Bəyazid (Vivaldi)

Bəyazid və ya Tamerlan 1735 – ci ildə Antonio Vivaldi tərəfindən bəstələnmiş italyan operasıdır. Operanın librettosu Aqostino Pioven tərəfindən yazılmışdır. Əsərin premyerası Veronada, karnaval mövsümündə həyata keçirilmişdir. Opera (kataloq nömrəsi RV 703) üç hissəli simfoniya olan giriş və üç pərdədən ibarətdir. Operanın mövzusu Osmanlı sultanı I Bəyazidin Əmir Teymur tərəfindən əsir götürülməsindən sonrakı həyatına həsr edilmişdir. Məşhur "Sposa son disprezzata" ariyası bu operadandır.

Bəyazid
it. Il Tamerlano it. Bajazet
Bəstəkar	Antonio Vivaldi
Librettoçu	Aqostino Pioven
Dili	italyanca
Süjet	Operanın mövzusu Osmanlı sultanı I Bəyazidin Əmir Teymur tərəfindən əsir götürülməsindən sonrakı həyatına həsr edilmişdir.
Pərdə	3
Səhnə	29
Yaradılma tarixi	1735
İlk səhnələşdirmə	1735
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Rollar

Rol	Səs tipi	İlk oyunçu
Tamerlan, tatar türklərinin imperatoru	mezzo-soprano	Maria Maddalena Pieri
Bəyazid, Osmanlı türklərinin imperatoru, indi Tamerlanın əsiri	bariton	Marc Antonio Mareschi
Asteriya, Bəyazidin qızı, Andronikin sevgilisi	kontralto	Anna Girò
Andronik, Yunanıstan şahzadəsi, indi Tamerlanla əlbirdir	kontralto	Pietro Moriggi
İrene, Trapezund şahzadəsi, Tamerlanla evlənəcəyinə söz verib	kontralto	Margharita Giacomazzi
İdaspe, Andronikin dostu	soprano	Giovanni Manzoli

Simfoniya

• Allegro
• Andante Molto
• Allegro

Pərdələr

Pərdə	Səhnə	Resitativ/Ariya	Personajlar
Pərdə 1	Səhnə 1	Resitativ: Prence Lo so: vi devo	Bəyazid, Andronik
		Ariya: Del destin non dee lagnarsi	Bəyazid
	Səhnə 2	Resitativ: Non si perda di vista	Andronik, İdaspe
		Ariya: Nasce rosa lusinghiera	İdaspe
	Səhnə 3	Resitativ: Principe, or ora i greci	Tamerlan, Andronik
		Ariya: In si torbida procella	Tamerlan
	Səhnə 4	Resitativ: Il Tartaro ama Asteria	Andronik
		Ariya: Quel ciglio vezzosetto	Andronik
	Səhnə 5-6	Resitativ: Or sì, fiero destino	Asteriya, Tamerlan
		Ariya: Vedeste mai sul prato	Tamerlan
	Səhnə 7-8	Resitativ: Non ascolto più nulla	Bəyazid, Asteriya, Andronik
		Ariya: Amare un'alma ingrata	Asteriya
	Səhnə 9	Resitativ: Così la sposa il Tamerlano accoglie?	İrene, Andronik, İdaspe
		Ariya: Qual guerriero in campo armato	İrene
	Səhnə 10	Resitativ: È bella Irene	Andronik
		Ariya: Non ho nel sen constanza	Andronik
Pərdə 2	Səhnə 1	Resitativ: Amico, tengo un testimon fedele	Tamerlan, Andronik
	Səhnə 2	Resitativ: Sarete or ostinato	İdaspe, Andronik
		Ariya: Anche il mar par che sommerga	İdaspe
	Səhnə 3	Resitativ: Gloria, sdegno ed amore	Asteriya, Andronik
		Ariya: Stringi le mie catene	Asteriya
	Səhnə 4	Resitativ: Ah, disperato Andronico!	Andronik
		Aria: La sorte mia spietata	Andronik
	Səhnə 5	Resitativ: Signor, vergine illustre	İdaspe, Tamerlan, İrene, Asteriya
		Ariya: Cruda sorte, avverso fato!	Tamerlan
	Səhnə 6	Resitativ: Senti, chiunque tu sia	Asteriya, İrene
		Ariya: La cervetta timidetta	Asteriya
	Səhnə 7	Resitativ: Gran cose espone Asteria	İrene, İdaspe
		Ariya: Sposa, son disprezzata	İrene
	Səhnə 8	Resitativ: Dov'è mia figlia, Andronico?	Bəyazid, Andronik
		Ariya: Dov'è la figla?	Bəyazid
	Səhnə 9	Resitativ: Asteria, siamo al soglio...; Accompagnato: Odi, perfida	Tamerlan, Asteriya, Bəyazid, İrene, Andronik
		Kvartet: Sì crudel! questo è l'amore	İrene, Bəyazid, Asteriya, Tamerlan
Pərdə 3	Səhnə 1	Resitativ: Figlia, siam rei	Bəyazid, Asteriya
		Ariya: Veder parmi, or che nel fondo	Bəyazid
	Səhnə 2-3	Resitativ: Andronico, il mio amore	Tamerlan, Andronik, Asteriya, Bəyazid
		Ariya: Barbaro traditor	Tamerlan
	Səhnə 4	Resitativ: Lascerò di regnare	Andronik
		Ariya: Spesso tra vaghe rose	Andronik
	Səhnə 5-7	Resitativ: Eccoti, Bajazette	Tamerlan, Asteriya, Andronik, Bəyazid, İrene
		Arioso: Verrò crudel, spietato	Bəyazid
	Səhnə 8	Resitativ: Signor, fra tante cure	İrene, Tamerlan
		Ariya: Son tortorella	İrene
	Səhnə 9	Resitativ: Signore, Bajazette	İdaspe, Tamerlan, Andronik
	Səhnə 10	Accompagnato: È morto, sì, tiranno	Asteriya
		Ariya: Svena, uccidi, abbatti, atterra	Asteriya
	Final səhnəsi	Resitativ: Deh, tu cauto la segui	Andronik, İrene, Tamerlan
		Xor: Coronata di gigli e rose	Hamı (ölmüş Bəyazid xaric)

