Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Bazar sosializmi — istehsal vasitələrinin ictimai mülkiyyətə və ya kollektiv mülkiyyətə əsaslandığı, lakin iqtisadi fəaliyyətin bazar mexanizmləri ilə tənzimləndiyi iqtisadi sistem. Bu modeldə müəssisələr ictimai və ya kooperativ şəkildə idarə olunur və məhsul və xidmətlərin paylanması bazar vasitəsilə həyata keçirilir.
Tarixi
Bazar sosializmi ideyası XX əsrin əvvəllərində kapitalist bazar mexanizmləri ilə sosialist ictimai mülkiyyət anlayışını birləşdirmək istəyən nəzəriyyəçilər tərəfindən irəli sürülmüşdür. Xüsusilə Oskar Lanqe və Abba Lerner kimi iqtisadçılar bazar sosializminin həm səmərəli, həm də ədalətli iqtisadi sistem ola biləcəyini müdafiə edirdilər. 1930-cu illərdə zamanı Lange ilə Lüdviq fon Mizes və Fridrix fon Hayek arasında ciddi müzakirələr baş verdi. Mizes və Hayek planlı iqtisadiyyatın bazar siqnallarını və qiymət mexanizmini təhrif etdiyini müdafiə etsə də, Lanqe bazarın dövlət müəssisələri tərəfindən simulyasiya oluna biləcəyini göstərməyə çalışdı. İkinci Dünya müharibəsindən sonra bazar sosializmi praktiki olaraq ən çox Yuqoslaviyada tətbiq olunmuşdur.İosip Broz Titonun rəhbərliyi altında formalaşan “özünüidarəetməli sosializm” modeli kooperativlərə və işçi özünüidarəsinə əsaslanırdı, lakin bazar qiymətləri vasitəsilə resurs bölgüsü qorunurdu. Daha sonra Macarıstan, Polşa və Çexoslovakiya kimi bəzi Şərqi Avropa ölkələrində də oxşar mexanizmlər sınaqdan keçirilmişdir.
Siyasi ideologiyalarla əlaqəsi
Bazar sosializmi müxtəlif siyasi ideologiyalarla fərqli formada əlaqələndirilə bilər:
- Sosial-demokratiya – bazar sosializmi çox vaxt sosial-demokrat hökumətlər tərəfindən dəstəklənən modellə uyğun gəlir. Bu yanaşmada dövlət bazar iqtisadiyyatını qəbul edir, lakin güclü sosial müdafiə və yenidən bölüşdürmə mexanizmləri ilə onu balanslaşdırır.
- Demokratik sosializm – demokratik sosialistlər bazar sosializmini mülkiyyətin demokratik formaları və işçilərin öz müəssisələri üzərində nəzarəti ilə birləşdirirlər. Onlar dövlət müdaxiləsini və əmək hüquqlarının qorunmasını vacib sayırlar.
- Marksizm – ənənəvi marksist yanaşma bazar mexanizmini kapitalizmin bir hissəsi kimi qəbul edir və tamamilə ləğv edilməsini nəzərdə tutur. Buna görə də marksistlər bazar sosializmini tez-tez yarı yolda qalmış və qeyri-müəyyən bir sistem kimi tənqid edirlər.
- Anarxo-sosializm və libertar sosializm – bu ideologiyalar mərkəzləşdirilmiş dövlət müdaxiləsinə qarşı çıxdıqları üçün, bəzən kooperativ bazarların qeyri-mərkəzləşdirilmiş formada fəaliyyət göstərməsini dəstəkləyən bazar sosializmi variantlarına açıq yanaşırlar.
- Ekoloji sosializm – ekoloji sosialistlər bazar mexanizminin təbiətə verdiyi zərəri tənqid etsələr də, bəziləri idarə olunan və ətraf mühitlə uyğunlaşdırılmış bazar sosializmini keçid modeli kimi qəbul edirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Corneo, Giacomo. Is Capitalism Obsolete? A Journey through Alternative Economic Systems. Cambridge, MA: Harvard University Press. 2017. 192–197.
- Schweickart, David; Lawler, James; Tickten, Hillel; Ollman, Bertell. Market Socialism: The Debate Among Socialists. Taylor & Francis. 2016-04-22. 105.
....it is important to realize that the school of thinking calls itself "market socialism" is further divisible along three different lines: (1) whether its goal, market socialism, involves only worker-owned enterprises, or a mix of enterprises some worker-owned, some privately-owned, some nationalized, etc. (2) whether market socialism will eventually by followed by communism...
