Vikipediya azad ensiklopediya Bu məqalə silinməyə namizəddirBu səhifəninsəhifə silmə qaydasınaəsasən silinə biləcəyi güm

Vikipediya azad ensiklopediya Bu meqale silinmeye namizeddirBu sehifeninsehife silme qaydasinaesasen siline bileceyi guman edilir Eger sehifenin silinmesine dair etiraziniz varsa silinmeye namized sehifelersehifesinde bu barede fikrinizi bildirin Muzakire davam etdiyi muddet erzinde sehifedeki bu xeberdarligi silmeyin Bu meqale sonuncu defe 3 saniye evvel Zohrab Javad muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Alp epoxasiUmumi melumatlarDag sistemi Pireney Alp Karpat Balkan Boyuk Qafqaz ve Kicik Qafqaz Pamir Himalay Qarakorum Vikianbarda elaqeli mediafayllar Alp epoxasi ve ya Alp qirisiqligi muasir qitelerin zahiri gorunusunu mueyyen eden dag qurumlarinin emele geldiyi kaynozoyu ehate eden sonuncu orogenez zamani Tektonika span Tebasirin sonu paleogen dovrunun evelinde Simali Amerikanin qerbinde neheng Kordilyer dag sisteminin formalasmasi tamamlanmisdi Amma Cenubi Amerikada Avrasiya ve simali qerbi Afrikada Alp orogenezinin esas hadiseleri eosenin sonunda texminen 40 milyon il bundan evvel baslanmisdi ve ardicil guclenerek miosenin sonuna qeder davam etmis bezi rayonlarda ise indi de davam etmekdedir Alp Himalay dag silsileleri mehz bu epoxada meydana gelmisdi Bu dag silsilesi Cebelluttariqden Indoneziya arxipelaqina qeder uzanaraq Pireneyi Alpi Karpati Balkani Boyuk ve Kicik Qafqazi Pamiri ve nehayet Yerde en yuksek dag sistemi olan Himalayi ve onlara qovusan etrafindaki Qarakorumu ehate edir Cografiya ve Iqlim span Alp daglari Avropada muhum iqlim bolgusudur Onlarin simalinda ve qerbinde mulayim iqlimi olan eraziler cenubda subtropik Araliq denizi landsaftlari var Kulekli qerb ve simal qerb yamaclarinda yagintilar ilde 1500 2000 mm bezi yerlerde 4000 mm e catir Alp daglarinda boyuk caylarin menbeleri Reyn Rhone Po Adige Dunayin sag qollari elece de coxsayli buzlaq ve tektonik buzlaq menseli goller Bodenskoe Cenevre Komo Laqo Maggiore ve s var Landsaftlarin hundurluk zonalligi yaxsi ifade edilmisdir Hundurluyu 800 metre qeder iqlimi mulayim isti cenub yamaclarinda Araliq denizi coxlu uzum baglari meyve baglari tarlalar Araliq denizi kollari ve enliyarpaqli meseler var 800 1800 metr hundurlukde iqlim mulayim rutubetlidir enliyarpaqli palid ve fistiq meseleri tedricen yuxariya dogru iyneyarpaqlilarla evez olunur 2200 2300 metr hundurluye qeder iqlim soyuqdur uzun muddet qar yagir subalp qursagi adlanir Kol ve hundur otlu cemenlikler yay otlaqlari ustunluk teskil edir Yuxarida ebedi qarlarin serheddine qeder soyuq iqlimi olan ilin cox hissesini qarla ortulmus az otlu seyrek alp cemenliklerinin ustunluk teskil etdiyi alp qursagi var Daha yuksek buzlaqlar qar saheleri qayali yamaclari olan nival qursagidir Alp daglarinin simalinda ve qerbinde mulayim iqlimi olan eraziler cenubda subtropik Araliq denizi landsaftlari var Muxtelif Alp bolgelerinin iqlimi kuleyin hundurluyunden movqeyinden ve istiqametinden asilidir Alp daglarinda yayda soyuq axsamlara yol veren isti gunler olur Daglarda seher adeten gunesli olur gunorta buludlar yuvarlanir Qis tez tez qar yagmasi ve uzun muddet asagi temperaturla musayiet olunur Alp daglarinin simal terefinde iqlim daha soyuq ve rutubetlidir cenub terefinde ise eksine daha isti ve qurudur Iyulda orta temperatur 14 C den asagi yanvarda 15 C e qederdir Ilde 1000 mm yaginti dusur Duzenliklerde qar ilde bir aydan alti aya qeder qalir Qisin cox hissesi vadilerde duman qalir Alp daglari yerli kuleklerle xarakterize olunur Onlardan en muhumu hava kutlelerinin dag yamaclari boyunca enmesi ve adiabatik qizma ile musayiet olunan sixilmasi neticesinde emele gelen isti ve quru fendir Bu yerli temperaturu xeyli artirir ki bu da qarin keskin erimesine ve tez tez ucqunlara sebeb olur ki bu da insan heyati ucun tehluke yaradir ve butun dagliq rayonlari xarici alemden kese biler Eyni zamanda foehn movcud olmayan yerlerde oldugundan daha yuksek mutleq yuksekliklerde kend teserrufati ucun serait yaradir Alp daglarinin iqlimi torpaq ve bitki ortuyu aydin sekilde mueyyen edilmis saquli zonalliga malikdir Alp daglari her biri ferqli muhite malik bes iqlim zonasina bolunur Alp daglarinin muxtelif iqlim zonalarinda iqlim flora ve fauna ferqlidir 3000 metrden yuxari dag silsilesi zonasina nival zonasi deyilir Soyuq iqlime malik olan bu erazini davamli olaraq coxillik qar ortur Buna gore de nival zonada praktiki olaraq hec bir bitki ortuyu yoxdur Alp bitkileri ehengli ehengdasi ve ehengsiz ola bilen yasayis muhitine ve torpaq novune gore qruplasdirilir Bitkiler cemenlikler bataqliqlar meseler yarpaqli ve iyneyarpaqlilar ve talus ve ucqunlarin tesirine meruz qalmayan erazilerden tutmus qayaliqlara ve silsilelere qeder genis tebii muhitlerde yasayirlar Istinadlar span USAQLAR UCUN ENSIKLOPEDIYA GEOLOGIYA az Baki Serq Qerb 2008 Sehife 73 ISBN 978 9952 34 196 6 Alpijskaya epoha tektogeneza Bolshaya rossijskaya enciklopediya rus 19 fevral 2024 Istifade tarixi 10 noyabr 2025 QERIBOV YAQUB ALXASOV OQTAY HUSEYNLI SERAFET BABAYEVA MEHBUBE COGRAFIYA DERSLIK 10 Umumi tehsil muessiselerinin 10 cu sinifleri ucun cografiya fenni uzre DERSLIK PDF az Baki Azerbaycan Respublikasi Elm ve Tehsil Nazirliyi Baki nesriyyati Tehsil NP MMC 2022 53 Azerbaycan Elm Fondunun 2022 ci il ucun ESAS qrant musabiqesinin AEF MCG 2022 1 42 qalibi olmus layihenin yerine yetirilmesi uzre 1 ILLIK ELMI TEXNIKI HESABAT PDF AZERBAYCAN ELM FONDU 5 6 7 8 10 11 14 15 Reynolds Kev 2012 The Swiss Alps Cicerone Press ISBN 978 1 85284 465 3 S 43 45 Xarici kecidler span Kateqoriya Elifba sirasina gore daglarGizli kateqoriyalar ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifelerSilinmeye namized sehifeler