fbpx
Wikipedia

Əbdülqadir Marağai

Avqust 01, 2021

Əbdülqadir Marağayi — mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan böyük musiqiçi alim.

Əbdülqadir Marağai
fars. عبدالقادر مراغی
Doğum tarixi 1353
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1435
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı

Həyatı

Musiqi Azərbaycan xalqının həyatının bütün sahələrində həmişə xüsusi yer tutub. Görünür, elə buna görə də orta əsrlərdə bütün Şərq musiqisinin nəzəriyyə və təcrübi məsələlərini əhatə etmiş Səfiəddin Urməvi və Əbdülqədir Marağayi kimi iki korifey məhz Azərbaycandan çıxmışdı.

Əbdülqədir ibn Qeybi əl-Hafiz Əl-Marağayi XIV əsrin ortalarında Azərbaycanın məşhur elm və mədəniyyət mərkəzlərindən sayılan Marağa şəhərində anadan olub.

Orta əsrlərin bir çox digər alimləri kimi Marağayi də hərtərəfli təhsil almışdı. O, şərq musiqi nəzəriyyəsini dərindən mənimsəmiş, gözəl xanəndə, musiqiçi, bəstəkar, rəssam – xəttat və şair olmuşdur. Marağayi öz şerlərini Azərbaycan türkcəsi, fars və ərəb dillərində yazıb. Marağayi özünün yazdığı kimi, şeirlərinin əksər qismini Azərbaycanda və İraq türkləri arasında geniş yayılmış Segah, Üşşaq və Nəva muğamlarına uyğun vəznlərdə qələmə alıb.

Onun atası Mövlana Qeybi tanınmış musiqiçi idi. Əbdülqədir özünün "Ma-qasid əl-Əlhan" adlı əsərində bu barədə yazır:

"Mənim atam Qeybi müxtəlif elmlərdə və xüsusilə də musiqidə çox qabağa getmişdi. O, mənim təhsilim üçün, xüsusən də musiqi elmini öyrənməyim üçün çox iş görmüşdür."

Onun oğlanları və nəvələri də tanınmış musiqiçilər olub. Əbdülqədir Marağayinin kiçik oğlu Əbdüləzizin musiqi nəzəriyyəsinə dair "Niqavət ül-ədvar" əsəri hazırda "Nuri Osmaniyyə" kitabxanasında saxlanmaqdadır. Onun nəvəsi Məhəmmədin "Ma-qasid ül-ədvar" əsəri də həmin kitabxanadadır.

Əbdülqədir dörd yaşında ikən Quranı əzbərləyir, on yaşında musiqi elminin əsaslarını mənimsəyir, qrammatika, ritorika və üslubiyyatı öyrənir və artıq onu da atası ilə birlikdə alim və şeyxlərin məclislərinə dəvət etməyə başlayırlar. O, məclislərdə Quran ayələrini avazla oxuyur və mürəkkəb musiqi əsərləri ifa edirdi.

O, eyni zamanda musiqi təhsilini artırır və Şərqin Farabi, İbn-Sina, Səfiəddin Urməvi, Qütbəddin Şirazi, Əbu Əli kimi alimlərinin musiqi nəzəriyyəsinə həsr edilmiş əsərlərini öyrənir. Musiqiçilər arasında o, nəzəriyyə üzrə nüfuz sahibi kimi məşhurlaşır. Tezliklə onun şöhrəti öz şəhərinin hüdudlarını aşır və Əbdülqadiri Təbrizə sultan sarayına məclislərə çağırırlar. Həmin məclislərdə dövrün ən tanınmış müğənni və şairləri, ifaçıları heç də zəif şair və musiqiçi olmayan sultan Üveys Cəlairin başına yığışırdılar. Sultan Üveys gənc musiqişünasın şöhrətini daha da artıran bir fərman da verir. Fərmanda Əbdülqədiri "dövrün yeganəsi, musiqidə tayı-bərabəri olmayan" adlandırır.

