Adi boymadərən
Adi boymadərən (lat. Achillea millefolium) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin boymadərən cinsinə aid bitki növü.
| Adi boymadərən | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Achillea millefolium | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Achillea millefolium L. (1753) | |||||||||||||||||
| Sinonimlər | |||||||||||||||||
Sinonim
- Achillea albida Willd.
- Achillea alpicola (Rydb.) Rydb. [Illegitimate]
- Achillea ambigua Boiss.
- Achillea ambigua Pollini
- Achillea anethifolia Fisch. ex Herder
- Achillea angustissima Rydb.
- Achillea arenicola A.Heller
- Achillea bicolor Wender.
- Achillea borealis Bong.
- Achillea borealis var. arenicola J.T.Howell
- Achillea borealis subsp. arenicola (A.Heller) D.D.Keck
- Achillea borealis f. borealis
- Achillea borealis subsp. borealis borealis
- Achillea borealis var. borealis borealis
- Achillea borealis subsp. californica (Pollard) D.D.Keck
- Achillea borealis var. californica (Pollard) J.T.Howell
- Achillea borealis f. fusca (Rydb.) Hultén
- Achillea californica Pollard
- Achillea ceretanica Sennen
- Achillea compacta Lam.
- Achillea coronopifolia Willd.
- Achillea crassifolia Colla
- Achillea cristata Hort. ex DC.
- Achillea cuspidata Wall. [Invalid]
- Achillea dentifera Rchb.
- Achillea eradiata Piper
- Achillea fusca Rydb.
- Achillea gigantea Pollard
- Achillea gracilis Raf.
- Achillea haenkeana Tausch
- Achillea intermedia Schleich.
- Achillea lanata Lam.
- Achillea lanulosa Nutt.
- Achillea lanulosa subsp. alpicola (Rydb.) D.D.Keck
- Achillea lanulosa var. alpicola (Rydb.) Rydb.
- Achillea lanulosa var. arachnoidea Lunell
- Achillea lanulosa var. eradiata (Piper) M.Peck
- Achillea lanulosa var. lanulosa lanulosa
- Achillea lanulosa f. lanulosa
- Achillea lanulosa subsp. lanulosa lanulosa
- Achillea lanulosa subsp. megacephala (Raup) Argus
- Achillea lanulosa f. peroutkyi F.Seym.
- Achillea lanulosa f. rubicunda Farw.
- Achillea laxiflora A.Nelson
- Achillea laxiflora Pollard & Cockerell
- Achillea magna All. [Illegitimate]
- Achillea magna L.
- Achillea magna Haenke [Illegitimate]
- Achillea magna var. magna magna
- Achillea marginata Turcz. ex Ledeb.
- Achillea megacephala Raup
- Achillea millefolium f. albiflora Dabrowska
- Achillea millefolium var. alpicola (Rydb.) Garrett
- Achillea millefolium var. arenicola (A.Heller) Nobs
- Achillea millefolium var. arenicola (A.Heller) Ferris
- Achillea millefolium var. asplenifolia (Vent.) Farw.
- Achillea millefolium subsp. atrotegula B.Boivin
- Achillea millefolium subsp. balearica Sennen
- Achillea millefolium subsp. borealis (Bong.) Breitung
- Achillea millefolium var. borealis (Bong.) Farw.
- Achillea millefolium var. californica (Pollard) Jeps.
- Achillea millefolium f. californica (Pollard) H.M.Hall
- Achillea millefolium var. colliniformis Dabrowska
- Achillea millefolium subsp. compacta (Lam.) Bonnier & Layens
- Achillea millefolium var. dipetala Dabrowska
- Achillea millefolium f. discolor B.Boivin
- Achillea millefolium var. dissecta Dabrowska
- Achillea millefolium var. fusca (Rydb.) G.N.Jones
- Achillea millefolium var. gigantea (Pollard) Ferris
- Achillea millefolium var. gigantea (Pollard) Nobs
- Achillea millefolium f. iserana (Podp.) Hayek
- Achillea millefolium var. iserana Podp.
- Achillea millefolium var. lanulosa (Nutt.) Piper
- Achillea millefolium subsp. lanulosa (Nutt.) Piper
- Achillea millefolium var. litoralis Ehrenb. ex Nobs
- Achillea millefolium var. lobata Dabrowska
- Achillea millefolium var. maritima Jeps.
- Achillea millefolium var. megacephala (Raup) B.Boivin
- Achillea millefolium f. millefolium
- Achillea millefolium subsp. millefolium millefolium
- Achillea millefolium var. millefolium millefolium
- Achillea millefolium var. nigrescens E.Mey.
- Achillea millefolium subsp. occidentalis (DC.) Hyl.
- Achillea millefolium var. occidentalis DC.
