fbpx
Wikipedia

Əliağa Şıxlinski

Əliağa Şıxlinski (tam adı: Əli Ağa İsmayıl ağa oğlu Şıxlinski; d. 3 mart 1863, Qazaxlı, Qazax qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya İmperiyasıö. 18 avqust 1943, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — Rusiya İmperiyası ordusunda general-leytenant, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Hərbi nazirinin müavini, Sovet hərb xadimi və artilleriya generalı.

Əliağa Şıxlinski
Əli Ağa İsmayıl ağa oğlu Şıxlinski
Şəxsi məlumatlar
Ləqəbi Artilleriyanın tanrısı
Doğum tarixi
Doğum yeri Qazaxlı, Qazax qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi (80 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası
AXC
SSRİ
Həyat yoldaşı
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti Şıxlinskilər
Qoşun növü Artilleriya
Hərbi hissə 29-cu artileriya briqadasının 5-ci batareyası
21-ci Artilleriya briqadasının 1-ci diviziyası
10-cu Ordu (Qərb Cəbhəsi)
Xidmət illəri 1883–1929
Rütbə Rusiya İmperiyası ordusunda general-leytenant (2.04.1917),
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusunun artilleriya generalı (28.06.1919)
Döyüşlər 1900-1901-ci il Çin hərbi yürüşü
Rus-yapon müharibəsi
Nanşan döyüşü
Port-Arturun müdafiəsi
Birinci Dünya Müharibəsi
İstefada 1929-cu ildən ömürlük fəxri təqaüdlə istefaya çıxmışdır
Təltifləri
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Artilleriyanın nəzəri və praktiki inkişafındakı danılmaz xidmətlərinə və qazandığı qələbələrə görə ruslar Əliağa Şıxlinskiyə "Artilleriyanın Allahı" ləqəbini veriblər. 1926-cı ildə Əliağa Şıxlinski "Rusca-Türkcə qısa hərbi lüğəti"ni Bakıda üç əlifbada rus, ərəb və latın əlifbası ilə nəşr etdirə bilmişdir. Bununla da ilk dəfə Azərbaycanda hərbi lüğətin yaradıcısı olmuşdur.

Həyatı

Erkən illəri

Əliağa Şıxlinski 1865-ci il martın 3-də Yelizavetpol quberniyası, Qazax qəzasının Qazaxlı (indiki Aşağı Salahlı) kəndində ağalıq nəslində anadan olub. O yazırdı ki, onun atası İsmayıl ağa Əli Qazax oğlu Şıxlinski, əsli 1537-ci ildən başlayan igid bir nəslə mənsub olub. Şıxlinski 1904-cü ildən qeydlər apardığı "Zabitin dəftəri"ndə iftixarla yazır ki, onun anası Şahyəmən xanım Molla Vəli Vidadinin qız nəvəsidir. Əliağa Şıxlinskindən həm də iki qardaşı olmuşdur.

O, 1876-cı ilin avqustunda Tiflis hərbi gimnaziyasının birinci sinfinə daxil olmuş, oranı-artıq kadet korpusuna çevrilmiş gimnaziyanı 1883-cü ildə birinci şagird kimi bitirmişdi.

Hərbi karyerasının başlanğıcı

 
Kapitan Əliağa Şıxlinski, 1904-cü il

1883-cü ildə Əliağa Şıxlinski öz təhsilini Sankt-Peterburqda, Mixaylovsk artilleriya məktəbində davam etdirmişdi. O, orda da nəinki bacarıqlı şagird kimi, həm də əla süvari və gimnast kimi müvəffəqiyyət qazanmışdı. Yunkerin müvəffəqiyyətləri diqqətdən kənarda qalmamış, təhsilin başlamasından 7 ay sonra o, unter-zabit olmuş, 1885-ci il oktyabrın 13-də isə portupey-yunkerliyə layiq görülmüşdü. Onun müəllimləri məşhur artilleriyaçılar Nil Lvoviç Kirpiçev, Nikolay Vladimiroviç Maiyevski, Aksel Qadolin idi. Əliağa Şıxlinski onlardan bütün yaxşı cəhətləri mənimsəmişdi. O, həmçinin kütləvi mühazirələr və məruzələrdə iştirak etmiş, digər hərbi məktəblərin kurslarını dinləmişdi.

1886-cı il avqustun 11-də Əliağa Şıxlinski məktəbi podporuçik rütbəsi almaqla birinci dərəcə ilə bitirdi. Xidmətinin birinci ilindəcə öz ilk pedoqoji təcrübəsini qazandı: artilleriya briqadasının tədris komandasının müəllimi, sonra isə briqada komandasının rəisi oldu. O, özünü parlaq artilleriya bilicisi, yaxşı təşkilatçı, bacarıqlı müəllim və tərbiyəçi kimi göstərmişdi. 1900-cu ildə kapitan Şıxlinski Şərqi Sibirə dəyişdirilməsi xahişi ilə müraciət etdi. Onu Əlahiddə Zabaykalye artilleriya divizionunun batareya baş zabiti vəzifəsinə təyin etdilər, bundan başqa, artilleriya toplantısı Komitəsinin sədri kimi, o, dəfələrlə batareya və divizion komandirlərinin səlahiyyətlərini icra etmişdi.

Rus-yapon müharibəsi

 
1905-ci ildə Port-Arturda artilleriya zabitləri komandir Əliağa Şıxlinski ilə

1904-cü il mayın əvvələrində batareya yaponlara qarşı yürüşə çıxdı. Rus-yapon müharibəsində Şıxlinski Port-Artur müdafiəsinin qəhrəmanı kimi məşhurlaşdı. Qalanın müdafiəsinin ən mühüm sahələrində olan Şıxlinski yaponların hücumlarının qarşısının alınmasında yarımbatareyanın atəşi ilə düşmənə böyük zərbə vuraraq fəal iştirak etmişdi. Tanınmış hərbi tarixçi, general-mayor İ. Krupçenko sonralar yazırdı:

  Yapon hücumlarının dəf edilməsində rus artilleriyaçıları böyük rol oynayırdılar. Onlar cəsarətlə topları qabağa çəkərək dəqiq niĢangahla birbaşa karteçlə Yaponlara böyük zərbə yetirirdilər.  

Şıxlinski onların arasında idi. O, döyüşlərdə örtülü və açıq mövqelərdən artilleriya atəşi aparır, qorxmadan topları düz nişangahla atmaq üçün qabağa çəkirdi. Qəhrəmanlığına görə onu "Müqəddəs Qeorqiy Pobedonosets" ordeni təqdim etdilər. Sonralar Şıxlinski yazırdı:

  Mən həmişə Port-Artur epopeyasının iştirakçısı olduğumu fəxrlə xatırlayıram.  

1905-ci il aprelin 1-də "Tərcuman" qəzetinin "Müxtəlif xəbərlər" rubrikasında yazıdan:

  Dördüncü Şərqi-Sibir atıcı artilleriya briqadasının kapitanı Əliağa Şıxlinski oktyabrın yeddisindən noyabrın on doqquzunadək Port-Arturda yaponların basqınını dəf etməkdə fərqləndiyi üçün Ali ehtiramla "İgidliyə görə" medalı və üstü yazılı Qızıl qılıncla təltif olunub.  
 
1905-ci il aprelin 5-də tibb komissiyasının Əliağa Şıxlinskinin hərbi xidmətə yararlı olmadığı haqqında verdiyi arayış

1905-ci ildə çap olunmuş "Yaponlarla müharibənin salnaməsi" almanaxının səksən birinci nömrəsini min beş yüz yetmiş yeddinci səhifəsində mətndən:

  "Müqəddəs Georgi" ordenli süvari divizionunun təqdimatına əsasən əlahəzrət imperator 3/IX -1905-ci il tarixdə böyük mərhəmət göstərərək, Port-Arturun müdafiəsində şücaəti ilə fərqlənmiş, 1904-cü il oktyabrın 13-dən-17-dək üç saylı istehkamı və bu istehkamın digər qurğularını artilleriya ilə bacarıqla müdafiə etmiş dördüncü Şərqi - Sibir atıcı artilleriya briqadasının podpolkovniki Əliağa Şıxlinskinin dördüncü dərəcəli şəhid və müzəffər Georgi ordeni ilə təltif etmişdir. Podpolkovnik Əliağa Şıxlinski bu döyüşdə böyük şücaət göstərmiş, ixtiyarında olan yarımbatareyanın nişançıları həlak olduğundan çox vaxt topları şəxsən özü tuşlayaraq düşmən artilleriyasını dəfələrlə susmağa məcbur etmiş və adı çəkilən istehkamlara yaxınlaşmağa can atan yapon piyadalarını qeyri-adi cəsarətlə geri oturtmuşdur...  

Həmin döyüşlərin iştirakçısı 1906-cı ildə "Port-Arturun əzablı günləri" adlı ikicildlik monumental əsərin müəllifi P. Larenko yazır ki, Laperov dağında batareya komandiri kapitan Əliağa Şıxlinski ağır yaralanmışdır. O, Kinjo döyüşlərdə, "Zelyonnı" və "Volçye" dağları vuruşmalarında əsl qəhrəman kimi iştirak etdi. Avqustun əvvələrində öz batareyası ilə "Vısokaya qora"da, avqustun onundan isə daima Laperovda olmuşdur. Elə buradan da girəcək yerlərini və istehkamları atəşə tutub həmlə kolonnalarını dəf edərək düşmənin səhra artilleriyası ilə inamlı döyüşlər aparırdı.

Port-Artur qalası təslim olandan sonra müharibədə itirak etməmək şərtilə yaponlar podpolkovnik Əliağa Şıxlinskini ağır yaralı kimi vətənə göndərdilər. Vətəndə yaraları gözlənildiyindən də tez sağaldığından o yenidən Mancuriya ordusuna göndərilməyi xahiş etdi. Lakin onu buraxmadılar. Müharibədən sonra Rusiyaya qayıtmağını və yenidən cəbhəyə getmək istədiyini Əliağa Şıxlinski "Xatirələrim" hərbi memuarında daha dəqiq təsvir edir.

1905-ci il aprelin 5-də tibb komissiyasının verdiyi arayış generalın arxivində indi də saxlanılır. Onun mətni belədir:

  Arayış doqquz saylı ehtiyat səhra hospitalından dördüncü Şərqi-Sibir atıcı artilleriya briqadasının kapitanı Şıxlinskiyə verilir. Ondan ötrü ki, onun yapon tibb komissiyası tərəfindən hərbi xidmətə yararlı olmadığı müəyyənləşdirilib. O, Rusiyaya buraxılır.  

Onun Port-Arturdakı nümunəvi döyüş xidmətləri "İgidliyə görə" sözlərlə yazılmış qılıncla, dördüncü dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeninə əlavə olaraq qızıl qılınc nişanı, qılınc və bantlı "Müqəddəs Vladimir" ordeni, üzərində "İgidliyə görə" sözləri yazılmış qızıl silah və məşhur "Müqəddəs Georgi" ordeninin dördüncü dərəcəsinə layiq görülmüşdü.

