1918-ci ilinmay ayındaŞərqin ilk demokratik respublikasının - Azərbaycan Cümhuriyyətinin qarşıya qoyduğu əsas vəzifələrdən biri də iqtisadi müstəqilliyin təmin olunması və müstəqil maliyyə-fiskal-vergi sisteminin qurulması idi. Mövcud olduğu 23 ay müddətində dövlətin iqtisadi siyasətini həyata keçirəcək nazirlik və müvafiq qurumlar təsis edildi, dövlətin iqtisadi tənzimləmə fəaliyyətini təmin etmək və gücləndirmək üçün büdcə-fiskal siyasətinin istiqamətləri müəyyənləşdirildi.
Mütəxəssislər Azərbaycan Cümhuriyyətinin fəaliyyət göstərdiyi 23 ay ərzində həyata keçirmək istədiyi maliyyə-vergi siyasətini şərti olaraq 2 hissəyə bölürlər:
1. Cari dövr üçün maliyyə-fiskal siyasət. Bu dövrdə Azərbaycan Cümhuriyyəti özünün mövcud maliyyə resurslarından tam və düzgün istifadə etmək siyasəti yürüdüb. 2. Cümhuriyyət özünün imkanlarını müəyyən etdikdən sonra həyata keçirdiyi maliyyə-vergi siyasəti. Bu siyasətin əsas prioritetləri isə vergilərin artırılması deyil, tədiyyə qabiliyyətinin yüksəldilməsi yolu ilə vergilərin tədricən azaldılmasına üstünlük verilməsi idi.
Nazirlər Kabineti müstəqil büdcə quruculuğuna və vergi işinin təşkilinə mühüm yer verirdi. 1918-ci ilin sonlarında Azərbaycanda müstəqil dövlətin büdcə quruculuğu təcrübəsinin əsası qoyuldu. Vergi siyasətini həyata keçirmək məqsədilə parlamentin1919-cu iliyunun 17-də qəbul etdiyi qərarla Maliyyə Nazirliyinin nəzdində Vergi Müfəttişliyi təsis olundu. Yeni quruma vergi müvəkkillərinin və vergi məntəqələrinin fəaliyyətini nəzarətdə saxlamaq və təftiş etmək səlahiyyətləri verildi. Həmin dövrdə Vergi polisinin təsis edilməsi nəzərdə tutulsa da, hökumət bu qurumun fəaliyyətini məqsədəuyğun hesab etməmişdi.
Vergi Müfəttişliyinin yaradılması və fəaliyyətə başlaması ilə vergi orqanlarının mərkəzi və yerli şəbəkəsi formalaşdırıldı. Cümhuriyyətin vergi siyasəti ilə bağlı mühüm addımlardan biri həmin dövr üçün xüsusi aktuallıq kəsb edən aksiz vergilərinin toplanmasını təmin etmək idi. Bu məqsədlə aksiz idarələri yaradılmışdı. İdarələr Bakı, Gəncə quberniyaları və Zaqatala dairəsi daxil olmaqla mərkəzləşdirildi, qəza rəislərinin vergi yığmaq funksiyası ləğv olundu. Vergi müfəttişliyi ilə bərabər, şəhər özünüidarəetmə orqanları da bəzi vergilərin toplanmasına kömək edirdi. Hökumətin vergi növləri aşağıdakı tədiyyələr üzrə müəyyənləşdirilmişdi:
Hökumət inhisarlarına aid vergilər - mədən gəliri, poçt gəliri, teleqraf gəliri, meşələrdən, balıq vətəgələrindən, pambıqçılıq təsərrüfatlarından gəlirlər;
Dövlət dəmir yolundan gəlirlər - yük daşınmasından gələn gəlirlər.