- Achillea millefolium var. pacifica (Rydb.) G.N.Jones
- Achillea millefolium var. puberula (Rydb.) Nobs
- Achillea millefolium var. puberula (Rydb.) Ferris
- Achillea millefolium f. rhodantha Lepage
- Achillea millefolium f. rosea (Desf.) E.L.Rand & Redfield
- Achillea millefolium var. rosea (Desf.) Torr. & A.Gray
- Achillea millefolium f. roseiflora B.Boivin
- Achillea millefolium f. roseoides Breitung
- Achillea millefolium f. rubicunda (Farw.) Farw.
- Achillea millefolium var. sordida W.D.J.Koch
- Achillea millefolium var. spathulata Dabrowska
- Achillea nabelekii Heimerl
- Achillea occidentalis (DC.) Raf. ex Rydb.
- Achillea ochroleuca Eichw.
- Achillea ossica K.Koch
- Achillea pacifica Rydb.
- Achillea palmeri Rydb.
- Achillea pecten-veneris Pollard
- Achillea pratensis Saukel & R.Länger
- Achillea pseudo-tanacetifolia Wierzb. ex Rchb.
- Achillea puberula Rydb.
- Achillea pumila Schur
- Achillea rosea Desf.
- Achillea setacea Schwein.
- Achillea sordida (W.D.J.Koch) Dalla Torre & Sarnth.
- Achillea subalpina Greene
- Achillea subhirsuta Gilib. [Invalid]
- Achillea submillefolium Klokov & Krytzka
- Achillea sylvatica Becker
- Achillea tanacetifolia Mill.
- Achillea tenuifolia Salisb. [Illegitimate]
- Achillea tenuifolia var. albicaulis (C.A.Mey.) Trautv.
- Achillea tenuis Schur
- Achillea tomentosa Pursh [Illegitimate]
- Achillea virgata Hort. ex DC.
- Achillios millefoliatus St.-Lag.
- Alitubus millefolium (L.) Dulac
- Alitubus tomentosus Dulac
- Chamaemelum millefolium (L.) E.H.L.Krause
- Chamaemelum tanacetifolium (All.) E.H.L.Krause
- Chamaemelum tomentosum (L.) E.H.L.Krause [Illegitimate]
Botaniki təsviri
Çoxillik ot bitkisidir. Hündürlüyü 30-75 sm, gövdəsi və yarpaqları yumşaq tüklüdür. Kökü üfuqi şəkildə yayılır, kökdən çıxan və gövdəsindəki lanset-lələkvarı yarpaqları 3-5 və daha çox hissəciklərə bölünmüş hissələrdən ibarətdir. Diametri 2–3 mm olan, ağ və açıq çəhrayı çoxsaylə xırda çiçəkləri gövdənin yuxarısında qalxanvari şəkildə, çətir formasında sıx birləşərək bir iri çiçək təəssüratı yaradırlar. Yarpaqların dadı şorməzə və azacıq büzüşdürücü, çiçəklərin dadı isə acı ədviyəlidir. May-sentyabr aylarında çiçəkləyərək, iyun-oktyabr aylarında meyvə verir.
Ekologiyası
Flavonoid, alkaloid, qlikozid, efir və piyli yağlar, C və K vitaminləri, aşı maddələr, eləcə də qətranlar, lakton və karotinlə zəngindir.
Azərbaycanda yayılması
Böyük və Kiçik Qafqazın bütün rayonlarında, Naxçıvanın və Talışın dağlığ hissəsində yayılmışdır. Orta dağ qurşağından subalp qurçağına kimi (dəniz səviyyəsindən 800–2600 m-ə qədər) rast gəlinir. Əsasən meşələrdə, kolluqlarda, subalp çəmənliklərdə, əkinlərdə, çaqıl daşlıqlar və dincə qoyulmuş torpaqlarda bitir.
İstifadəsi
Farmakopeyaya daxil olan rəsmi dərman bitkisidir. Elmi, eksperimental və xalq təbabətində, eləcə də kliniki sınaqlarda, homeopatiya, farmakologiya və baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə, ürək, böyrək və böyrək daşı, sidik kisəsi, bronxial astma, dəri, qaraciyər xəstəliklərində, ağciyər vərəmi, nevroz, soyuqdəymə, malyariya, qadın, revmatizm, stomatit, allergiya, ateroskleroz və bədxassəli şişlərə qarşı istifadə olunur. Antioksidant, antihelmint, qansaxlayıcı, bəlğəmgətirici, ağrıkəsici, yarasağaldıcı, hərarəti salan, spazmolitik və kardiotonik təsirə malikdir. Hamiləlik dövründə istifadə etmək olmaz. İstifadə olunan hissələri yerüstü hissəsi və çiçəkləridir. Cövhər və dəmləmə kimi istifadə olunur.