Dərələyəz mahalı — Şərur-Dərələyəz tarixi vilayətinin dağlıq hissəsini təşkil edir.
Tarixi
Mahal şimalda Basarkeçər yaylası, şərqdə Zəngəzur silsiləsi, cənubda Ələyəz dağları, qərbdə isə Səlim aşırımı yerləşən hündür dağlarla əhatə olunmuşdur. Ümumi sahəsi 2304 kv.km-dir. Ən qədim dövrlərdən azərbaycanlıların məskunlaşdığı Dərələyəz-Ələyəz dərəsi toponimi orta əsrlərdə inzibati-ərazi bölgüsü mənasında işlənməklə, geniş ərazini əhatə emişdir. XVIII əsrin əvvəlində Osmanlı dövlətinin idarəsi altında olmuş Naxçıvan sancağının 14 nahiyəsindən biri də Dərələyəz idi. Bu dövrdə Dərələyəz nahiyəsi 102 kəndi əhatə edirdi. Xalq bölgüsünə görə, 3 hissəyə ayrılırdı: Şərqi Dərələyəz, Qərbi Dərələyəz və Şərurun dağlıq hissəsi.
Türkmənçay müqaviləsindən (1828) sonra Rusiyanın tərkibinə daxil edilən Dərələyəz bölgəsi İran və Türkiyədən buraya köçürülən ermənilərin hesabına etnodemoqrafik dəyşikliklərə məruz qalmışdır. Köçürmələrə qədər bölgədəki ailələrin 94,1%-ni azərbaycanlılar, 5,8%-ni ermənilər təşkil edirdisə, köçürmələrdən sonra erməni ailələri 25,8%-ə çatmışdır. 1870-ci ildə Dərələyəz İrəvan quberniyasının tərkibndə yaradılan Şərur-Dərələyəz qəzasına daxil edilmişdir. 1897-ci il məlumatına görə, Dərələyəzin sahəsi 2972,3 kv.km, əhalisi 76551 nəfər idi. Əhalinin 70,5%-i azərbaycanlı, 27,5%-i erməni olmuşdur. 1918-1920-ci illərdə Dərələyəzin azərbaycanlı əhalisi dəhşətli soyqırıma məruz qalmış, sağ qalanlar isə öz doğma yerlərini tərk etməyə məcbur edilmişlər. Sovet hakimiyyəti illərində Dərələyəz bölgəsi heç bir əsas olmadan, Azərbaycandan qoparılıb Ermənistana verilmişdir. Bütün 20 əsr boyu azərbaycanlılara qarşı aparılan soyqırım siyasəti nəticəsində onlar Qərbi Azərbaycandan (indki Ermənistan), o cümlədən Dərələyəzdən zorla deportasiya olunmuşlar.
Ermənistan SSR rayonlaşdırılan zaman Dərələyəz mahalı Keşişkənd və Soylan rayonlarına bölünmüşdür. Dərələyəz (dəyişdirilmiş adı Ayotsdzor) dağ silsiləsi Arpa çayı ilə Naxçıvan çayı arasındadır.Şərqdə Zəngəzur zirvəsinə qovuşur.Uzunluğu 70 km,ən hündür zirvəsi Kükü dağıdır (h.3120 m).
Şərur-Dərələyəz mahalının yaşayış məntəqələri
Görkəmli şəxsiyyətləri
Həsən Mirzəyev — filologiya elmləri doktoru, dilçi-türkoloq, Əməkdar elm xadimi, professor.
Vüqar Namazov — 4 qat dünya 7 qat Avropa cempionu və Dünya rekortçusudu.
Vüqar Əsgərov — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyasının böyük redaktoru, Qızıl Qələm mükafatı laureatı.( Əsərləri: Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları(2005, yenidən işlənmiş variantda 2010, Bir Ovuc Torpaqdır Yarama Məlhəm 2011,Sinəmdə Yurd Dağı Var 2012)
Mənbə
NDU-nun Elmi Əsərləri,1999
Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995.
İstinadlar
Bakı Dövlət Universitetinin, Beynəlxalq münasibətlər və iqtisadiyyat fakültəsinin rəsmi saytı
Avqust 05, 2021
dərələyəz, mahalı, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dərələyəz, tarixiazərbaycanərazilərixəritədə, yeriməlumatlarbölgə, amasiya, loru, tavuş, agin, armavir, irəvan, ararat, kotayk, geğarkunik, dərələyəz, sünik, şərur, dərələyəz, tarixi, vilayətinin, dağl. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Dereleyez TarixiAzerbaycanerazileriDereleyez mahaliXeritede yeriDereleyez mahaliMelumatlarBolge Dereleyez mahaliAmasiya Loru Tavus Agin Armavir Irevan Ararat Kotayk Gegarkunik Dereleyez Sunik Dereleyez mahali Serur Dereleyez tarixi vilayetinin dagliq hissesini teskil edir Mundericat 1 Tarixi 2 Gorkemli sexsiyyetleri 3 Menbe 4 IstinadlarTarixi RedakteMahal simalda Basarkecer yaylasi serqde Zengezur silsilesi cenubda Eleyez daglari qerbde ise Selim asirimi yerlesen hundur daglarla ehate olunmusdur Umumi sahesi 2304 kv km dir En qedim dovrlerden azerbaycanlilarin meskunlasdigi Dereleyez Eleyez deresi toponimi orta esrlerde inzibati erazi bolgusu menasinda islenmekle genis erazini ehate emisdir XVIII esrin evvelinde Osmanli dovletinin idaresi altinda olmus Naxcivan sancaginin 14 nahiyesinden biri de Dereleyez idi Bu dovrde Dereleyez nahiyesi 102 kendi ehate edirdi Xalq bolgusune gore 3 hisseye ayrilirdi Serqi Dereleyez Qerbi Dereleyez ve Serurun dagliq hissesi Turkmencay muqavilesinden 1828 sonra Rusiyanin terkibine daxil edilen Dereleyez