fbpx
Wikipedia

Stalinqrad döyüşü

Stalinqrad döyüşü (17 iyul 19422 fevral, 1943) — Böyük Vətən müharibəsində sovet qoşunlarının Stalinqrad (indiki Volqoqrad) ətrafında alman qoşunlarını darmadağın etmək üçün müdafiə və hücum əməliyyatları.

Stalinqrad döyüşü
Əsas münaqişə: İkinci dünya müharibəsində Şərq cəbhəsi

Sovet əsgərləri Stalinqrad şəhərində, 1943-cü ilin fevralı
Tarix 17 iyul 19422 fevral 1943
Yeri Stalinqrad (indiki Volqoqrad), Rusiya SFSR, Sovet İttifaqı
Nəticəsi

Sovet qələbəsi

  • Alman 6-cı Ordusu məhv edildi
  • Alman qoşunları Qafqazdan çıxarıldı
Münaqişə tərəfləri

Nasist Almaniyası
Rumıniya Krallığı
İtaliya Krallığı
Macarıstan Krallığı (1920-46)
Müstəqil Xorvatiya dövləti

SSRİ

Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

Əməliyyatın başlanğıcında:

  • 270,000 nəfər
  • 3000 artilleriya qurğusu
  • 500 tank
  • 600 təyyarə

Sovet əks-hücumu zamanı:

  • 1,040,000 nəfər
  • 10,250 artilleriya qurğusu
  • 500 tank
  • 732 təyyarə

Əməliyyatın başlanğıcında:

  • 187,000 nəfər
  • 2200 artilleriya qurğusu
  • 400 tank
  • 300 təyyarə

Sovet əks-hücumu zamanı:

  • 1,143,000 nəfər
  • 13,451 artilleriya qurğusu
  • 894 tank
  • 1115 təyyarə
Ölənlər və yaralananlar

728,000 nəfər
900 təyyarə
1500 tank

1,129,615 nəfər
478,741 ölü və itkin
650,878 yaralı və xəstə
2769 təyyarə
4341 tank

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Müharibə tarixində baş vermiş ən genişmiqyaslı (təqribən 2.2 milyon şəxsi heyət) və ən qanlı (1.7 milyon nəfər ölü, yaralı və itkin) döyüşlərdən biri hesab olunur. Almanlar tərəfindən Stalinqrad istiqamətində hücum əməliyyatı 1942-ci ilin avqust ayında başlamışdır. Bu əməliyyat zamanı Vermaxt qoşunlarına məxsus 6-cı Ordu və 4-cü tank ordusunun birləşmələrindən aktiv şəkildə istifadə olunmuşdur. Hücum intensiv şəkildə Lüftvaffe tərəfindən şəhərin bombardman edilməsi ilə dəstəklənmişdir. Hər iki tərəf öz qoşunlarını şəhər mərkəzinə yeritdikdən sonra isə şəhər döyüşləri başlamışdır. Artıq 1942-ci il noyabr ayının ortalarında Sovet Ordusu çoxsaylı itkilərə məruz qalmasına baxmayaraq, almanları Volqa çayının qərb sahilinə qədər geri çəkilməyə məcbur etmişdi.

19 noyabr 1942-ci ildə Qırmızı Ordu tərəfindən Uran əməliyyatı başladılmışdır. Bu əməliyyat hazırlanarkən almanların 6-cı Ordusunun cinahlarını müdafiə etmək vəzifəsi daşıyan, həmçinin nisbətən zəif olan rumınmacar qoşunları hədəf götürülmüşdü. Hücum nəticəsində həmin cinahlarda yerləşən qüvvələr məğlub edilmişdir ki, bu da alman 6-cı Ordusunun öz müttəfiqləri ilə birbaşa əlaqəsinin kəsilməsinə və Stalinqrad ərazisində mühasirəyə düşməsi ilə nəticələnmişdir. Bu zaman Adolf Hitler mühasirədə qalan qoşunlara Stalinqradda qalmaq və heç bir hücum hərəkəti etməmək haqqında göstəriş vermişdir. Mühasirədə qalan alman qoşunlarına havadan dəstək verilməsinə və mühasirə həlqəsinin xaricdən yarılması məqsədilə edilmiş hücumlara baxmayaraq, bu cəhdlər heç bir nəticə verməmişdir. Ağır döyüşlər bundan sonra da iki ay müddətində davam etmişdir. 1943-cü ilin fevral ayının əvvəlindən etibarən Stalinqradda qalan qoşunların silah-sursatının və ərzaq ehtiyatının tükənməsi nəticəsində 6-cı Ordunun sağ qalmış hissələri təslim olmaq məcburiyyətində qaldı.