Sultan Üveysin vəfatından sonra da Əbdülqədir onun oğlu Sultan Hüseynin sarayında qalmaqda davam edir. Sultan Hüseyn sənətkara atasından da artıq hörmət-izzət göstərir. 1377-ci ildə Marağayi "Əlhani-siqanə" (Otuz nəğmə) adlı əsərini yazır. Bu əsər onun həyatında baş vermiş bir epizodla bağlı idi. Saray məclislərinin birində Sultan Hüseyni Marağayiyə təklif edir ki, Ramazan ayının hər gününə bir musiqi əsəri həsr etsin. Marağayi razılaşır. Bu vaxt məclisdə iştirak edən məşhur Azərbaycan musiqiçisi, onun gələcək qaynatası Rizvanşah Təbrizi 100.000 qızıl dinardan mərc gəlir və şərt qoyur: hər dəfə musiqi yazılan gündən ancaq bir gün qabaq onun muğamı, ritmi, quruluşu və sözləri onlar tərəfindən müəyyənləşdiriləcək. Şeirlər məclisin görkəmli şairləri tərəfindən ərəb və fars dillərində yazılır. Sultan Hüseyn də bir şeir yazır və Marağayidən bu şerə Hüseyni ladında musiqi bəstələməyi xahiş edir. Marağayi olduqca sərt çərçivə daxilində işləməyə məcbur olsa da, şərti yerinə yetirir və vaxtında 30 nəğməni hazır edir.

Onun istedadına heyran qalan Rizvanşah Təbrizi Marağayiyə nəinki uduzduğu pulları göndərir, həmçinin qızını da ona ərə verir.

Marağayi Sultan Hüseynə "Bahar ritmi" adlı bir əsər də həsr edir. Bu əsər onlar Təbrizdəki saray bağçasında gəzərkən bədahətən yaranır. 1380-ci ildə hakimiyyətə gələn Azərbaycanın yeni sultanı Əhməd ibn Üveys də alim-musiqiçinin istedadını layiqincə qiymətləndirir. Marağayi onun şərəfinə otuz ayrıca bölmədən ibarət "Dövri-şahi" adlı bir əsər yazır.

Teymurun Azərbaycana gəlişindən sonra bir çox incəsənət xadimləri Səmərqəndə aparılır. 1397-ci ildə Teymurun çıxardığı edam cəzasından canını qurtaran Marağayi də bunların siyahısına düşür. Elə həmin ildə Teymur özünün fərmanı ilə başıbəlalı alimi "bütün musiqi bilicilərinin padşahı" adlandırır. 1399-cu ildə Əbdülqədir Təbrizə, Teymurun oğlu Miranşahın sarayına qaytarılır. Lakin doğma şəhərin havası ilə nəfəs almaq səadəti uzun çəkmir. İkicə ildən sonra Teymur onu yenə ölüm cəzasına məhkum edir, bu dəfə artıq ona xəyanət etmiş oğlu Miranşahın yaxın adamı kimi. Ancaq yenə də Marağayi edam olunmaqdan canını qurtara bilir. Əgər birinci dəfə onu Qibleyi-aləmə türkcə müraciəti xilas etmişdisə, bu dəfə sənətkar, Teymurun qəzəbini səngitmək üçün Qurandan bir surəni ustalıqla oxuyur. Və yenidən Səmərqəndə, Teymurun sarayına aparılır.

Marağayi Səmərqənddə də yaradıcılığından qalmır, yeni-yeni musiqi əsərləri və musiqişünaslıq risalələri yazır. Onun "Kənz əl-əlhan" ("Melodiyalar xəzinəsi") risaləsindəki melodiyalar Urməvinin hərfi-ədədi sistemi ilə verilmişdi. Burada hərflər səslərin yüksəkliyini, rəqəmlər uzunluğunu göstərir, ladın və vəznin adı isə melodiyanın ritm və quruluşunu bildirirdi.

