Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Başmaq dimdikli leylək, Balinabaş və ya Kral leylək (lat. Balaeniceps rex) — leyləyə bənzər bir quş növü. Adını çox böyük və başmağa bənzəyən dimdiyinə görə almşdır. Forma etibarı ilə leyləyə oxşasa da leyləkkimilər (Ciconiiformes) fəsiləsindəki quşlarla qohumluq əlaqəsi güclü deyil. Bəzi alimlər onları Qutankimilərə (Pelecaniformes) aid edir. Yetkin quşlar ümumi olaraq boz tüklərə sahib olsalar da, cavan ikən tükləri qəhvəyi çalara sahib olur.
| Başmaq dimdikli leylək | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Başmaq dimdikli leylək | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Yayılması
Afrikanın tropik şərq bölgəsində, Sudandan Zambiyaya qədər böyük bataqlıqlarda yaşayırlar. Mərkəzi Afrikanın Konqo Demokratik Respublikası, Uqanda, Keniya, Tanzaniya və Zambiya kimi ölkələrində rastlanılır. Onları bəzən Botsvanada belə görürlər.
Təsviri
Boyları 110–140 sm olsa da bəzi fərdlər 152 sm-ə qədər çata bilirlər. Quyruqdan dimdiyə olan uzunluğu 100–140 sm arasındadır. 2 açıq qanad arasındakı məsafə 230 ilə 260 sm-dir. Kütləsi 4 −7 kq arasında dəyişir. Belə ki erkəkləri 5,6 kq ilə 4.9 kq olan dişilərdən canlıdır. Növün özünə xas xüsusiyyəti saman sarısı rəngində olan və üzərində boz izlər olan çox böyük və qabarıq dimdiyidir. Dimdiyinin uzunluğu 18,8 sm ilə 24 sm arasındadır. Yeni yumurtadan çıxan başmaq dimdiklilərin dimdikləri kiçik ölçüdə olur və gümüşü boz rəngə çalır. Balalar 23 günlük olanda dimdik nəzərə çarpır və 43 günlük olduqlarında əsl ölçülərinə çatır. Dimdiklərin kəskin kənarları tutduqları ovun başını qoparmağa və ov ilə birlikdə daxil olan bitkilərdən qurtulmağa uyğunlaşıb. Əsl bataqlıq ovçularıdır, hərəkət edən və yeyə bildiyi hər şeylə qidalanır. Tünd rəngli ayaqları olduqca uzundur və uzunluğu 21,7 ilə 25,5 sm. arasında dəyişir. Ölçüsünə baxmayaraq uçmağı da bacarır. Belə ki, dəqiqədə 150 qanad çırpma sürəti ilə əksər quşlardan geri qalsa da uça bilir. Təxminən yeddi saniyə davam edən bu uçuş ilə 100–500 m kimi yerini dəyişib təhlükədən qaça bilir. Yavaş hərəkətləri və uzun müddət "heykəl kimi" tərpənmədən ayaq üstə dayanması diqqət çəkici xüsusiyyətlərindəndir.
Çoxalması
Erkək və dişi quş birlikdə təxminən 3 m. səviyyəsində bir sahəni təmizlədikdən sonra üzən bir platformaya yuva qururlar. Ümumiyyətlə suya basdırılmış olan bu paltforma 3 m dərinliyində ola bilər. Yuvanın özü isə 1–1,7 m arasındadır. Həm yuva həm də üzən platforma su bitkilərindən valideynlər tərəfindən qayğı ilə tikilir. Sudanda yuvalar yetkin bir insanın ağırlığına dözür. Yuva qurulduqdan sonra, dişi bir və ya üç ədəd ağ yumurta yumurtlayır. Bu yumurtaların uzunluğu 80–90 mm eni 56–61 mm və təxminən 164 q ağırlığındadır. Qırt yatmaq müddəti təxminən 30 gün çəkir. Həm erkək həm də dişi qırt yatır və balaları bəsləyib qoruyur. Balaların qayğısı 105 gün çəkilir və gənc quşlar 112-ci gündə yuvadan köçə bilər. Ancaq uçmağa başladıqdan sonra bir ay da valideynlər tərəfindən bəslənirlər. Yetkinliyə 3 yaşlarında çatırlar. Bala quşlar yemək istədikdə insan hıçkırığına oxşuyan səslər çıxararırlar.
