Başqırd ayrı süvari briqadası (rus.Башкирская отдельная кавалерийская бригада; 1919—1921) — Rusiya vətəndaş müharibəsi dövründə başqırd birləşmələrinin hərbi quruluşu.
Başqırd ayrı süvari briqadası tərəfindən 1919-cu ilin iyun ayında Başqırd korpusunun adına 1-ci başqırd süvari alayının bazasında təşkil edilmişdir.
Başqırd ayrı süvari briqadasının döyüşçüləri. Ural. 1919-cu il.
Briqadaya 1-ci Başqırd süvari alayı, 2-ci Başqırd süvari alayı və piyada diviziyası daxil idi. 1920-ci ilin may ayında briqadanın tərkibinə 1-ci Başqırd süvari alayı əlavə olundu, hansı ki keçmiş Başqırd ayrı süvari diviziyasının hissəsi idi.
Başqırd ayrı süvari briqadası Ağ Qvardiyanın Cənub Ordusunun tərkibində idi.
8 avqust 1919-cu ildə Başqırd ayrı süvari briqadası Ağ Qvardiya komandanlığının əmrlərinə əhəmiyyət vermədən müstəqil fəaliyyətə başladı. 18 avqust 1919-cu ildə ani hücum ilə 4-cü Orenburq Ordu Korpusunu məğlubiyyətə uğratdı. Başrevkom nümayəndəsi köməyi ilə 23 avqust 1919-cu ildə Qırmızı Ordunun tərəfinə keçən briqada sıralarına daxil edildi.
1919-cu ilin sentyabrında briqada 1800 qılınc, iki silah aləti və səkkiz pulemyotu olan piyada batalyonuna sahib idi. 7 oktyabr 1919-cu ildən başlayaraq Başqırd ayrı süvari briqadası İletsk qüvvələri dəstəsinin tərkibində döyüşürdü. Briqada qarşı döyüşlərdə, o cümlədən iştirak etmişdir. Ural kazaklarına qarşı bu ağır döyüşlərdə briqada şəxsi heyətinin 60%-nı itirdi.
1919-cu ilin dekabr ayında Mixail Frunzenin əmrinə əsasən 2-ci süvari briqadası 1-ci Ordunun 5-ci süvari diviziyasının tərkibinə daxil oldu. Lakin, tezliklə Başqırd MSSR Hərbi İşlər Komissarlığının xahişi ilə, RSFSR İnqilabçı Hərbi Şurası tərəfindən briqadaya əvvəlki status qaytarıldı.
1920-ci ilin may ayında bir hissəsi oldu. İlk öncə Petroqraddan gələn Başqırd süvari alayı briqadanın tərkibinə qatıldı, daha sonra, 1920-ci ilin avqust-sentyabr aylarında Başqırdıstanlı könüllü dəstələri də briqadaya qoşuldular.
Sovet-Polşa müharibəsi zamanı Başqırd ayrı süvari briqadası və hücum əməliyyatlarında, eləcə də , , , , və digər şəhərlərdə aparılan hərbi əməliyyatlarda iştirak etmişdir. Briqada rəhbərliyi altında aradan qaldırılmasında iştirak etmişdir.
10 dekabr 1920-ci ildə 12-ci Ordu komandirinin əmrinə əsasən əsgər sayının azalması ilə əlaqədar olaraq briqada iki alay, 1-ci və 2-ci Başqırd süvari alaylarına bölündü. 1921-ci ilin əvvəlindən etibarən komandirinə tabe oldu.
25 mart 1921-ci ildə Başqırd ayrı süvari briqadası 15, 16, 17 və 18-ci Başqırd ayrı-ayrı eskadronlara bölüşdürüldü, onlar Petroqrad Soveti adını daşıyan 12-ci Sərhəd Diviziyasının tərkibinə daxil olaraq Polşa və ilə olan dövlət sərhəd hissələrinin mühafizəsinə göndərildi.
