COVID-19 koronavirus pandemiyası
Bu məqalədə davam edən aktual hadisələrlə bağlı məlumat var. Məqalənin tərkibi hadisələrin gedişinə görə tez-tez dəyişə bilər. |
Yeni tipli pnevmoniya COVID-19, 2019-nCoV koronavirusu pandemiyası — 2019-cu ilin dekabr ayının ortalarında, Çinin mərkəzi Hubey əyalətinin Uhan şəhərində yerli Huanan ət və dəniz məhsulları bazarı ilə əlaqəli yerli sakinlərdə naməlum mənşəli pnevmoniya xəstəliyinin ilk aşkar olunması ilə başladı. 31 dekabr 2019-cu ildə Çin hakimiyyəti naməlum pnevmoniyanın başlaması barədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına məlumat verdi.
COVID-19 koronavirus pandemiyası | |
---|---|
Xəstəlik | COVID-19 |
Səbəbi | SARS-CoV-2 |
Yer | Qlobal; hazırkı episentri: ABŞ |
İlk qarşılaşma | Uhan, Hubey, Çin 30°37′11″ şm. e. 114°15′28″ ş. u. |
Tarix | 1 dekabr 2019–indiyə kimi (1 il, 8 ay, 1 həftə) |
Statistika | |
Yoluxma sayı | 44,252,677 |
Aktiv hallar | 10,633,693 |
Ölüm sayı | 1,171,479 |
Sağalanların sayı | 32,447,505 |
Ərazi | 192 |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Sonradan, Çin alimləri yeni koronavirus — 2019-nCoV ayırd edərək onun genomunun genetik ardıcıllığını təyin etdilər. Virus, şiddətli kəskin tənəffüs sindromuna səbəb olan SARS-CoV virusuna (atipik pnevmoniya kimi də tanınır) ən azı 70% genetik ardıcıllıqla bənzəyir. Yeni koronavirusun inkubasiya dövrü 2 gündən 10 günə qədər davam edir və son məlumatlara görə, xəstəlik simptomların başlamazdan əvvəl yoluxucu olur.
22 yanvar tarixindən etibarən Uhanda karantin rejimi tətbiq edilməyə başlandı. 24 yanvar tarixindən etibarən Uhana bitişik olan Huanqan, Eçjou, Çibi və Çjitsyan şəhər rayonlarına da karantin tətbiq edildi. Ümumilikdə 14 şəhərdən gediş məhduddur. Virus Çindəki bütün əyalət səviyyəsində inzibati vahidlərdə qeydə alınıb.
Yanvarın 30-da ÜST-ün Fövqəladə Komitəsinin iclasında, yeni koronavirusun yayılması beynəlxalq narahatlıq yaradan ictimai səhiyyə təcili vəziyyəti kimi qəbul edildi. 28 mart 2021-ci il tarixinə olan məlumata görə dünyada koronavirus infeksiyasına indiyədək yoluxanların sayı 126,751,929 nəfərə çatıb. Bunların 100 milyon nəfəri sağalıb, 2,778,310 nəfəri isə ölüb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) fevralın 11-də infeksiyanın adını COVID-19 qoyub, martın 11-də isə koronavirusu pandemiya elan edib.
Xronologiya
Araşdırılması
Rəsmi olaraq, SARS-CoV-2 adlandırılan Covid-19-a səbəb olan virus təzə olduğundan onun haqqında hər hansı etibarlı məlumat yoxdur. Covid-19-a yoluxma hallarının baş verdiyi dünyanın 500 bölgəsində hava şəraitini müqayisə edən dərc olunmamış bir analiz virusun yayılma sürətinin temperatur, külək sürəti və nisbi rütubət ilə əlaqəli olmasını ehtimal etməyə əsas verir. Covid-19-un mövsümi xarakter daşıma ehtimalına işarə edən bəzi məlumatlar da var. Yeni xəstəliyin dünyada yayılmasından görünür ki, virus soyuq və quru hava şəraitinə üstünlük verir. Digər bir dərc olunmamış tədqiqat işində də yüksək temperaturlu iqlimlə Covid-19 hallarının aşağı düşməsi arasında bir əlaqəyə diqqət yetirilib, amma bu da qeyd olunub ki, təkcə yüksək hava temperaturu xəstəliyin qlobal miqyasda dəyişgənliyinə həlledici təsir göstərə bilməz. Tədqiqatçılara görə, Covid-19 üçün ən az uyğun gələn iqlim şəraiti dünyanın tropik bölgələrində ola bilər.
Bu pandemiya bir çox hallarda daha adi sayıla bilən virusların mövsümi yayılma qaydalarına uyğun yayılmır. Məsələn, qripə yoluxma hallarının əksəriyyəti qış dövründə baş versə də, ispan qripi yay aylarında ən yüksək həddə çatır. Koronaviruslar "zərfləşmiş viruslar " ailəsinə aiddir. Onlar qoşa lipid örtüyündən ibarət olan yağlı bir membrana bükülmüş haldadır və həmin membrana tacabənzər zülallar taxılmış vəziyyətdədir. Latınca tac "corona" olduğundan, bu növ viruslara koronavirus adı verilib. Digər zərfli viruslar üzərində aparılan tədqiqatlar göstərib ki, bu cür yağlı örtüyə malik viruslar belə örtüyü olmayanlarla müqayisədə istiyə daha çox həssasdır. Soyuqda həmin yağlı örtük rezinə bənzər bir hala gəlir, bişmiş ətin yağı kimi, soyuduqca daha çox bərkiyir və beləliklə, virusun bədən xaricində daha uzun müddət qalmasına imkan verir. Zərərli virusların əksəriyyəti bunun nəticəsində güclü mövsümi asılılığa malikdir. Tədqiqatlar artıq göstərib ki, Sars-Cov-2 virusu 21–23 °C temperatur dərəcələrində və 40% nisbi rütubətdə plastik və polad kimi sərt səthlərdə 72 saata qədər qala bilər.
Lakin tropik bölgələrdə də xeyli sayda yoluxma halları olub. Bu yaxınlarda Harvard Tibb Məktəbinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılmış virusun Asiyada yayılmasının təhlili göstərib ki, bu pandemik koronavirusun hava şəraitindən asılılığı bir çoxlarının ümid etdiyindən daha az olacaq. Onlar Çinin müxtəlif iqlim zonalarına aid bölgələrində koronavirusun yayılma sürətini təhlil edərək belə qənaətə gəliblər ki, yaz və yayda temperatur və rütubətin artması bu infeksiyaya yoluxma hallarının azalmasına gətirib çıxarmayacaq. Onlar xəstəliyin nəzarətdən çıxmaması üçün ictimai səhiyyənin işə qarışmasının vacib olduğunu vurğulayırlar.
Alimlərin gəldiyi qənaətə görə 4 dərəcə radələrindəki hərarətdə koronavirus sabit vəziyyətdə qalaraq dezinfeksiya aparılmadığı halda 14 gündən sonra fəallığı azalmağa başlayır. Halbuki 70 dərəcədən artıq hərarətdə 5 dəqiqə ərzində fəalsızlaşır. Kağız üzərində üç saatdan sonra aşkarlanan koronavirus paltar və emal olunmuş taxta üzərində iki günədək, şüşə üzərində 4 günədək, plastik üzərində də 7 günədək qalır. Həmçinin tibbi maskaların üz tərəfində də koronavirusun 7 günədək qalmaq iqtidarında olduğu, ona görə də maskaların ciddi dezinfeksiyasının vacib olduğu vurğulanır.