Qorunması
Başmaq dimdikli leylək olduqca nadir quşdur. Sayları 10–15 min arasında ddəyişir. İnsanlar onların yayılma arealını məhv edir. Ornitoloqların rəyinə görə Afrikada ən çox sevilən 5 quş növündən biri olduğu bildirilir. Hətta qədim Misirdəki daş kitabələrdə belə şəkli var.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- Les oiseaux "Shoebill 2007-10-20 at the Wayback Machine"
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basmaq dimdikli leylek Balinabas ve ya Kral leylek lat Balaeniceps rex leyleye benzer bir qus novu Adini cox boyuk ve basmaga benzeyen dimdiyine gore almsdir Forma etibari ile leyleye oxsasa da leylekkimiler Ciconiiformes fesilesindeki quslarla qohumluq elaqesi guclu deyil Bezi alimler onlari Qutankimilere Pelecaniformes aid edir Yetkin quslar umumi olaraq boz tuklere sahib olsalar da cavan iken tukleri qehveyi calara sahib olur Basmaq dimdikli leylekElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Basmaq dimdikli leylekBeynelxalq elmi adiBalaeniceps rex John Gould 1850 Sekil axtarisiITIS 174891NCBI 33584EOL 1049385YayilmasiAfrikanin tropik bataqliqlari Afrikanin tropik serq bolgesinde Sudandan Zambiyaya qeder boyuk bataqliqlarda yasayirlar Merkezi Afrikanin Konqo Demokratik Respublikasi Uqanda Keniya Tanzaniya ve Zambiya kimi olkelerinde rastlanilir Onlari bezen Botsvanada bele gorurler TesviriBoylari 110 140 sm olsa da bezi ferdler 152 sm e qeder cata bilirler Quyruqdan dimdiye olan uzunlugu 100 140 sm arasindadir 2 aciq qanad arasindaki mesafe 230 ile 260 sm dir Kutlesi 4 7 kq arasinda deyisir Bele ki erkekleri 5 6 kq ile 4 9 kq olan disilerden canlidir Novun ozune xas xususiyyeti saman sarisi renginde olan ve uzerinde boz izler olan cox boyuk ve qabariq dimdiyidir Dimdiyinin uzunlugu 18 8 sm ile 24 sm arasindadir Yeni yumurtadan cixan basmaq dimdiklilerin dimdikleri kicik olcude olur ve gumusu boz renge calir Balalar 23 gunluk olanda dimdik nezere carpir ve 43 gunluk olduqlarinda esl olculerine catir Dimdiklerin keskin kenarlari tutduqlari ovun basini qoparmaga ve ov ile birlikde daxil olan bitkilerden qurtulmaga uygunlasib Esl bataqliq ovcularidir hereket eden ve yeye bildiyi her seyle qidalanir Tund rengli ayaqlari olduqca uzundur ve uzunlugu 21 7 ile 25 5 sm arasinda deyisir Olcusune baxmayaraq ucmagi da bacarir Bele ki deqiqede 150 qanad cirpma sureti ile ekser quslardan geri qalsa da uca bilir Texminen yeddi saniye davam eden bu ucus ile 100 500 m kimi yerini deyisib tehlukeden qaca bilir Yavas hereketleri ve uzun muddet heykel kimi terpenmeden ayaq uste dayanmasi diqqet cekici xususiyyetlerindendir CoxalmasiErkek ve disi qus birlikde texminen 3 m seviyyesinde bir saheni temizledikden sonra uzen bir platformaya yuva qururlar Umumiyyetle suya basdirilmis olan bu paltforma 3 m derinliyinde ola biler Yuvanin ozu ise 1 1 7 m arasindadir Hem yuva hem de uzen platforma su bitkilerinden valideynler terefinden qaygi ile tikilir Sudanda yuvalar yetkin bir insanin agirligina dozur Yuva qurulduqdan sonra disi bir ve ya uc eded ag yumurta yumurtlayir Bu yumurtalarin uzunlugu 80 90 mm eni 56 61 mm ve texminen 164 q agirligindadir Qirt yatmaq muddeti texminen 30 gun cekir Hem erkek hem de disi qirt yatir ve balalari besleyib qoruyur Balalarin qaygisi 105 gun cekilir ve genc quslar 112 ci gunde yuvadan koce biler Ancaq ucmaga basladiqdan sonra bir ay da valideynler terefinden beslenirler Yetkinliye 3 yaslarinda catirlar Bala quslar yemek istedikde insan hickirigina oxsuyan sesler cixararirlar QorunmasiBasmaq dimdikli leylek olduqca nadir qusdur Saylari 10 15 min arasinda ddeyisir Insanlar onlarin yayilma arealini mehv edir Ornitoloqlarin reyine gore Afrikada en cox sevilen 5 qus novunden biri oldugu bildirilir Hetta qedim Misirdeki das kitabelerde bele sekli var IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3 Les oiseaux Shoebill 2007 10 20 at the Wayback Machine Xarici kecidler