fbpx
Wikipedia

Ankara (toponim)

Avqust 05, 2021

Ankara — Türkiyə Cümhuriyyətinin paytaxtı, İstanbuldan sonra ölkənin ən böyük ikinci şəhərinın adı. Ankara şəhərinin adı tarix boyu dəyişmişdir. Şəhər, frigiyalılar, qalatiyalılar və qədim romalılar (Antik, Helenistik ve Bizans dövrlərində) tərəfindən mənası gəmi lövbəri olan Ἄγκυρα (Qədim yunan dilində Anqira və Ankira olaraq tələffüz edilir) olaraq adlandırıldı; bu ad latın əlifbası ilə qərb mənbələrində Ankyra və Ancyra olaraq yazılmışdır. Ankara şəhəri, ərəb mənbələrində "Bəldəyi-əl Səlasil", "Məmuriyə" və "Mə'muriyə-i Səlasə" olaraq yazılmışdır. Qədim yunan dilində "Anküra" olaraq tələffüz edilən şəhər adı ərəblər tərəfindən qorunub saxlanılmışdı. Böyük Səlcuq İmperiyasının Anadoluya gəlməsindən sonra bu ad "Ankara" və "Əngürü", qərb dillərində isə "Anqora" (Angora) olaraq dəyişmişdir. "Əngürü" (Engürü) adı, ərəb şəkilçisiylə "Əngüriyyə" olmuşdur. Ankaranı suverenliyi altında saxlayan dövlətlər tərəfindən zərb edilən sikkələrdə istifadə olunan rəsmi ad, Böyük Səlcuq İmperiyasında "Ankara", Elxanilər Dövlətində "Əngürü" və "Əngüriyyə", Osmanlı İmperiyasında isə "Əngürü" və "Ankara" olmuşdur. Şəhərin adı Osmanlı İmperiyası dövründə, XVI əsrdən etibarən rəsmi olaraq Ankara (آنقره) olmasına baxmayaraq, xalq arasında "Əngürü", qərb ölkələrində isə "Anqora" adlarından istifadə edilirdi. Türkiyə Respublikasının öz müstəqilliyini əldə etməsindən sonra digər adların istifadəsi sona çatmış, Ankara adı isə universallaşdırmışdır.

Roma İmparatoru Qallien dövründən qalma bir "Ankyra" sikkəsi. Bu, Ankara adının bir lövbərdən əsaslandığını əks etdirir.

Frigiya

Ankira, Frigiya dövründə əhəmiyyətli bir şəhər idi. Şəhər, Əhəmənilər dövlətinə gedən Krallıq yolu üzərində yerləşirdi. Mənbələrə əsasən e.ə. 333-cü ildə Böyük İsgəndərin III Dara ilə İssdə vuruşmağa gedərkən Ankaradan keçmişdir.

Səyyah və coğrafiyaçı olan Pavsaniyə görə Ankara, Kral Midasın qurduğu bir şəhər idi. Pavsani, Frigiya kralı Midasın bir dəmir parçası tapdığı yerə Anker (Yunan dilində gəmi lövbəri deməkdir) adını verdiyini və Kral Midasın həmin lövbəri Perqamon səcdəgahında saxladığını yazır.

II əsrin ortalarında yaşamış olan lidiyalı səyyah Pavsani, qalatiyaların Kiçik Asiyada məskunlaşması barədə məlumat verərkən Ankaradan da bəhs edir. Pavsani, "Ankyra" şəhərini Qordinin oğlu Midasın saldığını və bir Frigiya şəhəri olduğunu yazır. Pavsani buna əlavə olaraq, Midasın tapdığı gəmi lövbərini, öz dövrünə qədər Silifkədəki Yupiter məbədində saxladığını yazır. Lövbər, II əsrdən bəri zərb olunan sikkələrin üzərində də mövcuddur. Pavsani, Midas mənbəyi adı ilə tanınan və haqqında hekayələr yazılan su mənbəyinin Ankara şəhərində olduğunu və "Bax, qalatiyalılar bu Ankara şəhərini də aldılar" yazır.

