Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Oğuz xan, Oğuz xaqan və ya Oğuz Kağan — yarı əfsanəvi, yarı həqiqi türk hökmdarı. Bəzi tarixçilər onu Zülqərneyn, bəziləri isə Mete xan hesab edir. Oğuz xan Oğuz türklərinin əcdadıdır. Həyatı haqqında Oğuz xaqan dastanı yazılmışdır.
| Oğuz Xan | |
|---|---|
 | |
| E.ə. 3000-ci illərin sonu – E.ə. 2000-ci illər (ləqəbi: Zülqərneyn) | |
| Əvvəlki | Qara xan ( xanı olaraq) |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | E.ə. 3000-ci illər |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | E.ə. 2000-ci illər |
| Milliyyəti | Türk |
| Atası | Qara xan |
| Anası | |
| Uşaqları | , Ay xan, Ulduz xan,Göy xan, və Dəniz xan |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Oğuz adının mənası və Oğuz Xanın qısa biyoqrafiyası
Oğuz sözünün anlamı ilə əlaqədar fərqli fikirlər irəli sürülüb. Bəzi iddialara görə oğuz — oxlar, boylar, soylar birliyidir. Qədim dövrlərdə qonşuları tərəfindən sıxışdırılan ayrı-ayrı boylar birləşib bir ittifaq yaradıblar. Bu birlik oğuz, doqquz oğuz, on oğuz və s.adlanıb.
Adnan Menderes Kaya "Avşar türkmənləri" kitabında Oğuz adının anlamı haqqında yazır: "Qədim əsərlərdə Oğuz adının mənası haqqında məlumatlara rast gəlinmir. Elxanlılar zamanında uyğurca yazılmış Oğuz Kağan Dastanında ilk süd anlamına gələn ağız, oğuz kimi yazıldığı üçün Oğuzun bu anlama gəldiyini düşünənlər olmuşsa da, bunun bir imla xətası olduğu vurğulanmıştır. Eyni dastanda Oğuz xan dünyaya gəldiktən sonra dil açıb "sarayda doğulduğum üçün adım Oğuz qoyulsun" demişdir. Çadırda doğulmaqla Oğuz arasında nə kimi bir bağlılıq olduğu şübhəlidir. Zamanımızdaki bilginlərin bir çoxu Oğuzun mənşəyini təspitə çalışmışdı. J. Marquart Oğuz kəlməsinin ok(ok) + uz (adam)dan gəldiyini irəli sürmüşdü. Ancaq türk dilində adam anlamında (uz) sözü yoxdur. D. Sinor isə Oğuzu öküz ilə ilgili bilir. Halbuki Toxarca okus/ökes, Türk dilinə öküz olarak keçmiş və günümüzə qədər gəlmişdir. L. Bazin Oğuzun kök, yoğun mənasına gəldiğini söyləyir. Türk ləhçələrində yoğun anlamında oğuz kəliməsi də yoxdur. J. Hamilton isə qərara gəlib ki, bu sözün kökü oguşdur. Amma Oguş və Oğuz sözləri Orhun kitabələrində eyni cümledə işlənilir. Göründüyü kimi Oğuz adının kökü ilə bağlı müxtəlif görüşlər irəli sürülsə də, Gy. Nemeth tərəfindən izah edilən görüş doğru olanıdır. Buna görə Oğuz Ok + z dən törəmiş bir sözdür. (Ok) oymaq, (z) isə çoxluq şəkilçisidir. Oğuz sözünün Çin dilində " qəbilələr" deyə tercümə edilməsi də bu görüşü dəstəkləyir. Beləcə Oğuz sözünün Ok (ok ve oymak) + z şəkilçisindən törədiyini qəbul etmiş oluruq ki, Oğuz (oymaklar) anlamına gəlir" (Bax: A. M. Kaya, Avşar türkmənləri) Sonralar "oğuz" termini özünün ilkin anlamını itirib və türklərin əfsanəvi babası Oğuzun adına çevrilib. Xülasə olaraq (Oğ/Og/Uğ/Ug) kökündən törəmişdir. Mübarək, müqəddəs ayrıca qabiliyyətli, bilikli deməkdir. Ruh mənasına da gəlir. Yaxşı xasiyyətlilik də bildirir.
Oğuz xan və Mete xan
Həyatlarındakı bənzərliklərə görə bəzi tarixçilər Oğuz xan və Hun Tenqri Qutu Mete xanı eyni insan hesab edir. Lakin bu fikrə qarşı çıxanlar, fikrin tərəfdarlarından çoxdur. Belə ki, Oğuz xan Hz. Nuhun (ə.s.) 10-cu nəsildə nəvəsidir və təqribən — aralığında yaşadığı hesab olunur. Mete xan isə E.ə. 243 — E.ə. 174-cü illərdə yaşamışdır. Habelə, Oğuz xanın 6 (, Ay, Yıldız, Tengiz, Göy və (Tau)), Mete xanın 1 oğlu (Cuçi xan (Çin mənbələrində adı Laoşandır. Çingiz xanın oğulluğu Cuçi xan ilə səhv salmayın.)) olmuşdur.
Oğuz xan və Hz. Zülqərneyn (ə.s.)
