Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Teskoko gölü (isp. Lago de Texcoco) — Qədimdə Meksikanın mərkəzində, hazırki Mexiko şəhərinin yerləşdiyi ərazidə olan duzlu göl.
| Teskoko gölü | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 2.236 m |
| Sahəsi |
|
| Yerləşməsi | |
| HGYO | |
| Ölkə | |
  Teskoko gölü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bu göl, Meksika vadisinin əsas su hövzəsi kimi mühüm ekoloji və tarixi rol oynayıb və Asteklərin paytaxtı Tenoçtitlan şəhərinin yerləşdiyi yer olub.
Tarixi
Teskoko gölü Astek sivilizasiyasının yaranması və inkişafı üçün strateji bir ərazi olub. Asteklər bu gölün sahillərində yaşayır və onun resurslarından istifadə edirdilər. Gölün üzərində Astek imperiyasının paytaxtı Tenoçtitlan şəhəri salınmış və bu şəhər, suyun üzərində inşa olunması ilə mühəndislik möcüzəsi hesab olunub. Bu şəhər şəbəkə kimi birləşdirilmiş körpülər, kanallar və süni adalardan ibarət idi ki, bu da şəhərə müdafiə və su nəqliyyatı üçün mühüm üstünlüklər verirdi.
1519-cu ildə Ernan Kortesin rəhbərliyi altında ispan konkistadorları Tenoçtitlanı fəth etdikdən sonra, şəhər dağıdıldı və gölün qurudulmasına başlandı. İspanlar qurutma işləri apararaq bölgənin su balansını dəyişdirdilər. Qurudulma, gələcəkdə şəhərin infrastrukturunu qurmaq üçün daha əlverişli şərait yaratmaq məqsədi daşıyırdı. Ancaq bu proses ekosistemi əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirdi.
Teskoko gölünün qurudulması nəticəsində ciddi ekoloji problemlər meydana gəldi. Bunlara torpağın çökməsi, yeraltı suların azalması və toz fırtınaları daxildir. Mexiko şəhəri hər il təxminən 10-15 sm torpaq çökməsi ilə üzləşir. Bu, qurudulmuş göl yatağının təbii balansının pozulması və su ehtiyatlarının tükənməsi ilə əlaqədardır. Torpağın çökməsi şəhər infrastrukturuna zərər vurur, davamlı təmir və qoruma işləri tələb edir. Hazırda, qurudulmuş göl yatağı ətrafında bataqlıq torpaqların bərpası və ekoloji zərərin azaldılması istiqamətində layihələr həyata keçirilir.
Teskoko Parkı layihəsi
Meksika hökuməti Teskoko gölünün bəzi ərazilərini yaşıl zonaya çevirmək və ekosistemi bərpa etmək üçün Teskoko Parkı layihəsini həyata keçirir. Bu layihə, ekoloji mühitin yaxşılaşdırılması və şəhər sakinləri üçün yeni rekreasiya məkanları yaratmaq məqsədi daşıyır. Gölün bərpası ilə əlaqədar tədbirlər, həmçinin şəhərin çökməsinin qarşısını almaq məqsədilə suyun daha səmərəli idarə olunmasına yönəldilib.
İstinadlar
- "Lago de Texcoco". Ramsar Sites Information Service. 14 April 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 November 2022.
- Jones, Benji. "The animal that's everywhere and nowhere". Vox (ingilis). 2022-01-25. 2023-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-12.
- Berres, Thomas E. "Climatic change and lacustrine resources at the period of initial Aztec development". Ancient Mesoamerica. 11 (11). January 2000: 27–38. doi:10.1017/S0956536100111101. JSTOR 26308028.
- Birkle, Peter. "The water balance for the Basin of the Valley of Mexico and implications for future water consumption". Hydrogeology Journal. 6 (4). December 1998: 500–517. Bibcode:1998HydJ....6..500B. doi:10.1007/s100400050171. İstifadə tarixi: 2016-10-03.
Ədəbiyyat
- Agostini, Claudia. Monuments of Progress: Modernization and Public Health in Mexico City, 1876–1910. Latin American and Caribbean series, no. 4. Calgary and Boulder: en:University of Calgary Press and en:University Press of Colorado. 2003. ISBN . ISSN 1498-2366. OCLC 51495264.
- Aréchiga Córdoba, Ernesto. "El desagüe del Valle de México, siglos XVI–XXI: Una historia paradójica" (PDF). en:Arqueología Mexicana (ispan). 12 (68). July–August 2004: 60–65. ISSN 0188-8218. OCLC 29789840. 2008-05-15 tarixində orijinalından (en:PDF online reproduction) arxivləşdirilib.
- Arroyo-Cabrales, Joaquín; Elaine Johnston; Luis Morett A. Mammoth bone technology at Tocuila in the Basin of Mexico // G. Cavarretta; P. Gioia; M. Mussi; M.R. Palombo (redaktorlar ). La Terra degli Elefanti: atti del 1o Congresso Internazionale = The World of Elephants: proceedings of the 1st International Congress. 1st International Congress "the World of Elephants", Rome, 16–20 October 2001. Rome: en:Consiglio Nazionale delle Ricerche. 2001. 419–423. ISBN . OCLC 50419738. 6 June 2008 tarixində orijinalından (en:PDF online reproduction) arxivləşdirilib.
