Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Azərbaycanda Böyük ipək yolu irsi — tarixən Azərbaycanın Böyük ipək yolu ticarəti ilə əlaqəsi, bununla bağlı olaraq inkişaf edən tarixi və mədəni irs.
Tarixi inkişaf
Çini Avropa ilə birləşdirən İpək yolu müasir Azərbaycanın ərazisindən keçmişdir. Bu yol mədəniyyətlərarası mübadilədə vacib rol oynayırdı. Naxçıvan-Təbriz yolu və Ərdəbil marşrutu müasir Azərbaycan ərazisini Böyük İpək Yolu ilə birləşdirirdi. Xəzər regionları İpək Yolu üzərindəki Qafqaz marşrutları boyunca ticarət, iqtisadiyyat və mədəniyyət əlaqələrinin yaranması və intensiv inkişafı üçün xüsusi əhəmiyyətə malik idi. Azərbaycanda istehsal edilən xalçalar Böyük İpək Yolu boyunca yerləşən bazarlara, xüsusilə Çinə ixrac edilirdi. VII əsr Çin səyyahı Syuançzan qeyd edirdi ki, Azərbaycan ərazisi xalçaçılığın vacib mərkəzidir. Azərbaycandakı erkən orta əsrlərə aid, arxeoloji qazıntılar ərzində tapılmış Suriya şüşə qabları Azərbaycan ərazisinin İpək Yolunun qərb hissəsi ilə də əlaqəli olduğunu göstərir.
V əsrdən Albaniyanın paytaxtı olan Bərdə İpək Yolunun qollarından birinin üzərində böyük ticarət mərkəzi, 10-cu əsrə qədər isə ən böyük sənətkarlıq mərkəzlərindən biri idi.
Şəki şəhərinin memarlığı tarixən bu şəhər Böyük İpək Yolunun bir hissəsi olanda və Dağıstanı Cənubi Qafqaz vasitəsilə şimal yolları ilə birləşdirəndə formalaşıb. Şəki Xan Sarayı ilə birlikdə şəhərin mərkəzi İpək Yolu boyunca mühüm ticarət mərkəzi olaraq, unikal memarlığı və tarixinə görə 2019-cu ildə YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib.
Musiqi
Firəngiz Əlizadə violonçel ifaçısı Yo-Yo Ma tərəfindən qitələrarası İpək Yolu Layihəsində iştirak etmək üçün dəvət edilən bəstəkarlar arasında əsas yeri tutmuşdur. Onun dörd əsəri İpək Yolu Ansamblının dünya üzrə qastrol səfərlərindəki repertuarının əsas dayaq nöqtələrinə çevrilib.
Elm
Türkiyə, Azərbaycan və Yaponiya alimlərinin iştirakı ilə keçirilən İpək Yolu Forumu 1996–1998-ci illərdə Monqolustanda aparılmış yapon tarixi araşdırmalarının nəticələrini təqdim etmişdir. Azərbaycan İpək Yolu Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Kamil Vəli Nərimanoğlu İpək Yolu Mədəniyyət Atlasının tamamlandığını və Yaponiyanın köməyi ilə bölgədəki mədəniyyət abidələrinin bərpasına hazırlıq işlərinin aparıldığını bildirmişdir.
2008-ci ildə "Strabon yolu Böyük İpək Yolunun bir hissəsi kimi" mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans keçirilmişdir.
Müasir dövrdə rolu
Köhnə İpək yolunun əsas magistralları olan Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistanda neft və qaz kəşf edilmişdir. Bu bölgələrin "Neft Yolları" kimi tanınıb, keçmişdəki kimi əhəmiyyətli olması mümkündür.