Azərbaycan Cümhuriyyətinin hakimiyyətinin ilk illərində ölkənin maliyyə vəziyyəti qənaətbəxş deyildi. Xəzinənin əsas gəlir mənbəyi olan neft sənayesində durğunluq yaranmış, Batumi limanı ilə xaricə ixracın həcmi xeyli azalmışdı, əsas alıcı ölkə olan Rusiya ilə münasibətlərin gərginləşməsi neft sənayesini ağır vəziyyətə salmışdı. Xəzinənin əsas mənbəyi olan neftdənkənar sahələrin inkişafı da zəif idi. Ölkənin ixracının əsasını təşkil edən neft sənayesi dağılmış, ağırlıq ərzaq-əmtəə məhsullarının üzərinə keçmişdi. Parlamentdə və hökumət strukturlarındaneft sənayesininaksiz vergisinə cəlb edilməsi, yaxud dövlət inhisarına verilməsi məsələsi ətrafında geniş müzakirələr başlandı. Məqsəd Bakı neftindən xəzinəyə daha çox gəlir daxil olmasını təmin etmək idi. Geniş müzakirə və diskussiyalardan sonra liberal iqtisadiyyata üstünlük verilməsi, neft məhsullarının sərbəst satışı yolu ilə (neft məhsullarının aksizlərə cəlb edilməsi) büdcəyə müəyyən məbləğin köçürülməsi məqsədəuyğun hesab olundu. Bununla əlaqədar aksiz rüsumları haqqında nizamnamə qəbul edildi. Neft məhsulları aksizlərinin, gömrük rüsumlarının və dəmir yolu üzrə vergi dərəcələrinin artırılması məqsədəuyğun hesab olundu. Nazirlər Kabineti tərəfindən 1918-ci iloktyabrın 1-dəneft sənayesinin özəlləşdirilməsi barədə dekret imzalandı və bu qərar həmin sahədə vergi tənzimlənməsində müsbət rol oynadı.
1919-cu ilin ortalarında dövlət vergi siyasətinin formalaşmasında əsas rol oynayan ən mühüm qanun ("Kapital vergisinin ödəniş möhləti və tarif dərəcələrinin dəyişdirilməsi haqqında") qəbul olundu ki, bu da ölkənin maliyyə-iqtisadi inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Qanun birbaşa vergilərin təyin olunmuş vaxt və tarif dərəcələrini müəyyən edirdi. Həmin növ vergilər hər 100 manatdan 30 manat olmaqla ilin başlanğıcında, fevralın 1-dən gec olmayaraq ödənilirdi. Digər vergilər müxtəlif rüblər üzrə, gəlir vergisi isə ilin sonunda, gəlirin həcmi bəlli olandan sonra ödənilirdi.
Vergi Müfəttişliyi 1919-cu ilin büdcə zərfinin müzakirələri zamanı dövlət büdcəsinə daxil olan gəlir mənbələrini genişləndirmək məqsədilə əmtəə və xammalın istehsalını artırmaq, digər iqtisadi sahələri canlandırmaq təklifləri ilə hökumətə müraciət etdi. Hökumət gəlir mənbələrinin artırılması təşəbbüsünü yüksək dəyərləndirərək bank fəaliyyətini canlandırmaq və banklara etibarı artırmaq üçün fəaliyyət planı hazırladı. Məqsəd imkanlı şəxslərin əlində cəmləşmiş 100 milyonlarla rubl pulun (həmin dövr əməliyyatlar Çar Rusiyasının ödəniş vasitəsi ilə tənzimlənirdi) milli iqtisadiyyata və ticarətə cəlb edilməsi idi.
Hökumətin həyata keçirdiyi siyasət nəticəsində 1919-cu ildə dövlət büdcəsinə ödənilən vergilərin həcmində əvvəlki illə müqayisədə artım qeydə alındı. Büdcədə dolayı və neft mədənlərindən alınan vergilərgəlirlərin 52,3 %-ni təşkil edirdi. Balıqçılıq təsərrüfatından daxil olan vergilər isə ümumi vergigəlirlərinin təxminən 30 %-nə bərabər idi. Gömrük daxilolmalarının payı vergilərdə 15 % idi. Digər vergilərin ümumi payı isə 4-5 % təşkil edirdi.
1918-20-ci illərdə Azərbaycanın vergi siyasəti nə olub?