- Berdan, Frances F.; Blanton, Richard E.; Boone, Elizabeth Hill; Hodge, Mary G.; Smith, Michael E.; Umberger, Emily. Aztec Imperial Strategies. Washington, DC: en:Dumbarton Oaks Research Library and Collection. 1996. ISBN . OCLC 27035231.
- Bradbury, John P. "Paleolimnology of Lake Texcoco, Mexico. Evidence from Diatoms". Limnology and Oceanography. 16 (2). March 1971: 180–200. Bibcode:1971LimOc..16..180B. doi:10.4319/lo.1971.16.2.0180. ISSN 0024-3590. OCLC 1715910.
- Díaz del Castillo, Bernal. The Conquest of New Spain. Penguin Classics. en:J. M. Cohen (trans.) (6th printing (1973)). Harmondsworth, England: en:Penguin Books. 1963 [1632]. ISBN . OCLC 162351797.
- Joint Academies Committee on the Mexico City Water Supply. Mexico City's Water Supply: Improving the Outlook for Sustainability (published online). with the participation of the Water Science and Technology Board, Commission on Geosciences, Environment, and Resources, [:en:[United States National Research Council. Washington, DC: en:National Academies Press. 1995. doi:10.17226/4937. ISBN . OCLC 42330470. 2014-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-07-27. (ing.) (isp.)
- Niederberger, Christine. "Early Sedentary Economy in the Basin of Mexico". Science. 203 (4376). 1979-01-12: 131–142. Bibcode:1979Sci...203..131N. doi:10.1126/science.203.4376.131. ISSN 0036-8075. OCLC 1644869. PMID 17834702.
- Rojas Rabiela, Teresa. "Las cuencas lacustres del Altiplano Central" (PDF). en:Arqueología Mexicana (ispan). 12 (68). July–August 2004: 20–27. ISSN 0188-8218. OCLC 29789840. 2008-05-11 tarixində orijinalından (en:PDF online reproduction) arxivləşdirilib.
- Siebe, Claus; Peter Schaaf; Jaime Urrutia-Fucugauchi. "Mammoth bones embedded in a late Pleistocene lahar from Popocatépetl volcano, near Tocuila, central México". Geological Society of America Bulletin. 111 (10). October 1999: 1550–1562. Bibcode:1999GSAB..111.1550S. doi:10.1130/0016-7606(1999)111<1550:MBEIAL>2.3.CO;2. ISSN 0016-7606. OCLC 94209925.
Xarici keçidlər
- Agua y Subordinación en la Cuenca del Río Lerma (isp.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Teskoko golu isp Lago de Texcoco Qedimde Meksikanin merkezinde hazirki Mexiko seherinin yerlesdiyi erazide olan duzlu gol Teskoko goluUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 2 236 mSahesi 2 000 km Yerlesmesi19 30 00 sm e 98 59 24 q u H G Y OOlke MeksikaTeskoko golu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bu gol Meksika vadisinin esas su hovzesi kimi muhum ekoloji ve tarixi rol oynayib ve Asteklerin paytaxti Tenoctitlan seherinin yerlesdiyi yer olub TarixiTeskoko golu Astek sivilizasiyasinin yaranmasi ve inkisafi ucun strateji bir erazi olub Astekler bu golun sahillerinde yasayir ve onun resurslarindan istifade edirdiler Golun uzerinde Astek imperiyasinin paytaxti Tenoctitlan seheri salinmis ve bu seher suyun uzerinde insa olunmasi ile muhendislik mocuzesi hesab olunub Bu seher sebeke kimi birlesdirilmis korpuler kanallar ve suni adalardan ibaret idi ki bu da sehere mudafie ve su neqliyyati ucun muhum ustunlukler verirdi 1519 cu ilde Ernan Kortesin rehberliyi altinda ispan konkistadorlari Tenoctitlani feth etdikden sonra seher dagidildi ve golun qurudulmasina baslandi Ispanlar qurutma isleri apararaq bolgenin su balansini deyisdirdiler Qurudulma gelecekde seherin infrastrukturunu qurmaq ucun daha elverisli serait yaratmaq meqsedi dasiyirdi Ancaq bu proses ekosistemi ehemiyyetli derecede deyisdirdi Teskoko golunun qurudulmasi neticesinde ciddi ekoloji problemler meydana geldi Bunlara torpagin cokmesi yeralti sularin azalmasi ve toz firtinalari daxildir Mexiko seheri her il texminen 10 15 sm torpaq cokmesi ile uzlesir Bu qurudulmus gol yataginin tebii balansinin pozulmasi ve su ehtiyatlarinin tukenmesi ile elaqedardir Torpagin cokmesi seher infrastrukturuna zerer vurur davamli temir ve qoruma isleri teleb edir Hazirda qurudulmus gol yatagi etrafinda bataqliq torpaqlarin berpasi ve ekoloji zererin azaldilmasi istiqametinde layiheler heyata kecirilir Teskoko Parki layihesiMeksika hokumeti Teskoko golunun bezi erazilerini yasil