Apsaralar sanskr अप सरस pali अच छर Hind və Buddist mədəniyyətində səmavi varlıqlar sinfinə aid olan üzvlərdən biri Onlar

Apsaralar (sanskr. अप्सरस्, pali अच्छरा — Hind və Buddist mədəniyyətində səmavi varlıqlar sinfinə aid olan üzvlərdən biri. Onlar əvvəlcə buludların və suların ruhu kimi təsvir olunurdular, lakin sonralar "nimfa" və ya "pəri" rolunu oynamağa başladılar. Onlar Cənubi Asiya və Cənub-Şərqi Asiya mədəniyyətlərinin heykəltəraşlıq, rəqs, ədəbiyyat və rəsm əsərlərində mühüm yer tutur.

Hindistandan Madhya-Pradeşin XII əsrə aid qumdaşı Apsara heykəli.

Apsaralar gözəl, gənc və zərif varlıqlar kimi təsvir olunur və istədikləri vaxt formada dəyişiklik edə bilirlər, eyni zamanda hər kəsi öz gözəllikləri ilə valeh edə bilərlər. Onlar iki növə ayrılır: laukika (dünyəvi) və daivika (ilahi). Apsaralar rəqs sənətində böyük məharətə malikdirlər və tez-tez İndranın saray musiqiçiləri olan qandharvaların yoldaşları kimi göstərilirlər. Apsaralar tanrıların saraylarında yaşayır və qandharvaların ifa etdiyi musiqi sədaları altında rəqs edərək onları əyləndirirlər.

sarayında olan 26 apsara incəsənətin müxtəlif sahələrini simvolizə edir və bu baxımdan onlar Qədim Yunanıstanın Musalarına bənzədilirlər. Bundan əlavə, onlar tez-tez rişiləri (müdrikləri) ilahi güc əldə etmələrinə mane olmaq üçün cazibələri ilə yoldan çıxarmaqla da məşhur olmuşlar. Urvaşi, Menaka, Rambha, Tilottama və Qritaçi ən məşhur apsaralar arasındadır.

Yaponiyada apsaralar "" (天人) kimi tanınır; qadın apsaralara "" (天女), kişi apsaralara isə "Tennan" (天男) deyilir.

Etimologiyası

1913-cü ildə Benaresdəki Hindu məbədində apsara heykəlləri

"Apsara" sözü Sanskrit dilindəki अप्सरस् (apsaras) sözündən yaranmışdır. Bu sözün kökü अप् + √सृ birləşməsindən gəlir və "sular arasında hərəkət edən" və ya "suların içində gedən" mənasını ifadə edir. Hindi dilində isə "apsara" şəklində işlənir.

Apsaralar Khmer dilində "Âbsâréa" (អប្សរា), Pali dilində "Accharā", Malay və Maranao dillərində "Bidadari", Tausuq və Sinama dillərində "Biraddali", Yava, Sundan və Bali dillərində "Hapsari/Apsari" və ya "Widadari/Widyadari", Meitey dilində "Helloi", Tay dilində isə "Apsorn" (อัปสร) adlanır.

Ədəbiyyatda

Apsara – Hindistanın Madhya-Pradeş ştatındakı Khajuraho məbədində təsvir edilib

Hind əfsanələri

Apsaralar ən qədim mənbələrdə "su nimfaları" kimi təsvir olunur. Riqveda apsaranın ilə evli olduğunu bildirir. Burada apsaralar müxtəlif sularla əlaqələndirilir. Riqvedada yalnız Urvaşi adlı apsaranın adı çəkilir. Mahabharata və digər mənbələrdə isə apsaralar çoxsaylıdır və İndranın sarayında rəqqasələr kimi təsvir olunurlar.

