Borçalı xalçaları — Gəncə xalçaçılıq məktəbinin Qazax qrupuna aid olan xovlu Azərbaycan xalçalarıdır. Xalçaların adı AzərbaycanınQazax rayonundan şimal-qərbdə yerləşən GürcüstanınBorçalı regionunun adı ilə bağlıdır. Regionun Qurdlar, Axurlu, Qaçağan, Sadaxlı, Daştəpə və Ləmbəli kimi iri kəndləri bu xalçaların əsas toxunma yeri olmuşdur. Yuxarıda adı çəkilən kəndlərin, həmçinin Borçalının digər kəndlərinin əhalisi əsasən etnik azərbaycanlılardan ibarətdir.
Sənətşünas və xalçaçı Lətif Kərimov qeyd edir ki, Borçalının indiki əhalisi Cənubi AzərbaycanınSulduz rayonu ərazisində yaşamış Bozçalı adlı böyük tayfanın törəmələridir. Səfəvi hökmdarlarının göstərişinə əsasən bu tayfa yaşadığı ərazidən köçürülərək Qazaxın şimalında, indiki Gürcüstan ərazisində yerləşdirilmişdi. Bu tayfa həm də Qarapapaqlar adı ilə məşhurdur. Qazaxın üç kilometrliyində yerləşən Papaqlı, həmçinin, Qazaxdan şimalda yerləşən Qarayazı və Qaraçöp adlı xalçaçılıq məntəqələrinin adı da bu tayfanın adı ilə bağlıdır.
Kərimov qeyd edir ki, bu regionun əhalisi, Cənubi Azərbaycanın Təbriz, Ərdəbil, Sərab, Qaradağ, xüsusilə Urmiya gölü ətrafında yerləşən Ərək, Bicar, Sənnə və Fərəhan kimi yaşayış məntəqələri əhalisinin xalçaçılıq ənənələrinin davamçıları olmuşlar. Onlar Gəncə xalçaçılıq məktəbinin təsiri altına düşərək daşıyıcısı olduqları ənənələri daha da inkişaf etdirmişlər. Bu iki xalçaçılıq məktəbinin təsiri ilə Borçalının Qarayazı, Qaraçöp, Ləmbəli və sair yaşayış məntəqələrində də xalçaçılıq ənənələri formalaşmışdır.
Bədii analiz
Bədii strukturundan asılı olaraq, Borçalı xalçaları bir neçə varianta malikdir. Borçalı xalçalarının oramental motivlərində totemlər və mifoloji inamların təsirlərini görmək mümkündür. Bir zamanlar dini-mistik əhəmiyyət daşıyan motivlər, nəsildən-nəsilə keçərək dövrümüzə çatmışdır. Lakin, onlar öz dini əhəmiyyətlərini itirərək aid bəzək elementlərinə çevrilmişlər.
Birinci üsul
Birinci üsulla toxunan "Borçalı xalçaları" mərkəzi oxda şaquli yerləşmiş iki sayda səkkizguşəli göl, həmçinin mərkəzi gölün dörd tərəfindəki ağac təsvirləri kompozisiyanın strukturunu formalaşdırır. Bu göllərin içində həndəsi formaya malik və eyni zamanda antropomorf (insanabənzər) obraz kimi qavranılan müəmmalı bir fiqur yerləşdirilir. Birinci üsulla toxunan bəzi xalçalarda quş, dəvə təsvirləri və "məktəb ocağı" elementi də olur. Birinci üsulla toxunan "Borçalı xalçaları" yerli toxucular tərəfindən "Çobankərə" adlandırılır.
İkinci üsul
İkinci üsulla toxunan "Borçalı xalçaları" Qazaxda daha çox "Faxralı", Borçalıda isə "Qurbağaoğlu" və ya "Qurbağalı" adları ilə tanınmışdır. Bu cür xalçaların ən çox istehsal edildiyi yerlərdən biri də Marneulinin 12 km cənub-şərqində yerləşən Gavurarx kəndidir. Bu üsulla toxunan xalçaların naxış və motivləri müxtəlifdir. Bəzi xalçalarda orta sahədə bir-birinin ardınca göləbənzər elementlər yerləşir. Bu elementlər dörd ulduzabənzər şüası olan və transformasiya edilmiş çoxbucaqlıdan yaranır. Göllərin daxilində üslublaşdırılmış zoomorf fiqurlar simmetrik şəkildə yerləşdirilir. Digər xalçalarda göllərin birləşməsindən uzunsov formada fiqur yaranır. Son zamanlara kimi bu xalçalar Marneulinin Gavurarx və Qurbağaoğlu, Qazaxın Faxralı kəndlərində toxunurdu.