İrs qeydiyyatı
Dünya irsi müvəqqəti siyahısı
| Adı | Şəkil | Yer | Tarix | UNESCO meyarı | Təsvir |
|---|---|---|---|---|---|
| Şuşa tarixi şəhəri |  | Şuşa rayonu | 2001 | i, iv, v, vi (mədəni) | Suşa XVIII əsrdə Cənubi Qafqazda yaranmış bir neçə müstəqil xanlıqdan biri olan Qarabağ xanlığının paytaxtı olmuşdur. Şəhər Böyük ipək yolu üzərində mühüm dayanacaq idi. |
| Ordubad tarixi şəhəri |  | Naxçıvan MR | 2001 | i, iv, v (mədəni) | Ordubad Zəngəzur dağ silsiləsi ərazisində yerləşir. Şəhər Böyük ipək yolunun mühüm dayanacağı idi. İlk şəhər Qala XV əsrdə Ordubadçayın sahilində salınmışdır. XVII–XVIII əsrlərdə ticarət fəaliyyəti çayın o biri tərəfinə doğru baş vermişdir. |
| Xudafərin körpüləri və əlaqəli obyektlər |  | Cəbrayıl rayonu | 2021 | ii, iv (mədəni) | Bu iki körpü Araz çayından keçir. Onbeşaşırımlı körpü (şəkildə) XI–XII əsrlərə aiddir və çox güman ki, əvvəlki bünövrələr üzərində inşa edilmişdir. Bir neçə dəfə dağıdılıb və yenidən tikilib. Onbiraşırımlı körpü XIII əsrdə tikilmişdir. Tarixən bu iki körpü Böyük ipək yolu karvanları tərəfindən istifadə edilib və müxtəlif dövrlərdə imperiyaları birləşdirib. |
UNESCO Qeyri-Maddi Mədəni İrsi
| № | Ad (il) | İllüstrasiya | Haqqında | Qeydiyyat | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| UNESCO | ICESCO | Milli | ||||
| 6 | Kəlağayının düzəldilməsi və geyinməsi ənənəvi incəsənəti və onun simvolizmi (2014) |  | Kəlağayı Azərbaycanda qadınlara məxsus, ipək sapdan toxunmuş dördkünc formalı baş örtüyüdür. Kökü Böyük İpək Yolu boyunca mövcud olan ənənələrə gedib çıxan kəlağayı hazırlama sənəti Şəki şəhərində və Basqalda inkişaf etdirilir. | 00669 |  | SD0302000001 |
| 17 | Baramaçılıq və toxuculuq üçün ənənəvi ipək istehsalı (2022) |  | Azərbaycanda ipək sənayesi qədim zamanlardan mövcud olmuşdur. Şirvan Azərbaycanda ən vacib ipək istehsalı mərkəzi idi. Şamaxı, Basqal, Gəncə, Şəki və Şuşa əhalisi ipəkçiliklə məşğul olmuşdur. Böyük İpək Yolu ənənələrində dərin kök salan bu sənət mədəni kimliyin və çoxəsrlik ənənələrin ifadəsidir. | 01890 | DA0104000012 SD0700000001 | |
İstinadlar
- Alakbarli, 2013. səh. 1
- Mustafayev, 2020. səh. 92
- Mustafayev, 2020. səh. 96
- Mustafayev, 2020. səh. 100
- "CNN stops at Shaki City on the main Silk Road". teas.eu. 13 noyabr 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 noyabr 2014.
- "Historic Centre of Sheki with the Khan's Palace". UNESCO World Heritage List. UNESCO. İstifadə tarixi: 14 mart 2021.
- Akhundova, N., & Huseynova, A. (2009). Arts: Composers: Caucasus. In S. Joseph (ed.), Encyclopedia of Women & Islamic Cultures Online. Brill.
- Esenbel, 2017. səh. 16
- Mustafayev, 2020. səh. 41
- Rossabi, 2015. səh. 645-646
- "Susha historical and architectural reserve". UNESCO World Heritage Centre. 22 sentyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 mart 2021.
- "Ordubad historical and architectural reserve". UNESCO World Heritage Centre. 2 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 mart 2021.
- "Khudafarin Bridges and related sites". UNESCO World Heritage Centre. 29 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2023.
