Vikipediya azad ensiklopediya Bakı ingilis general qubernatorluğu Mudros barışığının 1918 şərtlərinə əsasən 1918 ci il n

Vikipediya azad ensiklopediya Baki ingilis general qubernatorlugu Mudros barisiginin 1918 sertlerine esasen 1918 ci il noyabrin 17 de Bakini zebt etmis ingilis qosunlari komandanliginin herbi inzibati hakimiyyet strukturu Melumat span Bele ki Birinci Dunya muharibesinde 1914 18 meglub teref kimi Osmanli oz qosunlarini Cenubi Qafqazdan o cumleden Azerbaycandan cixarmaga mecbur olmus Cenubi Qafqaz Boyuk Britaniyanin tesir dairesine qatilmisdi Oz tabeliyinde kifayet qeder guclu qosun hisseleri olmayan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumeti ve yeniden toplanmis Azerbaycan Milli Surasi istiqlal prinsipinden geri cekilmemek serti ile Bakiya gelecek ingilis generali U Tomsonla danisiqlara baslamaq mecburiyyetinde qalmisdi Irandaki ingilis qosunlarinin komandani general U Tomsonla danisiqlar aparmaq ucun Enzeliye Nesib bey Yusifbeyli Ehmed bey Agayev ve Musa bey Refiyevden ibaret Azerbaycan numayende heyeti gonderilmisdi Danisiqlarin sonunda general U Tomson 1918 ci il noyabrin 17 si gunduz saat 12 den Baki seherinde herbi veziyyet elan olunacagini beyan etmisdi Herbi veziyyet muddetinde U Tomson Baki seherinin herbi qubernatoru elan edilirdi Azerbaycan hokumeti noyabrin 18 de resmi melumatinda bildirirdi ki muveqqeti olaraq yalniz Bakiya daxil olmus muttefiq qosunlari ancaq herbi hakimiyyeti temsil edecekler Lakin ingilis herbi komandanligi Bakida yerlesdiyi vaxtdan olkenin ictimai siyasi ve iqtisadi heyatinin butun sahelerine mudaxile etmeye baslamisdi Bele ki 1918 ci il noyabrin 29 dan Xezer donanmasinin butun ticaret gemileri de ingilis komandanliginin serencamina kecmisdi Ticaret donanmasini idare etmek ucun basda mayor Braun olmaqla Ingiltere Deniz Neqliyyati sirketi tesis olunmusdu Ingilisler serencamlarinda olan Baki ticaret limaninin maliyyelesdirilmesini Azerbaycan Hokumetinin ohdesine buraxmisdi Neft senayesini de nezaretde saxlamaga calisan ingilisler tezlikle Britaniya Neft Idaresini tesis etdiler 1918 ci ilin dekabrindan 1919 cu ilin avqustuna qeder ingilisler Bakidan 113 5 milyon manatliq 30 milyon puda qeder neft aparmisdilar Onlarin gosterisi ile Bakidan dasinan butun neft mehsullarina hec bir aksiz rusumlari qoyulmur ve butun yukler maneesiz buraxilirdi General U Tomson ingilis zabitlerini yoxlamagi Azerbaycan Cumhuriyyetinin demiryolu iscilerine qadagan etmisdi Mulki idarecilik sahelerine de mudaxile eden ingilisler pul esginaslarinin buraxilmasini oz nezaretine goturmus ehalinin erzaqla teminati sistemini yeniden qurmus neft hasilati ve demiryolu sahelerinde movcud emek munaqiselerini ozleri hell etmek ucun Emek Idaresi yaratmisdilar Ingilis komandanliginin emri ile Azerbaycan Herbi Nazirliyi silahli quvveleri ile birlikde Bakidan cixarilaraq Genceye kocurulmusdu Butun bunlarla yanasi general qubernator U Tomson Azerbaycandaki ictimai siyasi realliqlarla tanis olduqdan sonra 1918 ci il dekabrin 28 de beyanatla cixis etdi Feteli xan Xoyskinin sedrliyi ile koalisiyali Azerbaycan Hokumeti yaradildigi ucun beyan edirem ki Muttefiqleri Komandanligi Azerbaycan erazisinde yegane yerli qanuni hakimiyyet kimi bu hokumete tam destek verecekdir 1918 ci ilin dekabrinda ingilis general qubernatorunun emri ile Qarabag ve Zengezurun Azerbaycan Hokumetinin idaresine verildiyi elan olundu 1919 cu ilin evvellerinden baslayaraq Azerbaycan Hokumeti Baki ingilis general qubernatorlugunun legv edilmesi ugrunda mubarize aparirdi Bu meqsedle Azerbaycan Hokumetinin Paris sulh konfransindaki 1919 20 numayende heyetinin bascisi Elimerdan bey Topcubasova da tapsirilmisdi ki elde olan butun vasitelerle ingilis general qubernatorlugunun legvine calissin Azerbaycan Xarici Isler Nazirliyinin Topcubasova teleqraminda gosteriliridi Neyin hesabina olursa olsun Bakida ingilis general qubernatorlugunun legv edilmesine nail olmaq lazimdir Eks teqdirde idarecilik noqteyi nezerinden dozulmez hesab edilen ikihakimiyyetlilik alinir Sonra sizden bele bir xahisimiz var ki ingilis komandanliginin bizim maliyye islerine qarismamasina nail olasiniz Xarici Isler Nazirliyi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin suverenliyini pozan bu mesele ile bagli Avropa ve Amerika dovletlerine etiraz notasi gonderilmesini Avropa metbuatinda bunun Azerbaycanin daxili islerine mudaxile oldugu barede yazi verilmesini vacib sayirdi Diger terefden uzun muddet Azerbaycanda qaldiqlarina gore etiraz eden vetene qayitmaq isteyen ingilis esgerlerinin siralarinda intizamsizliq guclenirdi Artiq Azerbaycan Hokumetinin Azerbaycan xalqinin iradesini eks etdirdiyine emin olan muttefiq komandanliq 1919 cu il aprelin evvellerinde Azerbaycan silahli quvvelerinin azsayli kontingentinin Bakida yerlesdirilmesine raziliq verilmisdi Ingilis komandanligi Azerbaycani terk etmezden evvel herbi levazimati Konullu orduya Herbi Deniz Donanmasini ise hele 1919 cu ilin evvellerinde Denikine vermisdi Azerbaycan Hokumeti buna qarsi keskin etiraz notasi ile cixis etdi Ingilisler Bakini terk ederken seher limaninin idareciliyini herbi hisselerin radiostansiyalarini ordunun herbi sursatini ve herbi gemilerinin bir hissesini Azerbaycan Hokumetine qaytarmisdilar Belelikle 1918 ci il noyabrin 17 de Bakiya daxil olmus ingilis qosunlari 1919 cu ilin avqustunda Azerbaycani terk etdiler Azerbaycan paytaxtinda ingilis general qubernatorlugunun movcudlugu ne qeder acinacaqli olsa da o obyektiv olaraq olkede geden demokratik proseslerin inkisafinda dovlet hakimiyyeti tesisatlarin mohkemlendirilmesinde baslica ise Azerbaycanin musteqilliyinin ve erazi botuvluyunun Rusiya imperiyaperest quvvelerin hucumundan xilas olmasinda muveqqeti olsa da ehemiyyetli rol oynamisdir Hemcinin bax span Paris Sulh Konfransi Azerbaycan Xalq CumhuriyyetiXarici kecidler span BAKI INGILIS GENERAL QUBERNATORLUGUIstinadlar span Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Lider nesriyyat Baki 2004 seh 219 220 Kateqoriya Baki tarixi