Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arizona — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 48-ci ştatıdır. Paytaxtı və ən iri şəhəri Finiksdir.
| Arizona | |||
|---|---|---|---|
| State of Arizona | |||
 | |||
| |||
|
| |||
| Ölkə | |||
| İnzibati mərkəz | Finiks | ||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Yaradılıb | 14 fevral 1912 | ||
| Sahəsi |
| ||
| Hündürlük | 1.250 m | ||
| Saat qurşağı |
| ||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi |
| ||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||
| ISO kodu | US-AZ | ||
| Rəsmi sayt | |||
 | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Coğrafiya
Arizona Amerika Birləşmiş Ştatlarının cənub-qərbində, qərbdə Kaliforniya və Nevada, şimalda — Yuta, şimal-şərqdə — Kolorado, şərqdə — Nyu Meksiko, cənubda — Meksika ilə həmsərhəddir. Ştatın sahəsi 295,254 km²-dır və ştatlar arasında 6-cı yeri tutur.
Ştatın ərazisinin çox hissəsi dağlar, yaylalar və çöllərdir. Arizonada sarı şamı geniş yayılmışdır . Ştatın şimalında Kolorado çayı və Böyük Kanyon yerləşir. Arizonanın cənub-qərb hissəsi, Finiks, və kimi şəhərlərin yerləşdiyi Sonora səhrasında yerləşir. Bu ABŞ-nin ən isti və quraq çöllərindən biri olmasına baxmayaraq, ildə iki mövsümi yağışın olması səbəbiylə olduqca müxtəlif flora və faunaya malikdir. Ştatın şimal-qərbində Sonoradan daha yüksək mövqeyinin və nadir növ ağacların olması ilə fərqlənən səhrası yerləşir. Çöl səhrası Arizonanın şimalındakı Kolorado yaylasının bir hissəsini tutur. Ştatın cənub-şərqindəki kiçik bir sahə, yüksək mövqeyinə görə Sonora ilə müqayisədə daha yüksək yay istiliyi olan Çiuaua səhrasının bir hissəsidir.
Ştatın ən böyük çayları Kolorado çayı və onun əsas qolu olan . Bəzi cənub və cənub-şərq bölgələri istisna olmaqla, Arizonanın demək olar ki, bütün ərazisi Kolorado çayı hövzəsində yerləşir.
Ştatın üç milli parkı var.
Quru hava Arizonanın xarakterik xüsusiyyətidir. Şimaldakı dağlar və cənubda çöl sahələri arasında hava şəraiti kəskin şəkildə dəyişir. Ən aşağı temperatur −40 °C, ən yüksək temperatur isə 53 °C təşkil edir. Yanvar ayında orta temperatura 5 °C, iyunda isə 27 °C. Yağışların illik ümumilikdə ortalama 33 sm3-dir. Çöl sahələrində bu dəyər 8 sm-ə qədər azalır.
İqlimi
Geniş ərazisi və müxtəlif hündürlüklərinə görə ştatın iqlim şəraiti bölgədən bölgəyə qədər çox dəyişir. Aşağı hündürlüklərdə əsasən tropik iqlim qurşağı hökm sürür, mülayim qışlar və isti yazlar müşahidə olunur. Ümumiyyətlə, payızdan erkən yaza qədər hava orta hesabla 16 °C-dən çox mülayim olur, lakin şaxtalar nadir deyil. Fevral ayının ortalarından etibarən kifayət qədər sərin gecələrdə gündüz istilərdə artım müşahidə olunur. İyundan sentyabr ayına qədər ən isti və quraq müşahidə olunur. Arizonada indiyə qədər qeydə alınan ən yüksək temperatur 29 iyun 1994-cü il və 5 iyul 2007-ci ildə Leyk-Havasu-Sitidə qeydə alınmış və 53 °C olmuşdur. Ən aşağı temperatur 7 yanvar 1971-ci ildə müşahidə edildi və −40 °C təşkil etdi.
Yağıntının paylanması ilin vaxtına, dəniz səviyyəsindən yuxarı ərazinin hündürlüyünə və topoqrafiyaya bağlıdır. Dövlətin mərkəzi və cənub-şərq hissəsindəki dağ silsilələri ən çox yağış alır; ən kiçik — Arizonanın cənub-qərbindəki quraq ərazilərdə. Dövlət üçün orta illik nisbət təqribən 323 mm-dir. Yağışlar əsasən iki yağışlı mövsümdə düşür: qışda, soyuq cəbhə Sakit okeandan gələndə və yayda musson gələndə.
