Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Atlantika püstəsi (lat. Pistacia atlantica) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin anakardiumkimilər fəsiləsinin püstə cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Təhlükəli həddə yaxın olanlar" – NT. Azərbaycanın nadir növüdür.
| Atlantika püstəsi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Atlantika püstəsi | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Arealı
Rusiya, Türkiyə, İraq və Iranda təbii arealı vardır.
Təbii ehtiyatı
Azərbaycanda təbii ehtiyatı çox deyildir.
Botaniki xarakteristikası
Təbiətdə 5–12 m hündürlüyü olan bir ağac növüdür. Gövdəsinin üzəri bozumtul qabıqla örtülmüşdür. Bitkinin yaşlı budaqlarının rəngi bozumtul, cavan zoğlarının rəngi isə qırmızımtıl olur. Bitkinin yarpaqcıqları yumurtaşəkilli olub, küt ucludur, bə¬zən azca sivri ucu olan yarpaqcıqlara da rast gəlmək mümkündür. Yarpaqları tək lələkvaridir. Yarpaqları 3-7 yarpaqcıqdan əmələ gəlmişdir. Yarpaqcıqları tam kənarlı, üst hissəsi tünd, alt hissəsi açıqyaşıl rəngdədir. İkievli bitkidir – erkək və dişi çiçəkləri yarpaq qoltuqlarında süpürgəşəkilli çiçək qrupunda yerləşir. Meyvəsi 4-6 sm uzunluğunda, 3-4 sm enində olur. Dəniz səviyyəsindən 700–1500 m yüksəkliklərə qədər yayıla bilir. 15 m-ə qədər hündürlüyündə, kürəvari çətirli ağacdır. Yarpağı mürəkkəb təklələkvari, yarpaqcıqları yumurtavari, oturaq, küt və ya ucdan azacıq sivriləşmiş, tamkənarlı, üstdən tünd-yaşıl parlaq, alt hissədən açıq rənglidir. İkievlidir, çiçəkləməsi yarpaqlamadan qabaqdır. Çiçəkləri sıx süpürəvari çiçək qrupunda yerləşir, xırda və tutqundur. Erkək çiçək qrupu daha sıx və sallaq olur. Meyvələri quru çəyirdək olub, tərs-yumurtavari formalı, yaşıldır, üstü sıx, bənövşəyi, qırmızı örtüklüdür. Meyvələri sallaq süpürgələrdə xeyli qaır.
Çoxalması
Təbiətdə generativ yolla çoxalır.
Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri
Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.
Becərilməsi
Park və bağlarda tək-tək rast gəlinir.
Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri
Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmiş və milli park və dövlət qoruqlarında qorunur.
Zəruri qoruma tədbirləri
Yeni mühafizə sahələrinin yaradılması zəruridir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Aprel ayında çiçəkləyir, meyvələri avqust-sentyabr aylarında yetişir. Toxumları və kötük pöhrələri ilə artır. Quraqlığa davamlı, işıqsevən və torpağa tələbkar bitkidir. Quru dağ yamaclarının meşələşdirilməsində və düzən rayonlarında qoruyucu meşə zolaqlarının salınmasında istifadə oluna bilən bitkidir.
Azərbaycanda yayılması
Abşeron, Quba, Qobustan, Göyçay, Ağdaş rayonları və Naxçıvan MR-in (Sədərək, Şərur) ərazilərində təbii halda rast gəlinir. İşıqlı quru yamaclarda yayılmışdır. Kür-Araz ovalığı və Xəzəryanı ovalıqda, Böyük Qafqazın Quba hissəsi, Kiçik Qafqazın bütün rayonları, Qobutan, Kür və Naxçıvan düzənliyi, Bozqır yaylası, Naxçıvanın dağlıq hissəsi.
Statusu
Azərbaycanın nadir bitkisidir. CR. B1ab(i, ii,iv).
Sayı və tendensiyası
Populyasiyanın təbii bərpasının ətraf mühitin dəyişilməsindən asılılığı müşahidə olunur, azalma tendensiyasına meyillidir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Ağacların qırılması və mal-qara tərəfindən otarılması.
Mühafizə tədbirləri
Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğunda mühafizə olunur. Qarabağ düzünün ətrafında olan seyrək püstə meşəsinin yasaqlıq kimi mehafizəsinə ehtiyac vardır.
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Pistacia choulettei Gand.
- Terebinthus atlanticus (Desf.) Dum.Cours.
Heterotipik sinonimləri
- Lentiscus atlantica Kuntze
- Lentiscus mutica (Fisch. & C.A.Mey.) Kuntze
- Pistacia atlantica subsp. cabulica (Stocks) Rech.f.
- Pistacia atlantica subsp. cypricola H.Lindb.
- Pistacia atlantica var. latifolia DC.
- Pistacia atlantica subsp. mutica (Fisch. & C.A.Mey.) Rech.f.
- Pistacia atlantica f. oxycarpa Zohary
- Pistacia cabulica Stocks
- Pistacia chia Desf.
- Pistacia mutica Fisch. & C.A.Mey.
- Pistacia mutica subsp. cabulica (Stocks) Engl.
- Pistacia mutica var. cypricola (H.Lindb.) H.Lindb.