- CLOTHING xxi. Turkic and Kurdish clothing of Azerbaijan — статья из Encyclopædia Iranica. P. A. Andrews And M. Andrews
- Traditional art and symbolism of Kelaghayi, making and wearing women’s silk headscarves Arxivləşdirilib 2015-11-05 at the Wayback Machine // Официальный сайт ЮНЕСКО.
- "Samples of Azerbaijan's intangible cultural heritage included in Islamic World's Heritage List" (ingilis). report.az. 20 dekabr 2023. 23 dekabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 dekabr 2023.
- "Sheki: Azerbaijan's Silk Road city of caravans and khans". CNN Travel (ingilis). 31 iyul 2018. 9 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 sentyabr 2018.
- "Silk roads: Azerbaijan". unesco.org. 27 mart 2019 tarixində arxivləşdirilib.
- "Azerbaijan in the Silk Road Economic Belt: A Chinese Perspective". www.ciis.org.cn. 24 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 sentyabr 2018.
Ədəbiyyat
- Alakbarli, Farid. (2013). THE ROLE OF SILK ROAD IN FORMATION OF MULTICULTURAL ENVIRONMENT IN THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN.
- Rossabi, M. (27 Jan. 2015). From Yuan to Modern China and Mongolia. Leiden, The Netherlands: Brill.
- Esenbel, S. (Eds.). (23 Oct. 2017). Japan on the Silk Road. Leiden, The Netherlands: Brill.
- Azerbaijan on the Silk Road. (Edited by S. Mustafayev). Baku: "Tahsil" Publishing House, 2020 – 344 p.
Əlavə ədəbiyyat
- Demirel, Ş. (2023). Tarihi İpek Yolu: Hindistan ve Azerbaycan Arasındaki Kültürel ve Ticari İletişim (Orijinal: Saadat Karimi, Historical Silk Road — Intercultural and Trade Communication Between India and Azerbaijan. The XIII International Scientific Symposium, (s.229–234). Retrieved from, https://urn.kb.se/resolve?urn=urn:nbn:se:hb:diva-28750). Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinin 100. Yılı Özel Sayısı, 10 (2), 728–737
- Guliyev F. Presidential Discourses on Regionalism in Azerbaijan: Turkic Solidarity and the Silk Road. Nationalities Papers. Published online 2024:1–21. doi:10.1017/nps.2024.42
- Seyidbeyli, Meryem. (2021) Azerbaijan on the Great Silk Road between China and Europe (Historical Survey). Global Journals.
Xarici keçidlər
- "Azerbaijan" (ingilis). unesco.org. İstifadə tarixi: 10 oktyabr 2025.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycanda Boyuk ipek yolu irsi tarixen Azerbaycanin Boyuk ipek yolu ticareti ile elaqesi bununla bagli olaraq inkisaf eden tarixi ve medeni irs Tarixi inkisafMin imperatoru Syuandenin adi yazilmis bosqab Cini Avropa ile birlesdiren Ipek yolu muasir Azerbaycanin erazisinden kecmisdir Bu yol medeniyyetlerarasi mubadilede vacib rol oynayirdi Naxcivan Tebriz yolu ve Erdebil marsrutu muasir Azerbaycan erazisini Boyuk Ipek Yolu ile birlesdirirdi Xezer regionlari Ipek Yolu uzerindeki Qafqaz marsrutlari boyunca ticaret iqtisadiyyat ve medeniyyet elaqelerinin yaranmasi ve intensiv inkisafi ucun xususi ehemiyyete malik idi Azerbaycanda istehsal edilen xalcalar Boyuk Ipek Yolu boyunca yerlesen bazarlara xususile Cine ixrac edilirdi VII esr Cin seyyahi Syuanczan qeyd edirdi ki Azerbaycan erazisi xalcaciligin vacib merkezidir Azerbaycandaki erken orta esrlere aid arxeoloji qazintilar erzinde tapilmis Suriya suse qablari Azerbaycan erazisinin Ipek