fbpx
Wikipedia

Mədə

Mədə lat. ventriculus (yun. gaster) həzm kanalının ən geniş hissəsini təşkil edir.

Mədə
Həzm sistemi (sxematik)
Mədənin quruluşu:
1. Mədə cisimi 2. Mədə dibi 3. Ön divar 4. Böyük əyrilik 5. Kiçik əyrilik 6. Kardial ya girəcək hissə 9. Mədə çıxacağı qapağı 10. Çıxacaq hissə 11. Çıxacaq mağarası 12. Bucaq oyması 13. Mədə yolu 14. Büküşlər
Latınca Ventriculus
Yunanca Gaster
İltihabı Gasteritis
Qrey subyekt 247 1161
Aparat Həzm aparatı
Arteriya lat. art. gastrica sinistra et dextra, art. gastroepiploica sinistra et dextra, art. gastricae breves
Vena Einiadlı venalarla qapı venasına acılır
Sinir Günəş kələfi - lat. ganglia coeliaca; azan sinir - lat. n.vagus
Limfa lat. nodi lymphaciti gastrici sinistri et dextri, nodi lymphaciti pancreaticolienales
MeSH Stomach
Dorlands/Elsevier Stomach

Ümumi məlumat

 
İnsanın mədəsi

Yaşlı adamlarda uzunluğu 21–25 sm, diametri ən geniş hissəsində 12–14 sm və tutumu 3 litrdir, bəzi hallarda yemək adətindən asılı olaraq 5–10 litrə çatır. Mədənin forması çox müxtəlifdir. Daha doğrusu, onun forması içərisindəki qida maddələrinin miqdarından asılıdır. Boş olduqda bağırsaq şəklini alır, əksər hallarda retortaya, ya armuda bənzəyir. İnsan ölən zaman mədə hansı həzm formasında olarsa elə də qalır. Mədə divarı üç qatdan: xarici birləşdirici toxumadan(epitel qatından), əzələli və daxili selikli qişadan ibarətdir. Selikli qişada çoxlu vəzlər yerləşir və onlar mədə şirəsi ifraz edir. Mədədə qidalı maddələrin parçalanması prosesi mədə şirəsinin təsiri altında davam edir. Həzm olunmaqda olan bir neçə saat şirənin təsirinə məruz qalır.Sonra qida nazik bağırsağın onikibarmaq bağırsaq hissəsinə keçir.

Həzm kanalının ən genişlənmiş torbayabənzər hissəsi olub, həcmi 1,5 – 3 litrə bərabərdir. Mədə qarın boşluğunun sol tərəfində diafraqmanın altında yerləşir.

Həzmin gedişi mədədə 3 – 10 saat davam edir. Mədənin divarı 3 qatdan – xaricdə birləşdirici toxumadan, ortada əzələ toxumasından və daxildə selikli qişadan qurulmuşdur.

Mədənin yuxarıda kiçik girəcəyi, aşağıda böyük əyriliyi və çıxacaq hissəsi var.

Qida borusunun mədəyə açılan hissəsinə onun girəcəyi, onikibarmaq bağırsağa keçən hissəsinə çıxacağı deyilir. Mədə şirəsinin tərkibində fermentlər, xlorid turşusu, seliyəbənzər maddələr vardır. Mədə divarının yığılması sayəsində qida mədə şirəsi ilə daha yaxşı qarışır, bu isə onun həzm olunmasını asanlaşdırır.

Mədədə selik ifraz edən əlavə hüceyrələr də vardır. Selik mədənin divarını pepsin fermentinin və xlorid turşusunun dağıdıcı təsirindən qoruyur. Mədənin onikibarmaq bağırsağa açılan hissəsində olan sfinktor açılaraq yarım qarışdırılmış qida möhtəviyyatı-nı hissə-hissə bağırsağa ötürür.