- O'Hara, Phillip. Encyclopedia of Political Economy. 2. Routledge. September 2000. səh. 71. ISBN .
Market socialism is the general designation for a number of models of economic systems. On the one hand, the market mechanism is utilized to distribute economic output, to organize production and to allocate factor inputs. On the other hand, the economic surplus accrues to society at large rather than to a class of private (capitalist) owners, through some form of collective, public or social ownership of capital.
- Buchanan, Alan E. Ethics, Efficiency and the Market. Oxford University Press. 1985. 104–105. ISBN .
- Gregory, Paul R.; Stuart, Robert C. Comparing Economic Systems in the Twenty-First Century. Houghton Mifflin. 2003. 142. ISBN .
It is an economic system that combines social ownership of capital with market allocation of capital...The state owns the means of production, and returns accrue to society at large.
- Marangos, John. "Social Dividend Versus Basic Income Guarantee in Market Socialism". International Journal of Political Economy. 34 (3). 2004: 20–40. doi:10.1080/08911916.2004.11042930. JSTOR 40470892.
- Bockman, Johanna. Markets in the name of Socialism: The Left-Wing origins of Neoliberalism. Stanford University Press. 2011. ISBN . 2020-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-25.
- Roosevelt III, Franklin Delano; Belkin, David. Why Market Socialism?. M.E. Sharpe, Inc. 1994. səh. 314. ISBN .
Social democracy achieves greater egalitarianism via ex post government taxes and subsidies, where market socialism does so via ex ante changes in patterns of enterprise ownership.
- Hunt, E. K. Property and Prophets: the evolution of economic institutions and ideologies. M. E. Sharpe. 20 November 2002. 72. ISBN . 8 February 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2021.
- Carson, Kevin. "J.S. Mill, Market Socialist". Mutualist Blog: Free Market Anti-Capitalism. 16 July 2006. 6 March 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 March 2016.
- Mill, John Stuart. Bentham, Jeremy; Ryan, Alan (redaktorlar ). Utilitarianism and other essays. London: Penguin Books. 2004. səh. 11. ISBN .
- Wilson, Fred, redaktorJohn Stuart Mill: Political Economy // Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. 2007. 6 January 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2009.
- Mill, John Stuart. "On The General Principles of Taxation, V.2.14". Principles of Political Economy. [Online Library of Liberty]. 1852. 7 May 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 January 2013. (3rd edition; the passage about flat taxation was altered by the author in this edition, which is acknowledged in this online edition's footnote 8. This sentence replaced in the 3rd ed. a sentence of the original: "It is partial taxation, which is a mild form of robbery".
- Ekelund, Robert B. Jr.; Hébert, Robert F. A history of economic theory and method (4th). Long Grove, Illinois: Waveland Press. 1997. səh. 172. ISBN .
- Baum, Bruce. J. S. Mill and Liberal Socialism // Urbanati, Nadia; Zachars, Alex (redaktorlar ). J. S. Mill's Political Thought: A Bicentennial Reassessment. Cambridge: Cambridge University Press. 2007.
Mill, in contrast, advances a form of liberal democratic socialism for the enlargement of freedom as well as to realize social and distributive justice. He offers a powerful account of economic injustice and justice that is centered on his understanding of freedom and its conditions
Ədəbiyyat
- Mckay, Iain. "Capitalism Does Not Equal the Market". Anarchist Writers. 2008. 26 March 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 March 2025.
- Alejandro Agafonow (2012). "The Austrian Dehomogenization Debate, or the Possibility of a Hayekian Planner," Review of Political Economy, Vol. 24, No. 02.
- Chartier, Gary; Johnson, Charles W. (2011). Markets Not Capitalism: Individualist Anarchism Against Bosses, Inequality, Corporate Power, and Structural Poverty. Brooklyn, NY:Minor Compositions/Autonomedia
- Bertell Ollman ed. (1998). Market Socialism: the Debate Among Socialists, with other contributions by James Lawler, Hillel Ticktin and David Schewikart. Preview.
- O'Donnell, Steven. Introducing Entrepreneurial Activity Into Market Socialist Models. Auckland: Auckland University Press. 2003.
- Roemer, John E. Wright, E. O. (redaktor). Equal Shares: Making Market Socialism Work. Verso Books. 1996.
- Nove, Alec. The Economics of Feasible Socialism. HarperCollins. 1983.
- Miller, David. Market, State, and Community: Theoretical Foundations of Market Socialism. Oxford: Clarendon Press. 1989.