Artilleriya Zabitləri məktəbində xidməti

 
"Şıxlinski üçbucağı"nın sxemi

1906-cı il fevralın 1-dən avqustadək, Şıxlinski Çarskoye-Selo şəhərindəki Artilleriya Zabitləri məktəbində kurs keçib. Əla qurtardığına görə həmin məktəbdə müəllim saxlanılıb. Həmin il Əliağa Şıxlinski gözlə görünməyən hədəfi nişan alan "Şıxlinski üçbucağı" hərbi-elmi nəzəriyyəsini kəşf etdi. Doğrudur, bu yalnız 1924-cü ildə Qızıl Orduda həyata keçirildi və özünü tamamilə doğrultdu. Artilleriya atəşi təcrübəsinə daxil edilən mühüm yenilik "Şıxlinski üçbucağı" adlanan-hədəf göstərməsinin rasional üsulu oldu. Bu üsul ilkin olaraq batareyaları elə tuşlayır ki, seçilmiş oryentirdən yayınan, istənilən nöqtədə görünən hədəflər asanlıqla, müəyyən düzəlişlərin köməyi ilə ilkin tuşlama əsasında artilleriyanın atəşinin altına düşə bilər. Bu, batareyanı vaxtında hədəfə tuşlamaq imkanı verirdi. O, 1907-ci ildə Riqada yerləşən 29-cu topçu briqadasında batareya komandiri oldu.

1908-ci il 25 noyabrda Çarskoye-Seloda müqəddəs Qeorqi Pobedonosev ordeni günü bayram edilirdi. Podpolkovnik Şıxlinskiyə əla xidmətlərinə görə polkovnik rütbəsi verilirdi. O, on illik xidməti borcunu üç ildə yerinə yetirmişdi. Bu barədə yuxarı dairələrdə də, orduda da çox nadir bir hadisə kimi danışılırdı. Sülh vaxtı bu, ağlasığmaz təltifat idi.

Artilleriya — zabitləri məktəbində Şıxlinski özünü qabaqcıl ideyaları təcrübədə tətbiq edən yenilikçi zabit kimi göstərirdi. Xidmətdə fərqləndiyinə görə, ona vaxtından əvvəl polkovnik rütbəsi verildi. O, 1912-ci ildə aeroplanların tətbiqi təcrübələrinin işlənməsi üzre komissiyanın üzvü, bir ildən sonra isə məktəb rəisinin köməkçisi oldu. Tezliklə, "Artilleriya — zabitləri məktəbinin xəbərləri" jurnalı çıxmağa başladı. Jurnalın səhifələrində generalın özü də çıxış edirdi.

1913-cü ilin yayında general Joffre fransız ordusunun on yeddi nəfərlik zabit heyəti ilə Rusiyaya gəlir. Onlar bir neçə gün artilleriya zabitləri məktəbinin proqramı ilə maraqlanırlar. Fransızlar qısalüləli topdan örtülü atəş üsulu ilə bir komandirin rəhbərliyi altında batareyadan necə atəş açıldığını göstərməyi xahiş edirlər. Bütün atəş üsulunun təşkilinə komandirlik Əliağa Şıxlinskiyə həvalə olunur. General Şıxlinskinin təşkil etdiyi dəqiq atəş üsulu və qısalüləli ağır top atışı fransızları heyrətdə qoyur. Onlar qısalüləli atəş üsulunu (o vaxta qədər fransızlarda qısalüləli top atəşindən istifadə olunmurmuş) özlərində tətbiq etməyi elə oradaca qət edirdilər. Bir il sonra Rusiyaya gələn Fransa prezidenti Raymon Puankare rus artilleristlərinin general Joffreyə və onun heyətinə göstərdikləri hörmət müqabilində mükafatlar gətirir. Bu mükafatların arasında generallara məxsus cəmi iki fəxri "Fəxri Legion ordeni" də vardı. Onun biri süvari generalı Bezorazova, ikincisi ilə Əliağa Şıxlinskiyə təqdim olunur.

1913-cü ildə məktəb Şıxlinskinin təklifi ilə bəndlənmiş aerostatdan atəşin, müşahidə və hədəfin kəşfiyyatı üzrə təcrübələrə, həmçinin, aerostata və təyyarələrə atəşin əsas müddəalarının işlənib hazırlanmasına başladı. Bu məsələ üzərində Əliağa Şıxlinski artıq çoxdan işləyirdi. Hələ 1911-ci ildə, məktəbdə hava hədəfinə atəşin qaydaları məsələsi müzakirə olunarkən, alim hesabı saatda 180 verstlə uçacaq təyyarələr üzrə aparmağı təklif etmişdi. Artıq o vaxt Şıxlinski aviasiya və hava hücumundan müdafiənin perspektivini düzgün başa düşmüşdü.

Əliağa Şıxlinski məktəbdə qoşun bölmələrində və Peterburqun müxtəlif elmi yığıncaqlarında hərbi mövzuda silsilə mühazirələr oxumuşdur. Bu mühazirələr Baş Qərargahın əmrilə kitabça şəklində çap olunmuşdur. Onun "Divizion miqyasında topçu manevrlərinin təşkili üçün təlimat", "Dağ və səhra artilleriyası üçün məsələ və misallar məcmuəsi", (1913-cü ildən 1916-cı ilədək üç dəfə təkrar nəsr olunub) "Səhra toplarının cəbhədə işlədilməsi" və "Topçu zabitləri məktəbində podpolkovnik Şıxlinski tərəfindən oxunmuş mühazirələrin xülasəsi" kimi sanballı kitabları çap olunmuşdur. Xüsusilə, sonuncu kitab topçular arasında çox böyük şöhrət qazanmışdır. Onu da deyək ki, artilleriya zabitləri məktəbinin mətbəəsində çap olunan bu kitab məktəbə xeyli mədaxil gətirir. Həmin gəlirdən Əliağa Şıxlinskiyə qızıl pula 500 manat müəllif haqqı verilirdi.

Birinci dünya müharibəsi

 
Birinci dünya müharibəsində Əliağa Şıxlinskinin taxdığı qoruyucu eynək. Azərbaycan Tarixi Muzeyi

Birinci dünya müharibəsinin əvvələrində Şıxlinski gəmilərdən alman desantçılarının çıxarılması ehtimalına qarşı Petroqrad artilleriyasının rəisi təyin edildi. Rusiya paytaxtı Petroqradın müdafiəsi şəxsən ona həvalə olunmuşdu. O, şəxsən müdafiə xətti üzrə bütün cəbhəni gəzmiş, batareya qurğularının yerini ve atəş mövqelərinin qurulması qaydasını müəyyənləşdirmişdir. O, aeroplanlardan müdafiəyə böyük diqqət yetirmişdir. Onun təşəbbüsü ilə Petroqradın ətrafında general Rozenberqin sistemi əsasında xüsusi platformalarda 1900-cü il nümunəli, 3 düyümlü tezatan top qurğuları ilə təyyarə əleyhinə müdafiə təşkil edildi. Tezliklə Şıxlinskinin Şimal-Qərb cəbhəsinin artilleriya müfəttişi vəzifəsinə keçirdilər. Orada general tapşırıqların yerinə yetirilməsində artilleriya qruplarına şəxsən rəhbərlik etmiş, geniş miqyasda artilleriya hazırlığı həyata keçirilmişdir. Öz nəzəri işləmələrini döyüşün aparılması təcrübəsilə əlaqəndirərək yaradıcılıqla istifadə edir, hərb elmini yeni töhfələrlə zənginləşdirirdi. O, tezliklə çəpərləmə (mancə) atəşi aparılması üçün təlimat işləyib hazırladı.

Əliağa Şıxlinski 1916-cı ildə Krevo yaxınlığında alman mövqelərinin yarılması əməliyyatına, Qərb cəbhəsinin onuncu ordu cəbhəsində 1917-ci il iyul əməliyyatının topçuluq cəhətindən hazırlanmasına rəhbərlik etmişdir. Əliağa Şıxlinskini həmişə ön mövqelərdə görmək olardı. O, topçu hissələrinin yerlərini yoxlayır, topları daha düzgün yerləşdirmək üçün göstərişlər verir, onların döyüş əməliyyatlarını izləyir və rəhbərlik edirdi.

1917-ci il aprelin 2-də Əliağa Şıxlinski general-leytenant oldu. Çar hökuməti devrildikdən və hakimiyyətə müvəqqəti hökumət gəldikdən sonra Şıxlinski orduda xidmət etməyi davam etdirdi. O, Minski milisinin birinci rəisi M. V. Mixaylovun üzv olduğu Minski ilə sıx əlaqədə işləməli oldu. M.V. Mixaylov ilə onun arasında səmimi münasibət yaranmışdı. Qeyd etmək lazımdır ki, Şıxlinski öz xatirələrində, o zamankı məşhur siyasi və hərb xadimləri ilə görüşləri haqqında yazır və onların haqqında, bəzən çox qısa, lakin dəqiq xarakteristika verir.

Azərbaycanda xidməti

1917-ci ilin noyabrın 15-də Qafqaza qayıdan Şıxlinski ilk dəfə Tiflisdə azərbaycanlılardan ibarət milli korpus yaratmışdır. Bununla da o, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusunun təməl daşını qoymuşdur. Bu barədə general "Xatirələrim" hərbi memuarında daha dəqiq məlumat verir:

  Tiflisə qayıtdıqda, müvəqqəti olaraq mənə korpus komandanlığı həvalə olduğu barədə əmri oxudum. Öz xalqımın, baş verə biləcək xarici təzyiqlərdən və daxili qarışıqlıqlardan özünü qorumasına xidmət etmək arzusu ilə korpus təşkil etməyi qət edib, Tiflisdə öz qərargahımı düzəltməyə başladım... Dekabrın otuz birində mən öz qərargahımın ilk heyəti ilə Gəncəyə getdim ki, orada hissələrin təşkil edilməsilə məşğul olum. Korpus hissələrinin təşkilində böyük əngəllərə rast gəlirdik.
Əliağa Şıxlinski
 

1918-ci ilin oktyabrında general Əliağa Şıxlinski Gəncədə yeni yaratdığı Milli Azərbaycan Korpusunun əsgərləri qarşısında çıxış edərək demişdir:

  Azərbaycanlılar birdəfəlik bilməlidirlər ki, doğma ordu əsla tənbəlxana deyil və onun mövcudluğu hər hansı bir azərbaycanlının maddi rifahını daha da yaxşılaşdırmaq üçün yaranmayıb. Ordu xalqın istinadgahıdır - bura xalqın ləyaqətli oğulları gəlməlidir.
Əliağa Şıxlinski
 

General Əliağa Şıxlinski bu vətənpərvər çıxışını Gəncədə praporşiklər məktəbinin birinci buraxılışı münasibətilə söyləmişdir. Bu şənlikdə Qafqaz Ordusunun baş komandanı Nuru Paşa, atası Hacı Əhməd, xalq təhsili naziri Nəsib bəy Usubbəyov, daxili işlər nazirinin vəkili Mehdi bəy Hacınski, sosial-təminat naziri Musa bəy Rəfiyev, Gəncə qubernatoru, general İbrahim ağa Vəkilov və başqa dövlət xadimləri iştirak edirlər.