+ Ölkələr və ərazilər üzrə COVID-19 koronavirus pandemiyası | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ölkə və ərazi | Yoluxanlar | Ölümlər | Sağal. | İst. | |
192 | 30.800.771 | 957.348 | 21.059.531 | ||
ABŞ | 36.234.290 | 626.659 | – | ||
Hindistan | 31.998.158 | 428.682 | 31.180.968 | ||
Braziliya | 20.151.779 | 562.752 | 18.894.631 | ||
Rusiya | 6.424.884 | 164.094 | 5.739.838 | ||
Böyük Britaniya | 6.042.252 | 130.281 | – | ||
Peru | 2.122.557 | 196.818 | 2.090.073 | ||
Kolumbiya | 4.828.583 | 122.087 | 4.632.801 | ||
Meksika | 2.944.226 | 243.733 | 2.298.074 | ||
İspaniya | 4.588.132 | 82.006 | – | ||
Cənubi Afrika | 2.523.488 | 74.623 | 2.290.321 | ||
Argentina | 5.002.888 | 107.213 | 4.645.095 | ||
Fransa | 6.284.708 | 112.222 | – | ||
Çili | 1.622.509 | 35.951 | 1.577.982 | ||
İran | 4.119.110 | 93.439 | 3.515.263 | ||
Banqladeş | 1.343.396 | 22.411 | 1.186.120 | ||
Səudiyə Ərəbistanı | 532.785 | 8.325 | 514.362 | ||
İraq | 1.704.363 | 19.146 | 1.520.000 | ||
Pakistan | 1.063.125 | 23.797 | 959.491 | ||
Türkiyə | 5.895.841 | 52.088 | 5.498.520 | ||
İtaliya | 4.390.684 | 128.209 | 4.153.940 | ||
Filippin | 1.649.341 | 28.835 | 1.544.443 | ||
Almaniya | 3.810.673 | 92.277 | 3.663.857 | ||
İndoneziya | 3.749.446 | 112.198 | 3.211.078 | ||
İsrail | 893.105 | 6.516 | 858.260 | ||
Ukrayna | 2.258.532 | 53.085 | 2.190.686 | ||
Kanada | 1.438.219 | 26.663 | 1.401.482 | ||
Qətər | 227.472 | 601 | 224.703 | ||
Boliviya | 477.262 | 17.959 | 413.821 | ||
Ekvador | 491.185 | 31.774 | 443.880 | ||
Rumıniya | 1.084.711 | 34.313 | 1.048.481 | ||
Dominikan Respublikası | 343.829 | 3.973 | 325.873 | ||
Qazaxıstan | 626.412 | 6.659 | 514.299 | ||
Panama | 440.494 | 6.885 | 422.467 | ||
Mərakeş | 687.292 | 10.255 | 605.431 | ||
Belçika | 1.136.726 | 25.268 | – | ||
Misir | 284.580 | 16.562 | 232.601 | ||
Küveyt | 402.794 | 2.366 | 391.599 | ||
Niderland | 1.883.513 | 17.867 | – | ||
Oman | 298.020 | 3.906 | 282.763 | ||
Çin (materik) | 93.605 | 4.636 | 87.525 | ||
İsveç | 1.104.538 | 14.657 | – | ||
Qvatemala | 389.510 | 10.714 | 339.087 | ||
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri | 691.554 | 1.971 | 668.554 | ||
Polşa | 2.883.976 | 75.285 | 2.654.359 | ||
Yaponiya | 1.001.281 | 15.255 | 873.519 | ||
Belarus | 452.953 | 3.523 | 447.059 | ||
Honduras | 305.936 | 8.120 | 103.110 | ||
Efiopiya | 283.667 | 4.421 | 264.312 | ||
Portuqaliya | 984.985 | 17.457 | 923.510 | ||
Venesuela | 310.960 | 3.682 | 296.599 | ||
Bəhreyn | 269.848 | 1.384 | 267.406 | ||
Kosta-Rika | 416.677 | 5.124 | 337.423 | ||
Nepal | 712.740 | 10.038 | 667.270 | ||
Sinqapur | 65.686 | 42 | 63.658 | ||
Nigeriya | 177.615 | 2.185 | 165.482 | ||
Özbəkistan | 134.826 | 916 | 128.191 | ||
Çexiya | 1.674.726 | 30.363 | 1.641.904 | ||
İsveçrə | 723.968 | 10.411 | 317.600 | ||
Əlcəzair | 179.216 | 4.487 | 118.409 | ||
Ermənistan | 231.923 | 4.641 | 221.043 | ||
Moldova | 260.555 | 6.279 | 252.815 | ||
Qana | 106.434 | 854 | 98.814 | ||
Qırğızıstan | 168.415 | 2.389 | 155.447 | ||
Əfqanıstan | 150.458 | 6.908 | 102.827 | ||
Avstriya | 662.529 | 10.750 | 645.694 | ||
Azərbaycan | 350.605 | 5.056 | 334.667 | ||
Keniya | 211.028 | 4.117 | 197.029 | ||
Fələstin | 317.703 | 3.611 | 312.415 | ||
Paraqvay | 454.542 | 15.238 | 425.858 | ||
İrlandiya | 310.628 | 5.044 | – | ||
Serbiya | 725.545 | 7.135 | – | ||
Salvador | 88.371 | 2.703 | 76.952 | ||
Avstraliya | 36.045 | 935 | – | ||
Bosniya və Herseqovina | 206.106 | 9.691 | 190.665 | ||
Danimarka | 322.965 | 2.552 | 308.549 | ||
Cənubi Koreya | 209.228 | 2.116 | 183.789 | ||
Kamerun | 82.064 | 1.334 | 80.433 | ||
Puerto-Riko | 129.016 | 2.604 | – | ||
Macarıstan | 809.855 | 30.033 | 752.709 | ||
Kot-d'İvuar | 47.760 | 306 | 47.239 | ||
Bolqarıstan | 427.481 | 18.251 | 398.857 | ||
Şimali Makedoniya | 157.627 | 5.503 | 150.506 | ||
Yunanıstan | 512.342 | 13.031 | – | ||
Xorvatiya | 364.832 | 8.271 | 355.360 | ||
Norveç | 140.466 | 804 | 88.952 | ||
Albaniya | 133.730 | 2.459 | 130.395 | ||
Malayziya | 1.243.852 | 10.389 | 1.009.343 | ||
Finlandiya | 110.885 | 984 | 31.000 | ||
Lüksemburq | 74.262 | 824 | 72.536 | ||
Tayland | 736.522 | 6.066 | 517.012 | ||
Kuba | 448.792 | 3.355 | 398.657 | ||
Estoniya | 134.950 | 1.277 | 129.595 | ||
İslandiya | 8.738 | 30 | 7.254 | ||
Litva | 285.726 | 4.424 | 270.697 | ||
Sloveniya | 260.041 | 4.431 | – | ||
Honkonq | 12.012 | 212 | 11.769 | ||
Yeni Zelandiya | 2.524 | 26 | 2.473 | ||
Slovakiya | 393.007 | 12.541 | – | ||
Tunis | 608.114 | 20.809 | 539.339 | ||
Latviya | 139.347 | 2.559 | 135.875 | ||
Andorra | 14.836 | 128 | 14.444 | ||
Kipr | 104.994 | 437 | – | ||
Livan | 570.098 | 7.938 | 538.828 | ||
Uruqvay | 382.360 | 5.986 | 374.755 | ||
Niger | 5.682 | 196 | 5.361 | ||
Burkina-Faso | 13.610 | 169 | 13.391 | ||
Diamond Princess | 712 | 14 | 698 | ||