1930-cu illərdə Lətif Kərimov Qazaxın yaşlı xalçaçılarının toplantısında iştirak etmişdir. İki gün davam edən toplantıda yaşlı xalçaçılarla müzakirələr aparan Kərimova, bir çox naxışların mənşəyini müəyyənləşdirmək nəsib olmuşdur. Həmçinin bu xalçaların mərkəzində yerləşən göl elementi də müzakirə edilmişdir. Xalçaçılardan biri bu elementin qurbağanı simvolizə etdiyini bildirmişdir: "Qurbağa gözəl canlıdır. O, suda balıq, quruda bülbülə çevrilir" deyə xalçaçı qeyd etmişdir. Alınan məlumata istinadən Lətif Kərimov qeyd edir ki, mərkəzdəki göl elementinin tayfanın qədim totemi olan qurbağanı əks etdirdiyini düşünmək olar. Zamanla dini əhəmiyyətini itirən simvol dekorativ elementə çevrilmişdir.
Üçüncü üsul
Üçüncü üsulla toxunan "Borçalı xalçaları" Borçalı rayon mərkəzinin şimal-qərbində yerləşən Qızılca və ya Qızılhacılı kəndində istehsal olunmuşdur. Xalçanı fərqləndirən əlamət kompozisiyanın mərkəzində yerləşən və şaquli istiqamətdə uzanmış iri xaçabənzər medalyondur. Medalyonun daxilində kvadrat göl yerləşir. Onun yuxarı və aşağı xətti şaquli istiqamətdə bir az dartılaraq piramida şəkilli çıxıntılar əmələ gətirir. Daxili sahə, öz növbəsində iri, cüt-cüt qarmaqşəkilli xətlərlə doldurulmuşdur. Üçüncü variant "Borçalı xalçaçıları" yerli toxucular və el arasında "Ziynətnişan xalçaları" və ya "Zeyvənişan xalçaları" adı ilə tanınmışdır.
Dördüncü üsul
Dördüncü üsul ilə toxunan "Borçalı xalçaları"nın orta sahəsinin mərkəzində yerləşən göllər aşağıdakı qayda üzrə qurulur. Mərkəzdə iri səkkizbucaqlı göl yerləşir. Onun yuxarı və aşağı cinahında kiçik ölçülü medalyonlar təsvir olunur. Bütün medalyonların ətrafı boyunca bir sıra qarmaqşəkilli elementlər toxunmuşdur. Gölün mərkəzində "çanaxlı bağa" - tısbağa və yastılaşdırılmış qurbağanın çox üslublaşdırılmış təsviri yerləşir. Bəzən bu üsulla toxunmuş xalçaların orta sahəsində üç sayda eyni tipli göl yerləşir. Dördüncü üsul toxunan "Boralı xalçaları" yerli xalçaçılar və yerli sakinlər arasında "Ləmbəli xalçaları" adlandırılırdı.
Beşinci üsul
Beşinci üsulla toxunan "Borçalı xalçaları" da yerli xalçaçılar və yerli sakinlər arasında "Ləmbəli xalçaları" adlanır. Ancaq bu xalçalar birinci və dördüncü üsulla toxunan "Borçalı xalçaları" ilə oxşar olsalar da, ölçüsünə, orta sahədəki göllərin rənginə və göllərin bir göldən bir növbələnməsinə görə fərqlənirlər. Bundan başqa, beşinci üsulla toxunmuş "Borçalı xalçaları"nda xarakterik antropomorf fiqurlar üslublaşdırılmaya daha çox məruz qalmışlar.
"Faxralı" xalçası, II üsul
"Ziynətnişan" xalçaları, III üsul
"Borçalı" xalçaları, IV üsul
"Ləmbəli" xalçaları, V üsul
Texniki xüsusiyyətlər
"Borçalı xalçaları"nın ölçüsü müxtəlif formalarda ola bilər. Ləmbəli xalçaçılıq məntəqəsində nisbətən böyük xalçalar toxuyurlar."Borçalı xalçaları"nda bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 30x30 ilmədən 35x35 ilməyə qədər olur. Bir kvadrat metrdə olan ilmələrin sayı 80 min ilmədən 120 min ilmə arasında dəyişir. "Borçalı xalçaları"nın xovunun hündürlüyü 8-12 mm-dir.
İstinadlar
↑ Лятиф Керимов. Азербайджанский ковёр. Том III. II. Тип Гянджа-Казах. Б) Казахская группа. «Борчалы». Б.: «Гянджлик», 1983.
Qurbağaoğlu Marneuli rayonunda yerləşən azərbaycanlılarla məskunlaşmış kəndin adıdır.
. 2011-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-05.
