Səfəvilər dövlətinin hökmdarı Şah İsmayıl Xətai Bağdadı ələ keçirdikdən sonra və 1508-ci ildə Kərbəla və Nəcəf (Füzulinin ehtimal olunan doğum yerləri) şəhərlərini ziyarət etdikdən sonra, gənc şair Füzuli Azərbaycan türkçəsində yazdığı özünün ilk poeması "Həşiş və şərab"ı İsmayılın hakimiyyətinə həsr etdi. İtalyan şərqsünas Alessio Bombaci və bəzi digər tədqiqatçılar güman edirlər ki, Füzuli bu poemanı Şah İsmayıla həsr edib, bundan başqa həmçinin şair əsərin ön sözündə şahı çoxlu tərifləyir.
Bəzi tədqiqatçılar hesab edirdilər ki, 1508-ci il helə poemanın yazıldığı ilidi. Bununla belə əsərdə qeyd olunur ki, Şah İsmayılın əmri ilə 1510-cu ildə Mərv döyüşündə səfəvilərə məğlub olan özbək xanı Məhəmməd Şeybani öldürülür və onun kəlləsindən qızıl inkrustasiyalarla bəzədilərək, şərab kuboku düzəldilir; bu məlumat deməyə əsas verir ki, "Bəngü Badə" 1510 və 1524 illəri arasında yazılmışdı.
Məzmunu
Əsərin əsas qəhrəmanları Bəngü (həşiş) və Badədi (şərab kuboku), onlar Füzulinin tənqidinin əsas hədəflərini özlərində təcəssüm etdirilər, yəni bütün dünya üzərində hökmranlığını əldə etmək istəyən lovğa və təkəbbürlü feodal obrazlarını. Həm Bəngü, həmdə Badə bütün dünyanı şəxsən özlərinə tabe etmək istəyirlər.
Xudbinlik Bəngü hesab edir ki, bütün insanlar yalnız tək ona tabe olmalıdır. O, deyir:
Ki: - Mənəm hər nə var ona fayiq,
Xidməti-xəlqdir mənə layiq!
Olamı kimsə göstərə сürət,
Mənə endirməyə səri-taət.
Badənin ziyafətində məlum olur ki, Bəngü Badə qədər təkəbbürlüdü. Badə xidmətçisinin Bəngünün ünvanına təriflər yağdıranda qəzəblənir və xidmətçisinin Bəngüya gizli itaətkarlığından şübhələnir. İki özünə vurğun eqoistlərin mübahisəsi müharibə ilə bitir və nəticədə Badə qələbə çalır Bu iki padşahların mənasız müharibələrinin nəticəsi isə çoxlu sayda insanların ölümü olur.
Tədqiqi və nəşri
Qərbi Avropada Füzuli haqqında ilk məlumat verən almaniyalı tədqiqatçı Yozef fon Hammer Purgştalı olmuşdur. O, "Geschichte der Osmanischen Dichtkunst" (azərb."Osmanlı poeziyasının tarixi") adlı əsərinin ikinci cildində Füzulinin əsas əsərlərini sadalayır, lakin yalnız "Bəngü Badə" əsərinin üzərində ətraflı işləyərək, onu izah və təhlil edir. Hammerə əsasən, Füzuli "Bəngü və Badə" əsəri məşhur etdi ki, Azərbaycanlı tədqiqatçı Həmid Araslı bu fikri yanlış hesab edir. Poemanı araşdıran Hammer qənaətə gəlir ki, "Füzuli Quranda qadağan olunmuş şərabın həvəskarı idi, və o, şərabı Quranda həmçinin qadağan edilmiş həşişdən üstün tutur". Yevgeni Bertelsin fikrincə isə, Hammer Füzulinin dilini o qədər də yaxşı başa düşmürdü və Hammerin məqaləsinin ciddi elmi əhəmiyyəti ola bilməz.
Poema alleqorik formada yazılıb, və ədəbiyyatşünas Həmid Araslının qeyd etdiyi kimi, əsər Səfəvilər və Osmanlı imperiyası arasında müharibəni təsvir edir. Araslının fikrincə, Füzuli həmin dövrün güclü iki padişahın arasında olan müharibənin nə qədər mənassız olduğunu göstərir. Şair həmçinin ayrı-ayrı feodalları qürur və lovğalığlarına görə tənqidə məruz qoyur.