Cersi | 8.599 | 73 | 7.769 | ||
Tayvan | 15.775 | 806 | No data | ||
Malta | 34.787 | 424 | 32.909 | ||
İordaniya | 776.178 | 10.116 | 753.806 | ||
San-Marino | 5.147 | 90 | 5.009 | ||
Mavriki | 2.569 | 19 | 1.854 | ||
Kosovo | 107.749 | 2.258 | 105.325 | ||
Seneqal | 66.250 | 1.457 | 49.691 | ||
Monteneqro | 103.443 | 1.635 | 99.413 | ||
Vyetnam | 200.715 | 3.016 | 66.637 | ||
Gürcüstan | 444.569 | 6.054 | 397.240 | ||
Qvineya | 26.477 | 243 | 24.597 | ||
Konqo DR | 51.523 | 1.048 | 30.189 | ||
Men adası | 5.427 | 33 | 4.321 | ||
Cibuti | 11.659 | 156 | 11.495 | ||
Şri-Lanka | 327.038 | 5.017 | 290.794 | ||
Mayotta | 196 | 3 | 59 | ||
Farer adaları | 987 | 2 | 963 | ||
Martinika | 155 | 6 | 50 | ||
Qvadelupa | 143 | 8 | 67 | ||
Bruney | 339 | 3 | 292 | ||
Quam | 8.673 | 143 | 8.370 | ||
Cəbəllütariq | 5.116 | 95 | 4.771 | ||
Kamboca | 81.335 | 1.537 | 74.745 | ||
Ruanda | 75.643 | 881 | 44.976 | ||
Trinidad və Tobaqo | 40.104 | 1.129 | 33.009 | ||
Madaqaskar | 42.753 | 947 | 40.450 | ||
Mali | 14.637 | 534 | 13.985 | ||
Şimali Kipr | 12.290 | 40 | 10.717 | ||
Monako | 2.973 | 33 | 2.790 | ||
Aruba | 12.371 | 111 | 11.468 | ||
Fransa Qvianası | 86 | 0 | 51 | ||
Lixtenşteyn | 3.099 | 59 | 3.022 | ||
Toqo | 16.559 | 156 | 14.785 | ||
Yamayka | 54.480 | 1.219 | 47.192 | ||
Barbados | 4.455 | 48 | 4.299 | ||
Konqo Respublikası | 13.216 | 178 | 8.208 | ||
Kayman adaları | 646 | 2 | 639 | ||
Uqanda | 95.474 | 2.785 | 89.409 | ||
Fransa Polineziyası | 22.459 | 157 | 18.902 | ||
ABŞ Vircin adaları | 4.907 | 40 | 4.540 | ||
Sint-Marten | 2.924 | 34 | 2.703 | ||
Liberiya | 5.459 | 148 | 2.715 | ||
Bermud adaları | 2.614 | 33 | 2.510 | ||
Qabon | 25.462 | 165 | 25.248 | ||
Baham adaları | 15.191 | 295 | 12.782 | ||
Makau | 63 | 0 | 54 | ||
Qayana | 22.789 | 553 | 21.473 | ||
Zambiya | 199.662 | 3.474 | 191.836 | ||
Myanma | 326.489 | 11.526 | 238.747 | ||
Qvineya-Bisau | 4.498 | 76 | 3.968 | ||
Benin | 8.394 | 108 | 8.136 | ||
Eritreya | 6.576 | 35 | 6.487 | ||
Haiti | 20.363 | 566 | 15.110 | ||
Tanzaniya | 1.017 | 21 | 183 | ||
Suriya | 26.026 | 1.918 | 22.011 | ||
Liviya | 264.827 | 3.689 | 197.563 | ||
Somali | 15.735 | 837 | 7.695 | ||
Antiqua və Barbuda | 1.320 | 43 | 1.244 | ||
Mozambik | 131.799 | 1.600 | 102.389 | ||
Ekvatorial Qvineya | 8.940 | 123 | 8.730 | ||
Maldiv adaları | 78.243 | 222 | 75.450 | ||
Sudan | 37.138 | 2.776 | 30.867 | ||
Anqola | 43.592 | 1.044 | 40.079 | ||
Laos | 8.132 | 8 | 3.946 | ||
Yeni Kaledoniya | 134 | 0 | 58 | ||
Çad | 4.977 | 174 | 4.796 | ||
Dominika | 218 | 0 | 209 | ||
Namibiya | 120.814 | 3.182 | 99.055 | ||
Monqolustan | 171.096 | 841 | 176.216 | ||
Fici | 36.322 | 296 | 11.798 | ||
Sent-Lüsiya | 5.779 | 90 | 5.427 | ||
Kürasao | 13.988 | 131 | 13.297 | ||
Qrenada | 161 | 1 | 160 | ||
Esvatini | 30.787 | 844 | 23.093 | ||
Zimbabve | 115.890 | 3.826 | 87.416 | ||
Botsvana | 115.220 | 1.653 | 96.964 | ||
Beliz | 14.438 | 339 | 13.622 | ||
Malavi | 55.699 | 1.805 | 41.073 | ||
Sent-Vinsent və Qrenadin | 98 | 0 | 81 | ||
Sent-Kits və Nevis | 611 | 3 | 558 | ||
Qrenlandiya | 168 | 0 | 101 | ||
Seyşel adaları | 18.582 | 94 | 17.992 | ||
Şimali Marian adaları | 198 | 2 | 32 | ||
Surinam | 25.917 | 661 | 22.162 | ||
Syerra-Leone | 6.310 | 120 | 4.299 | ||
Aland adaları | 9 | 0 | 0 | ||
MS Zaandam | 13 | 4 | – | ||
Qambiya | 8.603 | 242 | 7.536 | ||
Montserrat | 21 | 1 | 20 | ||
Nikaraqua | 10.034 | 196 | – | ||
Törks və Kaykos adaları | 2.514 | 18 | 2.439 | ||
Mərkəzi Afrika Respublikası | 11.174 | 98 | 5.112 | ||
Vatikan | 29 | 0 | 27 | ||
Kabo-Verde | 33.976 | 298 | 33.230 | ||
Mavritaniya | 27.956 | 599 | 23.478 | ||
Sen-Bertelemi | 6 | 0 | 4 | ||
Qərbi Saxara | 6 | 0 | 0 | ||
Qondarma Dağlıq Qarabağ | 5 | 0 | 0 | ||
Butan | 2.540 | 2 | 2.418 | ||
Burundi | 8.088 | 10 | 773 | ||
Folklend adaları | 63 | 0 | 63 | ||
San-Tome və Prinsipi | 2.470 | 37 | 2.372 | ||
Cənubi Sudan | 11.100 | 120 | 10.514 | ||
Angilya | 113 | 0 | 111 | ||
Britaniya Vircin adaları | 2.500 | 31 | 1.914 | ||
Karib Niderlandı | 3 | 0 | 0 | ||
Somalilend | 2 | 0 | 0 | ||
Sint-Estatius | 2 | 0 | 0 | ||
Papua-Yeni Qvineya | 17.774 | 192 | 17.405 | ||
Şərqi Timor | 11.145 | 26 | 10.029 | ||
San-Pyer və Mikelon | 1 | 0 | 0 | ||
Quantanamo | 1 | 0 | 0 | ||
Abxaziya | 22.947 | 326 | 18.265 | ||
Saba | 1 | 0 | 0 | ||
Yəmən | 7.131 | 1.384 | 4.305 | ||
Qeydlər
|
Xüsusiyyətləri
Yoluxma
Virus, insandan insana, nəfəs vasitəsilə bədənə daxil olan virusları ehtiva edən hava damlaları ilə ötürülür. Xəstəliyin heç bir simptom olmadan insandan insana keçə biləcəyi barədə araşdırmalar mövcuddur, məsələn, Almaniyada ilk yoluxma baş verib. Bu kimi simptomlar olmadan ötürülmə hallarının nə qədər epidemiya yayılması bilinmir, əgər oynadığı rol böyük olarsa, epidemiyanı idarə etməyi çətinləşdirəcəkdir.