Yolunun qerb hissesi ile de elaqeli oldugunu gosterir V esrden Albaniyanin paytaxti olan Berde Ipek Yolunun qollarindan birinin uzerinde boyuk ticaret merkezi 10 cu esre qeder ise en boyuk senetkarliq merkezlerinden biri idi Seki seherinin memarligi tarixen bu seher Boyuk Ipek Yolunun bir hissesi olanda ve Dagistani Cenubi Qafqaz vasitesile simal yollari ile birlesdirende formalasib Seki Xan Sarayi ile birlikde seherin merkezi Ipek Yolu boyunca muhum ticaret merkezi olaraq unikal memarligi ve tarixine gore 2019 cu ilde YUNESKO nun Umumdunya Irs Siyahisina daxil edilib MusiqiFirengiz Elizade violoncel ifacisi Yo Yo Ma terefinden qitelerarasi Ipek Yolu Layihesinde istirak etmek ucun devet edilen bestekarlar arasinda esas yeri tutmusdur Onun dord eseri Ipek Yolu Ansamblinin dunya uzre qastrol seferlerindeki repertuarinin esas dayaq noqtelerine cevrilib ElmTurkiye Azerbaycan ve Yaponiya alimlerinin istiraki ile kecirilen Ipek Yolu Forumu 1996 1998 ci illerde Monqolustanda aparilmis yapon tarixi arasdirmalarinin neticelerini teqdim etmisdir Azerbaycan Ipek Yolu Arasdirmalar Merkezinin direktoru Kamil Veli Nerimanoglu Ipek Yolu Medeniyyet Atlasinin tamamlandigini ve Yaponiyanin komeyi ile bolgedeki medeniyyet abidelerinin berpasina hazirliq islerinin aparildigini bildirmisdir 2008 ci ilde Strabon yolu Boyuk Ipek Yolunun bir hissesi kimi movzusunda beynelxalq elmi konfrans kecirilmisdir Muasir dovrde roluKohne Ipek yolunun esas magistrallari olan Azerbaycan Qazaxistan ve Turkmenistanda neft ve qaz kesf edilmisdir Bu bolgelerin Neft Yollari kimi taninib kecmisdeki kimi ehemiyyetli olmasi mumkundur Irs qeydiyyatiDunya irsi muveqqeti siyahisi Adi Sekil Yer Tarix UNESCO meyari TesvirSusa tarixi seheri Susa rayonu 2001 i iv v vi medeni Susa XVIII esrde Cenubi Qafqazda yaranmis bir nece musteqil xanliqdan biri olan Qarabag xanliginin paytaxti olmusdur Seher Boyuk ipek yolu uzerinde muhum dayanacaq idi Ordubad tarixi seheri Naxcivan MR 2001 i iv v medeni Ordubad Zengezur dag silsilesi erazisinde yerlesir Seher Boyuk ipek yolunun muhum dayanacagi idi Ilk seher Qala XV esrde Ordubadcayin sahilinde salinmisdir XVII XVIII esrlerde ticaret fealiyyeti cayin o biri terefine dogru bas vermisdir Xudaferin korpuleri ve elaqeli obyektler Cebrayil rayonu 2021 ii iv medeni Bu iki korpu Araz cayindan kecir Onbesasirimli korpu sekilde XI XII esrlere aiddir ve cox guman ki evvelki bunovreler uzerinde insa edilmisdir Bir nece defe dagidilib ve yeniden tikilib Onbirasirimli korpu XIII esrde tikilmisdir Tarixen bu iki korpu Boyuk ipek yolu karvanlari terefinden istifade edilib ve muxtelif dovrlerde imperiyalari birlesdirib UNESCO Qeyri Maddi Medeni Irsi Ad il Illustrasiya Haqqinda QeydiyyatUNESCO ICESCO Milli6 Kelagayinin duzeldilmesi ve geyinmesi enenevi inceseneti ve onun simvolizmi 2014 Kelagayi Azerbaycanda qadinlara mexsus ipek sapdan toxunmus dordkunc formali bas ortuyudur Koku Boyuk Ipek Yolu boyunca movcud olan enenelere gedib cixan kelagayi hazirlama seneti Seki seherinde ve Basqalda inkisaf etdirilir 00669 Y SD030200000117 Baramaciliq ve toxuculuq ucun enenevi ipek istehsali 2022 Azerbaycanda ipek senayesi qedim zamanlardan movcud olmusdur Sirvan Azerbaycanda en vacib ipek istehsali merkezi