Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bərk cisimlər fizikası — fizika elminin bir sahəsi olub, vəzifəsi bərk cisimlərin fiziki xassələrini atom quruluşu baxımından təsvir etməkdir. Kvant mexanikasının kəşfindən sonra, XX əsrdə intensiv surətdə inkişaf etmişdir. Onun inkişafına geniş spektrli mühüm tətbiqi problemlər, xüsusən də yarımkeçirici texnologiyanın inkişafı təkan vermişdir.
Hazırda bərk cisim fizikası çoxlu sayda kiçik sahələrə bölünmüşdür.
Tarixi
Bir çox mineralların və qiymətli daşların kristalları bir neçə min il əvvəl məlum və təsvir edilmişdir. Kristalların ən erkən təsvirlərindən biri eramızın 11-ci əsrinə aid Çin farmakopeyasında yer alır. İmperator tacından olan kvars kristalları eramızın 768-ci ildən qorunub saxlanılır, Naradakı Yapon imperatorlarının xəzinəsi olan Şosoyindədir. Kristal əvvəlcə yalnız buz üçün, sonra isə daşlaşmış buz hesab edilən kvars üçün istifadə edilmişdir. Orta əsrlərin sonlarında "kristal" sözü daha ümumi mənada istifadə olunmağa başladı.
Təbii və ya laboratoriya şəraitində əmələ gələn kristalların həndəsi cəhətdən düzgün xarici forması hələ 17-ci əsrdə alimləri kristalların eyni struktur elementinin fəzada müntəzəm təkrarlanması nəticəsində əmələ gəldiyi fikrinə vadar etmişdir. Kristal ideal şəraitdə böyüdükdə onun forması böyüməsi boyu dəyişməz qalır, sanki böyüyən kristala davamlı olaraq elementar tikinti blokları əlavə olunurdu. İndi məlumdur ki, belə elementar tikinti blokları atomlar və ya atom qruplarıdır. Kristallar məkanda vaxtaşırı olaraq təkrarlanan və kristal qəfəs əmələ gətirən atom sıralarından ibarətdir. 18-ci əsrdə mineraloqlar mühüm bir kəşf etdilər: kristalın hər hansı bir üzünün məkanında mövqeyini təyin edən indekslərin tam ədədlər olduğu ortaya çıxdı. Rene Hayui göstərdi ki, bunu fəzada vaxtaşırı təkrarlanan eyni hissəciklərin cərgələrdə düzülməsi ilə izah etmək olar. 1824-cü ildə Frayburqdan olan Siber, kristalların elementar komponentlərinin ("tikinti blokları", atomlar) kiçik kürələr olduğunu irəli sürdü. O, atomlar arasında həm cəzbetmə, həm də itələyici qüvvələri nəzərə alan atomlararası qüvvənin empirik qanununu təklif etdi ki, bu da kristal qəfəsin eyni atomlar sisteminin sabit tarazlıq vəziyyəti olması üçün zəruri idi.
8 iyun 1912-ci ildə Münhendəki Bavariya Elmlər Akademiyasında "Rentgen şüalarının müdaxiləsi" adlı məruzə dinlənildi. Mühazirənin birinci hissəsində Laue rentgen şüalarının dövri atom cərgəsi ilə difraksiyasının elementar nəzəriyyəsini təqdim etdi. Mühazirənin ikinci hissəsində Fridrix və Knipinq kristallarda rentgen şüalarının difraksiyasına dair ilk eksperimental müşahidələr haqqında məlumat verdilər. Bu onu göstərdi ki, rentgen şüaları dalğadır, çünki onlar diffraksiya qabiliyyətinə malikdirlər. Əsər kristalların atomların dövri cərgələrindən ibarət olduğunu da təkzibedilməz şəkildə sübut etdi. Həmin vaxtdan etibarən bu gün bildiyimiz bərk cisim fizikası başladı. 1912-ci ildən sonrakı illərdə bərk cisimlər fizikasında çox mühüm işlər görüldü. 1913-cü ildə V. L.Breqq tərəfindən rentgen difraksiya analizindən istifadə edərək müəyyən edilən ilk kristal quruluşlar KCl, NaCl, KBr və KI oldu.
Rentgen şüalarının difraksiyasının kəşfindən və kristal maddələrin xassələrinin hesablamaları və proqnozları ilə sadə və çox uğurlu bir sıra məqalələrin nəşrindən sonra kristalların atom quruluşunun fundamental tədqiqinə başlanıldı.
1930-cu illərdə V.Heyzenberq, Pauli və M.Bornun əsərləri bərk cisimlərdə maraqlı fiziki təsirləri izah etməyə və proqnozlaşdırmağa imkan verən bərk cisimlərin kvant-mexaniki nəzəriyyəsinin əsaslarını qoydu. Bərk cisimlər fizikasının inkişafı yeni ultra təmiz materiallar üçün yaranan bərk cisim elektronikasının ehtiyacları ilə sürətləndirildi. Burada ən mühüm hadisəni - 1948-ci ildə U.Şokli, U.Brattain və C.Bardin tərəfindən tranzistorun gücləndirici xüsusiyyətlərinin kəşfini qeyd etmək olar.