Mədədə həzm mədə şirəsinin təsiri altında gedir. Sutkada 2 litr mədə şirəsi ifraz olunur. Əvvəlcə mədə divarının hərəkəti sayəsində qida qarışır və həll olunur. Zülallar pep-sin fermentinin təsirindən albumoz və peptonlara qədər parçalanır, ximozin süd zülalları-nı çürüdür və süd yağlarını emulsiya halına salır. Mədə şirəsində karbohidratları parçalayan fermentlər olmur. Lakin ağız boşluğundan daxil olan qidanın içində olan tüpürcək fermentinin hesabına sulukarbonların parçalanması müəyyən müddət, yəni xlorid turşusu ilə qarışana qədər davam edir. Mədə mühiti turş mühitdir. Ağız boşluğu-nun mühiti zəif qələvidir. Sulukarbonlar qələvi, zülallar turş mühitdə fermentlərin təsirilə parçalanır. Mədə şirəsinin əmələ gəlməsi və ifrazı sinir və humoral yolla baş verir.

Mədə şirəsi ifrazının sinir tənzimi. Mədə şirəsi də ağız suyu kimi reflektor yolla ifraz olunur. Bunu qida borusu boyun nahiyəsində kəsilib xaricə çıxarılmış və boynun dərisinə tikilmiş it üzərində öyrənmək olar. İti bu cür qidalandırdıqda qida mədəyə düş-mək əvəzinə boyun nahiyəsindəki kəsikdən xaricə tökülür və belə qidalanma yalançı qidalanma adlanır. Yalançı qidalandırma təcrübəsi təmiz mədə şirəsi almağa imkan verir. Bu məşhur təcrübə mədə şirəsi ifrazının reflektor təbiətli olmasını sübut edir.

Mədə şirəsi ifrazının humoral tənzimi. Şərti və şərtsiz reflekslərə yanaşı mədənin selikli qişasında əmələ gələn bioloji fəal maddələr, qida maddələri və onların parçalanma məhsulları, bişmiş ət, balıq, tərəvəz suyunda olan hazır bioloji fəal maddələr də şirə ifra-zına səbəb olur. Reflektor mədə şirəsi ifrazı isə ancaq iki saat davam edir.

Mədə şirəsinin ifrazı 3 fazaya ayrılır: birinci, beyin fazası, yəni mürəkkəb şərtsiz və şərti reflekslərin, məsələn, ağız boşluğunda udlaqda, qırtlaqda olan reseptorların, həmçi-nin görmə, eşitmə, qoxu analizatorları reseptorlarının qıcıqlanması vasitəsilə başlayır. İkinci, mədə fazası adlanır və sinir-humoral yolla baş verir. Mədəyə daxil olan qida mədənin selikli qişasında olan reseptorların mexaniki və kimyəvi yolla qıcıqlanması nəti-cəsində yaranan qastrin hormonu qana keçir, mədə divarının hərəkətinə və şirə ifrazına səbəb olur. Üçüncü, bağırsaq fazası xlorid turşusunun təsirilə bağırsağın selikli qişa-sından qana ifraz olunan bioloji fəal maddələrin hesabına baş verir. Həmçinin ət və balıq bulyonları, tərəvəz məhsulları mədə-bağırsaq reseptorlarını qıcıqlandırıb şirə ifrazına səbəb olur. Mədədən qana az miqdarda qlükoza, su, həll olmuş duzlar və bir sıra mad-dələr sorulur.

Mədədə horra halına salınmış qida nazik bağırsağın başlanğıc şöbəsi olan onikibar-maq bağırsağa hissə-hissə daxil olur.

Mədə divarının quruluşu

Mədənin divarı bir neçə qişadan təşkil olunmuşdur.