- Schweickart, David. After Capitalism. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. 2002.
- Bockman, Johanna. Markets in the Name of Socialism: The Left-Wing Origins of Neoliberalism. Stanford: Stanford University Press. 2011. ISBN .
Xarici keçidlər
Vikianbarda Bazar sosializmi ilə əlaqəli mediafayllar var.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bazar sosializmi istehsal vasitelerinin ictimai mulkiyyete ve ya kollektiv mulkiyyete esaslandigi lakin iqtisadi fealiyyetin bazar mexanizmleri ile tenzimlendiyi iqtisadi sistem Bu modelde muessiseler ictimai ve ya kooperativ sekilde idare olunur ve mehsul ve xidmetlerin paylanmasi bazar vasitesile heyata kecirilir TarixiBazar sosializmi ideyasi XX esrin evvellerinde kapitalist bazar mexanizmleri ile sosialist ictimai mulkiyyet anlayisini birlesdirmek isteyen nezeriyyeciler terefinden ireli surulmusdur Xususile Oskar Lanqe ve Abba Lerner kimi iqtisadcilar bazar sosializminin hem semereli hem de edaletli iqtisadi sistem ola bileceyini mudafie edirdiler 1930 cu illerde zamani Lange ile Ludviq fon Mizes ve Fridrix fon Hayek arasinda ciddi muzakireler bas verdi Mizes ve Hayek planli iqtisadiyyatin bazar siqnallarini ve qiymet mexanizmini tehrif etdiyini mudafie etse de Lanqe bazarin dovlet muessiseleri terefinden simulyasiya oluna bileceyini gostermeye calisdi Ikinci Dunya muharibesinden sonra bazar sosializmi praktiki olaraq en cox Yuqoslaviyada tetbiq olunmusdur Iosip Broz Titonun rehberliyi altinda formalasan ozunuidareetmeli sosializm modeli kooperativlere ve isci ozunuidaresine esaslanirdi lakin bazar qiymetleri vasitesile resurs bolgusu qorunurdu Daha sonra Macaristan Polsa ve Cexoslovakiya kimi bezi Serqi Avropa olkelerinde de oxsar mexanizmler sinaqdan kecirilmisdir Siyasi ideologiyalarla elaqesiBazar sosializmi muxtelif siyasi ideologiyalarla ferqli formada elaqelendirile biler Sosial demokratiya bazar sosializmi cox vaxt sosial demokrat hokumetler terefinden desteklenen modelle uygun gelir Bu yanasmada dovlet bazar iqtisadiyyatini qebul edir lakin guclu sosial mudafie ve yeniden bolusdurme mexanizmleri ile onu balanslasdirir Demokratik sosializm demokratik sosialistler bazar sosializmini mulkiyyetin demokratik formalari ve iscilerin oz muessiseleri uzerinde nezareti ile birlesdirirler Onlar dovlet mudaxilesini ve emek huquqlarinin qorunmasini vacib sayirlar Marksizm enenevi marksist yanasma bazar mexanizmini kapitalizmin bir hissesi kimi qebul edir ve tamamile legv edilmesini nezerde tutur Buna gore de marksistler bazar sosializmini tez tez yari yolda qalmis ve qeyri mueyyen bir sistem kimi tenqid edirler Anarxo sosializm ve libertar sosializm bu ideologiyalar merkezlesdirilmis dovlet mudaxilesine qarsi cixdiqlari ucun bezen kooperativ bazarlarin qeyri merkezlesdirilmis formada fealiyyet gostermesini destekleyen bazar sosializmi variantlarina aciq yanasirlar Ekoloji sosializm ekoloji sosialistler bazar mexanizminin tebiete verdiyi zereri tenqid etseler de bezileri idare olunan ve etraf muhitle uygunlasdirilmis bazar sosializmini kecid modeli kimi qebul edirler Hemcinin baxSosializm Planli iqtisadiyyat KooperativlerIstinadlarCorneo Giacomo Is Capitalism Obsolete A Journey through Alternative Economic Systems Cambridge MA Harvard University Press 2017 192 197 Schweickart David Lawler James Tickten Hillel Ollman Bertell Market Socialism The Debate Among Socialists Taylor amp Francis 2016 04 22 105 it is important to realize that the school of thinking calls itself market socialism is further divisible along three different lines 1 whether its goal market socialism involves only worker owned enterprises or a mix of enterprises some worker owned some privately owned some nationalized etc 2 whether market socialism will eventually by followed by communism O Hara Phillip Encyclopedia of Political Economy 2 Routledge September 2000 seh 71 ISBN 978 0415241878 Market socialism is the general designation for a number of models of economic systems On the one hand the market mechanism is utilized to distribute economic output to organize production and to allocate factor inputs On the other hand the economic surplus accrues to society at large rather than to a class of private capitalist owners through some form of collective public or