Avqust 12, 2021
azərbaycan, xalq, cümhuriyyətinin, vergi, siyasəti, 1918, ilin, ayında, şərqin, demokratik, respublikasının, azərbaycan, cümhuriyyətinin, qarşıya, qoyduğu, əsas, vəzifələrdən, biri, iqtisadi, müstəqilliyin, təmin, olunması, müstəqil, maliyyə, fiskal, vergi, si. 1918 ci ilin may ayinda Serqin ilk demokratik respublikasinin Azerbaycan Cumhuriyyetinin qarsiya qoydugu esas vezifelerden biri de iqtisadi musteqilliyin temin olunmasi ve musteqil maliyye fiskal vergi sisteminin qurulmasi idi Movcud oldugu 23 ay muddetinde dovletin iqtisadi siyasetini heyata kecirecek nazirlik ve muvafiq qurumlar tesis edildi dovletin iqtisadi tenzimleme fealiyyetini temin etmek ve guclendirmek ucun budce fiskal siyasetinin istiqametleri mueyyenlesdirildi Mutexessisler Azerbaycan Cumhuriyyetinin fealiyyet gosterdiyi 23 ay erzinde heyata kecirmek istediyi maliyye vergi siyasetini serti olaraq 2 hisseye bolurler 1 Cari dovr ucun maliyye fiskal siyaset Bu dovrde Azerbaycan Cumhuriyyeti ozunun movcud maliyye resurslarindan tam ve duzgun istifade etmek siyaseti yurudub 2 Cumhuriyyet ozunun imkanlarini mueyyen etdikden sonra heyata kecirdiyi maliyye vergi siyaseti Bu siyasetin esas prioritetleri ise vergilerin artirilmasi deyil tediyye qabiliyyetinin yukseldilmesi yolu ile vergilerin tedricen azaldilmasina ustunluk verilmesi idi Nazirler Kabineti musteqil budce quruculuguna ve vergi isinin teskiline muhum yer verirdi 1918 ci ilin sonlarinda Azerbaycanda musteqil dovletin budce quruculugu tecrubesinin esasi qoyuldu Vergi siyasetini heyata kecirmek meqsedile parlamentin 1919 cu il iyunun 17 de qebul etdiyi qerarla Maliyye Nazirliyinin nezdinde Vergi Mufettisliyi tesis olundu Yeni quruma vergi muvekkillerinin ve vergi menteqelerinin fealiyyetini nezaretde saxlamaq ve teftis etmek selahiyyetleri verildi Hemin dovrde Vergi polisinin tesis edilmesi nezerde tutulsa da hokumet bu qurumun fealiyyetini meqsedeuygun hesab etmemisdi Vergi Mufettisliyinin yaradilmasi ve fealiyyete baslamasi ile vergi orqanlarinin merkezi ve yerli sebekesi formalasdirildi Cumhuriyyetin vergi siyaseti ile bagli muhum addimlardan biri hemin dovr ucun xususi aktualliq kesb eden aksiz vergilerinin toplanmasini temin etmek idi Bu meqsedle aksiz idareleri yaradilmisdi Idareler Baki Gence quberniyalari ve Zaqatala dairesi daxil olmaqla merkezlesdirildi qeza reislerinin vergi yigmaq funksiyasi legv olundu Vergi mufettisliyi ile beraber seher ozunuidareetme orqanlari da bezi vergilerin toplanmasina komek edirdi Hokumetin vergi novleri asagidaki tediyyeler uzre mueyyenlesdirilmisdi Musteqim birbasa vergiler torpaq dasinmaz emlak senaye kapital qoyulusu herbi mukellefiyyet notarial ve dovlet gelir vergileri Qeyri musteqim dolayi vergiler tutun papiros kagizlari seker cay ag neft benzin kerosin surtku yaglarindan ve diger neft mehsullarindan tutulan vergi gomruk rusumu ve gelirleri Mohur haqqi mehkeme karguzarliq sened yazismalarindan gelirler Hokumet inhisarlarina aid vergiler meden geliri poct geliri teleqraf geliri meselerden baliq vetegelerinden pambiqciliq teserrufatlarindan gelirler Dovlet demir yolundan gelirler yuk dasinmasindan gelen gelirler Azerbaycan Cumhuriyyetinin hakimiyyetinin ilk illerinde olkenin maliyye veziyyeti qenaetbexs deyildi Xezinenin esas gelir menbeyi olan neft senayesinde durgunluq yaranmis