1921-ci ilin noyabr ayında 15, 16 və 17-ci Başqırd ayrı-ayrı eskadronları 12-ci süvari diviziyasına çevrildi, 18-ci eskadron isə qırmızı kazakların 2-ci süvari diviziyasının 7-ci süvari alayına çevrildi.
Komandirləri
Başqırd ayrı süvari briqadasının komandirləri. 1919-cu il. (1919-cu ilin iyun ayından);
X. Y. Kalmetyev (vəzifələrini icra edən, 12—20 avqust 1920-ci il);
(avqust 1920—1921).
Fərqlənmə nişanı
Başqırd ayrı süvari briqadası şəxsi heyətinin fərqləndirici nişanı qol nişanları idi. Nişan qızıl iplə haşiyələnmiş yaşıl rombdan ibarət idi. Rombun ortasında qızıldan tikilmiş ay və ulduz yerləşdirilmişdir. Bundan əlavə, qol nişanının digər versiyaları da mövcud idi, hansılar ki rombsuz qırmızı ulduz və aydan (gimnastyorkada) və ya qırmızı haşiyəli yaşıl rombdan ibarət idilər.
Mükafatlar
80-dən çox əsgər və briqada komandiri Qırmızı Bayraq ordeni ilə təltif edilmişdir.
Xatirəsi
1950-1980-ci illərdə Rovnoda briqada əsgərlərinin şərəfinə abidə var idi və şəhər küçələrindən biri briqada adını daşıyırdı.
Ədəbiyyat
Багаутдинов Р. О. Участие башкир в Белом движении (1917—1920). Уфа. 2009.
Годы и войны. М., 1965.
Камалова Г. Х. Отдельная Башкирская кавалерийская бригада на фронтах гражданской войны. Уфа, 1972.
Сираев З. И. Башкирские национальные части Красной Армии в гражданскую войну// Октябрьская революция и рождение Советской Башкирии. Уфа, 1959.
Таймасов Р. С. Участие башкир в Гражданской войне: книга первая. В лагере контрреволюции (1918 — февраль 1919 гг.). Уфа. 2009. ISBN .
Туракаев И. Башкирские части в гражданскую войну. — Уфа, 1929.
Ярмуллин А. Ш. Башҡорт ғәскәрҙәренең Петроградта нәшер ителгән «Бәхет көнө» журнал-альбомы. Ватандаш. 2007, № 1. C. 47—72. 2013-10-31 at the Wayback Machine(başq.)
İstinadlar
1919-cu ilin oktyabr ayından 5-ci Başqırd süvari alayına, 1920-ci ilin may ayından isə 27-ci Başqırd süvari alayına çevrilmişdir.
1919-cu ilin oktyabr ayından 6-cı Başqırd süvari alayına, 1920-ci ilin may ayından isə 28-ci Başqırd süvari alayına çevrilmişdir.
1919-cu ilin iyulunda onun sayı 4 min nəfər idi.
General-mayor Q. A. Belovun cənub ordusu 23 may 1919-cu ildə Orenburq Ayrı Ordusu və Cənubi Qüvvələr Qrupu əsasında yaradılmışdır.
26 oktyabr 1919-cu ildən bu qrup 4-cü Orduya tabe idi.
Плотников И. Ф., Ярмуллин А. Ш. Башкирская отдельная кавалерийская бригада.// Статья в Башкирской энциклопедии[ölü keçid]
История башкирского народа: в 7 т./ гл. ред. ; Ин-т истории, языка и литературы УНЦ РАН. V. Уфа: Гилем. 2010. 109. ISBN .
1925-ci ildə adına Yuxarı Ural Qırmızı kazakların 10-cu süvari alayına çevrildi və heyəti qismən Başqırd MSSR-dən cəlb olunanlarla dolduruldu.
Xarici keçidlər
Военная история башкир: энциклопедия. Уфа: . гл. ред. . 2013. ISBN .
Ярмуллин А. Ш. Башҡорт армияһы тарихынан. Өфө: Китап. 2012. ISBN .