- Pistacia mutica f. multijuga Engl.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Atlantika pustesi lat Pistacia atlantica bitkiler aleminin sabunagacicicekliler destesinin anakardiumkimiler fesilesinin puste cinsine aid bitki novu IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Tehlukeli hedde yaxin olanlar NT Azerbaycanin nadir novudur Atlantika pustesiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad EvdikotlarKlad Bazal evdikotlarKlad SuperrozidlerKlad RozidlerKlad MalvidlerDeste SabunagaciciceklilerFesile AnakardiumkimilerYarimfesile Cins PusteNov Atlantika pustesiBeynelxalq elmi adiPistacia atlantica Desf Sekil axtarisiITIS 506466NCBI 434234EOL 483508ArealiRusiya Turkiye Iraq ve Iranda tebii areali vardir Tebii ehtiyatiAzerbaycanda tebii ehtiyati cox deyildir Botaniki xarakteristikasiTebietde 5 12 m hundurluyu olan bir agac novudur Govdesinin uzeri bozumtul qabiqla ortulmusdur Bitkinin yasli budaqlarinin rengi bozumtul cavan zoglarinin rengi ise qirmizimtil olur Bitkinin yarpaqciqlari yumurtasekilli olub kut ucludur be zen azca sivri ucu olan yarpaqciqlara da rast gelmek mumkundur Yarpaqlari tek lelekvaridir Yarpaqlari 3 7 yarpaqciqdan emele gelmisdir Yarpaqciqlari tam kenarli ust hissesi tund alt hissesi aciqyasil rengdedir Ikievli bitkidir erkek ve disi cicekleri yarpaq qoltuqlarinda supurgesekilli cicek qrupunda yerlesir Meyvesi 4 6 sm uzunlugunda 3 4 sm eninde olur Deniz seviyyesinden 700 1500 m yuksekliklere qeder yayila bilir 15 m e qeder hundurluyunde kurevari cetirli agacdir Yarpagi murekkeb teklelekvari yarpaqciqlari yumurtavari oturaq kut ve ya ucdan azaciq sivrilesmis tamkenarli ustden tund yasil parlaq alt hisseden aciq renglidir Ikievlidir ciceklemesi yarpaqlamadan qabaqdir Cicekleri six supurevari cicek qrupunda yerlesir xirda ve tutqundur Erkek cicek qrupu daha six ve sallaq olur Meyveleri quru ceyirdek olub ters yumurtavari formali yasildir ustu six benovseyi qirmizi ortukludur Meyveleri sallaq supurgelerde xeyli qair CoxalmasiTebietde generativ yolla coxalir Tebii ehtiyatinin deyisilmesi sebebleriBaslica olaraq insan fealiyyetidir BecerilmesiPark ve baglarda tek tek rast gelinir Qebul edilmis qoruma tedbirleriAzerbaycanin Qirmizi kitab ina daxil edilmis ve milli park ve dovlet qoruqlarinda qorunur Zeruri qoruma tedbirleriYeni muhafize sahelerinin yaradilmasi zeruridir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriAprel ayinda cicekleyir meyveleri avqust sentyabr aylarinda yetisir Toxumlari ve kotuk pohreleri ile artir Quraqliga davamli isiqseven ve torpaga telebkar bitkidir Quru dag yamaclarinin meselesdirilmesinde ve duzen rayonlarinda qoruyucu mese zolaqlarinin salinmasinda istifade oluna bilen bitkidir Azerbaycanda yayilmasiAbseron Quba Qobustan Goycay Agdas rayonlari ve Naxcivan MR in Sederek Serur erazilerinde tebii halda rast gelinir Isiqli quru yamaclarda yayilmisdir Kur Araz ovaligi ve Xezeryani ovaliqda Boyuk Qafqazin Quba hissesi Kicik Qafqazin butun rayonlari Qobutan Kur ve Naxcivan duzenliyi Bozqir yaylasi Naxcivanin dagliq hissesi StatusuAzerbaycanin nadir bitkisidir CR B1ab i ii iv Sayi ve tendensiyasiPopulyasiyanin tebii berpasinin etraf muhitin deyisilmesinden asililigi musahide olunur azalma tendensiyasina meyillidir Mehdudlasdirici amillerAgaclarin qirilmasi ve mal qara terefinden otarilmasi Muhafize tedbirleriTuryancay Dovlet Tebiet Qorugunda muhafize olunur Qarabag duzunun etrafinda olan seyrek puste mesesinin yasaqliq kimi mehafizesine ehtiyac vardir SinonimleriHomotipik sinonimleri Pistacia choulettei Gand Terebinthus atlanticus Desf Dum Cours Heterotipik sinonimleri Lentiscus atlantica Kuntze Lentiscus mutica Fisch amp C A Mey Kuntze Pistacia atlantica subsp cabulica Stocks Rech f Pistacia atlantica subsp cypricola H Lindb Pistacia atlantica var latifolia DC Pistacia atlantica subsp mutica Fisch amp C A Mey Rech f Pistacia atlantica f oxycarpa Zohary Pistacia cabulica Stocks Pistacia chia Desf Pistacia mutica Fisch amp C A Mey Pistacia mutica subsp cabulica Stocks Engl Pistacia mutica var cypricola H Lindb H Lindb Pistacia mutica f multijuga Engl IstinadlarHemcinin bax