İngilis musiqişünası C. Fermer bu risaləni təhlil edərək, yazır ki, Marağayinin yaratdığı bir çox melodiyalar indiyəcən türklər arasında "Giyar", yaxud da "Kiyar"adı ilə yaşamaqdadır.

Marağayi "Came əl-əlhan" ("Melodiyalar məcmusu") adlı nəzəri əsərini 1405-çi ildə yazmağa başlayır və 1413-cü ildə başa çatdırır. Daha sonra o, "Məqasid əl-əlhan" ("Melodiyaların məqsədi"), "Lahiyyə" ("Musiqi"), "Şərh əl-ədvar" ("Dövrələrə şərhlər") və "Fəvaid-i əşərə" ("On fayda") adlı əsərlərini qələmə alır. Onun sonuncu əsərləri yüksək mürəkkəblik dərəcəsi ilə fərqləndiyindən, peşəkar musiqiçilər, hazırlıqlı nəzəriyyəçi və ifaçılar üçün nəzərdə tutulmuşdu. Ella Zonisin sözlərinə görə, "Came əl-əlhan"da ilk dəfə olaraq, fars musiqisinin geniş not yazısı verilib.

Marağayinin əsərlərində muğam nəzəriyyəsinə və o dövrün şifahi musiqi ənənəsinin digər janr və formalarına geniş yer ayrılıb. Muğamlar haqqında o yazır:

"Muğamın səsləri səslənmənin gözəlliyi və incəliyi prinsipinə əsaslanır. Bunların sayı səkkizə, yaxud ona çatır."

Daha sonra deyilir:

"Türklər Üşşaq, Nəva, Busalik muğamlarına üstünlük verirlər, ancaq qalan muğamlar da onların yaradıcılığına daxildir."

Bu sözlərdən aydın olur ki, muğam termini altında o, müxtəlif musiqi əsərlərinin əsasını təşkil edən başlıca ladlardan birini nəzərdə tutur.

Marağayi öz musiqi risalələrininin əksər qismini fars dili və Azərbaycan türkcəsində yazdığı şeirlərlə tamamlayır. Azərbaycan türkcəsində yazdığı şeirlərindən birində Marağayi öz həyatından gətirdiyi epizodu təsvir edir: bir dəfə o, ağır xəstələnir və yatağının başına yığışmış ən yaxşı həkimlər belə sənətkara kömək eləyə bilmirlər. Onda udu əlinə alıb, oxumağa başlayır: "Ey həkimlər, əgər Əbdülqədir öz çarəsini udda taparsa, təəccüblənməyin. Çünki o, musiqini özü üçün ən yaxşı dərman bilir."

Marağayi türk xalqlarının musiqisinə, xüsusilə aşıq musiqisinə böyük diqqət yetirir. O öz əsərlərində doqquz əsas türk ladını və bütün şərq xalqları üçün ümumi olmaqla türk musiqisində daha çox işlənən ladları müəyyənləşdirib ayırır (Üşşaq, Nəva, Busalik, Nehoft, Bayatı-Novruz). Marağayi yazır ki, həmin türk ladlarından monqol musiqiçiləri də istifadə etmişlər.

Marağayi öz əsərlərində o zaman mövcud olmuş və müxtəlif musiqi risalələrində təsvirini tapmış alətlər barədə də maraqlı məlumatlar verir. Simli alətlərdən kamança, hicaq, ney-tənbur, rübab, rudhani və s., nəfəs alətlərindən ağ ney, qara ney, balaban, zurna, burğu və başqaları onun əsərlərində təsvir olunur. Maraqlıdır ki, onun təsvir etdiyi alətlərdən biri Təbriz-Şirvan tənburu adlanır. Elə buradaca Marağayi başqa bir tənburun-türk-monqol tənburunun da təsvirini verir ki, bu da hələ o zamanlar Təbriz və Şamaxı musiqi mədəniyyətindəki oxşar və fərqli cəhətləri aşkarlayır.