Selikli qişa və selikaltı qat

Mədənin selikli qişasılat. tunica mucosa çəhrayı rəngdə olur. boş mədənin selikli qişasında çoxlu büküşlər — lat. plicae gastricae vardır; bunlardan mədə girəcəyi və çıxacağı hissələrində onlar şüa; əyrilik nahiyəsindəkilər boylama və başqa nahiyələrdəkilər isə qeyri-müntəzəm istiqamətdə olur. Mədə ilə onikibarmaq bağırsaq arasında selikli qişa dairəvi bir büküş təşkil edir; bu büküş əzələ qişasından əmələ gəlmiş mədə çıxacağını büzən əzələyə — lat. m. sphincter pylori uyğundur və mədə çıxacağı qapağı — lat. valvula pylorica adlanır. Kiçik əyrilik boyu gedən boylama büküşlər mədə yolu adlanan boylama bir şırım əmələ gətirir. Mədə boş olduğu zaman büküşlərin miqdarı artır, dolu və ya genəlmiş halad onların miqdarı azalır. Bu büküşlərdən başqa selikli qişada mədə meydançaları — lat. areae gastricae adlanan hündürlüklər vardır. Bunların da üzərində zərrəbin ilə çuxurcuqlar — lat. foveolae gastricae gırmək olur. Bu çuxurcuqlara mədə vəzilərinin axacaqları açılır. Selikli qişa birqatlı silindrəbənzər epitel təbəqədən, əsas zardan və əzələ səfhəsindən ibarətdir. Bu qişada mədə şirəsi (lat. succus gastricus) ifraz edən borulu vəzilər vardır; bunlar iki qrupa bölünür: 1) xüsusi mədə vəziləri — lat. glandulae gastricae propriae və 2) mədə çıxacağı vəziləri — lat. glandulae pyloricae. Mədə şirəsinin tərkibində olan duz turşusunu xüsusi mədə vəziləri ifraz edir. Bu vəzilərdən başqa mədənin selikli qişasında limfa follikulları — lat. folliculi lymphatici gastrici vardır.

Selikaltı qat — lat. tela submucosa mədədə yaxşı inkişaf etmişdir; ona görə selikli qişa mütəhərrikdir və yuxarıda göstərilən büküşləri əmələ gətirirlər.

Əzələ qişası və serozaltı qat

Seroz qişa

Mədənin inkişafı

Yaş və fərdi xüsusiyyətləri

Mədənin rentgen şəkli

Vaskulyarizasiyası və innervasiyası

Həmçinin bax

İstinadlar

Mənbə

  • Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, səh 61–67, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı — 1979
  • Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)