Molekulyar quruluş
Viruslar çox kiçik və az miqdarda atomlardan ibarət olduğu və unikal RNT protein molekulu olduğu üçün bu gün canlı və ya cansız bir qavrayışın olub olmadığı bilinmir. Buna görə onların dərsləri patrikul olaraq adlanır. Heç bir maddələr mübadiləsi olmur, hüceyrənin xaricində kristallaşaraq və cansız yaşayır, hüceyrə içərisindəki RNT-ni tərk edərək hüceyrə içərisinə çıxaraq hüceyrələrin nüsxələrini çıxarır, hüceyrə partlayır, yeni istehsal edilən viruslar digər hüceyrələrə təsir göstərir. 1 COVID-19 diametri 100 mm, diametri 1500 atom, cəmi 200 milyon atomlardan ibarətdir. Viruslar o qədər kiçikdir ki, çox az sayda atomdan ibarətdir. Bİr şəxs asqırarkən onun kiçik bir damlasının içərisində trilyonlarla virus vardır.
Göstəriciləri
Xəstəlik yüksək atəş, öskürək və 2–27 günlük bir inkubasiya dövründən sonra qəfil başlayan nəfəs darlığı ilə xarakterizə olunur. Bəzi xəstələrdə boğaz ağrısı və axan burun da var idi. Xəstəlik ümumiyyətlə orta və ağır bir klinik gedişat göstərir. Xəstəliyin ağırlaşmaları ağır sətəlcəm, septik şok, kəskin tənəffüs çətinliyi sindromu (ARDS), çoxsaylı orqan çatışmazlığı və ölüm kimi bildirilmişdir.
Statistika
Bu virus ölümcül olsa da, ona yoluxmuş əksəriyyətdə yalnız yumşaq simptomlar müşahidə olunur və bu şəxslər xəstəlikdən tam sağalırlar. Yoluxmaların 80 faizində simptomlar zəif olur. Çində fevralın 11-dək qeydə alınmış 44672 yoluxmanın 36 minindən çoxunda, yəni 80 faizində xəstəlik yüngül keçib. Xəstəliyin şiddətinə görə daha iki qrup var: sərt və kritik. İndiyədək bu virusa yoluxanların 14 faizində simptomlar sərt və yalnız 5 faizində kritik olub. Xəstəliyin orta ölümcüllük faizi Çində 2,3 faizdir. Alimlərin fikrincə, Çinin Hubey vilayətindəki 2,9 faiz ölümcüllük göstəricisi şişirdib. Çinin qalan hissələrində yoluxanların 0,4 faizi vəfat edib. Müqayisə üçün qeyd olunur ki, mövsümi qripin ölümcüllüyü 0,1 faizdir. Kritik kateqoriyaya düşənlər daha böyük təhlükə ilə üzləşirlər. Çindəki müşahidələrə görə bu kateqoriyada olanların 49 faizi vəfat edib. Martın 13-də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) Avropa qitəsinin koronavirus pandemiyasının episentrinə çevrildiyini bəyan edib.
Qarşısının alınması
Şəxsi ehtiyat tədbirləri
Hal-hazırda, COVID-19 üçün effektiv dərman terapiyası və ya peyvəndi yoxdur, lakin onun inkişafı üçün səylər davam edir. Bu, "qrip kimi" qızdırma, nəfəs darlığı, öskürək və digər simptomları var. İnfeksiyanın qarşısını almaq üçün əlləri sıx-sıx yumaq, öskürək və asqırma zamanı ağız və burunu bağlamaq və öskürək asqıraq kimi xəstəlik simptomları müşahidə olunan hər kəs ilə sıx əlaqə qarşısını almaq tövsiyə edilir. Yoluxmuş bir insana qrip dərmanı qəbul etmək, maye içmək və dincəlməklə simptomlarını yüngülləşdirə biləcəkləri barədə ümumi bir məlumat vardır. Bəzi ölkələr insanlardan qripə bənzər simptomları, xüsusən də Çinə səfər etdikləri təqdirdə həkimlərinə bildirmələrini xahiş edirlər.
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən bildirilən riskli bölgələrə gedəcək şəxslərin fərdi olaraq ala biləcəyi tədbirlər:
- Xəstə insanlarla təmasdan qaçınmaq lazımdır (mümkünsə ən azı 2 metr məsafədə).
- Xəstələrin olması səbəbi ilə sağlamlıq mərkəzlərinə baş çəkilməməli və sağlamlıq müəssisəsinə getmək lazım olduğu hallarda digər xəstələrlə əlaqə minimuma endirilməlidir.
- Yaşlılar və xroniki xəstəliyi olanlar həkimləri və səhiyyə işçiləri ilə məsləhətləşərək riskli bölgəyə səyahətlərini planlaşdırmalıdırlar.
- Qida təhlükəsizliyi tövsiyələrinə (məsələn, xam süd və heyvan məhsullarını istehlak etməmək, xam tərəvəz və meyvələri yaxşıca yuyulmaq kimi) diqqət yetirilməlidir.
- Vəhşi və ev heyvanları ilə təmasdan qaçınmaq lazımdır.
- Əl gigiyenasına diqqət yetirilməlidir. Əllər sabun və su ilə ən azı 20 saniyə yuyulmalı, sabun və su olmadıqda spirt əsaslı əl dezinfeksiyaedici maddələrdən istifadə edilməlidir.
Çində alınan ehtiyat tədbirləri
22 yanvar 2020-ci ildə AFC, koronavirus epidemiyası ilə əlaqədar olaraq, əvvəllər Uhanda oynanılması planlaşdırılan Qadın Olimpiya Təsnifat Turnirinin A qrupu matçlarını (Avstraliya, Çin Xalq Respublikası, Tayvan və Taylanddan olan müvafiq komandalar da daxil olmaqla) Nankinə aparacağını bildirdi. Uhana gediş-gəliş üçün təsirli bir karantin 23 yanvar 2020-ci ildə, saat 10-da tətbiq olunmağa başlandı. Uçuş və qatarlar, ictimai avtobuslar, metro sistemi və Uhana gedən və uzun məsafəli avtobuslar növbəti elana qədər dayandırıldı. Çinin Sinhua Xəbər Agentliyinə görə, bu təşəbbüs Uhandan virusun yayılmasını dayandırmaq və insanların sağlamlığı və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün göstərilmiş mühüm bir səydir.
Genişmiqyaslı iclasların və qrup turlarının təxirə salınması tapşırıqları da həmçinin verildi. Karantindən sonra ərzaq məhsullarının qiymətinin artması və xəstəxanaya gedən səhiyyə işçilərinin çətinliyi də daxil olmaqla, müxtəlif logistika problemləri meydana çıxdı.
