Böyük İran və ya Antik İran (fars. ایران بزرگ - İran-e Bozorg və ya fars. ایرانزمین - Irānzamīn) — İranın mədəni təsirinə məruz qalan bölgələri özündə birləşdirən coğrafi ərazi. Adətən bu ərazi indiki İran platosu mərkəzdə olmaqla Qafqazı, Şərqi Anadolunu, Hind çayı boyunca olan torpaqları və Pakistanı əhatə edir. Bu termin Encyclopaedia Iranica tərəfindən də istifadə edilməkdədir.
Bu anlayış mədəni bir anlayışdır və irani xalqlarının yerləşdiyi sərhədləri təmsil edir. Bu anlayış heç bir siyasi vəziyyətlə bağlı deyil. Bu bölgü Tunc dövrü məskunlaşmasını göstərir, siyasi meydana gəlmələr isə bu mədəniyyətin süqutundan əsrlər sonra meydana gəlmişdir. III əsr kitabələrində Sasani İmperatorluğunun Böyük İran sərhədlərini tamamilə örtən siyasi bir quruluş olaraq bölgəni idarə etdiyi göstərilməkdədir. Bu vəziyyət yalnız mədəni məzmunla əlaqədar olaraq bir İranlı milləti meydana gətirmişdir.
"Böyük İran"ın xəritəsi
Tarixçilərin təsvirləri
Riçard Nelson Fray; Böyük İranın ərazisini Qafqaz Əfqanıstan, Pakistan və Orta Asiyanın bir qismi (Xorasan, Xarəzm) olaraq, mədəni sərhədlərinin isə Qərbi Çindən Sami dillərinin danışıldığı Qərbi Mesopotamiya, Aralıq dənizi və Egey sahillərinə qədər uzandığını söyləmişdir. Fraya görə İran, İrani dillərin danışıldığı və İranın çoxmədəniyyətliliyini saxlayan torpaqların hamısını əhatə etməkdədir.
J. P. Mallory və Douglas Q. Adams'a görə: Əhəmənilər imperiyası dövründə Böyük İranın qərb bölgələrində əsasən cənub qərb İran dilləri, şərq hissələrində isə Avesta ilə əlaqəsi olan şərq İran dilləri istifadə edilirdi.
Corc Lane: Monqol İmperatorluğunun dağılması ilə Elxanilər və Olcaytular Böyük İranın hökmdarı olmuşdur. Judith G. Kolbas'a görə: bu dövlətlərin rəhbərliyi M.S. 1304-1317 illəri arasında olmuşdur.
Farscada Böyük İran; Iranzamin (ایرانزمین) yəni "İran ölkəsi" mənasını verməkdədir. İslamdan əvvəlki dövrdə iranlılar iki əsas bölgəni idarə etməkdə idilər. Bunlardan biri İran digəri isə Aniran olaraq adlandırılırdı.
Rusiya İmperiyası ilə İran arasındakı müharibələrin nəticəsində imzalanan Türkmənçay müqaviləsi və Gülüstan müqaviləsi ilə Azərbaycan ərazisi iki dövlət arasında bölüşdürülmüş, İranın Orta Asiyadakı torpaqlarının bir qismi Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil olmuşdur. İranın qərb sərhədlərində isə 1823-cü ildə Abbas Mirzənin gözlənilməyən ölümü və İranın baş vəziri Mirzə AbolQasem Qa'im Maqam'ın öldürülməsi nəticəsində bir çox Orta Asiya xanları çara qarşı olan döyüşlərində İran şahının onları dəstəkləmə ümidlərini itirmişdi. Rus ordusu Aral sahilini 1849-cu ildə işğal etmiş, Daşkəndi 1864-cü ildə, Buxaranı 1867-ci ildə, Səmərqəndi1868-ci ildə, Xivə və Amudəryanı isə 1873-cü ildə işğal etmişdi.
Sazişlər
Qəsri Şirin müqaviləsi: Osmanlı İmperatorluğu ilə Səfəvi dövləti arasında edilmişdir. Bağdad Osmanlı himayəsinə verilmişdir.
Gülüstan müqaviləsi: Rusiya İmperiyası ilə Qacar Türk xanədanı arasında edilmişdir. İran Qafqazda torpaqlarının böyük hissəsini itirmişdir.
Türkmənçay müqaviləsi: Rusiya İmperiyası ilə Qacar Türk xanədanı arasında edilmişdir. Müqavilə ilə Azərbaycan türklərinin yaşadıqları bölgə iki ayrı dövlətə pay edilmişdir.
Paris Atlaşması (1857): Herat və Əfqanıstan Britaniya İmperatorluğuna verilmişdir.
Ahal müqaviləsi (1881): İran Mərv və Xarəzm bölgəsini Rus İmperatorluğuna vermişdir.