Basqird ayri suvari briqadasi rus Bashkirskaya otdelnaya kavalerijskaya brigada 1919 1921 Rusiya vetendas muharibesi dovrunde basqird birlesmelerinin herbi qurulusu Basqird ayri suvari briqadasirus Bashkirskaya otdelnaya kavalerijskaya brigadaNovu Quru qosunlariYaranma tarixi 1919 1921Olke RSFSRTabedir Inqilabci Herbi SuraDaxildir Qizil OrduTerkibi 1 ci Basqird suvari alayi 2 ci Basqird suvari alayi ve s Muharibeler Rusiya vetendas muharibesi Sovet Polsa muharibesiKomandanliqMeshur komandirleri TarixiBasqird ayri suvari briqadasi terefinden 1919 cu ilin iyun ayinda Basqird korpusunun adina 1 ci basqird suvari alayinin bazasinda teskil edilmisdir Basqird ayri suvari briqadasinin doyusculeri Ural 1919 cu il Briqadaya 1 ci Basqird suvari alayi 2 ci Basqird suvari alayi ve piyada diviziyasi daxil idi 1920 ci ilin may ayinda briqadanin terkibine 1 ci Basqird suvari alayi elave olundu hansi ki kecmis Basqird ayri suvari diviziyasinin hissesi idi Basqird ayri suvari briqadasi Ag Qvardiyanin Cenub Ordusunun terkibinde idi 8 avqust 1919 cu ilde Basqird ayri suvari briqadasi Ag Qvardiya komandanliginin emrlerine ehemiyyet vermeden musteqil fealiyyete basladi 18 avqust 1919 cu ilde ani hucum ile 4 cu Orenburq Ordu Korpusunu meglubiyyete ugratdi Basrevkom numayendesi komeyi ile 23 avqust 1919 cu ilde Qirmizi Ordunun terefine kecen briqada siralarina daxil edildi 1919 cu ilin sentyabrinda briqada 1800 qilinc iki silah aleti ve sekkiz pulemyotu olan piyada batalyonuna sahib idi 7 oktyabr 1919 cu ilden baslayaraq Basqird ayri suvari briqadasi Iletsk quvveleri destesinin terkibinde doyusurdu Briqada qarsi doyuslerde o cumleden istirak etmisdir Ural kazaklarina qarsi bu agir doyuslerde briqada sexsi heyetinin 60 ni itirdi 1919 cu ilin dekabr ayinda Mixail Frunzenin emrine esasen 2 ci suvari briqadasi 1 ci Ordunun 5 ci suvari diviziyasinin terkibine daxil oldu Lakin tezlikle Basqird MSSR Herbi Isler Komissarliginin xahisi ile RSFSR Inqilabci Herbi Surasi terefinden briqadaya evvelki status qaytarildi 1920 ci ilin may ayinda bir hissesi oldu Ilk once Petroqraddan gelen Basqird suvari alayi briqadanin terkibine qatildi daha sonra 1920 ci ilin avqust sentyabr aylarinda Basqirdistanli konullu desteleri de briqadaya qosuldular Sovet Polsa muharibesi zamani Basqird ayri suvari briqadasi ve hucum emeliyyatlarinda elece de ve diger seherlerde aparilan herbi emeliyyatlarda istirak etmisdir Briqada rehberliyi altinda aradan qaldirilmasinda istirak etmisdir 10 dekabr 1920 ci ilde 12 ci Ordu komandirinin emrine esasen esger sayinin azalmasi ile elaqedar olaraq briqada iki alay 1 ci ve 2 ci Basqird suvari alaylarina bolundu 1921 ci ilin evvelinden etibaren komandirine tabe oldu 25 mart 1921 ci ilde Basqird ayri suvari briqadasi 15 16 17 ve 18 ci Basqird ayri ayri eskadronlara bolusduruldu onlar Petroqrad Soveti adini dasiyan 12 ci Serhed Diviziyasinin terkibine daxil olaraq Polsa ve ile