Elçi adlı müəllif 1918-ci il noyabrın 7 və 8-də "Azərbaycan" qəzetində rus dilində yazır ki, ertəsi gün Bakıdan gəlmi qonaqlar və demək olar ki, bütün şəhər əhalisi hərbi meydana yollandılar. Meydanda təlim üçün əvvəlcədən səngərlər, yarğanlar və cürbəcür maneələr hazırlanmışdı. Hamı özünün Milli bayramına, Türk-Azərbaycan zabitlərinin ilk buraxılışına tamaşa etməyə gəlmişdi. Ətrafda bayram əhval-ruhiyyəsi var idi. Əlahiddə Azərbaycan korpusunun komandanı general Əliağa Şıxlinski ətrafdakılarla birgə səflə düzülmüş yunkerlərə yaxınlaşıb salamlaşdı. General Əliağa Paşanın mehriban "Salamına" birdən-birə səkkiz yüz gəncin ağzından gurultulu "Salam" cavabı çıxdı. Sonra proqram üzrə təlim sınaqları keçirilməsinə başlandı.

Hökumətin əmrilə 1918-ci il dekabrın 25-də tam artilleriya generalı Səməd bəy Mehmandarov hərb naziri oldu və həmin gün yanıqlı bəyanatla xalqa müraciət etdi. Dekabrın 29-da isə general-leytenant Əliağa Şıxlinski hərb nazirin müavini təyin edildi. 1919-cu il 28 iyulda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 339 saylı əmri ilə Əliağa Şıxlinskiyə tam artilleriya generalı rütbəsi verilmişdir. 1920-cu il 9 martda ilk dəfə onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti təsis olunmuşdur.

1920-ci il aprelin 27-də Rusiya imperiya ordusu Azərbaycanı işğal edəndə Səməd bəy Mehmandarov xəstə olduğu üçün nazir vəzifəsini Əliağa Şıxlinski icra edir. Vuruşmağın mümkünsüz olduğunu nəzərə alan Şıxlinski minalanmış körpülərin partladılmasına icazə vermədi.

Sovetdə xidməti

 
1920-ci ildə Nəriman Nərimanovun Vladimir Leninə Səməd bəy Mehmandarov və Əliağa Şıxlinski ilə bağlı məktubu
 
Əliağa Şıxlinski Qızıl Ordunun komandir formasında. 17 fevral 1929-cu il

1920-ci ildə 28 aprel çevirilişinin səhərisi Səməd bəy Mehmandarovla həbs olunub. Repressiyadan onları Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin 1-ci Sədri Nəriman Nərimanov xilas etdi. Nərimanov general Şıxlinski və general Səməd bəy Mehmandarovu, onlardan mərkəzi hərbi aparatda, dəyərli hərbi mütəxəssis kimi istifadə etmək üçün, Moskvaya, Vladimir Leninin yanına göndərmək qərarına gəldi.

Əliağa Şıxlinski Ali Artilleriya məktəbində müəllim və Artilleriya Nizamnamə Komissiyasının tərkibində işləyirdi. 1921-ci ildə o, Bakıya qayıtdı və Bakı qarnizonunun hərbi-elmi cəmiyyətində sədr müavini vəzifəsini tutdu. 1921-ci ilin avqust ayında Moskvadakı Ali Artilleriya məktəbində dərs demiş və Petroqrad Topçu Akademiyasında mühazirələr oxumuşdur. 1922-ci ildə Azərbaycan Komanda heyəti məktəbində topçuluqdan dərs demiş və Hərbi-Elmi Cəmiyyətin sədr müavini seçilib. 1923-cü ildə, Əliağa Şıxlinski "Kommunist" qəzetində (aprel ayı № 9, 10,11) "Gələcək müharibədə toplar" silsilə məqalələrini dərc etdirmişdir.

1924-cü ildə Azərbaycan Komanda Heyəti məktəbinin rəis müavini, 1925-ci ildə Azərbaycan Hərbi tərcümə kollegiyasının baş redaktoru olmuşdur. O, "Rusca-Türkcə qısa hərbi lüğəti"ni 1926-cı ildə Bakıda üç əlifbada rus, ərəb və latın əlifbası ilə nəşr etdirə bilmişdir. Bununla da ilk dəfə Azərbaycanda hərbi lüğətin yaradıcısı olmuşdur. Məhz bu əvəzsiz xidmətinə görə general Əliağa Şıxlinski SSRİ Hərbi İnqilab Şurasının 1928-ci il 23 fevral tarixli qərarı ilə Fəxri Fərmanla təltif olunmuşdur. 1927-ci ildə onun "İşçi-kəndli Qızıl Ordu topçusunun döyüş təlimnaməsi" elmi əsəri nəşr olunmuşdur. 1928-ci ildə "Hərbi bilik" jurnalının beş və altıncı saylarında silsilə hərbi elmi məqalələrlə çıxış etmişdir.

General Əliağa Şıxlinski Azərbaycanda fəaliyyətini yüksək qiymətləndirən Mixail Frunzenin qarşısında Qızıl Orduda alay və tabor artilleriyasının yaradılması məsələsini qaldırmışdı. 1929-cu ildən sonra Şıxlinskinin səhhəti birdən-birə pisləşdi, onun görmə və eşitmə qabiliyyəti zəiflədi.

Vəfatı

 
Bakıda Əliağa Şıxlinskinin yaşadığı bina

O, son günlərini Bakının Cəfər Cabbarlı küçəsi 14 saylı mənzildə keçirirdi. Ölümündən qabaq, Əliağa Şıxlinski 1942-ci ildə qələmə aldığı "Xatirələrim" hərbi memuar kitabını yazırdı. Kitab generalın ölümündən doqquz ay sonra — 1944-cü ilin may ayında nəşr olundu. Kitaba hərb elminin böyük alimi professor, general-mayor Yevgeni Barsukov çox dəyərli ön söz yazmışdır. Həmin kitab 1984-cü ildə "Azərnəşrdə" əlavə və izahlarla kütləvi tirajla (60 min) Azərbaycan və rus dillərində nəşr olunmuşdur.

1943-cü il avqustun 18-də indiki Musa Nağıyev adına xəstəxanada kardiosklerozdan vəfat edən general Əliağa Şıxlinskinin dəfn mərasimini filosofalim Heydər Hüseynovun özü təşkil etdi. Generalla heç bir qohumuluğu olmayan alimin Şıxlinski şəxsiyyətinə, onun sərkərdəlik fəaliyyətinə, xüsusilə, lüğətçilik sahəsindəki elmi-publisistik yaradıcılığına böyük rəğbəti vardı. Dəfn mərasimi Bakı Hərbi Qarnizonunundan çağırılmış alay orkestrlə müşayiət etdi. Qəbri üstündə topdan və avtomatlardan yaylım atəşi atıldı. Əliağa Şıxlinskini görkəmli sərkərdələrə məxsus hərbi qaydada torpağa tapşırdılar. Heydər Hüseynovun özü, generalın yetirmələri və qohumları son vida nitqi söylədilər.

Şəxsi həyatı

 
Nigar Şıxlinskaya — İlk azərbaycanlı şəfqət bacısı.

O, 1909-cu il oktyabrın 27-də, 44 yaşında Zaqafqaziya müftisi Hüseyn Əfəndi Qayıbovun qızı — dul qadın Nigar xanım ilə evləndi. Nigar xanımın birinci əri milliyyətcə acar və dini müsəlman olan Dərviş bəy Məmmədbəy oğlu Palavandov idi. Əliağa Şıxlinski özünün "Xatirələrim" kitabında yazırdı:

  Bu dəyişiklik mənim həyatımı işıqlı bir yola, parlaq bir səadətə yönəltdi. Bir yerdə keçirmiş olduğumuz iyirmi iki illik həyatın aydın səmasında bir bulud ləkəsi belə görünmədi. Fitrətən istedadlı olan, yaxşı təhsil görmüş, mülayim xasiyyətli Nigar xanım ailə səadəti üçün yaradılmış bir qadın idi. Mən bu səadətə tam mənası ilə nail oldum.
Əliağa Şıxlinski
 

Əliağa Şıxlinski həm də hərbçi Rüstəm ŞıxlinskiCavad bəy Şıxlinskinin əmisi idi.

Şıxlinski bədii yaradıcılıqla da məşğul olmuşdur. Çoxlu şerlər tərcümələr və bədii parçalar müəllifi olan Əliağa Şıxlinski heç vaxt onları dərc etdirməmişdir. Azərbaycan Tarixi Muzeyindəki şəxsi qovluğunda və Respublika Mərkəzi Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivində, akademik Heydər Hüseynovun şəxsi fondunda general Əliağa Şıxlinskiyə məxsus çoxlu sənəd və materiallar var. Beş yüz on dörd nömrəli fondda generala məxsus bir dəftər də saxlanılır. Muzeydə və arxivdə saxlanan Şıxlinskinin "Zabitin yaddaşı" dəftərində şerlərə, bədii parçalara, tərcümə və qeydlərə rast gəlmək olar.

1900-cü il oktyabrın 21-də tərtib olunmuş "Zabitin yaddaşı" dəftərindəki qeydlərdən aydın olur ki, dramaturq Cəfər Cabbarlının yaradıcılığına generalın xüsusi məhəbbəti olub, Cəfər Cabbarlının vaxtsız ölümü onu hədsiz dərəcədə kədərləndirib. General Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələri Səməd Vurğunun "Böyük ədib" və Osman Sarıvəllinin "Yaşar" erlərini məharətlə rus dilinə tərcümə edib. General Əliağa Şıxlinskinin şəxsi fondunda şair Osman Sarıvəlliyə yazdığı məktubların surəti və poçt qəbzi saxlanılır. O, şair Osman Sarıvəlliyə yazır ki, mən cəsarət edib böyük dramaturq Cəfər Cabbarlıya yazdığınız "Yaşar" və "Ölüm" şerlərini türkcədən ruscaya tərcümə etdim. Xahiş edirəm, tərcümə ilə tanış olun, xoşunuza gəlsə dərc etdirmək üçün rüsxət verin.

Generalın "Zabitin yaddaşı" dəftərində onun həyat və məslək yoldaşı, Nigar xanıma yazdığı "Ey sevdiyim dilruba", "Ana və onun əziz Nigarına", "Adi povest", "Vitse-admiral Makarovun xatirəsinə", VII əsr yapon şairi Ş. Munetodan "Sən mənə vəhşi dedin" şerlərinin rus dilinə tərcüməsi və başqa parçalar saxlanılır.