Marağayi Yaxın və Orta Şərq ölkələrində musiqi elminin inkişafında böyük rol oynamışdır. Musiqişünaslıq elminin bu iki azərbaycanlı dühasının – Səfiəddin Urməvi və Əbdülqədir Marağayinin əsərləri, demək olar ki, orta əsrlərdə yaranmış bütün musiqi risalələrinin (XV əsrdə Əl-Ləzin, yenə XV əsrdə Əbdürrəhman Cami, XVI əsrdə Mahmud Çələbi, XVII əsrdə Dərviş Əli və s.) əsasında durmuşdur.

Marağayi ömrünün son illərini Heratda keçirib. O, 1436-cı ildə burada vəfat etmiş və dəfn olunmuşdur.

İstinadlar

  1. TEKİN, G. (1979). Timur Devrine ait iki Türkçe Şiir [Two Turkish Poems of the Timur Period]. Harvard Ukrainian Studies, 3/4, 850-867. Retrieved May 18, 2020, from www.jstor.org/stable/41035878
  2. 100 böyük türk. (Azərbaycan dilinə tərcümə edəni Sabir Adil. Redaktoru: Məlik Allahverdiyev), Bakı, 1991. səh.29.

Ədəbiyyat

  • Murat Bardakçı. Maragalı Abdülkadir, Pan Yayıncılık, 1986, ISBN:2789757652035.

Xarici keçidlər

Haqqında filmlər

  • Asya'nın Kandilleri - Abdülkadir El Meragi "Büyük Hoca" (bəlgəsəl)
  • Muhteşem Türkler - Abdulkadir Meragi (Türkiyə türkcəsində cizgi filmi)
  • Səs alimi. Əbdülqadir Marağayi (2016)