Kauşitaki Upanişad apsaraları məlhəmlər, çiçək tacları, geyimlər və ətirlər ilə əlaqələndirir. Ramayana və Puranalar apsaraların mənşəyi haqqında yazır. Apsaralar dənizin çalxalanması, su oyunları və naga məxluqları ilə bağlı göstərilir. Mahabharata apsaralar haqqında müxtəlif hekayələrə malikdir. Məsələn, Tilottama adlı apsara Sunda və Upasunda adlı iki asuranı məğlub edir. Urvaşi isə Arjuna adlı qəhrəmanı yoldan çıxarmağa çalışır. Apsaralar tez-tez rişiləri və müdrikləri sınağa çəkmək üçün göndərilir. Menaka və Vişvamitra hekayəsi buna bir nümunədir. İndra, Vişvamitra adlı müdrikin çox güclənməsindən qorxaraq apsara Menakanı onu yoldan çıxarmağa göndərir. Vişvamitra onun gözəlliyinə təslim olur və onların qızı Shakuntala dünyaya gəlir. Çinli şair Şu Tinq apsaraları "O Motherland, Dear Motherland" şeirində xatırlayır.

Sənətdə Apsaralar

Apsaralar bir çox mədəniyyətlərdə rəqslər və incəsənətlə bağlı təsvir edilir. Natya Şastra (Sanskrit dramının əsas kitabı) 26 apsaranın adını çəkir.

Kamboca

Apsara 1931-ci ildə Hind-Çini poçt markasında

Anqkor Vat məbədinin divarındakı Devatanın relyef heykəli

Apsaralar Anqkor Vat məbədində geniş yayılmış bir motivdir. Buradakı daş təsvirlərdə apsaralar rəqs edən məxluqlar kimi göstərilir, dayanıqlı şəkildə təsvir edilən qadın fiqurlar isə devata adlanır. 1927-ci ildə Sappho Marçal apsaraların paltarları, saç düzümləri və bəzəklərini tədqiq edərək, bunların Anqkor dövründə real həyat tərzindən təsirləndiyini irəli sürmüşdür.

Kambocanın milli balet janrı "Apsara Dance" (Apsara rəqsi) Anqkor Vatdakı apsara təsvirlərindən ilhamlanaraq yaradılmışdır.

İndoneziya – Yava və Bali

İndoneziyada apsaralar "bidadari" adlanır və Vidyadhari adlı başqa bir səmavi məxluqla qarışdırılır. Apsaralar burada tez-tez Arjuna və apsaralar mövzusunda olan rəvayətlərdə təsvir edilir. Bali adasında isə Legong və Sanghyang Dedari rəqsləri apsaraların təsviridir.

Çin

Çində apsaralar "Feitian" (飞天) adı ilə tanınır və Buddist məbədlərində təsvir olunur. Mogao mağaraları, Yulin mağaraları, Longmen və Yungang mağaralarında apsara təsvirləri tapılmışdır. Apsaralar burada tez-tez pipa, flüt və şeng kimi musiqi alətləri çalaraq təsvir edilir. Çin folklorunda apsaralar tək güclü bir varlıq və ya bir neçə musiqi ruhu kimi göstərilir.

Digər mədəniyyətlərdə

Manipur, Hindistan – Apsaralar "Helloi" kimi tanınır və yeddi bacıdan ibarət olan səmavi məxluqlar hesab olunur.
Çampa (Vyetnam) – Apsaralar Çampa incəsənətində, xüsusilə Tra Kieu üslubunda mühüm rol oynayır.
Şri Lanka – Sigiriya freskalarında apsara təsvirləri mövcuddur.

