden bezilerinin ilkin beyannamesi qebul edildi Metnin hazirlanmasi Redakte 1980 ci illerde Fransa Portuqaliya ve Almaniyada beyanname metninin hazirlanmasi ucun bir sira is gorusleri ve tedbirler kecirildi 1990 ci iledek FIPLV bir is senedini hazirladi ve 1991 ci ilin avqust ayinda Macaristanin Pec seherinde beyannamenin esas prinsiplerine dair bir gundem ile bir seminar teskil etdi Beyanname 1993 cu ilin dekabrinda Beynelxalq PEN Klubunun Tercume ve Dil Huquqlari Komissiyasinin iclasinda da muzakire edildi 7 1994 cu ilin evvelinde resmi sened yazmaq ucun isci qrupu yaradildi Onun isinde muxtelif olkelerden ve bolgelerden 40 a yaxin mutexessis istirak etdi metnlerin versiyalari daima yeniden islendi ve yeni fikirlerle tamamlandi Beyannamenin 12 ilkin versiyasi hazirlanmisdir Qebul olunmasi Redakte Beyannamenin hazirlanmasi ve qebulu prosesinin sxemi Beyanname 6 iyun 1996 ci ilde Ispaniyanin Barselona seherinde Dunya Dil Haqlari Konfransi zamani qebul edildi Konfrans PEN Beynelxalq Tercume ve Dil Huquqlari Komissiyasi ve CIEMEN Escarre Beynelxalq Etnik ve Milli Azliqlarin Merkezi terefinden tesebbus edildi ve 61 QHT 41 PEN merkezinin numayendeleri ve 40 mutexessis istirak etdi Sened imzalanaraq YUNESKO nun Bas direktorunun numayendesine gonderildi 2 8 lakin bu Beyannamenin UNESCO dan resmi tesdiq aldigi anlamina gelmir Ele hemin il Beyanname Katalan Ingilis Fransiz ve Ispan dillerinde yayimlandi Daha sonra Qalisian Bask Bolqar Macar Rus Portuqal Italyan Sardiniya ve Norvec Nynorsk dillerine tercume edilmisdir YUNESKO 1996 ci il Bas Konfransinda ve sonraki illerde Beyannameni resmi olaraq tesdiqlemese de Beyannameni menevi cehetden destekledi 9 Dunya Dil Huquqlari Konfransi Dil Huquqlarinin Umumdunya Beyannamesi uzre Izleme Komitesini FCUDLR tesis etdi FCUDLR ayrica qeyri kommersiya ve qeyri hokumet teskilati olan CIEMEN de temsil olunur 10 Izleme Komitesinin yaradilmasinin esas meqsedleri bunlardir Beyannameye agirliq vermek ve YUNESKO ya catdirmaq ucun xususile beynelxalq qurumlardan destek axtarin YUNESKOile elaqeleri davam etdirmek ve YUNESKO ya uzv olkelerin movqelerini nezere almaq beyanname haqqinda melumat yaymaq ve destek sebekesi yaratmaq 5 Komite dil huququ sahesinde mutexessislerden ibaret Elmi Sura da yaradib Elmi Suranin vezifesi maraqli tereflerden teklifler toplayaraq Beyannameni vaxtasiri yenilemekdirQurulusu ve mezmunu RedakteBeyannamenin preambulasinda Beyannamenin qebulu ve yayilmasi zeruretinin alti sebebi var Ferqli dil muhitlerinde tetbiq olunmasinin aydinligini temin etmek ucun Beyannamede meqalelerinde istifade olunan anlayislarin teriflerini ozunde eks etdiren ilkin bolme daxil edilmisdir Madde 1 6 8 Beyannamenin birinci hissesi Madde 7 14 dil icmalari ve ferdler ucun beraber dil huquqlarini temin eden umumi prinsipleri sadalayir Beyannamenin ikinci hissesi dillerin yayilmasinin mueyyen meqamlarina hesr olunmusdur ve 6 hisseden ibaretdir Bolme 1 Maddeler 15 22 dovlet ve dovlet qurumlari ile elaqeli dillerin istifadesine toxunur Bolme 2 Madde 23 30 tehsilde dil huquqlari ile elaqedardir Bolme 3 Maddeler 31 34 xususi adlarla elaqeli dil huquqlarini Bolme 4 Maddeler 35 40 ile dil qruplarinin mediaya ve yeni texnologiyalara huququnu mueyyenlesdirir Bolme 5 Maddeler 41 46 medeni eserlerle elaqeli huquqlari izah edir Bolme 6 Madde 47 52 sosial iqtisadi sahede bir ferdin ve ya dil qrupunun huquqlarindan behs edir Beyannamenin elave maddeleri dovlet orqanlarini dil huquqlarinin tetbiqini temin etmek ucun tedbirler gormeye ve bu barede diger elaqedar qurumlari melumatlandirmaga cagirir 9 Birlesmis Milletler Teskilati daxilinde Diller Surasinin yaradilmasi hemcinin dil huququ sahesinde qeyri hokumet teskilatlarinin mutexessislerinden ibaret qeyri resmi bir mesveret surasina cevrilecek Dunya Dil Huquqlari Komissiyasinin yaradilmasi teklif olunur 11 Istinadlar Redakte The World Conference on Linguistic Rights Universal Declaration of Linguistic Rights Barcelona Spain June 1996 1 2 Universal Declaration of Linguistic Rights 1996 Cultural Rights Culture and Development Istifade tarixi 2012 03 09 International PEN Linguistic Rights and Translation UNESCO s List of NGOs Unesco org Istifade tarixi 2012 03 09 Spolsky B Shohamy E G 1999 The Languages of Israel Policy Ideology and Practice United Kingdom Multilingual Matters 52 1 2 ENLLAC Linguistic Declaration org 2011 07 16 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 03 10 parameter ignored suggest Two Typologies of Linguistic Rights PDF Human Dignity and Humiliation Studies Istifade tarixi 2012 03 10 Skutnabb Kangas T Phillipson R amp Rannut M ing az 1995 Linguistic Human Rights Overcoming Linguistic Discrimination Berlin Walter de Gruyter 99 100 1 2 Follow up Committee of the Universal Declaration of Linguistic Rights 1998 Book of the Universal Declaration of Linguistic Rights PDF Orlando Florida Harcourt Brace amp Company ing az Arxiv sureti 29 mart 2017 tarixinden Wayback Machine saytinda 1 2 The Federation Internationale des Professeurs de Langues Vivantes FIPLV and Language Rights PDF Observatorio Atrium Linguarum Istifade tarixi 2012 03 09 olu kecid CIEMEN presents a follow up document before the Chairman of the UN Human Rights Council Linguamon News 2007 04 25 Istifade tarixi 2012 03 10 olu kecid Universal Declaration of Linguistic Rights PDF Major Non Governmental Documents UNESCO org UNESCO Culture of Peace Programme Istifade tarixi 2012 03 09 Menbe https az wikipedia org w index php title Dilcilik Huquqlarinin Umumdunya Beyannamesi amp oldid 5950107, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.