olan dovlet serhed hisselerinin muhafizesine gonderildi 1921 ci ilin noyabr ayinda 15 16 ve 17 ci Basqird ayri ayri eskadronlari 12 ci suvari diviziyasina cevrildi 18 ci eskadron ise qirmizi kazaklarin 2 ci suvari diviziyasinin 7 ci suvari alayina cevrildi KomandirleriBasqird ayri suvari briqadasinin komandirleri 1919 cu il 1919 cu ilin iyun ayindan X Y Kalmetyev vezifelerini icra eden 12 20 avqust 1920 ci il avqust 1920 1921 Ferqlenme nisaniBasqird ayri suvari briqadasi sexsi heyetinin ferqlendirici nisani qol nisanlari idi Nisan qizil iple hasiyelenmis yasil rombdan ibaret idi Rombun ortasinda qizildan tikilmis ay ve ulduz yerlesdirilmisdir Bundan elave qol nisaninin diger versiyalari da movcud idi hansilar ki rombsuz qirmizi ulduz ve aydan gimnastyorkada ve ya qirmizi hasiyeli yasil rombdan ibaret idiler Mukafatlar80 den cox esger ve briqada komandiri Qirmizi Bayraq ordeni ile teltif edilmisdir Xatiresi1950 1980 ci illerde Rovnoda briqada esgerlerinin serefine abide var idi ve seher kucelerinden biri briqada adini dasiyirdi EdebiyyatBagautdinov R O Uchastie bashkir v Belom dvizhenii 1917 1920 Ufa 2009 Gody i vojny M 1965 Kamalova G H Otdelnaya Bashkirskaya kavalerijskaya brigada na frontah grazhdanskoj vojny Ufa 1972 Siraev Z I Bashkirskie nacionalnye chasti Krasnoj Armii v grazhdanskuyu vojnu Oktyabrskaya revolyuciya i rozhdenie Sovetskoj Bashkirii Ufa 1959 Tajmasov R S Uchastie bashkir v Grazhdanskoj vojne kniga pervaya V lagere kontrrevolyucii 1918 fevral 1919 gg Ufa 2009 ISBN 978 5 7477 2159 3 Turakaev I Bashkirskie chasti v grazhdanskuyu vojnu Ufa 1929 Yarmullin A Sh Bashҡort gәskәrҙәrenen Petrogradta nәsher itelgәn Bәhet kono zhurnal albomy Vatandash 2007 1 C 47 72 2013 10 31 at the Wayback Machine basq Istinadlar1919 cu ilin oktyabr ayindan 5 ci Basqird suvari alayina 1920 ci ilin may ayindan ise 27 ci Basqird suvari alayina cevrilmisdir 1919 cu ilin oktyabr ayindan 6 ci Basqird suvari alayina 1920 ci ilin may ayindan ise 28 ci Basqird suvari alayina cevrilmisdir 1919 cu ilin iyulunda onun sayi 4 min nefer idi General mayor Q A Belovun cenub ordusu 23 may 1919 cu ilde Orenburq Ayri Ordusu ve Cenubi Quvveler Qrupu esasinda yaradilmisdir 26 oktyabr 1919 cu ilden bu qrup 4 cu Orduya tabe idi Plotnikov I F Yarmullin A Sh Bashkirskaya otdelnaya kavalerijskaya brigada Statya v Bashkirskoj enciklopedii olu kecid Istoriya bashkirskogo naroda v 7 t gl red In t istorii yazyka i literatury UNC RAN V Ufa Gilem 2010 109 ISBN 978 5 7501 1199 2 1925 ci ilde adina Yuxari Ural Qirmizi kazaklarin 10 cu suvari alayina cevrildi ve heyeti qismen Basqird MSSR den celb olunanlarla dolduruldu Xarici kecidlerVoennaya istoriya bashkir enciklopediya Ufa gl red 2013 ISBN 978 5 4466 0040 3 Yarmullin A Sh Bashҡort armiyaһy tarihynan Өfo Kitap 2012 ISBN 978 5 295 05503 4 Bashkortostan stanovlenie respubliki YouTube
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
RSFSR