Arxa plan

1942-ci ilin payızına qədər Sovet İttifaqına qarşı həyata keçirilən Barbarossa əməliyyatının uğursuzluqla nəticələnməsinə baxmayaraq, Vermaxt qoşunları Baltik respublikaları, Ukrayna və Belarus da daxil olmaqla geniş ərazini ələ keçirmişdi. Müharibənin başqa bir istiqamətində isə alman qoşunları Ervin Rommelin rəhbərliyi altında mühüm əhəmiyyəti olan Tobruk limanını ələ keçirməyi bacarmışdı. Nasist Almaniyası ilə Sovet qoşunlarının arasında gərgin döyüşlərin davam etdiyi Şərq cəbhəsində isə cəbhə xətti şimalda Leninqrad şəhərindən cənubda Rostova qədər uzanırdı. Bu istiqamətdə hər iki tərəf müəyyən əraziyə nəzarəti ələ keçirsə də, bu cür hadisələr heç bir tərəf üçün böyük təhlükə yaratmırdı. Hitler inanırdı ki, alman qoşunları 1942-ci ilin qışından sonra Qırmızı Orduya tam şəkildə qalib gələ biləcək. Mərkəz Ordu Qrupunun keçən qış Moskvanın qərbində böyük itkilərə məruz qalmasına baxmayaraq, quru qoşunlarının 65%-i bu döyüşlərdə iştirak etməmişdi və yenidən silahlanmışdı. Stalin isə almanların yayda yenidən Moskva istiqamətində hücuma keçəcəyini gözləyirdi.

İlkin əməliyyatların çox uğurla nəticələnməsindən sonra, almanlar 1942-ci ilin yayında Sovet İttifaqının cənub hissəsi istiqamətində irəliləməyə qərar verdi. Bu zaman almanların əsas məqsədi Stalinqradın sənaye potensialını məhv etmək və Volqa çayı sahilində yerləşmək idi. Bu çay QafqazXəzər dənizi ərazisindən Rusiyanın mərkəzinə aparan əsas marşrut hesab olunurdu. Buranı ələ keçirmək çay nəqliyyatının darmadağın olması ilə nəticələnə bilərdi. Almanlar 23 iyulda Rostov şəhərini işğal etdikdən sonra neft kəmərlərinin qarşısını kəsmişdi. Stalinqradın işğal olunması isə Fars dəhlizi ilə hərəkətin bir xeyli çətinləşməsinə səbəb ola bilərdi.

23 iyul 1942-ci ildə Hitler şəxsən 1942-ci ilin yay əməliyyatlarının məqsədini dəyişməyi qərara aldı. Nəticədə, alman qoşunlarının qarşısına əsas məqsəd olaraq Stalinqrad şəhərini ələ keçirmək tapşırığı qoyuldu. Hitler hücum əməliyyatına başlamazdan əvvəl Stalinqradı ələ keçirdikdən sonra şəhərin bütün kişi vətəndaşlarının öldürüləcəyini, həmçinin bütün qadın və uşaqların isə deportasiya olunacağını açıqlamışdı. Bunun əsas səbəbi şəhər əhalisinin "tamamilə kommunist" və "xüsusilə təhlükəli" olması idi. Şəhərin işğal olunması həm şimal, həm də qərb cinahlarda yerləşən alman qoşunlarının strateji neft ehtiyatlarına malik olan Bakı şəhərinə təhlükəsiz şəkildə yaxınlaşmasına səbəb olacaqdı. Hücum zamanı alman qoşunlarının Stalinqradda uğursuzluğa düçar olmasının əsas səbəbi onların həddən artıq rahat olması və düşməni yetərincə dəyərləndirməməsi oldu.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Алексей Исаев. Часть третья. Срезанный цветок, обречённый насмерть. // Сталинград. За Волгой для нас земли нет. — М.: Яуза, Эксмо, 2008. — 448 с. — ISBN 978–5–699–26236–6
  2. Сталинградская битва — статья проекта «Хронос».
  3. Гриф секретности снят: Потери Вооружённых Сил СССР в войнах, боевых действиях и военных конфликтах: Стат. исслед. / Г. Ф. Кривошеев, В. М. Андроников, П. Д. Буриков. — М.: Воениздат, 1993. — Стр. 178—182, 369—370. — ISBN 5-203-01400-0
  4. Luhn, Alec (8 iyun 2014). "Stalingrad name may return to city in wave of second world war patriotism". theguardian.com. The Guardian. The Guardian. İstifadə tarixi: 24 fevral 2018.
  5. Shirer, 1990

Xarici keçidlər

  • Stalinqrad döyüşü barədə məlumat  (ing.)
  • Stalingrad Battle Data Project: order of battle, strength returns, interactive map
  • Detailed summary of campaign
  • "Volqada Qələbə"  (ing.)