Azərbaycan filoloqu Ziyəddin Göyüşovun sözlərinə görə, Füzuli "Bəngü-Badə" poemasında dünya həyatını "axirət həyatının ləzzətləri" ilə müqayisə edərək, asketik xütbələrə necə mənfi yanaşdığını göstərir. Şərabı Füzuli kövsər ilə müqayisə edirdi, dünya gözəllərini isə hurilərlə. Füzuli qeyd edir ki, nisyə şeyləri düşünərək, nağdı olanı buraxmaq olmaz. Göyüşov yazır ki, Füzuli əsərində feodallarının əxlaqi çatışmazlıqlarını ifşa edir, sultan I Səlimi damğalayır.
Özbək tədqiqatçısı Erqaş Rüstəmov bildirir ki, Füzulinin "Bəngü-Badə" poeması "münəzərə" janrının tipik nümunəsi sayılır ("münəzərə" sözü ərəb dillindən mübahisə, disput, yarışma deməkdir). Bu janr orta əsrlərdə şərq ədəbiyyatında geniş yayılmışdır. Rüstəmovun fikrincə, Füzuli öz əsərini ""Bəngü və Şərab arasında mübahisə" adlı bənzər inşa yazan XV əsrin özbək şairi Yusuf Əmirinin təsiri altında yazıb.
Azərbaycan tədqiqatçısı Qasım Cahaniyə əsasən, Füzuli "Bəngü-Badə" poemasının yazması zamanı əsas mənbə kimi Nizami Gəncəvinin "Yeddi gözəl" poemasını istifadə etmişdir. Lakin "Bəngü-Badə" poeması süjet baxımından Nizami Gəncəvinin poemalarından seçilir.
Əlyazmaları
İstinadlar
↑ Eir. Fożūlī Mohammad (ingiliscə) // Encyclopædia Iranica. — 2000. — Vol. X. — P. 121-122.
Peter Rollberg. The modern encyclopedia of Russian and Soviet literature (including Non-Russian and Emigre literatures) / Edited by Harry B. Weber. — Academic International Press, 1987. — Т. 8. — С. 77.
↑ Göyuşov, 1968, səh. 134.
↑ Araslı, 1958, səh. 13.
↑ Araslı, 1958, səh. 132.
↑ Araslı, 1958, səh. 34.
↑ Araslı, 1958, səh. 133.
Дмитриева Л. В. Исторические и поэтические тюркоязычные рукописи и их творцы (по материалам собрания Института востоковедения Академии наук СССР) // Советская тюркология. — 1982. — № 5. — С. 73.
↑ Göyüşov, 1968, səh. 131.
H,M. Araslı. Великий азербайджанский поэт Физули. — Из истории литератур народов Закавказья. — Ер.: Издательство Ереванского университета, 1960. — Т. I. — С. 66. (rusca)
↑ T.Hüseynova. Историческое развитие жанровой формы муназара // Известия Академия наук Азербайджанской ССР. Серия литературы, языка и искусства. — Б., 1983. — № 4. — С. 32.
↑ A.Aşirov. Поэма Гаиби «Сказание о тридцати двух зернах» // Известия Академия наук Туркменской ССР. Серия общественных наук. — 1985. — № 3. — С. 258.
Ҹаһани Г. Азәрбајҹан әдәбијјатында Низами ән'әнәләри = Традиции Низами в азербайджанской литературе / Под редакцией И. Гамидова. — Б.: Элм, 1979. — С. 74. — 204 с.
Həmid Araslı. Великий азербайджанский поэт Физули / Cəfər Cəfərovun redaksiyası altında. — Б.: Азербайджанское издательство детской и юношеской литературы, 1958. — 235 с.
Ziyəddin Göyüşov. Этическая мысль в Азербайджане: исторические очерки. — Б.: Ганджлик, 1968. — 563 с.