Avqust 17, 2021
borçalı, xalçaları, gəncə, xalçaçılıq, məktəbinin, qazax, qrupuna, olan, xovlu, azərbaycan, xalçalarıdır, xalçaların, adı, azərbaycanın, qazax, rayonundan, şimal, qərbdə, yerləşən, gürcüstanın, borçalı, regionunun, adı, ilə, bağlıdır, regionun, qurdlar, axurlu. Borcali xalcalari Gence xalcaciliq mektebinin Qazax qrupuna aid olan xovlu Azerbaycan xalcalaridir 1 Xalcalarin adi Azerbaycanin Qazax rayonundan simal qerbde yerlesen Gurcustanin Borcali regionunun adi ile baglidir Regionun Qurdlar Axurlu Qacagan Sadaxli Dastepe ve Lembeli kimi iri kendleri bu xalcalarin esas toxunma yeri olmusdur Yuxarida adi cekilen kendlerin hemcinin Borcalinin diger kendlerinin ehalisi esasen etnik azerbaycanlilardan ibaretdir 1 XalcaBorcali Cobankere formali I usul Borcali xalcasiAzerbaycan Xalca MuzeyiXalca haqqinda melumatlarTam adi Borcali xalcalariMektebi Gence xalcaciliq mektebinin Qazax qrupuNovu Xovlu xalcaOlke AzerbaycanBolge BorcaliDiger melumatlarUzunlugu 8 12 metrDuyunlerin sayi 30h30 80000 120000 duyun Mundericat 1 Tarixi 2 Bedii analiz 2 1 Birinci usul 2 2 Ikinci usul 2 3 Ucuncu usul 2 4 Dorduncu usul 2 5 Besinci usul 3 Texniki xususiyyetler 4 IstinadlarTarixi RedakteSenetsunas ve xalcaci Letif Kerimov qeyd edir ki Borcalinin indiki ehalisi Cenubi Azerbaycanin Sulduz rayonu erazisinde yasamis Bozcali adli boyuk tayfanin toremeleridir Sefevi hokmdarlarinin gosterisine esasen bu tayfa yasadigi eraziden kocurulerek Qazaxin simalinda indiki Gurcustan erazisinde yerlesdirilmisdi Bu tayfa hem de Qarapapaqlar adi ile meshurdur Qazaxin uc kilometrliyinde yerlesen Papaqli hemcinin Qazaxdan simalda yerlesen Qarayazi ve Qaracop adli xalcaciliq menteqelerinin adi da bu tayfanin adi ile baglidir 1 Kerimov qeyd edir ki bu regionun ehalisi Cenubi Azerbaycanin Tebriz Erdebil Serab Qaradag xususile Urmiya golu etrafinda yerlesen Erek Bicar Senne ve Ferehan kimi yasayis menteqeleri ehalisinin xalcaciliq enenelerinin davamcilari olmuslar Onlar Gence xalcaciliq mektebinin tesiri altina duserek dasiyicisi olduqlari eneneleri daha da inkisaf etdirmisler Bu iki xalcaciliq mektebinin tesiri ile Borcalinin Qarayazi Qaracop Lembeli ve sair yasayis menteqelerinde de xalcaciliq eneneleri formalasmisdir 1 Bedii analiz RedakteBedii strukturundan asili olaraq Borcali xalcalari bir nece varianta malikdir Borcali xalcalarinin oramental motivlerinde totemler ve mifoloji inamlarin tesirlerini gormek mumkundur Bir zamanlar dini mistik ehemiyyet dasiyan motivler nesilden nesile kecerek dovrumuze catmisdir Lakin onlar oz dini ehemiyyetlerini itirerek aid bezek elementlerine cevrilmisler 1 Birinci usul Redakte Birinci usulla toxunan Borcali xalcalari merkezi oxda saquli yerlesmis iki sayda sekkizguseli gol hemcinin merkezi golun dord terefindeki agac tesvirleri kompozisiyanin strukturunu formalasdirir Bu gollerin icinde hendesi formaya malik ve eyni zamanda antropomorf insanabenzer obraz kimi qavranilan muemmali bir fiqur yerlesdirilir Birinci usulla toxunan bezi xalcalarda qus deve tesvirleri ve mekteb ocagi elementi de olur Birinci usulla toxunan Borcali xalcalari yerli toxucular terefinden Cobankere adlandirilir 1 Ikinci usul Redakte Ikinci usulla toxunan Borcali xalcalari Qazaxda daha cox Faxrali Borcalida ise Qurbagaoglu 2 ve ya Qurbagali adlari ile taninmisdir Bu cur xalcalarin en cox istehsal edildiyi yerlerden biri de Marneulinin 12 km cenub serqinde yerlesen Gavurarx kendidir Bu usulla toxunan xalcalarin naxis ve motivleri muxtelifdir Bezi xalcalarda orta sahede bir birinin ardinca golebenzer elementler yerlesir Bu elementler dord ulduzabenzer suasi olan ve transformasiya edilmis coxbucaqlidan yaranir Gollerin daxilinde