Ariyaların mənşəyi

Bəyazid operası pastiççiodur. Bu Vivaldinin başqa bəstəkarın əsərindən bir parçanı alaraq öz əsərinə uyğunlaşdırmaqda ilk təcrübəsi idi. Bəstəkar özü müsbət personajlar (Bəyazid, Asteriya və İdaspe) üçün ariyaları yazmış, mənfi personajların (Tamerlan, İrene və Androniko) ariyalarını isə başqa bəstəkarların əsərlərindən götürmüşdür. Ariyaların bəziləri isə Vivaldinin əvvəlki operalarında da işlədilmişdir. Aşağıdakı cədvəldə Bəyazid operasında istifadə edilmiş ariyaların mənşəyi göstərilmişdir.

Ariya	Bəstəkar	Opera	Orijinal adı
Del destin non dee lagnarsi	Antonio Vivaldi	L'Olimpiade	Del destin non vi lagnate
Nasce rosa lusinghiera	Antonio Vivaldi	Giustino, eyni zamanda Farnace	Senti l'aura lusinghiera / Scherza l'aura lusinghiera
In sì torbida procella	Geminiano Giacomelli	Alessandro Severo
Vedeste mai sul prato	Yohan Adolf Hasse	Siroe re di Persia
Qual guerriero in campo armato	Rikardo Broşi	İdaspe
Non ho nel sen costanza	Geminiano Giacomelli	Adriano in Siria
Anche il mar par che sommerga	Antonio Vivaldi	Semiramide
Stringi le mie catene	Antonio Vivaldi	Semiramide
La sorte mia spietata	Yohan Adolf Hasse	Siroe re di Persia
La cervetta timidetta	Antonio Vivaldi	Giustino
Dov'è la figlia?	Antonio Vivaldi	Motezuma
Sposa, son disprezzata	Geminiano Giacomelli	Merope	Sposa, non mi conosci
Sì crudel! questo è l'amore (quartet)	Antonio Vivaldi	Farnace	Io crudel? giusto rigore
Veder parmi, or che nel fondo	Antonio Vivaldi	Farnace	"Roma Invitta una clemente"
Spesso tra vaghe rose	Yohan Adolf Hasse	Siroe re di Persia
Coronata di gigli e di rose	Antonio Vivaldi	Farnace

Diskoqrafiya

Operanın yeganə tam səs yazması 10 may, 2005 – ci ildə Virgin Classics tərəfindən istehsal edilmişdir. Bu səsyazmaya Fabio Biondinin rəhbərliyi altında, Brüsseldə Europa Galante tərəfindən həyata keçirilmişdir. İfaçılar aşağıdakılardır:

• bass-bariton İldebrando D'Arxancelo – Bəyazid
• konturtenor Devid Daniels – Tamerlan
• mezzo-soprano Vivika Cenuks – İrene
• contralto Mariyana Miyanoviç – Asteria
• soprano Patrisia Ciofi – İdaspe
• mezzo-soprano Elina Qarança – Androniko

Bu səsyazma 2006 – cı ildə Ən yaxşı opera nominasiyasında Midem Klassik Mükafatına layiq görülmüş, 48 – ci Qremmi mükafatlarının son siyahısına əlavə edilmişdir. Bu səsyazmadan əvvəl operanın müxtəlif hissələrinə dəfələrlə Sisiliya Bartoli kimi müxtəlif ifaçılar tərəfindən müraciət edilmişdir.

Ədəbiyyat

• Frédéric Delaméa (2005). The Noble Death-Pangs of Vivaldian Opera. In Vivaldi: Bajazet [CD liner notes]. Virgin Classics

İstinadlar

1. Georq Fridrix Hendelin eyni adlı operası ilə qarışdırlmamalıdır.
2. Ryom, Peter (2007). Vivaldi-Werkverzeichnis, p. 379. Breitkopf & Härtel.