Əyalətin şimal hissəsi hündürlüyü mərkəzdə və cənubdakı çöllərdən daha yüksək olan bir yayladır. Bu ərazi soyuq qış və mülayim yay ilə xarakterizə olunur. Bəzən Kanadadan gələn soyuq hava kütlələri əyalətin şimalına düşür və temperaturu −18 °C-dən aşağı olur.
Arizona, yay saat qurşağına keçməyən iki ştatdan biridir (digəri Havay).
Mədəniyyət
Arizonada Phoenix Symphony Orkestr, Tucson Symphony Orkestr və Flagstaff Symphony Orkestr kimi bir çox böyük orkestralar var. Bununla yanaşı əyalətdə çoxlu sayda teatr qrupları da mövcuddur ki, bunlardan bəziləri İspan dilində fəaliyyət göstərir. Əyalətdə klassik, müasir və etnik rəqslərə daha çox yer verilir.
Arizona muzeylərində, onun mədəni irsi, tarixi, sənəti və əyalətin qərbiylə əlaqədar məlumatlar əks etdirilir. Əyalətin böyük muzeylərindən bəzilərini; Phoenix Art Museum, The Tucson Museum of Art, the Museum of Northern Arizona və Heard Museum of Anthropology and Primitive Artdır qeyd etmək olar.
Arizonada qırmızıdərili qəbilələrin də (Apache, Hopi, və Navajo qəbilələri kimi) yaşadıqları bölgələr var. Bu bölgələrin bir qisiminin muzeylərində qırmızıdərililərin mədəniyyətiylə bağlı nümunələr də nümayiş etdirilir.
İstirahət
Arizonada iyirmi adət mesire yeri, yeddi meşəlik bölgə, 21 əyalət parkı vardır. Grand Canyon National Park, Amerikanın ən məşhur parklarından biridir və hər il dörd milyon adam Grand Canyonu görməyə gəlir. Əyalətin digər məşhur məkanları isə, Coronado National Memorial, Painted Rocks State Historic Park, Tombstone Courthouse State Historic Park və Petrified Forest National Parkdır. Əyalət, balıqçılar, düşərgəçilər, ovçular və turistlərin yanında tarix, geologiya və arxeologiya araşdırmaçıları üçün də maraqlı bir yerdir.
İrqi tərkibi
Arizonada əhalinin irqi quruluşu aşağıdakı kimidir:
- 63,8% Ağ
- 25,3% Ispanmənşəlli
- 5% Qırmızıdərili
- 3,1% Qara
- 1,8% Uzaq şərqli
- 2,9% Mələz
Universitetlər
3 universiteti vardır:
İstinadlar
- archINFORM (alm.). 1994.
- (unspecified title) (rus.). Москва: ВИНИТИ РАН, 1964. С. 25. 235 с.
- 2020 United States Census. / red. ABŞ əhalinin siyahıya alınması bürosu
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Arizona Amerika Birlesmis Statlarinin 48 ci statidir Paytaxti ve en iri seheri Finiksdir ArizonaState of ArizonaBayraq d 34 17 12 sm e 111 39 25 q u Olke ABSInzibati merkez FiniksTarixi ve cografiyasiYaradilib 14 fevral 1912Sahesi 295 234 km Hundurluk 1 250 mSaat qursagi UTC 07 00Dag vaxti zonasi d EhalisiEhalisi 7 151 502 nef 1 aprel 2020 Reqemsal identifikatorlarISO kodu US AZResmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyaBoyuk KanyonArizona krateri Arizona Amerika Birlesmis Statlarinin cenub qerbinde qerbde Kaliforniya ve Nevada simalda Yuta simal serqde Kolorado serqde Nyu Meksiko cenubda Meksika ile hemserheddir Statin sahesi 295 254 km dir ve statlar arasinda 6 ci yeri tutur Statin erazisinin cox hissesi daglar yaylalar ve collerdir Arizonada sari sami genis yayilmisdir Statin simalinda Kolorado cayi ve Boyuk Kanyon yerlesir Arizonanin cenub qerb hissesi Finiks ve kimi seherlerin yerlesdiyi Sonora sehrasinda yerlesir Bu ABS nin en isti ve quraq collerinden biri olmasina baxmayaraq ilde iki movsumi yagisin olmasi sebebiyle olduqca muxtelif flora ve faunaya malikdir Statin simal qerbinde Sonoradan daha yuksek movqeyinin ve nadir nov agaclarin olmasi ile ferqlenen sehrasi yerlesir Col sehrasi Arizonanin simalindaki Kolorado yaylasinin bir hissesini tutur Statin cenub serqindeki kicik bir sahe yuksek movqeyine gore Sonora ile muqayisede daha yuksek yay istiliyi olan Ciuaua sehrasinin bir hissesidir Statin en boyuk caylari Kolorado cayi ve onun esas qolu