Nigar xanım 1931-ci ilin 15 avqustunda Bakıda dünyasını dəyişir. Onun ölümü Əliağa Şıxlinskiyə çox ağır təsir edir. O, öz xatirələrində Nigar xanımın ölümü barədə yazır: "1931-ci il avqustun on beşində Nigar xanımın ölümü mənim üçün ən ağır bir zərbə oldu. Mənim hər şeyim — həm səadətim, həm də səhhətim onunla getdi". Nigar xanımdan sonra Əliağa Şıxlinski 13 il tənha ömür sürür: "Mənim ölüm tariximi sevimli Nigar xanımın vəfatı günü ilə hesablayın" — deyən general öz vəsiyyətnaməsində xanımı ilə bərabər dəfn olunmasını və qəbrinin üzərində heç bir tarix qoyulmamasını istəyir.

1948-ci il noyabrın 28-də vəfat edən bəstəkar Üzeyir bəy Hacıbəyovun pianosunun üstündə bitməmiş bir not yazısı qalıb. Üzeyir bəy general Əliağa Şıxlinskinin altıbəndlik "Mənim" şeirinin iki bəndinə romans yazıbmış. Sonsuz bir məhəbbətlə sevdiyi Nigarını Əliağa Şıxlinski qaynar ilhamla tərənnüm edirdi:

Ey sevdiyim, ey dilruba,
Səbrim, qərarımsan mənim.
Səd mərhəba, səd mərhəba,
Nə türfə yarımsan mənim.

Görən səni, ey nazənin,
Deyər: pəh-pəh, səd afərin!
Dünyada mislin yox yəqin,
Əcəb dildarımsan mənim!

Gözəl zahirdə surətin,
Gözəl batin təbiətin.
Gözəl hər işdə qeyrətin,
Namusum, arımsan mənim.

"Mənim", Əliağa Şıxlinski

Əliağa Şıxlinski barəsində maraqlı faktlara diqqət çəkən tədqiqatçılar yazır ki, o, iri cüssəli olmasına baxmayaraq, alt dodağı hündürlüyündə çəkilmiş ipin üzərindən tramplinsiz tullana bilərmiş. Digər zabit həmkarlarından fərqli olaraq, heç vaxt pulla qumar oynamazdı. At yarışlarında hansı atın qalib gələcəyini 90%-lik ehtimalla bildiyi halda, heç vaxt bu oyuna pul yatırmazdı. Rus-yapon müharibəsi zamanı 2 topla düşmənin 18 topuna qarşı müqavimət göstərərək, öz mövqeyindən geri çəkilməyib. İmperator məiyyətinə daxil olmaq barədə israrlı təklifləri heç vaxt qəbul etməyib.

General-leytenant Əliağa Şıxlinskiyə məxsus yəhərüstü qırmızı məxmər parça və dəridən hazırlanıb. Eksponatın aşağı hissəsində də güləbətin sapdan saçaqlar var. 2017-ci ildə yəhərüstü bərpaya ehtiyac olduğundan Azərbaycan Tarixi Muzeyinin bərpa laboratoriyasının rəssamı İlhamə Rəhimova tərəfindən bərpa edilib. Yəhərüstü bərpadan sonra Hədiyyələr və Xatirə Əşyaları fonduna təhvil verilib.

İrsi

 
Əliağa Şıxlinskinın Bakının Cəfər Cabbarlı küçəsində yaşadığı binada xatirə-barelyefi. Müəllif: Xanlar Əhmədov.

Onun adını 1980-cı ildə Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinə aid olan tanker daşıyır. BakıQazax şəhərində adına küçə var. Respublika Nazirlər Sovetinin 1990-cı il 28 iyul tarixli qərarı ilə Sabirabad rayonundakı altı saylı pambıqçılıq kolxozuna və Bakının yeddinci mikrorayonundakı 135 saylı orta məktəbə general Əliağa Şıxlinskinin adı verilmişdir. Vaxtilə yaşadığı Cəfər Cabbarlı küçəsindəki binaya xatirə-barelyefi vurulmuşdur. 1990-ci il iyulun 23-də isə Respublika Prezdentinin fərmanı ilə ali məktəb tələbələri üçün xüsusi "general Əliağa Şıxlinski" təqaüdü təsis edildi. 2014-cü ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev general Əliağa Şıxlinskinin 150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.

Əliağa Şıxlinski Aleksandr Stepanovun "Port-Artur" və "Zvonaryovlar ailəsi" romanlarının personajlarından biridir:

  Əliağada general təkkəbbüründən əsər-əlamət yox idi. General Şıxlinski hərbi akademiyanı bitirməsə də, fitri zəkası, praktik fəhmi artilleriya elmində ona böyük nüfuz qazandırmışdır.
Aleksandr Stepanovun "Zvonaryovlar ailəsi" romanından
 

Filmoqrafiya

  1. General (film, 1970)
  2. Artilleriyanın allahı sayılırdı (film, 1996)
  3. Sərkərdə ləyaqəti. General Əliağa Şıxlinski (film, 2011)
  4. Artilleriya allahı (film, 2015)

Əliağa Şıxlinski barədə olan fikirlər

  • "Əliağa Şıxlinski taktika sahəsində dərin nəzəri əməli bilikli sayca çox olmayan artilleristlərdən biri olub. O, hərb elmini təcrübədə tətbiq etmək sahəsində nadir bir istedada malik idi. Əliağanın qəhrəmanlığı öz vətəninin şərəf və azadlığını müdafiə edən hər bir şəxs üçün nümunə olmalıdır." — Yevgeni Barsukov
  • "Əliağa Şıxlinski dünyada şöhrət qazanmış topçuluq elmi sahəsindəki nəşrləri və fəaliyyəti ilə yanaşı, dil və ədəbiyyat məsələləri ilə də məĢğul olurdu. Əliağa Şıxlinski ilə yaxında tanış olanlar, onun maraqlı söhbətlərinə qulaq asanlar bilirlər ki, bu təvazökar və səmimi insan nə qədər ağıllı və ibrətli bir şəxs idi." — Heydər Hüseynov
  • "Azərbaycanlılar birinci dəfə deyil ki, vuruş meydanlarında (1945-ci ildə olan Sovet-Yaponiya müharibəsi) Yaponlarla qarşı-qarşıya gəlirlər. Mən Port-Artur uğrunda gedən döyüşlərdə fərqlənmiş məşhur topçu Əliağa Şıxlinskinin adını çəkə bilərəm. Bu ad rus hərb elmi tarixində böyük şöhrət qazanmışdır." — Səməd Vurğun
  • "Şıxlinski Nikolay ordusunda "Artilleriyanın Allahı" sayılırdı." — Nəriman Nərimanov
  • "Yoldaş Şıxlinski möhkəm iradəyə və enerjiyə malikdir, vəziyyəti düzgün qiymətləndirməyi bacarır, tabeliyində olanlar qarşı tələbkar, lakin çox ədalətlidir, onlara yoldaşlıq münasibəti bəsləyir. İntizamlıdır, sağlamdır, yaşının çox olmasına baxmayaraq səfərlərdə çox dözümlüdür. Hərbi Elmi Bilik Cəmiyyətinin ən fəal üzvüdür. Yüksək hərbi elmi biliyə malikdir." — İona Yaker

Təltif və mükafatları

 
Bakıda Əliağa Şıxlinskinin məzarı

Biblioqrafiya

Əsərləri

 
Əliağa Şıxlinski tərəfindən yazılmış kitablar
  • Döyüş sahəsində artilleriyanın istifadəsi (1910)
  • Dağ və sahə artilleriyasının problemlərinin həlli üçün tapşırıqlar toplusu (1916)
  • Rusca-Türkcə qısa hərbi lüğət (1926)
  • İşçi-kəndli Qızıl Ordu topçusunun döyüş təlimnaməsi (1927)
  • Xatirələrim (1944)

Qalereya

İstinadlar

  1. "150 лет назад родился «бог артиллерии» русской армии и АДР". www.vesti.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  2. . www.echo.az. 2018-01-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  3. "The God of Artillery in Baku". www.azernews.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  4. "Kiçik qəbri olan böyük general". teleqraf.com. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  5. Nəzirli, Şəmistan (2005). General Əliağa Şixlinski ömrü (PDF). Bakı: Uğur. 248. İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2017.
  6. . www.bigcaucasus.com. 2018-01-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  7. "АЛИ-АГА ИСМАИЛ-АГА ОГЛЫ ШИХЛИНСКИЙ: БИОГРАФИЯ". www.people.su. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  8. "Şıxlinskilərin 1919-1920-ci illərdə". anl.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  9. "История жизни и любви генерала Али ага Шихлинского и его жены Нигяр ханум". tsarselo.ru. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  10. "Его звали богом артиллерии" (PDF). www.azerizv.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  11. . www.baki-xeber.com. 2018-01-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  12. "Вперед! Всегда вперед!". anl.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  13. "Əliağa Şıxlinski: "Ordu xalqın istinadgahıdır-bura xalqın ləyaqətli oğulları gəlməlidir"". anl.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  14. "В Баку почтили память генерал-лейтенанта Шихлинского". ru.sputnik.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  15. "Али Ага Шихлинский - Бог артиллерии". vakrf.ru. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  16. Petrova, Marina. "«Треугольник Шихлинского»: семья, армия, наука -2". vestikavkaza.ru. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  17. "Nigar xanım Şıxlinskayanın yadigarı bərpa olundu". www.azadliq.org. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  18. "Milli maarifçilik və mədəni dirçəliş tariximizdə parlaq imza - Nigar xanım Şıxlinskaya". www.anl.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  19. "Milli maarifçilik və mədəni dirçəliş tariximizdə parlaq imza - Nigar xanım Şıxlinskaya". 525.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  20. "General-leytenant Əliağa Şıxlinskiyə məxsus yəhərüstü – FOTO". www.1news.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  21. Lider TV (24.04.2018). "Əliağa Şıxlinskinin doğum günüdür" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2018-04-24.
  22. ""GENERAL ŞIXLİNSKİ" TANKERİ BAKIYA GƏTİRİLMİŞDİR". azertag.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  23. Назирли, Шамистан. "Генерал-ученый". www.kaspiy.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  24. "General Əliağa Şıxlinskinin 150 illik yubileyi keçiriləcək". az.trend.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.
  25. Qocayeva, Adilə. "Görkəmli sərkərdə". www.anl.az. İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2017.

Xarici keçidlər

 
   

Vikianbarda Əliağa Şıxlinski ilə əlaqəli mediafayllar var.

 
   

Vikimənbədə Əliağa Şıxlinski ilə əlaqəli məlumatlar var.