Sonradan Hubey əyalətində ən az 15 şəhərdə nəqliyyat məhdudlaşdırıldı. Pekindəki Yasaq şəhər, ənənəvi məbəd yarmarkaları və digər təntənəli yığıncaqlar da daxil olmaqla bir çox Yeni il tədbirləri yoluxma qorxusundan ləğv edildi. Honkonqda da yoluxucu xəstəliklərə qarşı tədbirlərin səviyyələri artırılmış və fövqəladə hal elan edilmiş, fevralın ortalarına qədər məktəbləri bağlanmış və hər il təntənəli şəkildə qeyd edilən Yeni il ləğv edildi.
Çin yoluxmuş insanları müalicə etmək üçün 10 gün ərzində tamamlanması planlaşdırılan 1000 çarpayılıq bir xəstəxana inşasına başladı. Yalnız Uhanda xəstəlikdən əziyyət çəkənlərin bu xəstəxanada müalicə olunması planlaşdırıldı.
Çinin Maliyyə Nazirliyi verdiyi açıqlamada, 29 yanvar tarixindən etibarən yeni növ koronavirusun yayılması ilə mübarizə üçün 3,94 milyard dollarlıq əlavə büdcə ayrıldığını söylədi.
Yanvarın 30-da Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı xəstəliyin digər ölkələrə və Çinin bütün əyalətlərinə yayıldığı üçün beynəlxalq fövqəladə hal elan etdi.
Təsiri
İqtisadi
Bu pandemiya qlobal iqtisadiyyatı üçün sabitliyi pozan təhlükədir. Sent-Luis Vaşinqton Universitetinin bir eksperti verdiyi hesabatında deyilir ki, COVID-19 dünya təchizat zəncirinə 300 milliard ABŞ dollarıdan böyük təsir edəcək və belə vəziyyət daha iki il davam edə bilər. Fevralın 24-də Çindən kənarda yoluxma halların sayının əhəmiyyətli artımına görə, qlonal fond birjaları düşüb. Həmin ayın 27-də isə, ABŞ-da baş verən fond birjasının düşməsi 2008-ci ildən bəri ən kəskin çökmə olmuş.
Siyasi
Çin Kommunist Partiyasının (ÇKP) mərkəzi Çindəki bölgə icra hakimiyyətilərin bir sıra nümayəndələri vəzifələrindən azad edilib. Bəzilərin fikrinə görə, bunun məqsədi ÇKP-nın başçılığını ictimai qəzəbindən qorumaq idi.
İranın hakimiyyəti epidemiyanın təsirinə ağır şəkildə məruz qalıb. İran Prezidenti, Həsən Ruhani açıq dünya liderlərinə ünvanladığı məktubuda yardım istəyib, ölkəsinin ABŞ sanksiyalarına görə dünya bazarlarına girişi olmadığını qeyd etmiş.
Bəziləri Avropa İttifaqını İtaliyadaki epidemiyası ilə əlaqədar həmrəyliksizliyinə görə təndiq edib.
Ksenofobiya
Virusun yayımlaması ilə Çinlilərə və başqa Şərqi Asiya əsilli insanlara qərəz və ksenofobiya bir sıra ölkələrdə, özəlliklə Avropada, Şimali Amerikada və Asiya-Sakit okeanı bölgəsində artıb. Afrikanın bəzi ölkələrində də Çinlilərə qarşı duyğuların qalxması müşahidə olunur. Virusa məruz qalan Çinlilərə həm offlayn həm də onlayn dəstək göstərilib, fəqət eyni zamanda, Uhan və Hubei sakinləri özlərinə qarşı bölgə əsasında diskriminasiyadan xəbər verirlər. Virus başqa ölkələrə yayılmayanda, Avropadaki pandemiyanın mərkəzi olan İtaliyadan insanlar da şübhə və ksenofobiyaya məruz qalıblar.
Müxtəlif ölkələrin, o cümlədən Malayziyanın, Yeni Zelandiyanın, Sinqapurun və Cənubi Koreyanın vətəndaşları öz hökumətlərindən Çinlilərin oraya gəlməyə qadağan etməyə tələb edən ərizələri imzalayıb. Yaponiyada #ÇinliYaponiyayaGəlmə (ing. #ChineseDontComeToJapan) Twitter-in trendlərinə çıxıb.
İstinadlar
- "Coronavirus Disease (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (ingilis). 12 mart 2020. İstifadə tarixi: 18 mart 2020.
- https://www.worldometers.info/coronavirus/?utm_campaign=homeAdUOA?Si
- https://www.worldometers.info/coronavirus/?utm_campaign=homeAdUOA?Si
- https://www.worldometers.info/coronavirus/?utm_campaign=homeAdUOA?Si
- https://www.worldometers.info/coronavirus/?utm_campaign=homeAdUOA?Si
- "Coronavirus COVID-19 Global Cases by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University (JHU)". ArcGIS. Cons Hopkins Universiteti. İstifadə tarixi: 15 aprel 2020.
- "Undiagnosed pneumonia – China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757". Pro-MED-mail. International Society for Infectious Diseases. İstifadə tarixi: 2020-01-13.
- Pinghui, Zhuang (2020-01-15). "Wuhan pneumonia: how search for source unfolded". South China Morning Post (ingilis). 2020-01-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-16.
- "Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome". NCBI Genbank. National Center for Biotechnology Information. İstifadə tarixi: 2020-01-20.
- Overview of novel coronavirus (2019-nCoV) — Summary of relevant conditions | BMJ Best Practice bestpractice.bmj.com.
- "湖北黃岡:城鐵站、火車站離開黃岡市區通道暫時關閉". www.hkcna.hk. İstifadə tarixi: 2020-01-23.
- hermesauto (2020-01-23). "Wuhan virus: China locks down Huanggang, imposes tough travel restrictions in 3 other cities, after Wuhan lockdown" (ingilis). The Straits Times. İstifadə tarixi: 2020-01-23.
- China locks down 14 cities as Wuhan coronavirus spreads
- "Coronavirus Update (Live)". Worldometer. 2020. İstifadə tarixi: 16 mart 2020.
- Koronavirusla bağlı Azərbaycandakı vəziyyətə dair mətbuat konfransı keçiriləcək
- İsti hava həqiqətən Covid-19-u öldürəcəkmi? Virtual Azərbaycan
- Alimlər koronavirusun hansı hərarətdə fəal olduğunu açıqladı
- ↑ "COVID-19/Coronavirus Real Time Updates With Credible Sources in US and Canada". 1point3acres. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 India". Ministry of Health and Family Welfare (India).
- "Painel Coronavírus" (portuqal). Ministry of Health (Brazil). İstifadə tarixi: 8-08-2021.
- "Brasil tem 925 mortes por Covid-19 em 24 horas; média móvel está abaixo de 1 mil pela primeira vez desde 20 de janeiro". G1 (portuqal). 31-07-2021. İstifadə tarixi: 31-07-2021.
- "ru:Оперативные данные" [Operational data]. Стопкоронавирус.рф (rus). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus (COVID-19) in the UK". coronavirus.data.gov.uk. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- Ministry of Health (Peru) (6-08-2021). "Sala Situacional COVID-19 Perú" (ispan).
- "Resultados de busqueda". gob.pe (ispan). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus Colombia". Instituto Nacional De Salud. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Covid-19 Mexico" (ispan). Instituciones del Gobierno de México. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "La pandemia del coronavirus, en datos, mapas y gráficos". RTVE (ispan). İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "COVID-19 Statistics in South Africa". sacoronavirus.co.za. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Información epidemiológica" [Epidemiologic information] (ispan). Ministerio de Salud. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "info coronavirus covid-19". Gouvernement.fr (fransız). İstifadə tarixi: 8-07-2021.