Qalatiya

VI əsr Bizans tarixçisi Bizanslı Stefan hazırladığı coğrafiya lüğətində e.ə. II əsrdə yaşamış Afrodisiaslı Apolloniyə əsaslanaraq Ankaranın quruluşu ilə əlaqədar məlumatlar verir. Bu məlumatlara əsasən, e.ə. 278-ci ildə Kiçik Asiya bölgəsinə gələn qalatiyalılar Pont Kralı Mitridat I Ktist ilə birlikdə Misirə müharibə elan edir, onları məğlub edib dənizə qədər qovur və Misir gəmilərindən aldıqları lövbərləri də qalibiyyət simvolu olaraq öz yurdlarına aparırlar. Qalatiyalılar, bu qalibiyyətdən sonra onlara təltif edilən torpaqlarda yeni bir məntəqə qurur, adını isə mənası "lövbər" olan Ankyra (tələf. Ankira) qoyurlar. Ankarada e.ə. 240-cı ildə(və ya e.ə. 239-cu il) Selevkilər İmperatoru Selevk II Kallinik ilə qardaşı Antiox Hieraks arasında Ankira döyüşü baş vermişdir.

Roma İmperiyası

Kelt xalqlarından olan tektosaqlar e.ə. I əsrdə Ankiranı işğal etdilər, lakin daha sonra Roma İmperiyasına tabe oldular. E.ə. 25-ci ildə Qalatiya rəsmi olaraq Roma İmperiyasının bir vilayəti halına gəlmişdir.

Türkiyə Respublikası

28 mart 1930-cu il tarixində Türkiyə Respublikası xarici ölkələrdə Türkiyə şəhərlərinin türk dilindəki adlarından istifadə etməyini tələb etmişdir. Bu tarixdən poçt idarəsi "Anqora" və "Konstantinopol" olaraq ünvanlanmış məktuvları Ankara və İstanbula çatdırmamağa başlamışdır.

Hal-hazırda, "Ankara" adı yerli dialektlərdə və ya Anadolunun başqa bölgələrində istifadə edilən ləhcələrdə "Anqara" olaraq tələffüz edilir.

Başqa dillərdə

Latın hərflərindən istifadə edən dillər arasında Ankara adını fərqli şəkildə yazan dillər arasında portuqal (Ancara), latın (Ancyra) və kürd (Enqere) dilləri var. R səsi olmayan Çinin mandarin dilində Ankara (安卡拉), "Ankala" (Hanyu Pinyin yazılış sistemi ilə) olaraq tələffüz edilir.

Məşhur etimologiyalar

Ankara və Əngürü adlarının kökü haqda, adətən tələffüz oxşarlığına əsaslanan müxtəlif nəzəriyyələr mövcuddur. Bunların bir qismi yanlışdır, digərlərinin isə doğruluqları barədə qəti sübut yoxdur.

Ankuva

Ankara şəhərinin qədim Het şəhəri olan Ankuva (digər yazılışlarıyla Ankuvva, Ankuvaş) olduğuna dair bəzi tarixi anlayışlar var. Buna əlavə olaraq, müasir mənbələr Ankuva şəhərinin Yozğaddakı Əlişar kurqanı və ya müasir Çorum ilinə bağlı olan Əskiyapar kəndinin olduğunu təsdiq edir.

Midasın lövbəri

Kral Midasın lövbəri barədə olan əfsanə "Ankyra" adının etimologiyası ilə bağlı olan məşhur anlayışların ən qədimidir. Buna baxmayaraq, Ankara şəhərinin dənizə olan uzaqlığına görə, tapılan dəmir parçasının bir gəmi lövbəri olmasının qeyri-mümkün olması və bu əfsanənin "Ankyra" adına bir etimologiya vermək üçün sonradan uydurulmuş olması haqda da nəzəriyyələr irəli sürülmüşdür.