  • Bayramova, Zəminə (2016). Artilleriyanın Allahı: poema (PDF). 136. ISBN 978-9952-8284-8-1. İstifadə tarixi: 1 oktyabr 2017.
  • Şəmistan Nəzirli. General Əliağa Şıxlinski və silahdaşları (hərb tarixindən araşdırmalar). Bakı, 2012.
  • "Artilleriya Zabitləri məktəbinin jurnalı", 1913. səh.2.
  • Mətanət Kərimova. İlk azərbaycanlı tibb bacısı-Nigar Şıxlinskaya — 30–04-2015

əliağa, şıxlinski, adı, əli, ağa, ismayıl, ağa, oğlu, şıxlinski, mart, 1863, qazaxlı, qazax, qəzası, yelizavetpol, quberniyası, rusiya, imperiyası, avqust, 1943, bakı, azərbaycan, ssri, rusiya, imperiyası, ordusunda, general, leytenant, azərbaycan, xalq, cümhu. Eliaga Sixlinski tam adi Eli Aga Ismayil aga oglu Sixlinski d 3 mart 1863 Qazaxli Qazax qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya Imperiyasi o 18 avqust 1943 Baki Azerbaycan SSR SSRI Rusiya Imperiyasi ordusunda general leytenant Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Herbi nazirinin muavini Sovet herb xadimi ve artilleriya generali Eliaga SixlinskiEli Aga Ismayil aga oglu SixlinskiSexsi melumatlarLeqebi Artilleriyanin tanrisiDogum tarixi 3 mart 1863Dogum yeri Qazaxli Qazax qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 18 avqust 1943 80 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri Yasamal qebiristanligiVetendasligi Rusiya ImperiyasiAXC SSRIHeyat yoldasi Nigar SixlinskayaHerbi fealiyyetiMensubiyyeti SixlinskilerQosun novu ArtilleriyaHerbi hisse 29 cu artileriya briqadasinin 5 ci batareyasi21 ci Artilleriya briqadasinin 1 ci diviziyasi10 cu Ordu Qerb Cebhesi Xidmet illeri 1883 1929Rutbe Rusiya Imperiyasi ordusunda general leytenant 2 04 1917 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Milli Ordusunun artilleriya generali 28 06 1919 Doyusler 1900 1901 ci il Cin herbi yurusuRus yapon muharibesiNansan doyusuPort Arturun mudafiesiBirinci Dunya MuharibesiIstefada 1929 cu ilden omurluk fexri teqaudle istefaya cixmisdirTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarArtilleriyanin nezeri ve praktiki inkisafindaki danilmaz xidmetlerine ve qazandigi qelebelere gore ruslar Eliaga Sixlinskiye Artilleriyanin Allahi leqebini veribler 1 2 1926 ci ilde Eliaga Sixlinski Rusca Turkce qisa herbi lugeti ni Bakida uc elifbada rus ereb ve latin elifbasi ile nesr etdire bilmisdir 3 Bununla da ilk defe Azerbaycanda herbi lugetin yaradicisi olmusdur Mundericat 1 Heyati 1 1 Erken illeri 1 2 Herbi karyerasinin baslangici 1 3 Rus yapon muharibesi 1 4 Artilleriya Zabitleri mektebinde xidmeti 1 5 Birinci dunya muharibesi 1 6 Azerbaycanda xidmeti 1 7 Sovetde xidmeti 1 8 Vefati 1 9 Sexsi heyati 2 Irsi 2 1 Filmoqrafiya 3 Eliaga Sixlinski barede olan fikirler 4 Teltif ve mukafatlari 5 Biblioqrafiya 5 1 Eserleri 6 Qalereya 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerHeyati RedakteErken illeri Redakte Eliaga Sixlinski 1865 ci il martin 3 de Yelizavetpol quberniyasi Qazax qezasinin Qazaxli indiki Asagi Salahli kendinde agaliq neslinde anadan olub 4 O yazirdi ki onun atasi Ismayil aga Eli Qazax oglu Sixlinski esli 1537 ci ilden baslayan igid bir nesle mensub olub 5 Sixlinski 1904 cu ilden qeydler apardigi Zabitin defteri nde iftixarla yazir ki onun anasi Sahyemen xanim Molla Veli Vidadinin qiz nevesidir Eliaga Sixlinskinden hem de iki qardasi olmusdur 6 O 1876 ci ilin avqustunda Tiflis herbi gimnaziyasinin birinci sinfine daxil olmus orani artiq kadet korpusuna cevrilmis gimnaziyani 1883 cu ilde birinci sagird kimi bitirmisdi 4 Herbi karyerasinin baslangici Redakte Kapitan Eliaga Sixlinski 1904 cu il 1883 cu ilde Eliaga Sixlinski oz tehsilini Sankt Peterburqda Mixaylovsk artilleriya mektebinde davam etdirmisdi 6 O orda da neinki bacariqli sagird kimi hem de ela suvari ve gimnast kimi muveffeqiyyet qazanmisdi 7 Yunkerin muveffeqiyyetleri diqqetden kenarda qalmamis tehsilin baslamasindan 7 ay sonra o unter zabit olmus 1885 ci il oktyabrin 13 de ise portupey yunkerliye layiq gorulmusdu 7 Onun muellimleri meshur artilleriyacilar Nil Lvovic Kirpicev Nikolay Vladimirovic Maiyevski Aksel Qadolin idi 7 Eliaga Sixlinski onlardan butun yaxsi cehetleri menimsemisdi 7 O hemcinin kutlevi muhazireler ve meruzelerde istirak etmis diger herbi mekteblerin kurslarini dinlemisdi 7 1886 ci il avqustun 11 de Eliaga Sixlinski mektebi podporucik rutbesi almaqla birinci derece ile bitirdi 6 Xidmetinin birinci ilindece oz ilk pedoqoji tecrubesini qazandi artilleriya briqadasinin tedris komandasinin muellimi sonra ise briqada komandasinin reisi oldu 7 O ozunu parlaq artilleriya bilicisi yaxsi teskilatci bacariqli muellim ve terbiyeci kimi gostermisdi 7 1900 cu ilde kapitan Sixlinski Serqi Sibire deyisdirilmesi xahisi ile muraciet etdi 7 Onu Elahidde Zabaykalye artilleriya divizionunun batareya bas zabiti vezifesine teyin etdiler bundan basqa artilleriya toplantisi Komitesinin sedri kimi o defelerle batareya ve divizion komandirlerinin selahiyyetlerini icra etmisdi 7 Rus yapon muharibesi Redakte 1905 ci ilde Port Arturda artilleriya zabitleri komandir Eliaga Sixlinski ile 1904 cu il mayin evvelerinde batareya yaponlara qarsi yuruse cixdi Rus yapon muharibesinde Sixlinski Port Artur mudafiesinin qehremani kimi meshurlasdi 5 Qalanin mudafiesinin en muhum sahelerinde olan Sixlinski yaponlarin hucumlarinin qarsisinin alinmasinda yarimbatareyanin atesi ile dusmene boyuk zerbe vuraraq feal istirak etmisdi 5 Taninmis herbi tarixci general mayor I Krupcenko sonralar yazirdi Yapon hucumlarinin def edilmesinde rus artilleriyacilari boyuk rol oynayirdilar Onlar cesaretle toplari qabaga cekerek deqiq niGangahla birbasa kartecle Yaponlara boyuk zerbe yetirirdiler 5 Sixlinski onlarin arasinda idi O doyuslerde ortulu ve aciq movqelerden artilleriya atesi aparir qorxmadan toplari duz nisangahla atmaq ucun qabaga cekirdi Qehremanligina gore onu Muqeddes Qeorqiy Pobedonosets ordeni teqdim etdiler Sonralar Sixlinski yazirdi Men hemise Port Artur epopeyasinin istirakcisi oldugumu fexrle xatirlayiram 5 1905 ci il aprelin 1 de Tercuman qezetinin Muxtelif xeberler rubrikasinda yazidan Dorduncu Serqi Sibir atici artilleriya briqadasinin kapitani Eliaga Sixlinski oktyabrin yeddisinden noyabrin on doqquzunadek Port Arturda yaponlarin basqinini def etmekde ferqlendiyi ucun Ali ehtiramla Igidliye gore medali ve ustu yazili Qizil qilincla teltif olunub 5 1905 ci il aprelin 5 de tibb komissiyasinin Eliaga Sixlinskinin herbi xidmete yararli olmadigi haqqinda verdiyi arayis 1905 ci ilde cap olunmus Yaponlarla muharibenin salnamesi almanaxinin seksen birinci nomresini min bes yuz yetmis yeddinci sehifesinde metnden Muqeddes Georgi ordenli suvari divizionunun teqdimatina esasen elahezret imperator 3 IX 1905 ci il tarixde boyuk merhemet gostererek Port Arturun mudafiesinde sucaeti ile ferqlenmis 1904 cu il oktyabrin 13 den 17 dek uc sayli istehkami ve bu istehkamin diger qurgularini artilleriya ile bacariqla mudafie etmis dorduncu Serqi Sibir atici artilleriya briqadasinin podpolkovniki Eliaga Sixlinskinin dorduncu dereceli sehid ve muzeffer Georgi ordeni ile teltif etmisdir Podpolkovnik Eliaga Sixlinski bu doyusde boyuk sucaet gostermis ixtiyarinda olan yarimbatareyanin nisancilari helak oldugundan cox vaxt toplari sexsen ozu tuslayaraq dusmen artilleriyasini defelerle susmaga mecbur etmis ve adi cekilen istehkamlara yaxinlasmaga can atan yapon piyadalarini qeyri adi cesaretle geri oturtmusdur 5 Hemin doyuslerin istirakcisi 1906 ci ilde Port Arturun ezabli gunleri adli ikicildlik monumental eserin muellifi P Larenko yazir ki Laperov daginda batareya komandiri kapitan Eliaga Sixlinski agir yaralanmisdir 5 O Kinjo doyuslerde Zelyonni ve Volcye daglari vurusmalarinda esl qehreman kimi istirak etdi 5 Avqustun evvelerinde oz batareyasi ile Visokaya qora da avqustun onundan ise daima Laperovda olmusdur 5 Ele buradan da girecek yerlerini ve istehkamlari atese tutub hemle kolonnalarini def ederek dusmenin sehra artilleriyasi ile inamli doyusler aparirdi 5 Port Artur qalasi teslim olandan sonra muharibede itirak etmemek sertile yaponlar podpolkovnik Eliaga Sixlinskini agir yarali kimi vetene gonderdiler 5 Vetende yaralari gozlenildiyinden de tez sagaldigindan o yeniden Mancuriya ordusuna gonderilmeyi xahis etdi 5 Lakin onu buraxmadilar Muharibeden sonra Rusiyaya qayitmagini ve yeniden cebheye getmek istediyini Eliaga Sixlinski Xatirelerim herbi memuarinda daha deqiq tesvir edir 5 1905 ci il aprelin 5 de tibb komissiyasinin verdiyi arayis generalin arxivinde indi de saxlanilir 5 Onun metni beledir Arayis doqquz sayli ehtiyat sehra hospitalindan dorduncu Serqi Sibir atici artilleriya briqadasinin kapitani Sixlinskiye verilir Ondan otru ki onun yapon tibb komissiyasi terefinden herbi xidmete yararli