Hazırda monokristalların xassələrini və strukturunu təsvir etmək üçün işlənmiş bərk cisimlərin üsulları və nəzəriyyəsi yeni materialların əldə edilməsi və öyrənilməsi üçün geniş istifadə olunur: kompozitlər və nanostrukturlar, kvazikristallar və amorf cisimlər. Bərk cisimlər fizikası yüksək temperaturlu superkeçiricilik, nəhəng maqnit müqaviməti və bir çox digər perspektivli müasir elm tutumlu texnologiyaların tədqiqi üçün əsasdır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Berk cisimler fizikasi fizika elminin bir sahesi olub vezifesi berk cisimlerin fiziki xasselerini atom qurulusu baximindan tesvir etmekdir Kvant mexanikasinin kesfinden sonra XX esrde intensiv suretde inkisaf etmisdir Onun inkisafina genis spektrli muhum tetbiqi problemler xususen de yarimkecirici texnologiyanin inkisafi tekan vermisdir Hazirda berk cisim fizikasi coxlu sayda kicik sahelere bolunmusdur TarixiAlmazin gorunusu ve onun kristal sebekesinin sxematik tesviri Bir cox minerallarin ve qiymetli daslarin kristallari bir nece min il evvel melum ve tesvir edilmisdir Kristallarin en erken tesvirlerinden biri eramizin 11 ci esrine aid Cin farmakopeyasinda yer alir Imperator tacindan olan kvars kristallari eramizin 768 ci ilden qorunub saxlanilir Naradaki Yapon imperatorlarinin xezinesi olan Sosoyindedir Kristal evvelce yalniz buz ucun sonra ise daslasmis buz hesab edilen kvars ucun istifade edilmisdir Orta esrlerin sonlarinda kristal sozu daha umumi menada istifade olunmaga basladi Tebii ve ya laboratoriya seraitinde emele gelen kristallarin hendesi cehetden duzgun xarici formasi hele 17 ci esrde alimleri kristallarin eyni struktur elementinin fezada muntezem tekrarlanmasi neticesinde emele geldiyi fikrine vadar etmisdir Kristal ideal seraitde boyudukde onun formasi boyumesi boyu deyismez qalir sanki boyuyen kristala davamli olaraq elementar tikinti bloklari elave olunurdu Indi melumdur ki bele elementar tikinti bloklari atomlar ve ya atom qruplaridir Kristallar mekanda vaxtasiri olaraq tekrarlanan ve kristal qefes emele getiren atom siralarindan ibaretdir 18 ci esrde mineraloqlar muhum bir kesf etdiler kristalin her hansi bir uzunun mekaninda movqeyini teyin eden indekslerin tam ededler oldugu ortaya cixdi Rene Hayui gosterdi ki bunu fezada vaxtasiri tekrarlanan eyni hisseciklerin cergelerde duzulmesi ile izah etmek olar 1824 cu ilde Frayburqdan olan Siber kristallarin elementar komponentlerinin tikinti bloklari atomlar kicik kureler oldugunu ireli surdu O atomlar arasinda hem cezbetme hem de iteleyici quvveleri nezere alan atomlararasi quvvenin empirik qanununu teklif etdi ki bu da kristal qefesin eyni atomlar sisteminin sabit tarazliq veziyyeti olmasi ucun zeruri idi 8 iyun 1912 ci ilde Munhendeki Bavariya Elmler Akademiyasinda Rentgen sualarinin mudaxilesi adli meruze dinlenildi Muhazirenin birinci hissesinde Laue rentgen sualarinin dovri atom cergesi ile difraksiyasinin elementar nezeriyyesini teqdim etdi Muhazirenin ikinci hissesinde Fridrix ve Knipinq kristallarda rentgen sualarinin difraksiyasina dair ilk eksperimental musahideler haqqinda melumat verdiler Bu onu gosterdi ki rentgen sualari dalgadir cunki onlar diffraksiya qabiliyyetine malikdirler Eser kristallarin atomlarin dovri cergelerinden ibaret oldugunu da tekzibedilmez sekilde subut etdi Hemin vaxtdan etibaren bu gun bildiyimiz berk cisim fizikasi basladi 1912 ci ilden sonraki illerde berk cisimler fizikasinda cox muhum isler goruldu 1913 cu ilde V L Breqq terefinden rentgen difraksiya analizinden istifade ederek mueyyen edilen ilk kristal quruluslar KCl NaCl KBr ve KI oldu Rentgen sualarinin difraksiyasinin kesfinden ve kristal maddelerin xasselerinin hesablamalari ve proqnozlari ile sade ve cox ugurlu bir sira meqalelerin nesrinden sonra kristallarin atom qurulusunun fundamental tedqiqine baslanildi 1930 cu illerde V Heyzenberq Pauli ve M Bornun eserleri berk cisimlerde maraqli fiziki tesirleri izah etmeye ve proqnozlasdirmaga imkan veren berk cisimlerin kvant mexaniki nezeriyyesinin esaslarini qoydu Berk cisimler fizikasinin inkisafi yeni ultra temiz materiallar ucun yaranan berk cisim elektronikasinin ehtiyaclari ile suretlendirildi Burada en muhum hadiseni 1948 ci ilde U Sokli U Brattain ve C Bardin terefinden tranzistorun guclendirici xususiyyetlerinin kesfini qeyd etmek olar Hazirda monokristallarin xasselerini ve strukturunu tesvir etmek ucun islenmis berk cisimlerin usullari ve nezeriyyesi yeni materiallarin elde edilmesi ve oyrenilmesi ucun genis istifade olunur kompozitler ve nanostrukturlar kvazikristallar ve amorf cisimler Berk cisimler fizikasi yuksek temperaturlu superkeciricilik neheng maqnit muqavimeti ve bir cox diger perspektivli muasir elm tutumlu texnologiyalarin tedqiqi ucun esasdir