Misir lövbərləri

Makedoniyalı İsgəndərin e.ə. 333-cü ildə "Ankyra"da olduğu haqda tarixi qeydlərin mövcudluğu nəzərə alınsa, şəhər adının qalatiyalıların qədim misirlilərdən qələbə qəniməti olaraq e.ə. 268-ci ildə gətirdikləri gəmi lövbərlərinə həsr olunduğu barədə irəli sürülən nəzəriyyə sonradan uydurulduğu haqda düşüncələr mövcuddur.

Üngür

Daha sonrakı əsrlərdə Ankaranın adıyla bağlı müxtəlif nəzəriyyələr ortaya atılmışdır. Övliya Çələbi müəllifi olduğu səyahətnaməsində Ankara şəhəri haqda "abad yer olub, üzümü çox olduğunundan adına Əngürü deyiblər" yazmışdır. "Ungür" sözünün fars dilindəki mənası üzümdür.

Anqariya

Övliya Çələbi müəllifi olduğu səyahətnaməsində "bəziləri qalası anqariya ilə hazırlandığından Ankara deyilmişdir deyir" yazmışdır.

Anqara çayı

 
Baykal gölünün xəritəsi.

Baykal gölünün adı qədim türk dilindən gəlir və mənası "zəngin göl"dür. Bu gölə Yuxarı Anqara və Turka çayları tökülür. Gölün sahillərindəki ərazilərdə qədim türklərə aid çoxlu qalıq tapılmışdır.

1930-cu illərdə Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən dəstəklənən Günəş dil nəzəriyyəsinə əsasən, bütün dillər Mərkəzi Asiyadan törəmişdir. 1937-ci ildə keçirilən İkinci Tarix konqresində İbrahim Nəcmi Dilmən "Günəş dil nəzəriyyəsinin tarix dissertasiyasında yeri " (türk. Güneş Dil Teorisinin Tarih Tezinde Yeri) adlı təqdimatında Baykal gölünü Yenisey çayına bağlayan Anqara çayı ilə Ankara şəhərinin yaxınlıqlarında yerləşən Ankara çayı arasındakı ad oxşarlığına əsaslanaraq "su" anlayışı ilə Ankara arasında bir əlaqənin olduğunu irəli sürmüşdür.

1937-ci ildə Türkiyəni ziyarət edən Yunanıstan Prezidenti Elefterios Venizelosun Mustafa Kamal Atatürklə keçirdiyi bir görüşdə Atatürk prezidentdən "cənab, Ankara adının haradan gəldiyini bilirsiz?" sualını soruşub. Atatürk aldığı mənfi cavabdan sonra, dünya xəritəsini açıb Baykal gölünün yaxınlıqlarında yerləşən Anqarsk şəhərini göstərmiş və "baxın buradan gəlir cənab!" demişdir.

İstinadlar

  1. Fuller, C. F. S. (2004). The Generalship of Alexander the Great. Da Capo Press. səh. 77.
  2. Kvint Kurtius Rufus, Con Yardli, Ualdemar Hekl (2004). The History of Alexander. Penguin Classics. səh. 27.
  3. Ankara, Başkentin Tarihi, Arkeolojisi ve Mimarisi. Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları. ISBN 975-95848-3-2
  4. Tarih İçinde Ankara. ISBN 9944-473-07-3
  5. Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi (I). 1984. səh. 638.
  6. Rikard, C. 2017-07-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyun 2018.
  7. D. Robinson, Riçard (1963). The First Turkish Republic: A Case Study in National Development. Harvard University Press. səh. 298.
  8. "Some Recent Decisions of the P. C. G. N." (LXXVII). The Geographical Journal. 1931: 161–163. Turks are forcing us to adopt İstanbul and Ankara by refusing to deliver lettres addresssed to Constantinople and Angora..." (#first_missing_last)
  9. M. Əmin Qaraxan, Məhməd Turqut (2001). 21. yüzyılın eşiğinde Uşak sempozyumu: 25–27 Ekim 2001. Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı. səh. 21.
  10. Büsra Ərsanlı (2004). "Naming Turkish Language Politically: Ottoman Language, Sunlanguage, Azerbaijan Language" (III). Balkan Studies (Etudes balkaniques): 108–120.
  11. Gönən, Sinan. (PDF). 2014-03-06 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyun 2018.