social ownership of capital Buchanan Alan E Ethics Efficiency and the Market Oxford University Press 1985 104 105 ISBN 978 0 8476 7396 4 Gregory Paul R Stuart Robert C Comparing Economic Systems in the Twenty First Century Houghton Mifflin 2003 142 ISBN 0 618 26181 8 It is an economic system that combines social ownership of capital with market allocation of capital The state owns the means of production and returns accrue to society at large Marangos John Social Dividend Versus Basic Income Guarantee in Market Socialism International Journal of Political Economy 34 3 2004 20 40 doi 10 1080 08911916 2004 11042930 JSTOR 40470892 Bockman Johanna Markets in the name of Socialism The Left Wing origins of Neoliberalism Stanford University Press 2011 ISBN 978 0 8047 7566 3 2020 11 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 12 25 Roosevelt III Franklin Delano Belkin David Why Market Socialism M E Sharpe Inc 1994 seh 314 ISBN 978 1 56324 465 0 Social democracy achieves greater egalitarianism via ex post government taxes and subsidies where market socialism does so via ex ante changes in patterns of enterprise ownership Hunt E K Property and Prophets the evolution of economic institutions and ideologies M E Sharpe 20 November 2002 72 ISBN 978 0 7656 0609 9 8 February 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 August 2021 Carson Kevin J S Mill Market Socialist Mutualist Blog Free Market Anti Capitalism 16 July 2006 6 March 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 March 2016 Mill John Stuart Bentham Jeremy Ryan Alan redaktorlar Utilitarianism and other essays London Penguin Books 2004 seh 11 ISBN 978 0 14 043272 5 Wilson Fred redaktorJohn Stuart Mill Political Economy Stanford Encyclopedia of Philosophy Stanford University 2007 6 January 2010 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 May 2009 Mill John Stuart On The General Principles of Taxation V 2 14 Principles of Political Economy Online Library of Liberty 1852 7 May 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 January 2013 3rd edition the passage about flat taxation was altered by the author in this edition which is acknowledged in this online edition s footnote 8 This sentence replaced in the 3rd ed a sentence of the original It is partial taxation which is a mild form of robbery Ekelund Robert B Jr Hebert Robert F A history of economic theory and method 4th Long Grove Illinois Waveland Press 1997 seh 172 ISBN 978 1 57766 381 2 Baum Bruce J S Mill and Liberal Socialism Urbanati Nadia Zachars Alex redaktorlar J S Mill s Political Thought A Bicentennial Reassessment Cambridge Cambridge University Press 2007 Mill in contrast advances a form of liberal democratic socialism for the enlargement of freedom as well as to realize social and distributive justice He offers a powerful account of economic injustice and justice that is centered on his understanding of freedom and its conditionsEdebiyyatMckay Iain Capitalism Does Not Equal the Market Anarchist Writers 2008 26 March 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 March 2025 Alejandro Agafonow 2012 The Austrian Dehomogenization Debate or the Possibility of a Hayekian Planner Review of Political Economy Vol 24 No 02 Chartier Gary Johnson Charles W 2011 Markets Not Capitalism Individualist Anarchism Against Bosses Inequality Corporate Power and Structural Poverty Brooklyn NY Minor Compositions Autonomedia Bertell Ollman ed 1998 Market Socialism the Debate Among Socialists with other contributions by James Lawler Hillel Ticktin and David Schewikart Preview O Donnell Steven Introducing Entrepreneurial Activity Into Market Socialist Models Auckland Auckland University Press 2003 Roemer John E Wright E O redaktor Equal Shares Making Market Socialism Work Verso Books 1996 Nove Alec The Economics of Feasible Socialism HarperCollins 1983 Miller David Market State and Community Theoretical Foundations of Market Socialism Oxford Clarendon Press 1989 Schweickart David After Capitalism Lanham Maryland Rowman amp Littlefield 2002 Bockman Johanna Markets in the Name of Socialism The Left Wing Origins of Neoliberalism Stanford Stanford University Press 2011 ISBN 978 0 8047 7566 3 Xarici kecidlerVikianbarda Bazar sosializmi ile elaqeli mediafayllar var