İstinadlar
Lange, Christian. "Justice, Punishment and the Medieval Muslim Imagination". Cambridge University Press. Lange: "I further restrict the scope of this study by focusing on the lands of Iraq and greater Persia (including Khwārazm, Transoxania, and Afghanistan)."
^ Gobineau, Joseph Arthur. . 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. O'Donoghue: "...all set in the greater Persia/Iran which includes Afghanistan".
^ Shiels, Stan (2004). Stan Shiels on centrifugal pumps: collected articles from "World Pumps" magazine. Elsevier. ss. 11–12, 18. ISBN 185617445X. Shiels: "During the Sassanid period the term Eranshahr was employed to denote the region also known as Greater Iran..." Also: "...the Abbasids, who with Persian assistance assumed the Prophet's mantle and transferred their capital to Baghdad three years later; thus, on a site close to historic Ctesiphon and even older Babylon, the caliphate was established within the bounds of Greater Persia.
J.M. Cook, "The Rise of the Achaemenids and Establishment of Their Empire" in Ilya Gershevitch, William Bayne Fisher, J. A. Boyle "Cambridge History of Iran", Vol 2. pg 250. Excerpt: "To the Greeks, Greater Iran ended at the Indus".
Judith G. Kolbas, "The Mongols in Iran", Excerpt from 399: "Uljaytu, Ruler of Greater Iran from 1304-1317 A.D."
Xarici keçidlər
A map of the Treaties affecting Greater Iran 2021-03-10 at the Wayback Machine
Article on Iranian.com
Persians in China
Pirooz in China
İrandakı Türklərin tarixi - Video
Interview: where "Iran e Bozrorg" is discussed 2007-10-25 at the Wayback Machine (2) 2007-09-28 at the Wayback Machine (3)[ölü keçid]
"Ethnic Identity in Iran" by Richard Nelson Frye, JSAI 26, 2002, see p. 82 [1]
Columbia College Today on "Iranian Cultural Continent"
böyük, iran, antik, iran, fars, ایران, بزرگ, iran, bozorg, fars, ایرانزمین, irānzamīn, iranın, mədəni, təsirinə, məruz, qalan, bölgələri, özündə, birləşdirən, coğrafi, ərazi, adətən, ərazi, indiki, iran, platosu, mərkəzdə, olmaqla, qafqazı, şərqi, anadolunu, h. Boyuk Iran ve ya Antik Iran fars ایران بزرگ Iran e Bozorg ve ya fars ایرانزمین Iranzamin Iranin medeni tesirine meruz qalan bolgeleri ozunde birlesdiren cografi erazi Adeten bu erazi indiki Iran platosu merkezde olmaqla Qafqazi Serqi Anadolunu Hind cayi boyunca olan torpaqlari ve Pakistani ehate edir 1 2 3 Bu termin Encyclopaedia Iranica terefinden de istifade edilmekdedir 4 Bu anlayis medeni bir anlayisdir ve irani xalqlarinin yerlesdiyi serhedleri temsil edir Bu anlayis hec bir siyasi veziyyetle bagli deyil Bu bolgu Tunc dovru meskunlasmasini gosterir siyasi meydana gelmeler ise bu medeniyyetin suqutundan esrler sonra meydana gelmisdir III esr kitabelerinde Sasani Imperatorlugunun Boyuk Iran serhedlerini tamamile orten siyasi bir qurulus olaraq bolgeni idare etdiyi gosterilmekdedir Bu veziyyet yalniz medeni mezmunla elaqedar olaraq bir Iranli milleti meydana getirmisdir Boyuk Iran in xeritesi Mundericat 1 Tarixcilerin tesvirleri 2 Tarixi 3 Sazisler 4 Istinadlar 5 Xarici kecidler 6 Hemcinin baxTarixcilerin tesvirleri RedakteRicard Nelson Fray Boyuk Iranin erazisini Qafqaz Efqanistan Pakistan ve Orta Asiyanin bir qismi Xorasan Xarezm olaraq medeni serhedlerinin ise Qerbi Cinden Sami dillerinin danisildigi Qerbi Mesopotamiya Araliq denizi ve Egey sahillerine qeder uzandigini soylemisdir Fraya gore Iran Irani dillerin danisildigi ve Iranin coxmedeniyyetliliyini saxlayan torpaqlarin hamisini ehate etmekdedir 5 Richard Foltz ise Boyuk Iran xalqlarini ehtiva eden bolgelerin Mesopotamiyadan Qafqazyaya Xarezm Maveraunnehr Baktriya ve Pamir daglari oldugu farslar madaylar parfiyalilar ve sogdlar da daxil olmaqla Islamdan evvel butun Zerdust bolgelerdir Boyuk Iran Yunanistan serhedinden Hind cayina qeder olan bolgeni ehate edir 6 J P Mallory ve Douglas Q Adams a gore Ehemeniler imperiyasi dovrunde Boyuk Iranin qerb bolgelerinde esasen cenub qerb Iran