- "COVID-19 : bilan et chiffres clés en France". www.santepubliquefrance.fr (fransız). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Casos confirmados COVID-19". Gobierno de Chile (ispan). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 kills 387 more Iranians over past 24 hours". IRNA. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "bn:করোনা ভাইরাস ইনফো ২০১৯" [COVID-19 info]. corona.gov.bd (Benqal dilində). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "কোভিড-১৯ ট্র্যাকার" [COVID-19 Tracker]. covid19tracker.gov.bd. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID 19 Dashboard: Saudi Arabia" (ərəb). Ministry of Health (Saudi Arabia). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "ar:الموقف الوبائي والتلقيحي اليومي لجائحة كورونا في العر" [The daily epidemiological and vaccination situation of the Corona pandemic in Iraq] (ərəb). Ministry of Health of Iraq. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Facebook vasitəsilə.
- "COVID-19 Situation". covid.gov.pk. Government of Pakistan. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Turkiye COVID-19 Hasta Tablosu". covid19.saglik.gov.tr. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Italy blasts virus panic as it eyes new testing criteria".
- "How Italy became the ground zero of Europe's coronavirus crisis".
- "COVID-19 ITALIA" [COVID-19 ITALY]. opendatadpc.maps.arcgis.com (italyan). Protezione Civile. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Case Bulletin". Department of Health (Philippines). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Tracker". Department of Health (Philippines). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Corona-Karte Deutschland: COVID-19 live in allen Landkreisen und Bundesländern". Tagesspiegel (alman). İstifadə tarixi: 8-08-2021.
- "Wie sich das Coronavirus in Ihrer Region ausbreitet" [How the coronavirus affects your region] (alman). Zeit Online. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Peta Sebaran". İstifadə tarixi: 11 avqust 2021.
- "he:נגיף הקורונה בישראל – תמונת מצב כללית" [Corona virus in Israel] (ivrit). İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Coronavirus epidemic monitoring system". National Security and Defense Council of Ukraine. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Tracking every case of COVID-19 in Canada". CTV News. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Ministry of Public Health (Qatar). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Datos Oficiales". Bolivia Segura (ispan). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Situatión epidemiológica COVID-19, National" (PDF) (ispan). Ministerio de Salud Pública. 5-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Comunicate de presă" [Press release] (rumın). Ministry of Internal Affairs (Romania). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Homepage". Dominican Today. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "ru:Ситуация с коронавирусом официально" [The situation with the coronavirus is official]. coronavirus2020.kz (rus). Kazinform. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "kk:Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі" [Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan] (qazax). Ministry of Health (Kazakhstan). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Ministerio de Salud de Panamá". Ministry of Health (Panama). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Twitter vasitəsilə.
- "Le Portail Officiel du Coronavirus au Marocco". Ministère de la santé (fransız). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 – Epidemiologische situatie". Sciensano (holland). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus COVID-19" (holland). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "ar:الصحة:أعلنت وزارة الصحة والسكان" [The Ministry of Health and Population announced] (ərəb). Egyptian Ministry of Health and Population. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Facebook vasitəsilə.
- "COVID 19 Updates". Ministry of Health (Kuwait). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus in the Netherlands: the questions you want answered". Dutch News. 2020-03-12.
- "Actuele informatie over het nieuwe coronavirus (COVID-19)" (holland). RIVM. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Statistieken over het Coronavirus en COVID-19". allecijfers.nl. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Covid-19 cases in Oman". Ministry of Health (Oman). 25-06-2021. İstifadə tarixi: 25-06-2021.
- OmaniMOH (5-08-2021). "Statement No. 404 August 5, 2021" (Tweet) (ərəb). İstifadə tarixi: 5-08-2021.
- "zh:截至8月6日24时新型冠状病毒肺炎疫情最新情况" [The latest situation of the novel coronavirus pneumonia epidemic as of 24:00 on August 6] (çin). National Health Commission. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Antal fall av covid-19 i Sverige – data uppdateras 11:30 och siffrorna är tillgängliga 14:00". Public Health Agency of Sweden – Official statistics at arcgis (isveç). İstifadə tarixi: 6-08-2021. Lay summary – Antal fall av covid-19 – Statistik – antal fall covid-19.
Data updated daily at 11:30 [CEST]
- "Coronavirus" (ispan). Ministerio de Salud Pública (Guatemala). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "UAE Coronavirus (COVID-19) Updates". National Emergency Crisis and Disaster Management Authority (UAE). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Ministerstwo Zdrowia" (polyak). Ministry of Health (Poland). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Twitter vasitəsilə.
- "ja:新型コロナウイルス感染症の現在の状況と厚生労働省の対応について(令和3年8月6日版)" [About the current situation of new coronavirus infection and the response of the Ministry of Health, Labor and Welfare] (yapon). Ministry of Health, Labour and Welfare (Japan). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "За сутки в Беларуси зарегистрированы 1213 пациентов с COVID-19, выписаны 1169". Belarusian Telegraph Agency (rus). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Secretaría de Salud" (ispan). Secretary of Health (Honduras). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Twitter vasitəsilə.
- "Coronavirus en Honduras" (ispan). Secretaria de Salud de Honduras. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Covid-19". covid19.et (amhar). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Ponto de Situação Atual em Portugal" (portuqal). Direção-Geral da Saúde. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 RELATÓRIO DE SITUAÇÃO" (portuqal). Direção-Geral da Saúde. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Facebook vasitəsilə.
- "Estadísticas Venezuela". MPPS COVID Patria (ispan). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Daily COVID-19 Report". Ministry of Health (Bahrain). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Situacion Nacional Covid-19" (ispan). Ministerio de Salud (Costa Rica). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Dashboard". Ministry of Health and Population (Nepal). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Situation Report [Current Situation]". Ministry of Health (Singapore). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "NCDC Covid-19 Page". Nigeria Centre for Disease Control. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 8-08-2021.
- "ru:Коронавирусная инфекция (COVID-19)" [Coronavirus infection (COVID-19)]. coronavirus.uz (rus). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Aktuálně o koronavirus" (çex). Ministry of Health of the Czech Republic. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Current situation in Switzerland". Federal Office of Public Health. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Cas d'infection au Sars-CoV-2 en Suisse". Tribune de Genève (fransız). İstifadə tarixi: 24-12-2020.
- "Coronavirus nombre de cas en Algérie". coronavirus-statistiques.com. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "hy:Հաստատված դեպքերն ըստ օրերի" [Confirmed cases by days] (erməni). NCDC Armenia. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 în Republica Moldova: situaţia la zi" [COVID-19 in the Republic of Moldova: current situation]. gismoldova.maps.arcgis.com (rumın). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Updates". Ghana Health Service. 1-08-2021. İstifadə tarixi: 5-08-2021.
- "ru:Информации" (rus). Ministry of Health (Kyrgyz Republic). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Afghanistan Covid-19 Cases". Ministry of Public Health (Afghanistan). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Bundesministerium für Inneres: Aktuelle Zahlen zum Corona-Virus" (alman). Innenministerium. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Azərbaycanda cari vəziyyət" [Current situation in Azerbaijan]. koronavirusinfo.az (azərb.). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Ministry of Health". Ministry of Health (Kenya). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Twitter vasitəsilə.