idi Samaxi Basqal Gence Seki ve Susa ehalisi ipekcilikle mesgul olmusdur Boyuk Ipek Yolu enenelerinde derin kok salan bu senet medeni kimliyin ve coxesrlik enenelerin ifadesidir 01890 DA0104000012 SD0700000001IstinadlarAlakbarli 2013 seh 1 Mustafayev 2020 seh 92 Mustafayev 2020 seh 96 Mustafayev 2020 seh 100 CNN stops at Shaki City on the main Silk Road teas eu 13 noyabr 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 noyabr 2014 Historic Centre of Sheki with the Khan s Palace UNESCO World Heritage List UNESCO Istifade tarixi 14 mart 2021 Akhundova N amp Huseynova A 2009 Arts Composers Caucasus In S Joseph ed Encyclopedia of Women amp Islamic Cultures Online Brill Esenbel 2017 seh 16 Mustafayev 2020 seh 41 Rossabi 2015 seh 645 646 Susha historical and architectural reserve UNESCO World Heritage Centre 22 sentyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 mart 2021 Ordubad historical and architectural reserve UNESCO World Heritage Centre 2 yanvar 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 mart 2021 Khudafarin Bridges and related sites UNESCO World Heritage Centre 29 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 sentyabr 2023 CLOTHING xxi Turkic and Kurdish clothing of Azerbaijan statya iz Encyclopaedia Iranica P A Andrews And M Andrews Traditional art and symbolism of Kelaghayi making and wearing women s silk headscarves Arxivlesdirilib 2015 11 05 at the Wayback Machine Oficialnyj sajt YuNESKO Samples of Azerbaijan s intangible cultural heritage included in Islamic World s Heritage List ingilis report az 20 dekabr 2023 23 dekabr 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 dekabr 2023 Sheki Azerbaijan s Silk Road city of caravans and khans CNN Travel ingilis 31 iyul 2018 9 iyul 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 sentyabr 2018 Silk roads Azerbaijan unesco org 27 mart 2019 tarixinde arxivlesdirilib Azerbaijan in the Silk Road Economic Belt A Chinese Perspective www ciis org cn 24 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 sentyabr 2018 EdebiyyatAlakbarli Farid 2013 THE ROLE OF SILK ROAD IN FORMATION OF MULTICULTURAL ENVIRONMENT IN THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN Rossabi M 27 Jan 2015 From Yuan to Modern China and Mongolia Leiden The Netherlands Brill Esenbel S Eds 23 Oct 2017 Japan on the Silk Road Leiden The Netherlands Brill Azerbaijan on the Silk Road Edited by S Mustafayev Baku Tahsil Publishing House 2020 344 p Elave edebiyyatDemirel S 2023 Tarihi Ipek Yolu Hindistan ve Azerbaycan Arasindaki Kulturel ve Ticari Iletisim Orijinal Saadat Karimi Historical Silk Road Intercultural and Trade Communication Between India and Azerbaijan The XIII International Scientific Symposium s 229 234 Retrieved from https urn kb se resolve urn urn nbn se hb diva 28750 Turkiye Azerbaycan Iliskilerinin 100 Yili Ozel Sayisi 10 2 728 737 Guliyev F Presidential Discourses on Regionalism in Azerbaijan Turkic Solidarity and the Silk Road Nationalities Papers Published online 2024 1 21 doi 10 1017 nps 2024 42 Seyidbeyli Meryem 2021 Azerbaijan on the Great Silk Road between China and Europe Historical Survey Global Journals Xarici kecidler Azerbaijan ingilis unesco org Istifade tarixi 10 oktyabr 2025