dilleri serq hisselerinde ise Avesta ile elaqesi olan serq Iran dilleri istifade edilirdi Corc Lane Monqol Imperatorlugunun dagilmasi ile Elxaniler ve Olcaytular Boyuk Iranin hokmdari olmusdur Judith G Kolbas a gore bu dovletlerin rehberliyi M S 1304 1317 illeri arasinda olmusdur 7 Teymuriler dovleti tarixcisi Mir Khwand Boyuk Irani Iranshahr Ferat cayindan AmuDerya arasinda olan bolge olaraq qeyd etmisdir Tarixi RedakteFarscada Boyuk Iran Iranzamin ایرانزمین yeni Iran olkesi menasini vermekdedir Islamdan evvelki dovrde iranlilar iki esas bolgeni idare etmekde idiler Bunlardan biri Iran digeri ise Aniran olaraq adlandirilirdi Rusiya Imperiyasi ile Iran arasindaki muharibelerin neticesinde imzalanan Turkmencay muqavilesi ve Gulustan muqavilesi ile Azerbaycan erazisi iki dovlet arasinda bolusdurulmus Iranin Orta Asiyadaki torpaqlarinin bir qismi Rusiya Imperiyasinin terkibine daxil olmusdur Iranin qerb serhedlerinde ise 1823 cu ilde Abbas Mirzenin gozlenilmeyen olumu ve Iranin bas veziri Mirze AbolQasem Qa im Maqam in oldurulmesi neticesinde bir cox Orta Asiya xanlari cara qarsi olan doyuslerinde Iran sahinin onlari destekleme umidlerini itirmisdi Rus ordusu Aral sahilini 1849 cu ilde isgal etmis Daskendi 1864 cu ilde Buxarani 1867 ci ilde Semerqendi1868 ci ilde Xive ve Amuderyani ise 1873 cu ilde isgal etmisdi Sazisler RedakteQesri Sirin muqavilesi Osmanli Imperatorlugu ile Sefevi dovleti arasinda edilmisdir Bagdad Osmanli himayesine verilmisdir Gulustan muqavilesi Rusiya Imperiyasi ile Qacar Turk xanedani arasinda edilmisdir Iran Qafqazda torpaqlarinin boyuk hissesini itirmisdir Turkmencay muqavilesi Rusiya Imperiyasi ile Qacar Turk xanedani arasinda edilmisdir Muqavile ile Azerbaycan turklerinin yasadiqlari bolge iki ayri dovlete pay edilmisdir Paris Atlasmasi 1857 Herat ve Efqanistan Britaniya Imperatorluguna verilmisdir Ahal muqavilesi 1881 Iran Merv ve Xarezm bolgesini Rus Imperatorluguna vermisdir Istinadlar Redakte Lange Christian Justice Punishment and the Medieval Muslim Imagination Cambridge University Press Lange I further restrict the scope of this study by focusing on the lands of Iraq and greater Persia including Khwarazm Transoxania and Afghanistan Gobineau Joseph Arthur Gobineau and Persia A Love Story 3 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi O Donoghue all set in the greater Persia Iran which includes Afghanistan Shiels Stan 2004 Stan Shiels on centrifugal pumps collected articles from World Pumps magazine Elsevier ss 11 12 18 ISBN 185617445X Shiels During the Sassanid period the term Eranshahr was employed to denote the region also known as Greater Iran Also the Abbasids who with Persian assistance assumed the Prophet s mantle and transferred their capital to Baghdad three years later thus on a site close to historic Ctesiphon and even older Babylon the caliphate was established within the bounds of Greater Persia Columbia College Today Greater Iran ISBN 1 56859 177 2 J M Cook The Rise of the Achaemenids and Establishment of Their Empire in Ilya Gershevitch William Bayne Fisher J A Boyle Cambridge History of Iran Vol 2 pg 250 Excerpt To the Greeks Greater Iran ended at the Indus Judith G Kolbas The Mongols in Iran Excerpt from 399 Uljaytu Ruler of Greater Iran from 1304 1317 A D Xarici kecidler RedakteA map of the Treaties affecting Greater Iran Arxivlesdirilib 2021 03 10 at the Wayback Machine Article on Iranian com Persians in China Pirooz in China Irandaki Turklerin tarixi Video Interview where Iran e Bozrorg is discussed Arxivlesdirilib 2007 10 25 at the Wayback Machine 2 Arxivlesdirilib 2007 09 28 at the Wayback Machine 3 olu kecid Ethnic Identity in Iran by Richard Nelson Frye JSAI 26 2002 see p 82 1 Columbia College Today on Iranian Cultural Continent Hemcinin bax RedaktePan IranizmMenbe https az wikipedia org w index php title Boyuk Iran amp oldid 5942838, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