Avqust 12, 2021
bəngü, badə, bəngü, badə, azərb, بنگ, باده, tiryək, şərab, bəngü, badə, münəzərəsi, şərab, ilə, həşişin, mübahisəsi, füzulinin, azərbaycan, dilində, yazdığı, allegorik, satirik, əsəridir, bəngü, badəazərb, بنگ, باده, avstriyadan, gələn, əlyazma, 1830, azərbayc. Bengu Bade azerb بنگ و باده ve ya Tiryek ve Serab ve ya Bengu Bade munezeresi Serab ile hesisin mubahisesi Fuzulinin Azerbaycan dilinde 1 2 yazdigi allegorik ve satirik 3 eseridir Bengu Badeazerb بنگ و باده Avstriyadan gelen elyazma 1830 Azerbaycan Milli KitabxanasiJanr poema munezereMuellif Mehemmed FuzuliOrijinal dili Azerbaycan diliYazilma ili 1510 1524Elektron versiyaBengu Bade VikimenbedeMundericat 1 Yazilma tarixi 2 Mezmunu 3 Tedqiqi ve nesri 4 Edebi tehlili 5 Elyazmalari 6 Istinadlar 7 EdebiyyatYazilma tarixi RedakteSefeviler dovletinin hokmdari Sah Ismayil Xetai Bagdadi ele kecirdikden sonra ve 1508 ci ilde Kerbela ve Necef Fuzulinin ehtimal olunan dogum yerleri seherlerini ziyaret etdikden sonra genc sair Fuzuli Azerbaycan turkcesinde yazdigi ozunun ilk poemasi Hesis ve serab i Ismayilin hakimiyyetine hesr etdi Italyan serqsunas Alessio Bombaci ve bezi diger tedqiqatcilar guman edirler ki Fuzuli bu poemani Sah Ismayila hesr edib 1 bundan basqa hemcinin sair eserin on sozunde sahi coxlu terifleyir 4 Bezi tedqiqatcilar hesab edirdiler ki 1508 ci il hele poemanin yazildigi ilidi Bununla bele eserde qeyd olunur ki Sah Ismayilin emri ile 1510 cu ilde Merv doyusunde sefevilere meglub olan ozbek xani Mehemmed Seybani oldurulur ve onun kellesinden qizil inkrustasiyalarla bezedilerek serab kuboku duzeldilir bu melumat demeye esas verir ki Bengu Bade 1510 ve 1524 illeri arasinda yazilmisdi 5 Mezmunu RedakteEserin esas qehremanlari Bengu hesis ve Badedi serab kuboku onlar Fuzulinin tenqidinin esas hedeflerini ozlerinde tecessum etdiriler yeni butun dunya uzerinde hokmranligini elde etmek isteyen lovga ve tekebburlu feodal obrazlarini Hem Bengu hemde Bade butun dunyani sexsen ozlerine tabe etmek isteyirler 5 Xudbinlik Bengu hesab edir ki butun insanlar yalniz tek ona tabe olmalidir 5 O deyir Ki Menem her ne var ona fayiq Xidmeti xelqdir mene layiq Olami kimse gostere suret Mene endirmeye seri taet Badenin ziyafetinde melum olur ki Bengu Bade qeder tekebburludu Bade xidmetcisinin Bengunun unvanina terifler yagdiranda qezeblenir ve xidmetcisinin Benguya gizli itaetkarligindan subhelenir 6 Iki ozune vurgun eqoistlerin mubahisesi muharibe ile bitir ve neticede Bade qelebe calir Bu iki padsahlarin menasiz muharibelerinin neticesi ise coxlu sayda insanlarin olumu olur 7 Tedqiqi ve nesri RedakteQerbi Avropada Fuzuli haqqinda ilk melumat veren almaniyali tedqiqatci Yozef fon Hammer Purgstali olmusdur O Geschichte der Osmanischen Dichtkunst azerb Osmanli poeziyasinin tarixi adli eserinin ikinci cildinde Fuzulinin esas eserlerini sadalayir lakin yalniz Bengu Bade eserinin uzerinde etrafli isleyerek onu izah ve tehlil edir Hammere esasen Fuzuli Bengu ve Bade eseri meshur etdi ki Azerbaycanli tedqiqatci Hemid Arasli bu fikri yanlis hesab edir Poemani arasdiran Hammer qenaete gelir ki Fuzuli Quranda qadagan olunmus serabin heveskari idi ve o serabi Quranda hemcinin qadagan edilmis hesisden ustun tutur Yevgeni Bertelsin fikrince ise Hammer Fuzulinin dilini o qeder de yaxsi basa dusmurdu ve Hammerin meqalesinin ciddi elmi ehemiyyeti ola bilmez 4 Rusiya Elmler Akademiyasinin Serqsunasliq Institutunda Bengu Bade poemasinin elyazmalarinin 4 siyahisi saxlanilir 