Avqust 05, 2021
ankara, toponim, ankara, türkiyə, cümhuriyyətinin, paytaxtı, istanbuldan, sonra, ölkənin, böyük, ikinci, şəhərinın, adı, ankara, şəhərinin, adı, tarix, boyu, dəyişmişdir, şəhər, frigiyalılar, qalatiyalılar, qədim, romalılar, antik, helenistik, bizans, dövrləri. Ankara Turkiye Cumhuriyyetinin paytaxti Istanbuldan sonra olkenin en boyuk ikinci seherinin adi Ankara seherinin adi tarix boyu deyismisdir Seher frigiyalilar qalatiyalilar ve qedim romalilar Antik Helenistik ve Bizans dovrlerinde terefinden menasi gemi lovberi olan Ἄgkyra Qedim yunan dilinde Anqira ve Ankira olaraq teleffuz edilir olaraq adlandirildi bu ad latin elifbasi ile qerb menbelerinde Ankyra ve Ancyra olaraq yazilmisdir Ankara seheri ereb menbelerinde Beldeyi el Selasil Memuriye ve Me muriye i Selase olaraq yazilmisdir Qedim yunan dilinde Ankura olaraq teleffuz edilen seher adi erebler terefinden qorunub saxlanilmisdi Boyuk Selcuq Imperiyasinin Anadoluya gelmesinden sonra bu ad Ankara ve Enguru qerb dillerinde ise Anqora Angora olaraq deyismisdir Enguru Enguru adi ereb sekilcisiyle Enguriyye olmusdur Ankarani suverenliyi altinda saxlayan dovletler terefinden zerb edilen sikkelerde istifade olunan resmi ad Boyuk Selcuq Imperiyasinda Ankara Elxaniler Dovletinde Enguru ve Enguriyye Osmanli Imperiyasinda ise Enguru ve Ankara olmusdur Seherin adi Osmanli Imperiyasi dovrunde XVI esrden etibaren resmi olaraq Ankara آنقره olmasina baxmayaraq xalq arasinda Enguru qerb olkelerinde ise Anqora adlarindan istifade edilirdi Turkiye Respublikasinin oz musteqilliyini elde etmesinden sonra diger adlarin istifadesi sona catmis Ankara adi ise universallasdirmisdir Roma Imparatoru Qallien dovrunden qalma bir Ankyra sikkesi Bu Ankara adinin bir lovberden esaslandigini eks etdirir Mundericat 1 Frigiya 2 Qalatiya 3 Roma Imperiyasi 4 Turkiye Respublikasi 5 Basqa dillerde 6 Meshur etimologiyalar 6 1 Ankuva 6 2 Midasin lovberi 6 3 Misir lovberleri 6 4 Ungur 6 5 Anqariya 6 6 Anqara cayi 7 IstinadlarFrigiya RedakteAnkira Frigiya dovrunde ehemiyyetli bir seher idi Seher Ehemeniler dovletine geden Kralliq yolu uzerinde yerlesirdi 1 Menbelere esasen e e 333 cu ilde Boyuk Isgenderin III Dara ile Issde vurusmaga gederken Ankaradan kecmisdir 2 Seyyah ve cografiyaci olan Pavsaniye gore Ankara Kral Midasin qurdugu bir seher idi Pavsani Frigiya krali Midasin bir demir parcasi tapdigi yere Anker Yunan dilinde gemi lovberi demekdir adini verdiyini ve Kral Midasin hemin lovberi Perqamon secdegahinda saxladigini yazir 3 II esrin ortalarinda yasamis olan lidiyali seyyah Pavsani qalatiyalarin Kicik Asiyada meskunlasmasi barede melumat vererken Ankaradan da behs edir Pavsani Ankyra seherini Qordinin oglu Midasin saldigini ve bir Frigiya seheri oldugunu yazir Pavsani buna elave olaraq Midasin tapdigi gemi lovberini oz dovrune qeder Silifkedeki Yupiter mebedinde saxladigini yazir Lovber II esrden beri zerb olunan sikkelerin uzerinde de movcuddur Pavsani Midas menbeyi adi ile taninan ve haqqinda hekayeler yazilan su menbeyinin Ankara