mədə, ventriculus, gaster, həzm, kanalının, geniş, hissəsini, təşkil, edir, həzm, sistemi, sxematik, quruluşu, cisimi, dibi, divar, böyük, əyrilik, kiçik, əyrilik, kardial, girəcək, hissə, çıxacağı, qapağı, çıxacaq, hissə, çıxacaq, mağarası, bucaq, oyması, yol. Mede lat ventriculus yun gaster hezm kanalinin en genis hissesini teskil edir MedeHezm sistemi sxematik Medenin qurulusu 1 Mede cisimi 2 Mede dibi 3 On divar 4 Boyuk eyrilik 5 Kicik eyrilik 6 Kardial ya girecek hisse 9 Mede cixacagi qapagi 10 Cixacaq hisse 11 Cixacaq magarasi 12 Bucaq oymasi 13 Mede yolu 14 BukuslerLatinca VentriculusYunanca GasterIltihabi GasteritisQrey subyekt 247 1161Aparat Hezm aparatiArteriya lat art gastrica sinistra et dextra art gastroepiploica sinistra et dextra art gastricae brevesVena Einiadli venalarla qapi venasina acilirSinir Gunes kelefi lat ganglia coeliaca azan sinir lat n vagusLimfa lat nodi lymphaciti gastrici sinistri et dextri nodi lymphaciti pancreaticolienalesMeSH StomachDorlands Elsevier Stomachbaxmuzakireredakte Mundericat 1 Umumi melumat 2 Mede divarinin qurulusu 2 1 Selikli qisa ve selikalti qat 2 2 Ezele qisasi ve serozalti qat 2 3 Seroz qisa 3 Medenin inkisafi 4 Yas ve ferdi xususiyyetleri 5 Medenin rentgen sekli 6 Vaskulyarizasiyasi ve innervasiyasi 7 Hemcinin bax 8 Istinadlar 9 MenbeUmumi melumat Redakte Insanin medesi Yasli adamlarda uzunlugu 21 25 sm diametri en genis hissesinde 12 14 sm ve tutumu 3 litrdir bezi hallarda yemek adetinden asili olaraq 5 10 litre catir Medenin formasi cox muxtelifdir Daha dogrusu onun formasi icerisindeki qida maddelerinin miqdarindan asilidir Bos olduqda bagirsaq seklini alir ekser hallarda retortaya ya armuda benzeyir Insan olen zaman mede hansi hezm formasinda olarsa ele de qalir Mede divari uc qatdan xarici birlesdirici toxumadan epitel qatindan ezeleli ve daxili selikli qisadan ibaretdir Selikli qisada coxlu vezler yerlesir ve onlar mede siresi ifraz edir Medede qidali maddelerin parcalanmasi prosesi mede siresinin tesiri altinda davam edir Hezm olunmaqda olan bir nece saat sirenin tesirine meruz qalir Sonra qida nazik bagirsagin onikibarmaq bagirsaq hissesine kecir Hezm kanalinin en genislenmis torbayabenzer hissesi olub hecmi 1 5 3 litre beraberdir Mede qarin boslugunun sol terefinde diafraqmanin altinda yerlesir Hezmin gedisi medede 3 10 saat davam edir Medenin divari 3 qatdan xaricde birlesdirici toxumadan ortada ezele toxumasindan ve daxilde selikli qisadan qurulmusdur Medenin yuxarida kicik gireceyi asagida boyuk eyriliyi ve cixacaq hissesi var Qida borusunun medeye acilan hissesine onun gireceyi onikibarmaq bagirsaga kecen hissesine cixacagi deyilir Mede siresinin terkibinde fermentler xlorid tursusu seliyebenzer maddeler vardir Mede divarinin yigilmasi sayesinde qida mede siresi ile daha yaxsi qarisir bu ise onun hezm olunmasini asanlasdirir Medede selik ifraz eden elave huceyreler de vardir Selik medenin divarini pepsin fermentinin ve xlorid tursusunun dagidici tesirinden qoruyur Medenin onikibarmaq bagirsaga acilan hissesinde olan sfinktor acilaraq yarim qarisdirilmis qida mohteviyyati ni hisse hisse bagirsaga oturur Medede hezm mede siresinin tesiri altinda gedir Sutkada 2 litr mede siresi ifraz olunur Evvelce mede divarinin hereketi sayesinde qida qarisir ve hell olunur Zulallar pep sin fermentinin tesirinden albumoz ve peptonlara qeder parcalanir ximozin sud zulallari ni curudur ve sud yaglarini emulsiya halina salir Mede siresinde karbohidratlari parcalayan fermentler olmur Lakin agiz boslugundan daxil olan qidanin icinde olan tupurcek fermentinin hesabina sulukarbonlarin parcalanmasi mueyyen muddet yeni xlorid tursusu ile qarisana qeder davam edir Mede muhiti turs muhitdir Agiz boslugu nun muhiti zeif qelevidir Sulukarbonlar qelevi zulallar turs muhitde fermentlerin tesirile parcalanir Mede siresinin emele gelmesi ve ifrazi sinir ve humoral yolla bas verir Mede siresi ifrazinin sinir tenzimi Mede siresi de agiz suyu kimi reflektor yolla ifraz