8 1949 cu ilde Bakida Nizami adina Edebiyyat Institutunda Fuzulinin Eserleri nin ikinci cildi nesr olundu Bengu Bade hemcinin ora elave edildi 6 1958 ci ilde Bakida Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin nesriyyati terefinden poema Fuzulinin Eserleri nin ikinci cildinde rus dilinde derc olundu 7 Edebi tehlili RedaktePoema alleqorik formada yazilib 9 10 ve edebiyyatsunas Hemid Araslinin qeyd etdiyi kimi eser Sefeviler ve Osmanli imperiyasi arasinda muharibeni tesvir edir Araslinin fikrince Fuzuli hemin dovrun guclu iki padisahin arasinda olan muharibenin ne qeder menassiz oldugunu gosterir Sair hemcinin ayri ayri feodallari qurur ve lovgaliglarina gore tenqide meruz qoyur 5 Azerbaycan filoloqu Ziyeddin Goyusovun sozlerine gore Fuzuli Bengu Bade poemasinda dunya heyatini axiret heyatinin lezzetleri ile muqayise ederek asketik xutbelere nece menfi yanasdigini gosterir Serabi Fuzuli kovser ile muqayise edirdi dunya gozellerini ise hurilerle Fuzuli qeyd edir ki nisye seyleri dusunerek nagdi olani buraxmaq olmaz 9 Goyusov yazir ki Fuzuli eserinde feodallarinin exlaqi catismazliqlarini ifsa edir sultan I Selimi damgalayir 3 Ozbek tedqiqatcisi Erqas Rustemov bildirir ki Fuzulinin Bengu Bade poemasi munezere janrinin tipik numunesi sayilir 11 munezere sozu ereb dillinden mubahise disput yarisma demekdir 12 Bu janr orta esrlerde serq edebiyyatinda genis yayilmisdir 12 Rustemovun fikrince Fuzuli oz eserini Bengu ve Serab arasinda mubahise adli benzer insa yazan XV esrin ozbek sairi Yusuf Emirinin tesiri altinda yazib 11 Azerbaycan tedqiqatcisi Qasim Cahaniye esasen Fuzuli Bengu Bade poemasinin yazmasi zamani esas menbe kimi Nizami Gencevinin Yeddi gozel poemasini istifade etmisdir Lakin Bengu Bade poemasi sujet baximindan Nizami Gencevinin poemalarindan secilir 13 Elyazmalari Redakte Istinadlar Redakte 1 2 Eir Fozuli Mohammad ingilisce Encyclopaedia Iranica 2000 Vol X P 121 122 Peter Rollberg The modern encyclopedia of Russian and Soviet literature including Non Russian and Emigre literatures Edited by Harry B Weber Academic International Press 1987 T 8 S 77 1 2 Goyusov 1968 seh 134 1 2 Arasli 1958 seh 13 1 2 3 4 Arasli 1958 seh 132 1 2 Arasli 1958 seh 34 1 2 Arasli 1958 seh 133 Dmitrieva L V Istoricheskie i poeticheskie tyurkoyazychnye rukopisi i ih tvorcy po materialam sobraniya Instituta vostokovedeniya Akademii nauk SSSR Sovetskaya tyurkologiya 1982 5 S 73 1 2 Goyusov 1968 seh 131 H M Arasli Velikij azerbajdzhanskij poet Fizuli Iz istorii literatur narodov Zakavkazya Er Izdatelstvo Erevanskogo universiteta 1960 T I S 66 rusca 1 2 T Huseynova Istoricheskoe razvitie zhanrovoj formy munazara Izvestiya Akademiya nauk Azerbajdzhanskoj SSR Seriya literatury yazyka i iskusstva B 1983 4 S 32 1 2 A Asirov Poema Gaibi Skazanie o tridcati dvuh zernah Izvestiya Akademiya nauk Turkmenskoj SSR Seriya obshestvennyh nauk 1985 3 S 258 Ҹaһani G Azәrbaјҹan әdәbiјјatynda Nizami әn әnәlәri Tradicii Nizami v azerbajdzhanskoj literature Pod redakciej I Gamidova B Elm 1979 S 74 204 s Edebiyyat Redakte Vikimenbede Bengu Bade ile elaqeli melumatlar var Hemid Arasli Velikij azerbajdzhanskij poet Fizuli Cefer Ceferovun redaksiyasi altinda B Azerbajdzhanskoe izdatelstvo detskoj i yunosheskoj literatury 1958 235 s Ziyeddin Goyusov Eticheskaya mysl v Azerbajdzhane istoricheskie ocherki B Gandzhlik 1968 563 s Menbe https az wikipedia org w index php title Bengu Bade amp oldid 5925575, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