olmadigi mueyyenlesdirilib O Rusiyaya buraxilir 5 Onun Port Arturdaki numunevi doyus xidmetleri Igidliye gore sozlerle yazilmis qilincla dorduncu dereceli Muqeddes Anna ordenine elave olaraq qizil qilinc nisani qilinc ve bantli Muqeddes Vladimir ordeni uzerinde Igidliye gore sozleri yazilmis qizil silah ve meshur Muqeddes Georgi ordeninin dorduncu derecesine layiq gorulmusdu 8 Artilleriya Zabitleri mektebinde xidmeti Redakte Sixlinski ucbucagi nin sxemi 1906 ci il fevralin 1 den avqustadek Sixlinski Carskoye Selo seherindeki Artilleriya Zabitleri mektebinde kurs kecib 9 Ela qurtardigina gore hemin mektebde muellim saxlanilib Hemin il Eliaga Sixlinski gozle gorunmeyen hedefi nisan alan Sixlinski ucbucagi herbi elmi nezeriyyesini kesf etdi 7 Dogrudur bu yalniz 1924 cu ilde Qizil Orduda heyata kecirildi ve ozunu tamamile dogrultdu Artilleriya atesi tecrubesine daxil edilen muhum yenilik Sixlinski ucbucagi adlanan hedef gostermesinin rasional usulu oldu 4 7 Bu usul ilkin olaraq batareyalari ele tuslayir ki secilmis oryentirden yayinan istenilen noqtede gorunen hedefler asanliqla mueyyen duzelislerin komeyi ile ilkin tuslama esasinda artilleriyanin atesinin altina duse biler 7 Bu batareyani vaxtinda hedefe tuslamaq imkani verirdi 7 O 1907 ci ilde Riqada yerlesen 29 cu topcu briqadasinda batareya komandiri oldu 7 1908 ci il 25 noyabrda Carskoye Seloda muqeddes Qeorqi Pobedonosev ordeni gunu bayram edilirdi 10 Podpolkovnik Sixlinskiye ela xidmetlerine gore polkovnik rutbesi verilirdi 5 O on illik xidmeti borcunu uc ilde yerine yetirmisdi 5 Bu barede yuxari dairelerde de orduda da cox nadir bir hadise kimi danisilirdi Sulh vaxti bu aglasigmaz teltifat idi 5 Artilleriya zabitleri mektebinde Sixlinski ozunu qabaqcil ideyalari tecrubede tetbiq eden yenilikci zabit kimi gosterirdi 5 Xidmetde ferqlendiyine gore ona vaxtindan evvel polkovnik rutbesi verildi 5 O 1912 ci ilde aeroplanlarin tetbiqi tecrubelerinin islenmesi uzre komissiyanin uzvu bir ilden sonra ise mekteb reisinin komekcisi oldu 5 Tezlikle Artilleriya zabitleri mektebinin xeberleri jurnali cixmaga basladi 5 Jurnalin sehifelerinde generalin ozu de cixis edirdi 10 1913 cu ilin yayinda general Joffre fransiz ordusunun on yeddi neferlik zabit heyeti ile Rusiyaya gelir Onlar bir nece gun artilleriya zabitleri mektebinin proqrami ile maraqlanirlar 4 Fransizlar qisaluleli topdan ortulu ates usulu ile bir komandirin rehberliyi altinda batareyadan nece ates acildigini gostermeyi xahis edirler 4 Butun ates usulunun teskiline komandirlik Eliaga Sixlinskiye hevale olunur 4 General Sixlinskinin teskil etdiyi deqiq ates usulu ve qisaluleli agir top atisi fransizlari heyretde qoyur Onlar qisaluleli ates usulunu o vaxta qeder fransizlarda qisaluleli top atesinden istifade olunmurmus ozlerinde tetbiq etmeyi ele oradaca qet edirdiler 4 Bir il sonra Rusiyaya gelen Fransa prezidenti Raymon Puankare rus artilleristlerinin general Joffreye ve onun heyetine gosterdikleri hormet muqabilinde mukafatlar getirir Bu mukafatlarin arasinda generallara mexsus cemi iki fexri Fexri Legion ordeni de vardi 4 Onun biri suvari generali Bezorazova ikincisi ile Eliaga Sixlinskiye teqdim olunur 4 1913 cu ilde mekteb Sixlinskinin teklifi ile bendlenmis aerostatdan atesin musahide ve hedefin kesfiyyati uzre tecrubelere hemcinin aerostata ve teyyarelere atesin esas muddealarinin islenib hazirlanmasina basladi 5 Bu mesele uzerinde Eliaga Sixlinski artiq coxdan isleyirdi 5 Hele 1911 ci ilde mektebde hava hedefine atesin qaydalari meselesi muzakire olunarken alim hesabi saatda 180 verstle ucacaq teyyareler uzre aparmagi teklif etmisdi 5 Artiq o vaxt Sixlinski aviasiya ve hava hucumundan mudafienin perspektivini duzgun basa dusmusdu 5 Eliaga Sixlinski mektebde qosun bolmelerinde ve Peterburqun muxtelif elmi yigincaqlarinda herbi movzuda silsile muhazireler oxumusdur 5 Bu muhazireler Bas Qerargahin emrile kitabca seklinde cap olunmusdur 5 Onun Divizion miqyasinda topcu manevrlerinin teskili ucun telimat Dag ve sehra artilleriyasi ucun mesele ve misallar mecmuesi 1913 cu ilden 1916 ci iledek uc defe tekrar nesr olunub Sehra toplarinin cebhede isledilmesi ve Topcu zabitleri mektebinde podpolkovnik Sixlinski terefinden oxunmus muhazirelerin xulasesi kimi sanballi kitablari cap olunmusdur 5 10 Xususile sonuncu kitab topcular arasinda cox boyuk sohret qazanmisdir Onu da deyek ki artilleriya zabitleri mektebinin metbeesinde cap olunan bu kitab mektebe xeyli medaxil getirir 5 Hemin gelirden Eliaga Sixlinskiye qizil pula 500 manat muellif haqqi verilirdi 5 Birinci dunya muharibesi Redakte Birinci dunya muharibesinde Eliaga Sixlinskinin taxdigi qoruyucu eynek Azerbaycan Tarixi Muzeyi Birinci dunya muharibesinin evvelerinde Sixlinski gemilerden alman desantcilarinin cixarilmasi ehtimalina qarsi Petroqrad artilleriyasinin reisi teyin edildi Rusiya paytaxti Petroqradin mudafiesi sexsen ona hevale olunmusdu 11 O sexsen mudafie xetti uzre butun cebheni gezmis batareya qurgularinin yerini ve ates movqelerinin qurulmasi qaydasini mueyyenlesdirmisdir 5 O aeroplanlardan mudafieye boyuk diqqet yetirmisdir 12 Onun tesebbusu ile Petroqradin etrafinda general Rozenberqin sistemi esasinda xususi platformalarda 1900 cu il numuneli 3 duyumlu tezatan top qurgulari ile teyyare eleyhine mudafie teskil edildi 5 Tezlikle Sixlinskinin Simal Qerb cebhesinin artilleriya mufettisi vezifesine kecirdiler 12 Orada general tapsiriqlarin yerine yetirilmesinde artilleriya qruplarina sexsen rehberlik etmis genis miqyasda artilleriya hazirligi heyata kecirilmisdir 12 Oz nezeri islemelerini doyusun aparilmasi tecrubesile elaqendirerek yaradiciliqla istifade edir herb elmini yeni tohfelerle zenginlesdirirdi 12 O tezlikle ceperleme mance atesi aparilmasi ucun telimat isleyib hazirladi 5 12 Eliaga Sixlinski 1916 ci ilde Krevo yaxinliginda alman movqelerinin yarilmasi emeliyyatina Qerb cebhesinin onuncu ordu cebhesinde 1917 ci il iyul emeliyyatinin topculuq cehetinden hazirlanmasina rehberlik etmisdir 5 Eliaga Sixlinskini hemise on movqelerde gormek olardi 5 O topcu hisselerinin yerlerini yoxlayir toplari daha duzgun yerlesdirmek ucun gosterisler verir onlarin doyus emeliyyatlarini izleyir ve rehberlik edirdi 5 1917 ci il aprelin 2 de Eliaga Sixlinski general leytenant oldu 4 Car hokumeti devrildikden ve hakimiyyete muveqqeti hokumet geldikden sonra Sixlinski orduda xidmet etmeyi davam etdirdi 5 O Minski milisinin birinci reisi M V Mixaylovun uzv oldugu Minski ile six elaqede islemeli oldu 5 M V Mixaylov ile onun arasinda semimi munasibet yaranmisdi 5 Qeyd etmek lazimdir ki Sixlinski oz xatirelerinde o zamanki meshur siyasi ve herb xadimleri ile gorusleri haqqinda yazir ve onlarin haqqinda bezen cox qisa lakin deqiq xarakteristika verir 5 Azerbaycanda xidmeti Redakte 1917 ci ilin noyabrin 15 de Qafqaza qayidan Sixlinski ilk defe Tiflisde azerbaycanlilardan ibaret milli korpus yaratmisdir 13 Bununla da o Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Milli Ordusunun temel dasini qoymusdur 13 Bu barede general Xatirelerim herbi memuarinda daha deqiq melumat verir Tiflise qayitdiqda muveqqeti olaraq mene korpus komandanligi hevale oldugu barede emri oxudum Oz xalqimin bas vere bilecek xarici tezyiqlerden ve daxili qarisiqliqlardan ozunu qorumasina xidmet etmek arzusu ile korpus teskil etmeyi qet edib Tiflisde oz qerargahimi duzeltmeye basladim Dekabrin otuz birinde men oz qerargahimin ilk heyeti ile Genceye getdim ki orada hisselerin teskil edilmesile mesgul olum Korpus hisselerinin teskilinde boyuk engellere rast gelirdik 5 Eliaga Sixlinski 1918 ci ilin oktyabrinda general Eliaga Sixlinski Gencede yeni yaratdigi Milli Azerbaycan Korpusunun esgerleri qarsisinda cixis ederek demisdir Azerbaycanlilar birdefelik bilmelidirler ki dogma ordu esla tenbelxana deyil ve onun movcudlugu her hansi bir azerbaycanlinin maddi rifahini daha da yaxsilasdirmaq ucun yaranmayib Ordu xalqin istinadgahidir bura xalqin leyaqetli ogullari gelmelidir 5 Eliaga Sixlinski General Eliaga Sixlinski bu vetenperver cixisini Gencede praporsikler mektebinin birinci buraxilisi munasibetile soylemisdir 13 Bu senlikde Qafqaz Ordusunun bas komandani Nuru Pasa atasi Haci Ehmed xalq tehsili naziri Nesib bey Usubbeyov daxili isler nazirinin vekili Mehdi bey Hacinski sosial teminat naziri Musa bey Refiyev Gence qubernatoru general Ibrahim aga Vekilov ve basqa dovlet xadimleri istirak edirler 13 Elci adli muellif 1918 ci il noyabrin 7 ve 8 de Azerbaycan qezetinde rus dilinde yazir ki ertesi gun Bakidan gelmi qonaqlar ve demek olar ki butun seher ehalisi herbi meydana yollandilar 5 Meydanda telim ucun evvelceden sengerler yarganlar ve curbecur maneeler hazirlanmisdi Hami ozunun Milli