seherinde oldugunu ve Bax qalatiyalilar bu Ankara seherini de aldilar yazir 4 Qalatiya RedakteVI esr Bizans tarixcisi Bizansli Stefan hazirladigi cografiya lugetinde e e II esrde yasamis Afrodisiasli Apolloniye esaslanaraq Ankaranin qurulusu ile elaqedar melumatlar verir Bu melumatlara esasen e e 278 ci ilde Kicik Asiya bolgesine gelen qalatiyalilar Pont Krali Mitridat I Ktist ile birlikde Misire muharibe elan edir onlari meglub edib denize qeder qovur ve Misir gemilerinden aldiqlari lovberleri de qalibiyyet simvolu olaraq oz yurdlarina aparirlar Qalatiyalilar bu qalibiyyetden sonra onlara teltif edilen torpaqlarda yeni bir menteqe qurur adini ise menasi lovber olan Ankyra telef Ankira qoyurlar 5 Ankarada e e 240 ci ilde ve ya e e 239 cu il Selevkiler Imperatoru Selevk II Kallinik ile qardasi Antiox Hieraks arasinda Ankira doyusu bas vermisdir 6 Roma Imperiyasi RedakteKelt xalqlarindan olan tektosaqlar e e I esrde Ankirani isgal etdiler lakin daha sonra Roma Imperiyasina tabe oldular E e 25 ci ilde Qalatiya resmi olaraq Roma Imperiyasinin bir vilayeti halina gelmisdir Turkiye Respublikasi Redakte28 mart 1930 cu il tarixinde Turkiye Respublikasi xarici olkelerde Turkiye seherlerinin turk dilindeki adlarindan istifade etmeyini teleb etmisdir 7 Bu tarixden poct idaresi Anqora ve Konstantinopol olaraq unvanlanmis mektuvlari Ankara ve Istanbula catdirmamaga baslamisdir 8 Hal hazirda Ankara adi yerli dialektlerde 9 10 ve ya Anadolunun basqa bolgelerinde istifade edilen lehcelerde 11 Anqara olaraq teleffuz edilir Basqa dillerde RedakteLatin herflerinden istifade eden diller arasinda Ankara adini ferqli sekilde yazan diller arasinda portuqal Ancara latin Ancyra ve kurd Enqere dilleri var R sesi olmayan Cinin mandarin dilinde Ankara 安卡拉 Ankala Hanyu Pinyin yazilis sistemi ile olaraq teleffuz edilir Meshur etimologiyalar RedakteAnkara ve Enguru adlarinin koku haqda adeten teleffuz oxsarligina esaslanan muxtelif nezeriyyeler movcuddur Bunlarin bir qismi yanlisdir digerlerinin ise dogruluqlari barede qeti subut yoxdur Ankuva Redakte Ankara seherinin qedim Het seheri olan Ankuva diger yazilislariyla Ankuvva Ankuvas olduguna dair bezi tarixi anlayislar var Buna elave olaraq muasir menbeler Ankuva seherinin Yozgaddaki Elisar kurqani ve ya muasir Corum iline bagli olan Eskiyapar kendinin oldugunu tesdiq edir Midasin lovberi Redakte Kral Midasin lovberi barede olan efsane Ankyra adinin etimologiyasi ile bagli olan meshur anlayislarin en qedimidir Buna baxmayaraq Ankara seherinin denize olan uzaqligina gore tapilan demir parcasinin bir gemi lovberi olmasinin qeyri mumkun olmasi ve bu efsanenin Ankyra adina bir etimologiya vermek ucun sonradan uydurulmus olmasi haqda da nezeriyyeler ireli surulmusdur Misir lovberleri Redakte Makedoniyali Isgenderin e e 333 cu ilde Ankyra da oldugu haqda tarixi qeydlerin movcudlugu nezere alinsa seher adinin qalatiyalilarin qedim misirlilerden qelebe qenimeti olaraq e e 268 ci ilde getirdikleri gemi lovberlerine hesr olundugu barede ireli surulen nezeriyye