Bir çox İslam alimi Hz. Zülqərneyn ilə Oğuz xanı eyni adam sayır. Buna Oğuz xan dastanındakı və Kəhf surəsindəki eyniliklər dəlalət edir. Ətraflı məlumat üçün baxın:
Oğuz xanın soyağacı
| Oğuz xan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| "" Qayı Bayat Alaevli Qaraevli | "Ay xan" Yazır Döyər Dodurğa Yaparlı | "Ulduz xan" Avşar Qızıq Bəydili Qarğın | "Göy xan" Bayandur Peçeneq Çuvaldar Çəpni | "" Salur Ayrım Alayuntlu Yüreğir | "Dəniz xan" İğdir Büğdüz Yıva Qınıq | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Onqonu Şahin | Onqonu Qartal | Onqonu Dovşancıl | Onqonu Sunqur | Onqonu Uçquş | Onqonu Çaxır | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
Həmçinin baxın
- Əhməd Şimşirgilə görə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Oguz xan Oguz xaqan ve ya Oguz Kagan yari efsanevi yari heqiqi turk hokmdari Bezi tarixciler onu Zulqerneyn bezileri ise Mete xan hesab edir Oguz xan Oguz turklerinin ecdadidir Heyati haqqinda Oguz xaqan dastani yazilmisdir Oguz XanxaniE e 3000 ci illerin sonu E e 2000 ci iller leqebi Zulqerneyn EvvelkiQara xan xani olaraq SonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi E e 3000 ci illerDogum yeri Merkezi AsiyaVefat tarixi E e 2000 ci illerMilliyyeti TurkAtasi Qara xanAnasiUsaqlari Ay xan Ulduz xan Goy xan ve Deniz xan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Oguz adinin menasi ve Oguz Xanin qisa biyoqrafiyasi Oguz sozunun anlami ile elaqedar ferqli fikirler ireli surulub Bezi iddialara gore oguz oxlar boylar soylar birliyidir Qedim dovrlerde qonsulari terefinden sixisdirilan ayri ayri boylar birlesib bir ittifaq yaradiblar Bu birlik oguz doqquz oguz on oguz ve s adlanib Adnan Menderes Kaya Avsar turkmenleri kitabinda Oguz adinin anlami haqqinda yazir Qedim eserlerde Oguz adinin menasi haqqinda melumatlara rast gelinmir Elxanlilar zamaninda uygurca yazilmis Oguz Kagan Dastaninda ilk sud anlamina gelen agiz oguz kimi yazildigi ucun Oguzun bu anlama geldiyini dusunenler olmussa da bunun bir imla xetasi oldugu vurgulanmistir Eyni dastanda Oguz xan dunyaya geldikten sonra dil acib sarayda doguldugum ucun adim Oguz qoyulsun demisdir Cadirda dogulmaqla Oguz arasinda ne kimi bir bagliliq oldugu subhelidir Zamanimizdaki bilginlerin bir coxu Oguzun menseyini tespite calismisdi J Marquart Oguz kelmesinin ok ok uz adam dan geldiyini ireli surmusdu Ancaq turk dilinde adam anlaminda uz sozu yoxdur D Sinor ise Oguzu okuz ile ilgili bilir Halbuki Toxarca okus okes Turk diline okuz olarak kecmis ve gunumuze qeder gelmisdir L Bazin Oguzun kok yogun menasina geldigini soyleyir Turk lehcelerinde yogun anlaminda oguz kelimesi de yoxdur J Hamilton ise qerara gelib ki bu sozun koku ogusdur Amma Ogus ve Oguz sozleri Orhun kitabelerinde eyni cumlede islenilir Gorunduyu kimi Oguz adinin koku ile bagli muxtelif gorusler ireli surulse de Gy Nemeth terefinden izah edilen gorus dogru olanidir Buna gore Oguz Ok z den toremis bir sozdur Ok oymaq z ise coxluq sekilcisidir Oguz sozunun Cin dilinde qebileler deye tercume edilmesi de bu gorusu destekleyir Belece Oguz sozunun Ok ok ve oymak z sekilcisinden torediyini qebul etmis oluruq ki Oguz oymaklar anlamina gelir Bax A M Kaya Avsar turkmenleri Sonralar oguz termini ozunun ilkin anlamini itirib ve turklerin efsanevi babasi Oguzun adina cevrilib Xulase olaraq Og Og Ug Ug kokunden toremisdir Mubarek muqeddes ayrica qabiliyyetli bilikli demekdir Ruh menasina da gelir Yaxsi xasiyyetlilik de bildirir Oguz xan ve Mete xanHeyatlarindaki benzerliklere gore bezi tarixciler Oguz xan ve Hun Tenqri Qutu Mete xani eyni insan hesab edir Lakin bu fikre qarsi cixanlar fikrin terefdarlarindan coxdur Bele ki Oguz xan Hz Nuhun e s 10 cu nesilde nevesidir ve teqriben araliginda yasadigi hesab olunur Mete xan ise E e 243 E e 174 cu illerde yasamisdir Habele Oguz xanin 6 Ay Yildiz Tengiz Goy ve Tau Mete xanin 1 oglu Cuci xan Cin menbelerinde adi Laosandir Cingiz xanin ogullugu Cuci xan ile sehv salmayin olmusdur Oguz xan ve Hz Zulqerneyn e s Bir cox Islam alimi Hz Zulqerneyn ile Oguz xani eyni adam sayir Buna Oguz xan dastanindaki ve Kehf suresindeki eynilikler delalet edir Etrafli melumat ucun baxin Oguz xanin soyagaci Oguz xan Qayi Bayat Alaevli Qaraevli Ay xan Yazir Doyer Dodurga Yaparli Ulduz xan Avsar Qiziq Beydili Qargin Goy xan Bayandur Peceneq Cuvaldar Cepni Salur Ayrim Alayuntlu Yuregir Deniz xan Igdir Bugduz Yiva Qiniq Onqonu Sahin Onqonu Qartal Onqonu Dovsancil Onqonu Sunqur Onqonu Ucqus Onqonu Caxir Menbe Turk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk Hemcinin baxin Ay xan Deniz xan Goy xan Ulduz xanEhmed Simsirgile gore