bayramina Turk Azerbaycan zabitlerinin ilk buraxilisina tamasa etmeye gelmisdi 5 Etrafda bayram ehval ruhiyyesi var idi 5 Elahidde Azerbaycan korpusunun komandani general Eliaga Sixlinski etrafdakilarla birge sefle duzulmus yunkerlere yaxinlasib salamlasdi 5 General Eliaga Pasanin mehriban Salamina birden bire sekkiz yuz gencin agzindan gurultulu Salam cavabi cixdi Sonra proqram uzre telim sinaqlari kecirilmesine baslandi 5 Hokumetin emrile 1918 ci il dekabrin 25 de tam artilleriya generali Semed bey Mehmandarov herb naziri oldu ve hemin gun yaniqli beyanatla xalqa muraciet etdi Dekabrin 29 da ise general leytenant Eliaga Sixlinski herb nazirin muavini teyin edildi 1919 cu il 28 iyulda Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 339 sayli emri ile Eliaga Sixlinskiye tam artilleriya generali rutbesi verilmisdir 6 1920 cu il 9 martda ilk defe onun tesebbusu ile Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinde Azerbaycan Qizil Aypara Cemiyyeti tesis olunmusdur 14 1920 ci il aprelin 27 de Rusiya imperiya ordusu Azerbaycani isgal edende Semed bey Mehmandarov xeste oldugu ucun nazir vezifesini Eliaga Sixlinski icra edir 13 Vurusmagin mumkunsuz oldugunu nezere alan Sixlinski minalanmis korpulerin partladilmasina icaze vermedi 8 Azerbaycan Tarixi Muzeyinde saxlanilan Eliaga Sixlinskinin sexsi esyalari Palto papaq ve elceyi Samdanlar ve qapi mohuru Masa aksesuarlari eynek qapi isaresi Sovetde xidmeti Redakte 1920 ci ilde Neriman Nerimanovun Vladimir Lenine Semed bey Mehmandarov ve Eliaga Sixlinski ile bagli mektubu Eliaga Sixlinski Qizil Ordunun komandir formasinda 17 fevral 1929 cu il 1920 ci ilde 28 aprel cevirilisinin seherisi Semed bey Mehmandarovla hebs olunub 5 Repressiyadan onlari Azerbaycan SSR Xalq Komissarlari Sovetinin 1 ci Sedri Neriman Nerimanov xilas etdi 5 Nerimanov general Sixlinski ve general Semed bey Mehmandarovu onlardan merkezi herbi aparatda deyerli herbi mutexessis kimi istifade etmek ucun Moskvaya Vladimir Leninin yanina gondermek qerarina geldi 15 Eliaga Sixlinski Ali Artilleriya mektebinde muellim ve Artilleriya Nizamname Komissiyasinin terkibinde isleyirdi 15 1921 ci ilde o Bakiya qayitdi ve Baki qarnizonunun herbi elmi cemiyyetinde sedr muavini vezifesini tutdu 15 1921 ci ilin avqust ayinda Moskvadaki Ali Artilleriya mektebinde ders demis ve Petroqrad Topcu Akademiyasinda muhazireler oxumusdur 15 1922 ci ilde Azerbaycan Komanda heyeti mektebinde topculuqdan ders demis ve Herbi Elmi Cemiyyetin sedr muavini secilib 15 1923 cu ilde Eliaga Sixlinski Kommunist qezetinde aprel ayi 9 10 11 Gelecek muharibede toplar silsile meqalelerini derc etdirmisdir 5 1924 cu ilde Azerbaycan Komanda Heyeti mektebinin reis muavini 1925 ci ilde Azerbaycan Herbi tercume kollegiyasinin bas redaktoru olmusdur 15 O Rusca Turkce qisa herbi lugeti ni 1926 ci ilde Bakida uc elifbada rus ereb ve latin elifbasi ile nesr etdire bilmisdir 4 Bununla da ilk defe Azerbaycanda herbi lugetin yaradicisi olmusdur 15 Mehz bu evezsiz xidmetine gore general Eliaga Sixlinski SSRI Herbi Inqilab Surasinin 1928 ci il 23 fevral tarixli qerari ile Fexri Fermanla teltif olunmusdur 15 1927 ci ilde onun Isci kendli Qizil Ordu topcusunun doyus telimnamesi elmi eseri nesr olunmusdur 15 1928 ci ilde Herbi bilik jurnalinin bes ve altinci saylarinda silsile herbi elmi meqalelerle cixis etmisdir 15 General Eliaga Sixlinski Azerbaycanda fealiyyetini yuksek qiymetlendiren Mixail Frunzenin qarsisinda Qizil Orduda alay ve tabor artilleriyasinin yaradilmasi meselesini qaldirmisdi 16 1929 cu ilden sonra Sixlinskinin sehheti birden bire pislesdi onun gorme ve esitme qabiliyyeti zeifledi 5 Vefati Redakte Bakida Eliaga Sixlinskinin yasadigi bina O son gunlerini Bakinin Cefer Cabbarli kucesi 14 sayli menzilde kecirirdi Olumunden qabaq Eliaga Sixlinski 1942 ci ilde qeleme aldigi Xatirelerim herbi memuar kitabini yazirdi 5 Kitab generalin olumunden doqquz ay sonra 1944 cu ilin may ayinda nesr olundu 5 Kitaba herb elminin boyuk alimi professor general mayor Yevgeni Barsukov cox deyerli on soz yazmisdir 5 Hemin kitab 1984 cu ilde Azernesrde elave ve izahlarla kutlevi tirajla 60 min Azerbaycan ve rus dillerinde nesr olunmusdur 5 1943 cu il avqustun 18 de indiki Musa Nagiyev adina xestexanada kardiosklerozdan vefat eden general Eliaga Sixlinskinin defn merasimini filosofalim Heyder Huseynovun ozu teskil etdi 5 15 Generalla hec bir qohumulugu olmayan alimin Sixlinski sexsiyyetine onun serkerdelik fealiyyetine xususile lugetcilik sahesindeki elmi publisistik yaradiciligina boyuk regbeti vardi 5 Defn merasimi Baki Herbi Qarnizonunundan cagirilmis alay orkestrle musayiet etdi 5 Qebri ustunde topdan ve avtomatlardan yaylim atesi atildi 5 Eliaga Sixlinskini gorkemli serkerdelere mexsus herbi qaydada torpaga tapsirdilar 5 Heyder Huseynovun ozu generalin yetirmeleri ve qohumlari son vida nitqi soylediler 5 Sexsi heyati Redakte Nigar Sixlinskaya Ilk azerbaycanli sefqet bacisi O 1909 cu il oktyabrin 27 de 44 yasinda Zaqafqaziya muftisi Huseyn Efendi Qayibovun qizi dul qadin Nigar xanim ile evlendi 9 17 Nigar xanimin birinci eri milliyyetce acar ve dini muselman olan Dervis bey Memmedbey oglu Palavandov idi 12 Eliaga Sixlinski ozunun Xatirelerim kitabinda yazirdi Bu deyisiklik menim heyatimi isiqli bir yola parlaq bir seadete yoneltdi Bir yerde kecirmis oldugumuz iyirmi iki illik heyatin aydin semasinda bir bulud lekesi bele gorunmedi Fitreten istedadli olan yaxsi tehsil gormus mulayim xasiyyetli Nigar xanim aile seadeti ucun yaradilmis bir qadin idi Men bu seadete tam menasi ile nail oldum 18 Eliaga Sixlinski Eliaga Sixlinski hem de herbci Rustem Sixlinski ve Cavad bey Sixlinskinin emisi idi Sixlinski bedii yaradiciliqla da mesgul olmusdur 5 Coxlu serler tercumeler ve bedii parcalar muellifi olan Eliaga Sixlinski hec vaxt onlari derc etdirmemisdir 5 Azerbaycan Tarixi Muzeyindeki sexsi qovlugunda ve Respublika Merkezi Dovlet Edebiyyat ve Incesenet Arxivinde akademik Heyder Huseynovun sexsi fondunda general Eliaga Sixlinskiye mexsus coxlu sened ve materiallar var 5 Bes yuz on dord nomreli fondda generala mexsus bir defter de saxlanilir 5 Muzeyde ve arxivde saxlanan Sixlinskinin Zabitin yaddasi defterinde serlere bedii parcalara tercume ve qeydlere rast gelmek olar 5 1900 cu il oktyabrin 21 de tertib olunmus Zabitin yaddasi defterindeki qeydlerden aydin olur ki dramaturq Cefer Cabbarlinin yaradiciligina generalin xususi mehebbeti olub Cefer Cabbarlinin vaxtsiz olumu onu hedsiz derecede kederlendirib 5 General Azerbaycan edebiyyatinin gorkemli numayendeleri Semed Vurgunun Boyuk edib ve Osman Sarivellinin Yasar erlerini meharetle rus diline tercume edib 5 General Eliaga Sixlinskinin sexsi fondunda sair Osman Sarivelliye yazdigi mektublarin sureti ve poct qebzi saxlanilir 5 O sair Osman Sarivelliye yazir ki men cesaret edib boyuk dramaturq Cefer Cabbarliya yazdiginiz Yasar ve Olum serlerini turkceden ruscaya tercume etdim Xahis edirem tercume ile tanis olun xosunuza gelse derc etdirmek ucun rusxet verin 5 Generalin Zabitin yaddasi defterinde onun heyat ve meslek yoldasi Nigar xanima yazdigi Ey sevdiyim dilruba Ana ve onun eziz Nigarina Adi povest Vitse admiral Makarovun xatiresine VII esr yapon sairi S Munetodan Sen mene vehsi dedin serlerinin rus diline tercumesi ve basqa parcalar saxlanilir 19 Nigar xanim 1931 ci ilin 15 avqustunda Bakida dunyasini deyisir 19 Onun olumu Eliaga Sixlinskiye cox agir tesir edir 19 O oz xatirelerinde Nigar xanimin olumu barede yazir 1931 ci il avqustun on besinde Nigar xanimin olumu menim ucun en agir bir zerbe oldu 9 19 Menim her seyim hem seadetim hem de sehhetim onunla getdi Nigar xanimdan sonra Eliaga Sixlinski 13 il tenha omur surur Menim olum tariximi sevimli Nigar xanimin vefati gunu ile hesablayin deyen general oz vesiyyetnamesinde xanimi ile beraber defn olunmasini ve qebrinin uzerinde hec bir tarix qoyulmamasini isteyir 19 1948 ci il noyabrin 28 de vefat eden bestekar Uzeyir bey Hacibeyovun pianosunun ustunde bitmemis bir not yazisi qalib 19 Uzeyir bey general Eliaga Sixlinskinin altibendlik Menim seirinin iki bendine romans yazibmis 19 Sonsuz bir mehebbetle sevdiyi Nigarini Eliaga Sixlinski qaynar ilhamla terennum edirdi 19 Ey sevdiyim ey dilruba Sebrim qerarimsan menim Sed merheba sed merheba Ne turfe yarimsan menim Goren seni ey nazenin Deyer peh peh sed aferin Dunyada mislin yox yeqin Eceb dildarimsan menim Gozel zahirde suretin Gozel batin tebietin Gozel her isde qeyretin Namusum arimsan menim Menim Eliaga Sixlinski 19 Eliaga Sixlinski baresinde maraqli faktlara diqqet ceken tedqiqatcilar yazir ki o iri cusseli olmasina baxmayaraq alt dodagi hundurluyunde cekilmis ipin uzerinden tramplinsiz tullana bilermis 