Batumi limani ile xarice ixracin hecmi xeyli azalmisdi esas alici olke olan Rusiya ile munasibetlerin gerginlesmesi neft senayesini agir veziyyete salmisdi Xezinenin esas menbeyi olan neftdenkenar sahelerin inkisafi da zeif idi Olkenin ixracinin esasini teskil eden neft senayesi dagilmis agirliq erzaq emtee mehsullarinin uzerine kecmisdi Parlamentde ve hokumet strukturlarinda neft senayesinin aksiz vergisine celb edilmesi yaxud dovlet inhisarina verilmesi meselesi etrafinda genis muzakireler baslandi Meqsed Baki neftinden xezineye daha cox gelir daxil olmasini temin etmek idi Genis muzakire ve diskussiyalardan sonra liberal iqtisadiyyata ustunluk verilmesi neft mehsullarinin serbest satisi yolu ile neft mehsullarinin aksizlere celb edilmesi budceye mueyyen meblegin kocurulmesi meqsedeuygun hesab olundu Bununla elaqedar aksiz rusumlari haqqinda nizamname qebul edildi Neft mehsullari aksizlerinin gomruk rusumlarinin ve demir yolu uzre vergi derecelerinin artirilmasi meqsedeuygun hesab olundu Nazirler Kabineti terefinden 1918 ci il oktyabrin 1 de neft senayesinin ozellesdirilmesi barede dekret imzalandi ve bu qerar hemin sahede vergi tenzimlenmesinde musbet rol oynadi 1919 cu ilin ortalarinda dovlet vergi siyasetinin formalasmasinda esas rol oynayan en muhum qanun Kapital vergisinin odenis mohleti ve tarif derecelerinin deyisdirilmesi haqqinda qebul olundu ki bu da olkenin maliyye iqtisadi inkisafi ucun muhum ehemiyyet kesb edirdi Qanun birbasa vergilerin teyin olunmus vaxt ve tarif derecelerini mueyyen edirdi Hemin nov vergiler her 100 manatdan 30 manat olmaqla ilin baslangicinda fevralin 1 den gec olmayaraq odenilirdi Diger vergiler muxtelif rubler uzre gelir vergisi ise ilin sonunda gelirin hecmi belli olandan sonra odenilirdi Vergi Mufettisliyi 1919 cu ilin budce zerfinin muzakireleri zamani dovlet budcesine daxil olan gelir menbelerini genislendirmek meqsedile emtee ve xammalin istehsalini artirmaq diger iqtisadi saheleri canlandirmaq teklifleri ile hokumete muraciet etdi Hokumet gelir menbelerinin artirilmasi tesebbusunu yuksek deyerlendirerek bank fealiyyetini canlandirmaq ve banklara etibari artirmaq ucun fealiyyet plani hazirladi Meqsed imkanli sexslerin elinde cemlesmis 100 milyonlarla rubl pulun hemin dovr emeliyyatlar Car Rusiyasinin odenis vasitesi ile tenzimlenirdi milli iqtisadiyyata ve ticarete celb edilmesi idi Hokumetin heyata kecirdiyi siyaset neticesinde 1919 cu ilde dovlet budcesine odenilen vergilerin hecminde evvelki ille muqayisede artim qeyde alindi Budcede dolayi ve neft medenlerinden alinan vergiler gelirlerin 52 3 ni teskil edirdi Baliqciliq teserrufatindan daxil olan vergiler ise umumi vergi gelirlerinin texminen 30 ne beraber idi Gomruk daxilolmalarinin payi vergilerde 15 idi Diger vergilerin umumi payi ise 4 5 teskil edirdi Vergi siyasetinde en muhum meqamlardan biri parlamentin 1919 cu il oktyabrin 2 de qebul etdiyi qanuna esasen herbi verginin legv edilmesidir 1915 ci il aprelin 19 dan herbi mukellefiyyetden azad olunanlara tetbiq olunan verginin legvi herbcilerde yaranmis sosial narahatligi da aradan qaldirdi 1 Istinadlar Redakte 1918 20 ci illerde Azerbaycanin vergi siyaseti ne olub Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin vergi siyaseti amp oldid 4312045, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