Əsərləri

  • Rast Karçe
  • Heydərnamə
   Alim ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 01, 2021
əbdülqadir, marağai, əbdülqadir, marağayi, mənşəcə, azərbaycan, türklərindən, olan, böyük, musiqiçi, alim, fars, عبدالقادر, مراغیdoğum, tarixi, 1353doğum, yeri, marağa, marağa, şəhristanı, şərqi, azərbaycan, ostanı, iranvəfat, tarixi, 1435vəfat, yeri, marağa, . Ebdulqadir Maragayi mensece Azerbaycan turklerinden 1 olan boyuk musiqici alim 2 Ebdulqadir Maragaifars عبدالقادر مراغیDogum tarixi 1353Dogum yeri Maraga Maraga sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 1435Vefat yeri Maraga Maraga sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVetendasligi Osmanli imperiyasi Mundericat 1 Heyati 2 Istinadlar 3 Edebiyyat 4 Xarici kecidler 4 1 Haqqinda filmler 4 2 EserleriHeyati RedakteMusiqi Azerbaycan xalqinin heyatinin butun sahelerinde hemise xususi yer tutub Gorunur ele buna gore de orta esrlerde butun Serq musiqisinin nezeriyye ve tecrubi meselelerini ehate etmis Sefieddin Urmevi ve Ebdulqedir Maragayi kimi iki korifey mehz Azerbaycandan cixmisdi Ebdulqedir ibn Qeybi el Hafiz El Maragayi XIV esrin ortalarinda Azerbaycanin meshur elm ve medeniyyet merkezlerinden sayilan Maraga seherinde anadan olub Orta esrlerin bir cox diger alimleri kimi Maragayi de herterefli tehsil almisdi O serq musiqi nezeriyyesini derinden menimsemis gozel xanende musiqici bestekar ressam xettat ve sair olmusdur Maragayi oz serlerini Azerbaycan turkcesi fars ve ereb dillerinde yazib Maragayi ozunun yazdigi kimi seirlerinin ekser qismini Azerbaycanda ve Iraq turkleri arasinda genis yayilmis Segah Ussaq ve Neva mugamlarina uygun veznlerde qeleme alib Onun atasi Movlana Qeybi taninmis musiqici idi Ebdulqedir ozunun Ma qasid el Elhan adli eserinde bu barede yazir Menim atam Qeybi muxtelif elmlerde ve xususile de musiqide cox qabaga getmisdi O menim tehsilim ucun xususen de musiqi elmini oyrenmeyim ucun cox is gormusdur Onun oglanlari ve neveleri de taninmis musiqiciler olub Ebdulqedir Maragayinin kicik oglu Ebdulezizin musiqi nezeriyyesine dair Niqavet ul edvar eseri hazirda Nuri Osmaniyye kitabxanasinda saxlanmaqdadir Onun nevesi Mehemmedin Ma qasid ul edvar eseri de hemin kitabxanadadir Ebdulqedir dord yasinda iken Qurani ezberleyir on yasinda musiqi elminin esaslarini menimseyir qrammatika ritorika ve uslubiyyati oyrenir ve artiq onu da atasi ile birlikde alim ve seyxlerin meclislerine devet etmeye baslayirlar O meclislerde Quran ayelerini avazla oxuyur ve murekkeb musiqi eserleri ifa edirdi O eyni zamanda musiqi tehsilini artirir ve Serqin Farabi Ibn Sina Sefieddin Urmevi Qutbeddin Sirazi Ebu Eli kimi alimlerinin musiqi nezeriyyesine hesr edilmis eserlerini oyrenir Musiqiciler arasinda o nezeriyye uzre nufuz sahibi kimi meshurlasir Tezlikle onun sohreti oz seherinin hududlarini asir ve Ebdulqadiri Tebrize sultan sarayina meclislere cagirirlar Hemin meclislerde dovrun en taninmis mugenni ve sairleri ifacilari hec de zeif sair ve musiqici olmayan sultan Uveys Celairin basina yigisirdilar Sultan Uveys genc musiqisunasin sohretini daha da artiran bir ferman da verir Fermanda Ebdulqediri dovrun yeganesi musiqide tayi beraberi olmayan adlandirir Sultan Uveysin vefatindan sonra da Ebdulqedir onun oglu Sultan Huseynin sarayinda qalmaqda davam edir Sultan Huseyn senetkara atasindan da artiq hormet izzet gosterir 1377 ci ilde Maragayi Elhani siqane Otuz negme adli eserini yazir Bu eser onun heyatinda bas vermis bir epizodla bagli idi Saray meclislerinin birinde Sultan Huseyni Maragayiye teklif edir ki Ramazan ayinin her gunune bir musiqi eseri hesr etsin Maragayi razilasir Bu vaxt meclisde istirak eden meshur Azerbaycan musiqicisi onun gelecek qaynatasi Rizvansah