- "ar:فايروس كورونا (COVID-19) في فلسطين" [Corona Virus (COVID-19) in Palestine]. corona.ps (ərəb). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "COVID-19" (ispan). Ministry of Public Health and Social Welfare (Paraguay). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Latest updates on COVID-19 (Coronavirus)". Department of Health (Ireland). 7-08-2021.
- "Latest Information about COVID-19 in the Republic of Serbia". covid19.rs. Ministry of Health (Serbia). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "SITUACIÓN NACIONAL". covid19.gob.sv (ispan). Ministry of Health (El Salvador). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus (COVID-19) current situation and case numbers". Australian Government Department of Health. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 in Bosnia and Herzegovina". Ministry of Civil Affairs of Bosnia and Herzegovina. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Tal og overvågning af COVID-19" (danimarka). Sundhedsstyrelsen (Danish Health Authority). 5-08-2021. İstifadə tarixi: 5-08-2021.
- "Statens Serum Institut – COVID-19 – Danmark" (danimarka). Statens Serum Institut (State Serum Institute). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus Disease-19, Republic of Korea". ncov.mohw.go.kr. Ministry of Health and Welfare (South Korea). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "STATISTIQUES COVID-19". covid19.minsante.cm (fransız). 8-04-2021. İstifadə tarixi: 28-04-2021.
- "Covid-19 dashboard". WHO. İstifadə tarixi: 26-07-2021.
- "Covid-19 en Cifras en Puerto Rico [Estadísticas]" [Covid-19 in Figures in Puerto Rico [Statistics]] (ispan). Departamento de Salud de Puerto Rico. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Puerto Rico COVID-19". bioseguridad.maps.arcgis.com (ispan). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Tájékoztató oldal a koronavírusról". koronavirus.gov.hu. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "COVID -19: point de la situation de la maladie à coronavirus du 30 avril 2021". sante.gouv.ci. 30-04-2020. İstifadə tarixi: 1-05-2020.
- "Ministère de la Santé et de l'Hygiène Publique" (ingilis). 14-06-2021. İstifadə tarixi: 15-06-2021 – Facebook vasitəsilə.
- "bg:1 352 са новодиагностицираните с COVID-19 лица у нас през изминалото днонощие" [1,352 people have been newly diagnosed with COVID-19 in Bulgaria in the past 24 hours] (bolqar). Ministry of Health (Bulgaria). 11-04-2021. İstifadə tarixi: 12-04-2021.
- "COVID-19 in Bulgaria". coronavirus.bg. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Real-time Coronavirus condition in North Macedonia". gdi.net (makedon). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "el:Δεδομένα για τον κορωνοϊό στην Ελλάδα - Τελευταία Ενημέρωση" [Coronavirus data in Greece - Latest Update]. el:Υπουργείο Υγείας (yunan). Government of Greece. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Službena stranica Vlade". Croatian Institute of Public Health. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- ↑ Nilsen, Av Sondre; Skjetne, Oda Leraan; Sfrintzeris, Yasmin; Røset, Hanna Haug; Hunshamar, Carina; Fraser, Sofie; Løkkevik, Ole. "Live: Corona-viruset sprer seg i Norge og verden". VG Nett. İstifadə tarixi: 7-08-2021. (#parameter_ignored)
- "Lajme Archives" (alban). Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale. İstifadə tarixi: 4-08-2021.
- "Coronavirus Albania Statistika" (alban). Agjencia Kombëtare e Shoqerisë së Informacionit. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Terkini Harian" [Daily updates] (malay). Ministry of Health (Malaysia). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- Laurila, Salla (2020-03-16). "THL:n pääjohtaja Markku Tervahauta Ylellä: Suomessa voi olla todellisuudessa 20-30 kertaa enemmän koronaviruksen saaneita". mtvuutiset.fi (fin). İstifadə tarixi: 2020-03-23.
- "THL:n pääjohtaja: Sairastuneiden todellinen lukumäärä voi olla Suomessa 20–30 kertaa suurempi kuin on todettu". Yle Uutiset (fin). İstifadə tarixi: 2020-03-23.
- "Situation update on coronavirus [Finland's situation in brief]". Finnish Institute for Health and Welfare. 4-08-2021. İstifadə tarixi: 4-08-2021.
- "Varmistetut koronatapaukset Suomessa (COVID-19)". experience.arcgis.com. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus: COVID-19". Government of Luxembourg. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "COVID-19 Outbreak". Bangkok Post. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "th:ไทยรู้สู้โควิด" (tay). Ministry of Health (Thailand). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Twitter vasitəsilə.
- "Nota informativa sobre la COVID-19 en Cuba" [Information note on COVID-19 in Cuba] (ispan). Ministerio de Salud (Cuba). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- MINSAPCuba (7-08-2021). "Coronavirus en Cuba" (Tweet) (ispan). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Information about Coronavirus disease COVID-19". Estonian Health Board. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Koroonaviiruse andmestik". Estonian Health Board. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 á Íslandi – Tölfræði". www.covid.is (island). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Relevant information about Coronavirus (COVID-19)". Government of the Republic of Lithuania. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 ligos apžvalga Lietuvoje" [COVID-19 disease review in Lithuania]. gislithuania.maps.arcgis.com (litva). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Statistični pregled koronavirusa v Sloveniji" [Statistical review of coronavirus in Slovenia]. www.rtvslo.si (sloven). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus disease COVID-19". Ministry of Health (Slovenia). 21-05-2021. İstifadə tarixi: 21-05-2021.
- "Coronavirus Disease (COVID-19) in HK". Hong Kong: Department of Health. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 – Latest updates". covid19.govt.nz. Government of New Zealand. 6-05-2021. İstifadə tarixi: 6-05-2021.
- "COVID-19 – current cases". Ministry of Health (New Zealand). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Coronavirus (COVID-19) in the Slovak Republic in numbers". korona.gov.sk. National Health Information Center. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "The main figures" (ərəb). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Ministère de la santé وزارة الصحة (Tunisia) on Facebook vasitəsilə.
- "Covid-19 izplatība Latvijā" [Distribution of Covid-19 in Latvia]. covid19.gov.lv (latış). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Covid-19 Statistika" [Covid-19 Statistics]. www.spkc.gov.lv (latış). Slimību Profilakses un Kontroles Centrs (Centre for Disease Prevention and Control). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Coronavirus updates". www.govern.ad (katalan). Govern d'Andorra. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "COVID-19 Spread in Cyprus". covid19.ucy.ac.cy. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "ar:الجمهورية اللبنانية – وزارة اﻹعلام – الموقع الرسمي لمتابعة أخبار فيروس الكورونا في لبنان" [The Lebanese Republic - Ministry of Information - The official website to follow up on the news of the Corona virus in Lebanon] (ərəb). Ministry of Information (Lebanon). 30-07-2021. İstifadə tarixi: 31-07-2021.
- "COVID-19 surveillance in Lebanon". Ministry of Public Health - Lebanon. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Twitter vasitəsilə.
- "Visualizador de casos coronavirus COVID-19 en Uruguay" (ispan). Sistema Nacional de Emergencias. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Press release from the Minister of Public Health". Niger Ministry of Public Health. 29-04-2021. İstifadə tarixi: 01-05-2021.
- "Communiqué du 07/08/2021" (fransız). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Ministère de la Santé du Niger on Facebook vasitəsilə.
- "Service d'Information du Gouvernement – Burkina Faso" (fransız). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Facebook vasitəsilə.