olan Bezi cenub ve cenub serq bolgeleri istisna olmaqla Arizonanin demek olar ki butun erazisi Kolorado cayi hovzesinde yerlesir Statin uc milli parki var Quru hava Arizonanin xarakterik xususiyyetidir Simaldaki daglar ve cenubda col saheleri arasinda hava seraiti keskin sekilde deyisir En asagi temperatur 40 C en yuksek temperatur ise 53 C teskil edir Yanvar ayinda orta temperatura 5 C iyunda ise 27 C Yagislarin illik umumilikde ortalama 33 sm3 dir Col sahelerinde bu deyer 8 sm e qeder azalir Iqlimi Genis erazisi ve muxtelif hundurluklerine gore statin iqlim seraiti bolgeden bolgeye qeder cox deyisir Asagi hundurluklerde esasen tropik iqlim qursagi hokm surur mulayim qislar ve isti yazlar musahide olunur Umumiyyetle payizdan erken yaza qeder hava orta hesabla 16 C den cox mulayim olur lakin saxtalar nadir deyil Fevral ayinin ortalarindan etibaren kifayet qeder serin gecelerde gunduz istilerde artim musahide olunur Iyundan sentyabr ayina qeder en isti ve quraq musahide olunur Arizonada indiye qeder qeyde alinan en yuksek temperatur 29 iyun 1994 cu il ve 5 iyul 2007 ci ilde Leyk Havasu Sitide qeyde alinmis ve 53 C olmusdur En asagi temperatur 7 yanvar 1971 ci ilde musahide edildi ve 40 C teskil etdi Yagintinin paylanmasi ilin vaxtina deniz seviyyesinden yuxari erazinin hundurluyune ve topoqrafiyaya baglidir Dovletin merkezi ve cenub serq hissesindeki dag silsileleri en cox yagis alir en kicik Arizonanin cenub qerbindeki quraq erazilerde Dovlet ucun orta illik nisbet teqriben 323 mm dir Yagislar esasen iki yagisli movsumde dusur qisda soyuq cebhe Sakit okeandan gelende ve yayda musson gelende Eyaletin simal hissesi hundurluyu merkezde ve cenubdaki collerden daha yuksek olan bir yayladir Bu erazi soyuq qis ve mulayim yay ile xarakterize olunur Bezen Kanadadan gelen soyuq hava kutleleri eyaletin simalina dusur ve temperaturu 18 C den asagi olur Arizona yay saat qursagina kecmeyen iki statdan biridir digeri Havay MedeniyyetArizonada Phoenix Symphony Orkestr Tucson Symphony Orkestr ve Flagstaff Symphony Orkestr kimi bir cox boyuk orkestralar var Bununla yanasi eyaletde coxlu sayda teatr qruplari da movcuddur ki bunlardan bezileri Ispan dilinde fealiyyet gosterir Eyaletde klassik muasir ve etnik reqslere daha cox yer verilir Arizona muzeylerinde onun medeni irsi tarixi seneti ve eyaletin qerbiyle elaqedar melumatlar eks etdirilir Eyaletin boyuk muzeylerinden bezilerini Phoenix Art Museum The Tucson Museum of Art the Museum of Northern Arizona ve Heard Museum of Anthropology and Primitive Artdir qeyd etmek olar Arizonada qirmiziderili qebilelerin de Apache Hopi ve Navajo qebileleri kimi yasadiqlari bolgeler var Bu bolgelerin bir qisiminin muzeylerinde qirmiziderililerin medeniyyetiyle bagli numuneler de numayis etdirilir IstirahetArizonada iyirmi adet mesire yeri yeddi meselik bolge 21 eyalet parki vardir Grand Canyon National Park Amerikanin en meshur parklarindan biridir ve her il dord milyon adam Grand Canyonu gormeye gelir Eyaletin diger meshur mekanlari ise Coronado National Memorial Painted Rocks State Historic Park Tombstone Courthouse State Historic Park ve Petrified Forest National Parkdir Eyalet baliqcilar dusergeciler ovcular ve turistlerin yaninda tarix geologiya ve arxeologiya arasdirmacilari ucun de maraqli bir yerdir Irqi terkibiArizonada ehalinin irqi qurulusu asagidaki kimidir 63 8 Ag 25 3 Ispanmenselli 5 Qirmiziderili 3 1 Qara 1 8 Uzaq serqli 2 9 MelezUniversitetler3 universiteti vardir Arizona UniversitetiIstinadlararchINFORM alm 1994 unspecified title rus Moskva VINITI RAN 1964 S 25 235 s 2020 United States Census red ABS ehalinin siyahiya alinmasi burosu