İstinadlar

Suryakant Tripathi Nirala. (2024). अप्सरा [Apsara (In English)]. New Delhi, India: Vani Prakashan. 172 pp. ISBN
Yashpal. (2009). अप्सरा का शाप [Apsara ka shrap (Curse of Nymph) (in English)]. (Reprint of 1931). New Delhi, India: Rajkamal Prakashan. 171 pp. ISBN .
American Oriental Society. (1849). "Memoir on The History of Buddhism, read before the Society May 24, 1844, by Edward E. Salisbury, Professor in Yale College", in JOURNAL OF THE AMERICAN ORIENTAL SOCIETY VOL. I. Boston, MA: The American Oriental Society. p. 116.
Stevenson, A. et al. (2010). "apsara", in Oxford Dictionary of English. (3rd Ed.). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. 2,069 pp. ISBN cited in Bowker, J. (2000). The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. p. 78.
Higham, C.. (2014). Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations. N.Y., United States: Facts On File, Inc. p. 24. ISBN
Thakur P., Kalidasa, and Arthur W. Ryder. (2012). "GLOSSARAY: Apsara", in ABHIJNANSAKUNTALAM (The Recognition of Sakuntala--A Well-known Sanskrit Play by KALIDASA, The Greatest Poet and Dramatist in the Sanskrit Language.) (Improvised Edition): Originally Translated by Arthur W. Ryder. N.C., United States: Lulu Press, Inc. 202 pp. ISBN
Madhumita Dutta and Soumya Narayan Datta. (2021). "The Mythology of the Apsara Urvasie and its modern interpretation by Arundhuti Bhadra", in URVASIE From Mythological To Postmodern Reflections. West Bengal, India: Cognition Publications. p. 52. ISBN
Kumar, Ajit et al. (2020). Apsara Sadhana (Evocation Magic of Ancient Hindu Celestial Beauties): Ramba, Urvasi, Tilotama, Sasi Devi, Kanchanamala, Kulaharini, Ratnamala, Bhusani and Many More Information Regarding Attraction. N.p.: Amazon Digital Services LLC - KDP. 44 pp. ISBN
K. Narayanaswami Aiyar. (1915). THE PERMANENT HISTORY OF BHARATA VARSHA (India) Vol. I. Tamil Nadu, India: Bhaskara Press. p. 420.
Stewart, P. and Rienjang, W. (2020). The Global Connections of Gandharan Art Proceedings of the Third International Workshop of the Gandhara Connections Project, University of Oxford, 18-19th March, 2019. Oxford, United Kingdom: Archaeopress Publishing Limited. p. 240. ISBN
"Apsara | Indian religion and mythology". Encyclopedia Britannica (ingilis). 2023-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-15.

[1] Suryakant Tripathi Nirala. (2024). अप्सरा [Apsara (In English)]. New Delhi, India: Vani Prakashan. 172 pp. ISBN

[2] Yashpal. (2009). अप्सरा का शाप [Apsara ka shrap (Curse of Nymph) (in English)]. (Reprint of 1931). New Delhi, India: Rajkamal Prakashan. 171 pp. ISBN .

[3] American Oriental Society. (1849). "Memoir on The History of Buddhism, read before the Society May 24, 1844, by Edward E. Salisbury, Professor in Yale College", in JOURNAL OF THE AMERICAN ORIENTAL SOCIETY VOL. I. Boston, MA: The American Oriental Society. p. 116.

[4] Stevenson, A. et al. (2010). "apsara", in Oxford Dictionary of English. (3rd Ed.). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. 2,069 pp. ISBN cited in Bowker, J. (2000). The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. p. 78.

[5] Higham, C.. (2014). Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations. N.Y., United States: Facts On File, Inc. p. 24. ISBN

[6] Thakur P., Kalidasa, and Arthur W. Ryder. (2012). "GLOSSARAY: Apsara", in ABHIJNANSAKUNTALAM (The Recognition of Sakuntala--A Well-known Sanskrit Play by KALIDASA, The Greatest Poet and Dramatist in the Sanskrit Language.) (Improvised Edition): Originally Translated by Arthur W. Ryder. N.C., United States: Lulu Press, Inc. 202 pp. ISBN

[7] Madhumita Dutta and Soumya Narayan Datta. (2021). "The Mythology of the Apsara Urvasie and its modern interpretation by Arundhuti Bhadra", in URVASIE From Mythological To Postmodern Reflections. West Bengal, India: Cognition Publications. p. 52. ISBN

[8] Kumar, Ajit et al. (2020). Apsara Sadhana (Evocation Magic of Ancient Hindu Celestial Beauties): Ramba, Urvasi, Tilotama, Sasi Devi, Kanchanamala, Kulaharini, Ratnamala, Bhusani and Many More Information Regarding Attraction. N.p.: Amazon Digital Services LLC - KDP. 44 pp. ISBN

[9] K. Narayanaswami Aiyar. (1915). THE PERMANENT HISTORY OF BHARATA VARSHA (India) Vol. I. Tamil Nadu, India: Bhaskara Press. p. 420.

[10] Stewart, P. and Rienjang, W. (2020). The Global Connections of Gandharan Art Proceedings of the Third International Workshop of the Gandhara Connections Project, University of Oxford, 18-19th March, 2019. Oxford, United Kingdom: Archaeopress Publishing Limited. p. 240. ISBN

[11] "Apsara | Indian religion and mythology". Encyclopedia Britannica (ingilis). 2023-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-15.