olunur Bunu qida borusu boyun nahiyesinde kesilib xarice cixarilmis ve boynun derisine tikilmis it uzerinde oyrenmek olar Iti bu cur qidalandirdiqda qida medeye dus mek evezine boyun nahiyesindeki kesikden xarice tokulur ve bele qidalanma yalanci qidalanma adlanir Yalanci qidalandirma tecrubesi temiz mede siresi almaga imkan verir Bu meshur tecrube mede siresi ifrazinin reflektor tebietli olmasini subut edir Mede siresi ifrazinin humoral tenzimi Serti ve sertsiz reflekslere yanasi medenin selikli qisasinda emele gelen bioloji feal maddeler qida maddeleri ve onlarin parcalanma mehsullari bismis et baliq terevez suyunda olan hazir bioloji feal maddeler de sire ifra zina sebeb olur Reflektor mede siresi ifrazi ise ancaq iki saat davam edir Mede siresinin ifrazi 3 fazaya ayrilir birinci beyin fazasi yeni murekkeb sertsiz ve serti reflekslerin meselen agiz boslugunda udlaqda qirtlaqda olan reseptorlarin hemci nin gorme esitme qoxu analizatorlari reseptorlarinin qiciqlanmasi vasitesile baslayir Ikinci mede fazasi adlanir ve sinir humoral yolla bas verir Medeye daxil olan qida medenin selikli qisasinda olan reseptorlarin mexaniki ve kimyevi yolla qiciqlanmasi neti cesinde yaranan qastrin hormonu qana kecir mede divarinin hereketine ve sire ifrazina sebeb olur Ucuncu bagirsaq fazasi xlorid tursusunun tesirile bagirsagin selikli qisa sindan qana ifraz olunan bioloji feal maddelerin hesabina bas verir Hemcinin et ve baliq bulyonlari terevez mehsullari mede bagirsaq reseptorlarini qiciqlandirib sire ifrazina sebeb olur Mededen qana az miqdarda qlukoza su hell olmus duzlar ve bir sira mad deler sorulur Medede horra halina salinmis qida nazik bagirsagin baslangic sobesi olan onikibar maq bagirsaga hisse hisse daxil olur Mede divarinin qurulusu RedakteMedenin divari bir nece qisadan teskil olunmusdur Selikli qisa ve selikalti qat Redakte Medenin selikli qisasi lat tunica mucosa cehrayi rengde olur bos medenin selikli qisasinda coxlu bukusler lat plicae gastricae vardir bunlardan mede gireceyi ve cixacagi hisselerinde onlar sua eyrilik nahiyesindekiler boylama ve basqa nahiyelerdekiler ise qeyri muntezem istiqametde olur Mede ile onikibarmaq bagirsaq arasinda selikli qisa dairevi bir bukus teskil edir bu bukus ezele qisasindan emele gelmis mede cixacagini buzen ezeleye lat m sphincter pylori uygundur ve mede cixacagi qapagi lat valvula pylorica adlanir Kicik eyrilik boyu geden boylama bukusler mede yolu adlanan boylama bir sirim emele getirir Mede bos oldugu zaman bukuslerin miqdari artir dolu ve ya genelmis halad onlarin miqdari azalir Bu bukuslerden basqa selikli qisada mede meydancalari lat areae gastricae adlanan hundurlukler vardir Bunlarin da uzerinde zerrebin ile cuxurcuqlar lat foveolae gastricae girmek olur Bu cuxurcuqlara mede vezilerinin axacaqlari acilir Selikli qisa birqatli silindrebenzer epitel tebeqeden esas zardan ve ezele sefhesinden ibaretdir Bu qisada mede siresi lat succus gastricus ifraz eden borulu veziler vardir bunlar iki qrupa bolunur 1 xususi mede vezileri lat glandulae gastricae propriae ve 2 mede cixacagi vezileri lat glandulae pyloricae Mede siresinin terkibinde olan duz tursusunu xususi mede vezileri ifraz edir Bu vezilerden basqa medenin selikli qisasinda limfa follikullari lat folliculi lymphatici gastrici vardir Selikalti qat lat tela submucosa medede yaxsi inkisaf etmisdir ona gore selikli qisa muteherrikdir ve yuxarida gosterilen bukusleri emele getirirler Ezele qisasi ve serozalti qat Redakte Seroz qisa RedakteMedenin inkisafi RedakteYas ve ferdi xususiyyetleri RedakteMedenin rentgen sekli RedakteVaskulyarizasiyasi ve innervasiyasi RedakteHemcinin bax RedakteHezm sistemiIstinadlar RedakteMenbe RedakteProf Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi II cild seh 61 67 MAARIF Nesriyyati Baki 1979 R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Menbe https az wikipedia org w index php title Mede amp oldid 5994552, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.