zonaya cevirmek ve ekosistemi berpa etmek ucun Teskoko Parki layihesini heyata kecirir Bu layihe ekoloji muhitin yaxsilasdirilmasi ve seher sakinleri ucun yeni rekreasiya mekanlari yaratmaq meqsedi dasiyir Golun berpasi ile elaqedar tedbirler hemcinin seherin cokmesinin qarsisini almaq meqsedile suyun daha semereli idare olunmasina yoneldilib Istinadlar Lago de Texcoco Ramsar Sites Information Service 14 April 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 November 2022 Jones Benji The animal that s everywhere and nowhere Vox ingilis 2022 01 25 2023 12 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 12 12 Berres Thomas E Climatic change and lacustrine resources at the period of initial Aztec development Ancient Mesoamerica 11 11 January 2000 27 38 doi 10 1017 S0956536100111101 JSTOR 26308028 Birkle Peter The water balance for the Basin of the Valley of Mexico and implications for future water consumption Hydrogeology Journal 6 4 December 1998 500 517 Bibcode 1998HydJ 6 500B doi 10 1007 s100400050171 Istifade tarixi 2016 10 03 EdebiyyatAgostini Claudia Monuments of Progress Modernization and Public Health in Mexico City 1876 1910 Latin American and Caribbean series no 4 Calgary and Boulder en University of Calgary Press and en University Press of Colorado 2003 ISBN 978 1 55238 094 9 ISSN 1498 2366 OCLC 51495264 Arechiga Cordoba Ernesto El desague del Valle de Mexico siglos XVI XXI Una historia paradojica PDF en Arqueologia Mexicana ispan 12 68 July August 2004 60 65 ISSN 0188 8218 OCLC 29789840 2008 05 15 tarixinde orijinalindan en PDF online reproduction arxivlesdirilib Arroyo Cabrales Joaquin Elaine Johnston Luis Morett A Mammoth bone technology at Tocuila in the Basin of Mexico G Cavarretta P Gioia M Mussi M R Palombo redaktorlar La Terra degli Elefanti atti del 1o Congresso Internazionale The World of Elephants proceedings of the 1st International Congress 1st International Congress the World of Elephants Rome 16 20 October 2001 Rome en Consiglio Nazionale delle Ricerche 2001 419 423 ISBN 88 8080 025 6 OCLC 50419738 6 June 2008 tarixinde orijinalindan en PDF online reproduction arxivlesdirilib Berdan Frances F Blanton Richard E Boone Elizabeth Hill Hodge Mary G Smith Michael E Umberger Emily Aztec Imperial Strategies Washington DC en Dumbarton Oaks Research Library and Collection 1996 ISBN 978 0 88402 211 4 OCLC 27035231 Bradbury John P Paleolimnology of Lake Texcoco Mexico Evidence from Diatoms Limnology and Oceanography 16 2 March 1971 180 200 Bibcode 1971LimOc 16 180B doi 10 4319 lo 1971 16 2 0180 ISSN 0024 3590 OCLC 1715910 Diaz del Castillo Bernal The Conquest of New Spain Penguin Classics en J M Cohen trans 6th printing 1973 Harmondsworth England en Penguin Books 1963 1632 ISBN 978 0 14 044123 9 OCLC 162351797 Joint Academies Committee on the Mexico City Water Supply Mexico City s Water Supply Improving the Outlook for Sustainability published online with the participation of the Water Science and Technology Board Commission on Geosciences Environment and Resources en United States National Research Council Washington DC en National Academies Press 1995 doi 10 17226 4937 ISBN 978 0 585 03773 8 OCLC 42330470 2014 07 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 07 27 ing isp Niederberger Christine Early Sedentary Economy in the Basin of Mexico Science 203 4376 1979 01 12 131 142 Bibcode 1979Sci 203 131N doi 10 1126 science 203 4376 131 ISSN 0036 8075 OCLC 1644869 PMID 17834702 Rojas Rabiela Teresa Las cuencas lacustres del Altiplano Central PDF en Arqueologia Mexicana ispan 12 68 July August 2004 20 27 ISSN 0188 8218 OCLC 29789840 2008 05 11 tarixinde orijinalindan en PDF online reproduction arxivlesdirilib Siebe Claus Peter Schaaf Jaime Urrutia Fucugauchi Mammoth bones embedded in a late Pleistocene lahar from Popocatepetl volcano near Tocuila central Mexico Geological Society of America Bulletin 111 10 October 1999 1550 1562 Bibcode 1999GSAB 111 1550S doi 10 1130 0016 7606 1999 111 lt 1550 MBEIAL gt 2 3 CO 2 ISSN 0016 7606 OCLC 94209925 Xarici kecidlerAgua y Subordinacion en la Cuenca del Rio Lerma isp