stalinqrad, döyüşü, iyul, 1942, fevral, 1943, böyük, vətən, müharibəsində, sovet, qoşunlarının, stalinqrad, indiki, volqoqrad, ətrafında, alman, qoşunlarını, darmadağın, etmək, üçün, müdafiə, hücum, əməliyyatları, əsas, münaqişə, ikinci, dünya, müharibəsində, . Stalinqrad doyusu 17 iyul 1942 2 fevral 1943 Boyuk Veten muharibesinde sovet qosunlarinin Stalinqrad indiki Volqoqrad etrafinda alman qosunlarini darmadagin etmek ucun mudafie ve hucum emeliyyatlari Stalinqrad doyusuEsas munaqise Ikinci dunya muharibesinde Serq cebhesiSovet esgerleri Stalinqrad seherinde 1943 cu ilin fevraliTarix 17 iyul 1942 2 fevral 1943Yeri Stalinqrad indiki Volqoqrad Rusiya SFSR Sovet IttifaqiNeticesi Sovet qelebesi Alman 6 ci Ordusu mehv edildi Alman qosunlari Qafqazdan cixarildiMunaqise terefleriNasist Almaniyasi Ruminiya Kralligi Italiya Kralligi Macaristan Kralligi 1920 46 Musteqil Xorvatiya dovleti SSRIKomandan lar Fridrix Paulus Erix fon Mansteyn Volfram fon Rixtqofen Petre Dumitresku Italo Qariboldi Qustav Yani Viktor Pavicic Georgi Jukov Nikolay Voronov Aleksandr Vasilevski Andrey Yeryomenko Nikita Xrussov Konstantin Rokossovski Nikolay Vatutin Vasili CuykovTereflerin quvvesiEmeliyyatin baslangicinda 270 000 nefer 3000 artilleriya qurgusu 500 tank 600 teyyareSovet eks hucumu zamani 1 040 000 nefer 10 250 artilleriya qurgusu 500 tank 732 teyyare 1 Emeliyyatin baslangicinda 187 000 nefer 2200 artilleriya qurgusu 400 tank 300 teyyareSovet eks hucumu zamani 1 143 000 nefer 13 451 artilleriya qurgusu 894 tank 1115 teyyare 2 Olenler ve yaralananlar728 000 nefer900 teyyare1500 tank 1 129 615 nefer 3 478 741 olu ve itkin650 878 yarali ve xeste2769 teyyare4341 tank Vikianbarda elaqeli mediafayllarMuharibe tarixinde bas vermis en genismiqyasli teqriben 2 2 milyon sexsi heyet ve en qanli 1 7 milyon nefer olu yarali ve itkin doyuslerden biri hesab olunur 4 Almanlar terefinden Stalinqrad istiqametinde hucum emeliyyati 1942 ci ilin avqust ayinda baslamisdir Bu emeliyyat zamani Vermaxt qosunlarina mexsus 6 ci Ordu ve 4 cu tank ordusunun birlesmelerinden aktiv sekilde istifade olunmusdur Hucum intensiv sekilde Luftvaffe terefinden seherin bombardman edilmesi ile desteklenmisdir Her iki teref oz qosunlarini seher merkezine yeritdikden sonra ise seher doyusleri baslamisdir Artiq 1942 ci il noyabr ayinin ortalarinda Sovet Ordusu coxsayli itkilere meruz qalmasina baxmayaraq almanlari Volqa cayinin qerb sahiline qeder geri cekilmeye mecbur etmisdi 19 noyabr 1942 ci ilde Qirmizi Ordu terefinden Uran emeliyyati basladilmisdir Bu emeliyyat hazirlanarken almanlarin 6 ci Ordusunun cinahlarini mudafie etmek vezifesi dasiyan hemcinin nisbeten zeif olan rumin ve macar qosunlari hedef goturulmusdu Hucum neticesinde hemin cinahlarda yerlesen quvveler meglub edilmisdir ki bu da alman 6 ci Ordusunun oz muttefiqleri ile birbasa elaqesinin kesilmesine ve Stalinqrad erazisinde muhasireye dusmesi ile neticelenmisdir Bu zaman Adolf Hitler muhasirede qalan qosunlara Stalinqradda qalmaq ve hec bir hucum hereketi etmemek haqqinda gosteris vermisdir Muhasirede qalan alman qosunlarina havadan destek verilmesine ve muhasire helqesinin xaricden yarilmasi meqsedile edilmis hucumlara baxmayaraq bu cehdler hec bir netice vermemisdir Agir doyusler bundan sonra da iki ay muddetinde davam etmisdir 1943 cu ilin fevral ayinin evvelinden etibaren Stalinqradda qalan qosunlarin silah sursatinin ve erzaq ehtiyatinin tukenmesi neticesinde 6 ci Ordunun sag qalmis hisseleri teslim olmaq mecburiyyetinde qaldi 5 Mundericat 1 Arxa plan 2 Hemcinin bax 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerArxa plan Redakte1942 ci ilin payizina qeder Sovet Ittifaqina qarsi heyata kecirilen Barbarossa emeliyyatinin ugursuzluqla neticelenmesine baxmayaraq Vermaxt qosunlari Baltik respublikalari Ukrayna ve Belarus da daxil olmaqla genis erazini ele kecirmisdi Muharibenin basqa bir istiqametinde ise alman qosunlari Ervin Rommelin rehberliyi altinda muhum ehemiyyeti olan Tobruk limanini ele kecirmeyi bacarmisdi Nasist Almaniyasi ile Sovet qosunlarinin arasinda gergin doyuslerin davam etdiyi Serq cebhesinde ise cebhe xetti simalda Leninqrad seherinden cenubda Rostova qeder uzanirdi Bu istiqametde her iki teref mueyyen eraziye nezareti ele kecirse de bu cur hadiseler hec bir teref ucun boyuk tehluke yaratmirdi Hitler inanirdi ki alman qosunlari 1942 ci ilin qisindan sonra Qirmizi Orduya tam sekilde qalib gele bilecek Merkez Ordu Qrupunun kecen qis Moskvanin qerbinde boyuk itkilere meruz qalmasina baxmayaraq quru qosunlarinin 65 i bu doyuslerde istirak etmemisdi ve yeniden silahlanmisdi Stalin ise almanlarin yayda yeniden Moskva istiqametinde hucuma kececeyini gozleyirdi Ilkin emeliyyatlarin cox ugurla neticelenmesinden sonra almanlar 1942 ci ilin yayinda Sovet Ittifaqinin cenub hissesi istiqametinde irelilemeye qerar verdi Bu zaman almanlarin esas meqsedi Stalinqradin senaye potensialini mehv etmek ve Volqa cayi sahilinde yerlesmek idi Bu cay Qafqaz ve Xezer denizi erazisinden Rusiyanin merkezine aparan esas marsrut hesab olunurdu Burani ele kecirmek cay neqliyyatinin darmadagin olmasi ile neticelene bilerdi Almanlar 23 iyulda Rostov seherini isgal etdikden sonra neft kemerlerinin qarsisini kesmisdi Stalinqradin isgal olunmasi ise Fars dehlizi ile hereketin bir xeyli cetinlesmesine sebeb ola bilerdi 23 iyul 1942 ci ilde Hitler sexsen 1942 ci ilin yay emeliyyatlarinin meqsedini deyismeyi qerara aldi Neticede alman qosunlarinin qarsisina esas meqsed olaraq Stalinqrad seherini ele kecirmek tapsirigi qoyuldu Hitler hucum emeliyyatina baslamazdan evvel Stalinqradi ele kecirdikden sonra seherin butun kisi vetendaslarinin olduruleceyini hemcinin butun qadin ve usaqlarin ise deportasiya olunacagini aciqlamisdi Bunun esas sebebi seher ehalisinin tamamile kommunist ve xususile tehlukeli olmasi idi Seherin isgal olunmasi hem simal hem de qerb cinahlarda yerlesen alman qosunlarinin strateji neft ehtiyatlarina malik olan Baki seherine tehlukesiz sekilde yaxinlasmasina sebeb olacaqdi Hucum zamani alman qosunlarinin Stalinqradda ugursuzluga ducar olmasinin esas sebebi onlarin hedden artiq rahat olmasi ve dusmeni yeterince deyerlendirmemesi oldu Hemcinin bax RedakteIkinci dunya muharibesi Barbarossa emeliyyatiIstinadlar Redakte Aleksej Isaev Chast tretya Srezannyj cvetok obrechyonnyj nasmert Stalingrad Za Volgoj dlya nas zemli net M Yauza Eksmo 2008 448 s ISBN 978 5 699 26236 6 Stalingradskaya bitva statya proekta Hronos Grif sekretnosti snyat Poteri Vooruzhyonnyh Sil SSSR v vojnah boevyh dejstviyah i voennyh konfliktah Stat issled G F Krivosheev V M Andronikov P D Burikov M Voenizdat 1993 Str 178 182 369 370 ISBN 5 203 01400 0 Luhn Alec 8 iyun 2014 Stalingrad name may return to city in wave of second world war patriotism theguardian com The Guardian The Guardian Istifade tarixi 24 fevral 2018 Shirer 1990Xarici kecidler RedakteStalinqrad doyusu barede melumat ing Stalingrad Battle Data Project order of battle strength returns interactive map Detailed summary of campaign Volqada Qelebe ing Menbe https az wikipedia org w index php title Stalinqrad doyusu amp oldid 5961094, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.