sonradan uyduruldugu haqda dusunceler movcuddur Ungur Redakte Daha sonraki esrlerde Ankaranin adiyla bagli muxtelif nezeriyyeler ortaya atilmisdir Ovliya Celebi muellifi oldugu seyahetnamesinde Ankara seheri haqda abad yer olub uzumu cox oldugunundan adina Enguru deyibler yazmisdir Ungur sozunun fars dilindeki menasi uzumdur Anqariya Redakte Ovliya Celebi muellifi oldugu seyahetnamesinde bezileri qalasi anqariya ile hazirlandigindan Ankara deyilmisdir deyir yazmisdir Anqara cayi Redakte Baykal golunun xeritesi Baykal golunun adi qedim turk dilinden gelir ve menasi zengin gol dur Bu gole Yuxari Anqara ve Turka caylari tokulur Golun sahillerindeki erazilerde qedim turklere aid coxlu qaliq tapilmisdir 1930 cu illerde Mustafa Kamal Ataturk terefinden desteklenen Gunes dil nezeriyyesine esasen butun diller Merkezi Asiyadan toremisdir 1937 ci ilde kecirilen Ikinci Tarix konqresinde Ibrahim Necmi Dilmen Gunes dil nezeriyyesinin tarix dissertasiyasinda yeri turk Gunes Dil Teorisinin Tarih Tezinde Yeri adli teqdimatinda Baykal golunu Yenisey cayina baglayan Anqara cayi ile Ankara seherinin yaxinliqlarinda yerlesen Ankara cayi arasindaki ad oxsarligina esaslanaraq su anlayisi ile Ankara arasinda bir elaqenin oldugunu ireli surmusdur 1937 ci ilde Turkiyeni ziyaret eden Yunanistan Prezidenti Elefterios Venizelosun Mustafa Kamal Ataturkle kecirdiyi bir gorusde Ataturk prezidentden cenab Ankara adinin haradan geldiyini bilirsiz sualini sorusub Ataturk aldigi menfi cavabdan sonra dunya xeritesini acib Baykal golunun yaxinliqlarinda yerlesen Anqarsk seherini gostermis ve baxin buradan gelir cenab demisdir Istinadlar Redakte Fuller C F S 2004 The Generalship of Alexander the Great Da Capo Press seh 77 Kvint Kurtius Rufus Con Yardli Ualdemar Hekl 2004 The History of Alexander Penguin Classics seh 27 Ankara Baskentin Tarihi Arkeolojisi ve Mimarisi Ankara Enstitusu Vakfi Yayinlari ISBN 975 95848 3 2 Tarih Icinde Ankara ISBN 9944 473 07 3 Gorsel Buyuk Genel Kultur Ansiklopedisi I 1984 seh 638 Rikard C Battle of Ancyra 240 or 239 B C 2017 07 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 iyun 2018 D Robinson Ricard 1963 The First Turkish Republic A Case Study in National Development Harvard University Press seh 298 Some Recent Decisions of the P C G N LXXVII The Geographical Journal 1931 161 163 Turks are forcing us to adopt Istanbul and Ankara by refusing to deliver lettres addresssed to Constantinople and Angora first missing last M Emin Qaraxan Mehmed Turqut 2001 21 yuzyilin esiginde Usak sempozyumu 25 27 Ekim 2001 Usaklilar Egitim ve Kultur Vakfi seh 21 Busra Ersanli 2004 Naming Turkish Language Politically Ottoman Language Sunlanguage Azerbaijan Language III Balkan Studies Etudes balkaniques 108 120 Gonen Sinan Konya Manilerinde Gecen Yerlesim Birimlerinin Adlarina Bir Bakis PDF 2014 03 06 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 iyun 2018 Menbe https az wikipedia org w index php title Ankara toponim amp oldid 5494438, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.