11 Diger zabit hemkarlarindan ferqli olaraq hec vaxt pulla qumar oynamazdi 11 At yarislarinda hansi atin qalib geleceyini 90 lik ehtimalla bildiyi halda hec vaxt bu oyuna pul yatirmazdi 11 Rus yapon muharibesi zamani 2 topla dusmenin 18 topuna qarsi muqavimet gostererek oz movqeyinden geri cekilmeyib 11 Imperator meiyyetine daxil olmaq barede israrli teklifleri hec vaxt qebul etmeyib 11 General leytenant Eliaga Sixlinskiye mexsus yeherustu qirmizi mexmer parca ve deriden hazirlanib 20 Eksponatin asagi hissesinde de gulebetin sapdan sacaqlar var 20 2017 ci ilde yeherustu berpaya ehtiyac oldugundan Azerbaycan Tarixi Muzeyinin berpa laboratoriyasinin ressami Ilhame Rehimova terefinden berpa edilib 20 Yeherustu berpadan sonra Hediyyeler ve Xatire Esyalari fonduna tehvil verilib 20 Irsi Redakte Eliaga Sixlinskinin Bakinin Cefer Cabbarli kucesinde yasadigi binada xatire barelyefi Muellif Xanlar Ehmedov 21 Onun adini 1980 ci ilde Azerbaycan Xezer Deniz Gemiciliyine aid olan tanker dasiyir 22 Baki ve Qazax seherinde adina kuce var 23 Respublika Nazirler Sovetinin 1990 ci il 28 iyul tarixli qerari ile Sabirabad rayonundaki alti sayli pambiqciliq kolxozuna ve Bakinin yeddinci mikrorayonundaki 135 sayli orta mektebe general Eliaga Sixlinskinin adi verilmisdir 23 Vaxtile yasadigi Cefer Cabbarli kucesindeki binaya xatire barelyefi vurulmusdur 23 1990 ci il iyulun 23 de ise Respublika Prezdentinin fermani ile ali mekteb telebeleri ucun xususi general Eliaga Sixlinski teqaudu tesis edildi 23 2014 cu ilde Azerbaycan Prezidenti Ilham Eliyev general Eliaga Sixlinskinin 150 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda serencam imzalayib 24 Eliaga Sixlinski Aleksandr Stepanovun Port Artur ve Zvonaryovlar ailesi romanlarinin personajlarindan biridir 23 Eliagada general tekkebburunden eser elamet yox idi General Sixlinski herbi akademiyani bitirmese de fitri zekasi praktik fehmi artilleriya elminde ona boyuk nufuz qazandirmisdir 5 Aleksandr Stepanovun Zvonaryovlar ailesi romanindan Filmoqrafiya Redakte General film 1970 Artilleriyanin allahi sayilirdi film 1996 Serkerde leyaqeti General Eliaga Sixlinski film 2011 Artilleriya allahi film 2015 Eliaga Sixlinski barede olan fikirler Redakte Eliaga Sixlinski taktika sahesinde derin nezeri emeli bilikli sayca cox olmayan artilleristlerden biri olub O herb elmini tecrubede tetbiq etmek sahesinde nadir bir istedada malik idi Eliaganin qehremanligi oz veteninin seref ve azadligini mudafie eden her bir sexs ucun numune olmalidir Yevgeni Barsukov 7 Eliaga Sixlinski dunyada sohret qazanmis topculuq elmi sahesindeki nesrleri ve fealiyyeti ile yanasi dil ve edebiyyat meseleleri ile de meGgul olurdu Eliaga Sixlinski ile yaxinda tanis olanlar onun maraqli sohbetlerine qulaq asanlar bilirler ki bu tevazokar ve semimi insan ne qeder agilli ve ibretli bir sexs idi Heyder Huseynov 5 Azerbaycanlilar birinci defe deyil ki vurus meydanlarinda 1945 ci ilde olan Sovet Yaponiya muharibesi Yaponlarla qarsi qarsiya gelirler Men Port Artur ugrunda geden doyuslerde ferqlenmis meshur topcu Eliaga Sixlinskinin adini ceke bilerem Bu ad rus herb elmi tarixinde boyuk sohret qazanmisdir Semed Vurgun 5 Sixlinski Nikolay ordusunda Artilleriyanin Allahi sayilirdi Neriman Nerimanov 5 Yoldas Sixlinski mohkem iradeye ve enerjiye malikdir veziyyeti duzgun qiymetlendirmeyi bacarir tabeliyinde olanlar qarsi telebkar lakin cox edaletlidir onlara yoldasliq munasibeti besleyir Intizamlidir saglamdir yasinin cox olmasina baxmayaraq seferlerde cox dozumludur Herbi Elmi Bilik Cemiyyetinin en feal uzvudur Yuksek herbi elmi biliye malikdir Iona Yaker 5 Teltif ve mukafatlari Redakte Bakida Eliaga Sixlinskinin mezari 1891 III dereceli Muqeddes Stanislav ordeni 25 1896 III dereceli Muqeddes Anna ordeni 25 1901 II dereceli qilinclarla Muqeddes Stanislav ordeni 25 1904 II dereceli Muqeddes Anna ordeni 25 1905 Igidliye gore sozleri yazilmis qizil silah 5 1905 Igidliye gore sozleri yazilmis IV dereceli Muqeddes Anna ordeni 5 1905 II dereceli Muqeddes Anna ordeni 25 1905 IV dereceli Muqeddes Georgi ordeni 25 1905 IV dereceli Muqeddes Vladimir ordeni qilinclarla ve bantla 5 1907 Rus yapon muharibesinin xatiresine gumus medali 5 1907 En yuksek lutf 12 1913 Romanov sulalesinin hokmranliginin 300 illiyinin xatiresine aciq rengli burunc medali 5 1913 Fexri Legion ordeni 25 1913 III dereceli Muqeddes Vladimir ordeni 25 1915 I dereceli Muqeddes Stanislav ordeni 25 1915 I dereceli Muqeddes Anna ordeni 25 1915 II dereceli Muqeddes Vladimir ordeni qilinclarla 25 Biblioqrafiya RedakteEserleri Redakte Eliaga Sixlinski terefinden yazilmis kitablar Doyus sahesinde artilleriyanin istifadesi 1910 15 Dag ve sahe artilleriyasinin problemlerinin helli ucun tapsiriqlar toplusu 1916 15 Rusca Turkce qisa herbi luget 1926 15 Isci kendli Qizil Ordu topcusunun doyus telimnamesi 1927 15 Xatirelerim 1944 15 Qalereya Redakte Eliaga Sixlinski Eliaga Sixlinski heyat yoldasi Nigar Sixlinskaya ile Eliaga Sixlinski heyat yoldasi Nigar Sixlinskaya ile 1920 ci iller 1920 ci ilde Eliaga Sixlinski 1925 ci ilin aprel ayinda Eliaga Sixlinski Mixail Frunze ve Eliheyder Qarayev ileIstinadlar Redakte 150 let nazad rodilsya bog artillerii russkoj armii i ADR www vesti az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 Yubilej kotoryj zhdut www echo az 2018 01 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 The God of Artillery in Baku www azernews az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Kicik qebri olan boyuk general teleqraf com Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 Nezirli Semistan 2005 General Eliaga Sixlinski omru PDF Baki Ugur 248 Istifade tarixi 16 sentyabr 2017 1 2 3 4 ISTORIYa BOGA ARTILLERII GENERALA ALI AGA ShIHLINSKOGO www bigcaucasus com 2018 01 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 ALI AGA ISMAIL AGA OGLY ShIHLINSKIJ BIOGRAFIYa www people su Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 Sixlinskilerin 1919 1920 ci illerde anl az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 Istoriya zhizni i lyubvi generala Ali aga Shihlinskogo i ego zheny Nigyar hanum tsarselo ru Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 Ego zvali bogom artillerii PDF www azerizv az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 ADR in herbi nazirinin muavini Artilleriya Allahi general Eliaga Sixlinski 150 www baki xeber com 2018 01 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 Vpered Vsegda vpered anl az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 Eliaga Sixlinski Ordu xalqin istinadgahidir bura xalqin leyaqetli ogullari gelmelidir anl az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 V Baku pochtili pamyat general lejtenanta Shihlinskogo ru sputnik az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Ali Aga Shihlinskij Bog artillerii vakrf ru Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 Petrova Marina Treugolnik Shihlinskogo semya armiya nauka 2 vestikavkaza ru Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 Nigar xanim Sixlinskayanin yadigari berpa olundu www azadliq org Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 Milli maarifcilik ve medeni dircelis tariximizde parlaq imza Nigar xanim Sixlinskaya www anl az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Milli maarifcilik ve medeni dircelis tariximizde parlaq imza Nigar xanim Sixlinskaya 525 az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 General leytenant Eliaga Sixlinskiye mexsus yeherustu FOTO www 1news az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 Lider TV 24 04 2018 Eliaga Sixlinskinin dogum gunudur azerb Youtube com Istifade tarixi 2018 04 24 GENERAL SIXLINSKI TANKERI BAKIYA GETIRILMISDIR azertag az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 Nazirli Shamistan General uchenyj www kaspiy az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 General Eliaga Sixlinskinin 150 illik yubileyi kecirilecek az trend az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Qocayeva Adile Gorkemli serkerde www anl az Istifade tarixi 17 sentyabr 2017 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Eliaga Sixlinski ile elaqeli mediafayllar var Vikimenbede Eliaga Sixlinski ile elaqeli melumatlar var Bayramova Zemine 2016 Artilleriyanin Allahi poema PDF 136 ISBN 978 9952 8284 8 1 Istifade tarixi 1 oktyabr 2017 Semistan Nezirli General Eliaga Sixlinski ve silahdaslari herb tarixinden arasdirmalar Baki 2012 Artilleriya Zabitleri mektebinin jurnali 1913 seh 2 Metanet Kerimova Ilk azerbaycanli tibb bacisi Nigar Sixlinskaya 30 04 2015Menbe https az wikipedia org w index php title Eliaga Sixlinski amp oldid 6024259, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.