bolgesi Iran ve Turkiyeden buraya kocurulen ermenilerin hesabina etnodemoqrafik deysikliklere meruz qalmisdir Kocurmelere qeder bolgedeki ailelerin 94 1 ni azerbaycanlilar 5 8 ni ermeniler teskil edirdise kocurmelerden sonra ermeni aileleri 25 8 e catmisdir 1870 ci ilde Dereleyez Irevan quberniyasinin terkibnde yaradilan Serur Dereleyez qezasina daxil edilmisdir 1897 ci il melumatina gore Dereleyezin sahesi 2972 3 kv km ehalisi 76551 nefer idi Ehalinin 70 5 i azerbaycanli 27 5 i ermeni olmusdur 1918 1920 ci illerde Dereleyezin azerbaycanli ehalisi dehsetli soyqirima meruz qalmis sag qalanlar ise oz dogma yerlerini terk etmeye mecbur edilmisler Sovet hakimiyyeti illerinde Dereleyez bolgesi hec bir esas olmadan Azerbaycandan qoparilib Ermenistana verilmisdir Butun 20 esr boyu azerbaycanlilara qarsi aparilan soyqirim siyaseti neticesinde onlar Qerbi Azerbaycandan indki Ermenistan o cumleden Dereleyezden zorla deportasiya olunmuslar Ermenistan SSR rayonlasdirilan zaman Dereleyez mahali Kesiskend ve Soylan rayonlarina bolunmusdur Dereleyez deyisdirilmis adi Ayotsdzor dag silsilesi Arpa cayi ile Naxcivan cayi arasindadir Serqde Zengezur zirvesine qovusur Uzunlugu 70 km en hundur zirvesi Kuku dagidir h 3120 m Serur Dereleyez mahalinin yasayis menteqeleriGorkemli sexsiyyetleri RedakteHesen Mirzeyev filologiya elmleri doktoru dilci turkoloq Emekdar elm xadimi professor Zeynal Hesenaliyev tarix elmleri doktoru professor Baki Dovlet Universitetinin Beynelxalq munasibetler ve iqtisadiyyat fakultesinin dekani 1 Zehmet Sahverdiyev Naxcivan Dovlet Universitetinin Azerbaycan tarixi kafedrasinin mudiri Tarix elmleri doktoru dosent Isa Aliyev Iqtisadiyyat Institutunun direktoru I e doktoru Abaseli NovruzovGeneral mayor Rehman MustafayevPolis Polkovniki Professor Nizami Qafarov Raqub Sahmar oglu Kamalov Dereleyez qezetinin tesiscisi ve bas redaktoru Ramiz Qehreman oglu Mehdiyev Dereleyez qezetinin idare heyyetinin uzvu Neft Mexanika muhendisi Tofiq Yusif sair publisist Azerbaycan Yazicilar Birliyinin Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin ve Metbuat Surasinin uzvu Qizil Qelem ve Memmed Araz mukafatlari laureati Zakir Sehriyaz sair Azerbaycan Asiqlar Birliyinin uzvu Qizil Qelem ve Ustad senetkar mukafatlari laureati Masallah Abdullayev Azerbaycanin Milli Qehremani Alim Dereleyezli d 18 may 1953 Gence sair publisist Azerbaycan Yazicilar Birliyinin Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin uzvu Qizil Qelem mukafati laureati Dereleyez qezetinin redaktoru Barat Rza oglu Nuriyev riyaziyyat e d professor 1985 Umumittifaq Lenin Komsomolu Mukafati laureati Dovlet Emlak Komitesi sedrinin muavini Vahid Eziz tam adi Ceferov Vahid Eziz oglu sair tercumeci Azerbaycan Respublikasinin Xalq sairi 2019 Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu 1978 Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin uzvu 1974 1945 ci il noyabrin 23 de Dereleyez mahalinin Ezizbeyov rayonunun Ezizbeyov kendinde qulluqcu ailesinde anadan olmusdur Seferov Musteceb Mustafa oglu Professor iqtisadciVuqar Namazov 4 qat dunya 7 qat Avropa cempionu ve Dunya rekortcusudu Vuqar Esgerov Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Respublika Xatire Kitabi Redaksiyasinin boyuk redaktoru Qizil Qelem mukafati laureati Eserleri Azerbaycanin Milli Qehremanlari 2005 yeniden islenmis variantda 2010 Bir Ovuc Torpaqdir Yarama Melhem 2011 Sinemde Yurd Dagi Var 2012 Menbe RedakteNDU nun Elmi Eserleri 1999 Eziz Elekberli Qedim turk oguz yurdu Ermenistan Baki Sabah 1994 PDF versiyasi Qerbi Azerbaycanin turk menseli toponimleri Muellifi I M Bayramov Redaktorlari B E Budaqov H I Mirzeyev S A Memmedov Baki Elm nesriyyati 696 seh ISBN 5 8066 1452 2 Hebib Rehimoglu Silinmez adlar sagalmaz yaralar Baki Azernesr 1997 B E Budaqov Q E Qeybullayev Ermenistanda Azerbaycan menseli toponimlerin izahli lugeti Baki Oguz eli 1998 Ermenistan azerbaycanlilarinin tarixi cografiyasi Baki Genclik 1995 Istinadlar Redakte Baki Dovlet Universitetinin Beynelxalq munasibetler ve iqtisadiyyat fakultesinin resmi saytiMenbe https az wikipedia org w index php title Dereleyez mahali amp oldid 5921887, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