uslublasdirilmis zoomorf fiqurlar simmetrik sekilde yerlesdirilir Diger xalcalarda gollerin birlesmesinden uzunsov formada fiqur yaranir Son zamanlara kimi bu xalcalar Marneulinin Gavurarx ve Qurbagaoglu Qazaxin Faxrali kendlerinde toxunurdu 1 1930 cu illerde Letif Kerimov Qazaxin yasli xalcacilarinin toplantisinda istirak etmisdir Iki gun davam eden toplantida yasli xalcacilarla muzakireler aparan Kerimova bir cox naxislarin menseyini mueyyenlesdirmek nesib olmusdur Hemcinin bu xalcalarin merkezinde yerlesen gol elementi de muzakire edilmisdir Xalcacilardan biri bu elementin qurbagani simvolize etdiyini bildirmisdir Qurbaga gozel canlidir O suda baliq quruda bulbule cevrilir deye xalcaci qeyd etmisdir Alinan melumata istinaden Letif Kerimov qeyd edir ki merkezdeki gol elementinin tayfanin qedim totemi olan qurbagani eks etdirdiyini dusunmek olar Zamanla dini ehemiyyetini itiren simvol dekorativ elemente cevrilmisdir 1 Ucuncu usul Redakte Ucuncu usulla toxunan Borcali xalcalari Borcali rayon merkezinin simal qerbinde yerlesen Qizilca ve ya Qizilhacili kendinde istehsal olunmusdur Xalcani ferqlendiren elamet kompozisiyanin merkezinde yerlesen ve saquli istiqametde uzanmis iri xacabenzer medalyondur Medalyonun daxilinde kvadrat gol yerlesir Onun yuxari ve asagi xetti saquli istiqametde bir az dartilaraq piramida sekilli cixintilar emele getirir Daxili sahe oz novbesinde iri cut cut qarmaqsekilli xetlerle doldurulmusdur Ucuncu variant Borcali xalcacilari yerli toxucular ve el arasinda Ziynetnisan xalcalari ve ya Zeyvenisan xalcalari adi ile taninmisdir 1 Dorduncu usul Redakte Dorduncu usul ile toxunan Borcali xalcalari nin orta sahesinin merkezinde yerlesen goller asagidaki qayda uzre qurulur Merkezde iri sekkizbucaqli gol yerlesir Onun yuxari ve asagi cinahinda kicik olculu medalyonlar tesvir olunur Butun medalyonlarin etrafi boyunca bir sira qarmaqsekilli elementler toxunmusdur Golun merkezinde canaxli baga tisbaga ve yastilasdirilmis qurbaganin cox uslublasdirilmis tesviri yerlesir Bezen bu usulla toxunmus xalcalarin orta sahesinde uc sayda eyni tipli gol yerlesir Dorduncu usul toxunan Borali xalcalari yerli xalcacilar ve yerli sakinler arasinda Lembeli xalcalari adlandirilirdi 1 Besinci usul Redakte Besinci usulla toxunan Borcali xalcalari da yerli xalcacilar ve yerli sakinler arasinda Lembeli xalcalari adlanir Ancaq bu xalcalar birinci ve dorduncu usulla toxunan Borcali xalcalari ile oxsar olsalar da olcusune orta sahedeki gollerin rengine ve gollerin bir golden bir novbelenmesine gore ferqlenirler Bundan basqa besinci usulla toxunmus Borcali xalcalari nda xarakterik antropomorf fiqurlar uslublasdirilmaya daha cox meruz qalmislar 3 Faxrali xalcasi II usul Ziynetnisan xalcalari III usul Borcali xalcalari IV usul Lembeli xalcalari V usulTexniki xususiyyetler Redakte Borcali xalcalari nin olcusu muxtelif formalarda ola biler Lembeli xalcaciliq menteqesinde nisbeten boyuk xalcalar toxuyurlar Borcali xalcalari nda bir kvadrat desimetrde ilmelerin sixligi 30x30 ilmeden 35x35 ilmeye qeder olur Bir kvadrat metrde olan ilmelerin sayi 80 min ilmeden 120 min ilme arasinda deyisir Borcali xalcalari nin xovunun hundurluyu 8 12 mm dir 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Lyatif Kerimov Azerbajdzhanskij kovyor Tom III II Tip Gyandzha Kazah B Kazahskaya gruppa Borchaly B Gyandzhlik 1983 Qurbagaoglu Marneuli rayonunda yerlesen azerbaycanlilarla meskunlasmis kendin adidir Borcali xalcalari 2011 08 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 09 05 Menbe https az wikipedia org w index php title Borcali xalcalari amp oldid 5722538, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