- "ja:国内感染者1万6395人 死者773人(クルーズ船除く)新型コロナ". nhk.or.jp (yapon). 20-05-2020.
- "How lax rules, missed warnings led to Japan's second coronavirus cruise-ship hot spot". Reuters. 7-05-2020. İstifadə tarixi: 9-05-2020.
- "Coronavirus (COVID-19) cases". States of Jersey. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "COVID-19 全球即時疫情地圖". 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "新增10例COVID-19確定病例,分別為6例本土及4例境外移入". 衛生福利部疾病管制署. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Official COVID-19 figures". Ministry of Health (Malta). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Statistical report". Ministry of Health (Jordan). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- mohgovjo (7-08-2021). "COVID-19 Statistical report in Jordan" (Tweet). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Aggiornamento epidemia COVID-19 e andamento Campagna Vaccinale - 2 agosto 2021". Istituto per la Sicurezza Sociale di San Marino. İstifadə tarixi: 2-08-2021.
- "COVID-19 Updates & News in Mauritius". covid19mu.com. Ministry of Health and Wellness (Mauritius). 17-07-2021. İstifadə tarixi: 17-07-2021.
- "Covid-19". Koha Ditore (alban). 29-06-2021. İstifadə tarixi: 29-06-2021.
- "Coronavirus : Riposte à l'épidémie : Tableau Récapitulatif des dons"" (fransız). Ministry of Health and Social Action (Senegal). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Statistički podaci o COVID/19" [Statistical data of COVID-19]. covidodgovor.me (Montenegrin). Government of Montenegro. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Trang Tin Về Dịch Bệnh Viêm Đường Hô Hấp Cấp Covid-19" [Covid-19 Acute Respiratory Disease News Page] (vyetnam). Ministry of Health (Vietnam). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "StopCOV.ge". İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Situation du coronavirus en Guinée" [Coronavirus situation in Guinea] (fransız). Agence Nationale de Sécurité Sanitaire. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Situation Épidémiologique en RDC" [Epidemiological Situation in the DRC]. stopcoronavirusrdc.info (fransız). 25-04-2021. İstifadə tarixi: 30-04-2021.
- "Situation Épidémiologique Covid-19 En Republique Democratique du Congo au Dimanche, 06 aout 2021". CMR COVID-19. 06-08-2021. İstifadə tarixi: 07-08-2021.
- "Latest updates". Isle of Man Government. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Communique De Presse COVID-19". 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021 – Ministere de la Santé de Djibouti on Facebook vasitəsilə.
- "COVID-19 : Live Situational Analysis Dashboard of Sri Lanka". Health Promotion Bureau (Sri Lanka). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Epidemiology Unit". Ministry of Health (Sri Lanka). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- ↑ "Coronavirus Update (Live) - Worldometer". www.worldometers.info.
- "Numbers in the Faroe Islands". corona.fo. 4-08-2021. İstifadə tarixi: 4-08-2021.
- "Overvågning af COVID-19" (danimarka). Statens Serum Institut (State Serum Institute). 6-11-2020. İstifadə tarixi: 6-11-2020.
- "One new import case COVID-19 reported today, 07-05-2021" (PDF) (Press-reliz). Ministry of Health (Brunei). 7-05-2021. İstifadə tarixi: 7-05-2021.
- "Latest News". Ministry of Health (Brunei). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "JIC RELEASE NO. 744". ghs.guam.gov. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- GibraltarGov (7-08-2021). "Coronavirus: COVID-19 Information" (Tweet). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "km:ចំនួនករណីឆ្លងជំងឺកូវីដសរុប" [Total number of coronavirus infections] (kxmer). Ministry of Health (Cambodia). 10-05-2021. İstifadə tarixi: 11-05-2021.
- "km:ក្រសួងសុខាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា" [Ministry of Health of the Kingdom of Cambodia] (kxmer). Ministry of Health of the Kingdom of Cambodia. 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – Facebook vasitəsilə.
- "Covid-19 Rwanda Cases". Rwanda Biomedical Centre. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- Rwanda Ministry of Health [RwandaHealth] (7-08-2021). "Amakuru Mashya Update" (Tweet).
- "Trinidad and Tobago COVID-19 (Novel Coronavirus) UPDATE#740". health.gov.tt. İstifadə tarixi: 30-05-2021.
- "Ministry of Health, Trinidad & Tobago: COVID-19 Tracker". experience.arcgis.com. İstifadə tarixi: 7-08-2021 – ArcGIS Dashboards vasitəsilə.
- "Situation Covid-19". Ministry of Public Health (Madagascar). 20-06-2021. İstifadə tarixi: 20-06-2021.
- "Madagascar: WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard". covid19.who.int. İstifadə tarixi: 5-08-2021.
- "Du Ministere de la sante et du développement social sur le suivi des actions de prevention et de riposte face a la maladie a coronavirus" [From the Ministry of Health and Social Development On Monitoring Prevention and Response Actions Facing Coronavirus Disease]. sante.gov.ml (fransız). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "KKTC Sağlık Bakanlığı". saglik.gov.ct.tr (türk). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Covid-19 : 12 nouveaux cas positifs et 20 guérisons ce vendredi 6 août". Government of the Principality of Monaco (fransız). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Casonan di Corona Virus na Aruba 7 di Augustus 2021". www.arubacovid19.org (papyamento və ingilis). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Ministerium für Gesellschaft" (alman). 31-07-2021. İstifadə tarixi: 31-07-2021.
- "Situationsbericht zu COVID-19 im Fürstentum Liechtenstein" (PDF) (alman). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Situation au Togo" [Situation in Togo]. covid19.gouv.tg (fransız). Government of Togo. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Clinical Management Summary". Ministry of Health and Wellness (Jamaica). 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Update: 12 New Cases, 97 In Isolation". Barbados GIS. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "WHO daily Report". www.who.int (ingilis). İstifadə tarixi: 2-08-2021.
- "Ministere de la Sante, de la Population, de la Promotion de la Femme et de l'integration de la Femme au Developpement". www.sante.gouv.cg. İstifadə tarixi: 31-10-2020.
- "COVID-19 Statistics For The Cayman Islands". Cayman Islands Government. 5-08-2021. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "MoH Uganda: COVID-19 Information Portal". covid19.gou.go.ug. Ministry of Health (Uganda). 31-07-2021. İstifadə tarixi: 31-07-2021.
- Ministry of Health- Uganda [MinofHealthUG] (7-08-2021). "Covid-19 Daily Updates" (Tweet). İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Point de situation sur le Coronavirus". presidence.pf. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19". USVI Department of Health. İstifadə tarixi: 6-08-2021.
- "Governor Bryan Ends Beach Curfew, Eases COVID-19 Restrictions for Restaurants". Government of the United States Virgin Islands. İstifadə tarixi: 29-04-2021.
- "COVID-19 update August 6, 2021". Government of Sint Maarten. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Liberia COVID-19 Daily Case Update By County". 2-08-2021. İstifadə tarixi: 3-08-2021 – National Public Health Institute of Liberia (NPHIL) on Facebook vasitəsilə.
- "Novel Coronavirus (COVID-19)". Government of Bermuda. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "Situations Épidémiologique au Gabon" [Epidemiological Situations in Gabon]. infocovid.ga (fransız). Comité de Pilotage du Plan de Veille. 6-08-2021. İstifadə tarixi: 7-08-2021.
- "COVID-19 Report Update #496". Ministry of Health (Bahamas). İstifadə tarixi: 5-08-2021.