Tebrizi 100 000 qizil dinardan merc gelir ve sert qoyur her defe musiqi yazilan gunden ancaq bir gun qabaq onun mugami ritmi qurulusu ve sozleri onlar terefinden mueyyenlesdirilecek Seirler meclisin gorkemli sairleri terefinden ereb ve fars dillerinde yazilir Sultan Huseyn de bir seir yazir ve Maragayiden bu sere Huseyni ladinda musiqi bestelemeyi xahis edir Maragayi olduqca sert cercive daxilinde islemeye mecbur olsa da serti yerine yetirir ve vaxtinda 30 negmeni hazir edir Onun istedadina heyran qalan Rizvansah Tebrizi Maragayiye neinki uduzdugu pullari gonderir hemcinin qizini da ona ere verir Maragayi Sultan Huseyne Bahar ritmi adli bir eser de hesr edir Bu eser onlar Tebrizdeki saray bagcasinda gezerken bedaheten yaranir 1380 ci ilde hakimiyyete gelen Azerbaycanin yeni sultani Ehmed ibn Uveys de alim musiqicinin istedadini layiqince qiymetlendirir Maragayi onun serefine otuz ayrica bolmeden ibaret Dovri sahi adli bir eser yazir Teymurun Azerbaycana gelisinden sonra bir cox incesenet xadimleri Semerqende aparilir 1397 ci ilde Teymurun cixardigi edam cezasindan canini qurtaran Maragayi de bunlarin siyahisina dusur Ele hemin ilde Teymur ozunun fermani ile basibelali alimi butun musiqi bilicilerinin padsahi adlandirir 1399 cu ilde Ebdulqedir Tebrize Teymurun oglu Miransahin sarayina qaytarilir Lakin dogma seherin havasi ile nefes almaq seadeti uzun cekmir Ikice ilden sonra Teymur onu yene olum cezasina mehkum edir bu defe artiq ona xeyanet etmis oglu Miransahin yaxin adami kimi Ancaq yene de Maragayi edam olunmaqdan canini qurtara bilir Eger birinci defe onu Qibleyi aleme turkce muracieti xilas etmisdise bu defe senetkar Teymurun qezebini sengitmek ucun Qurandan bir sureni ustaliqla oxuyur Ve yeniden Semerqende Teymurun sarayina aparilir Maragayi Semerqendde de yaradiciligindan qalmir yeni yeni musiqi eserleri ve musiqisunasliq risaleleri yazir Onun Kenz el elhan Melodiyalar xezinesi risalesindeki melodiyalar Urmevinin herfi ededi sistemi ile verilmisdi Burada herfler seslerin yuksekliyini reqemler uzunlugunu gosterir ladin ve veznin adi ise melodiyanin ritm ve qurulusunu bildirirdi Ingilis musiqisunasi C Fermer bu risaleni tehlil ederek yazir ki Maragayinin yaratdigi bir cox melodiyalar indiyecen turkler arasinda Giyar yaxud da Kiyar adi ile yasamaqdadir Maragayi Came el elhan Melodiyalar mecmusu adli nezeri eserini 1405 ci ilde yazmaga baslayir ve 1413 cu ilde basa catdirir Daha sonra o Meqasid el elhan Melodiyalarin meqsedi Lahiyye Musiqi Serh el edvar Dovrelere serhler ve Fevaid i esere On fayda adli eserlerini qeleme alir Onun sonuncu eserleri yuksek murekkeblik derecesi ile ferqlendiyinden pesekar musiqiciler hazirliqli nezeriyyeci ve ifacilar ucun nezerde tutulmusdu Ella Zonisin sozlerine gore Came el elhan da ilk defe olaraq fars musiqisinin genis not yazisi verilib Maragayinin eserlerinde mugam nezeriyyesine ve o dovrun sifahi musiqi enenesinin diger janr ve formalarina genis yer ayrilib Mugamlar haqqinda o yazir Mugamin sesleri seslenmenin gozelliyi ve inceliyi prinsipine esaslanir Bunlarin sayi sekkize yaxud ona catir Daha sonra deyilir Turkler Ussaq Neva Busalik mugamlarina ustunluk verirler ancaq qalan mugamlar da onlarin yaradiciligina daxildir Bu sozlerden aydin olur ki mugam termini altinda o muxtelif musiqi eserlerinin esasini teskil eden baslica ladlardan birini nezerde tutur Maragayi oz musiqi risalelerininin ekser qismini fars dili ve Azerbaycan turkcesinde yazdigi seirlerle tamamlayir Azerbaycan turkcesinde yazdigi seirlerinden birinde Maragayi oz heyatindan getirdiyi epizodu tesvir edir bir defe o agir xestelenir ve yataginin basina yigismis en yaxsi hekimler bele senetkara komek eleye bilmirler Onda udu eline alib oxumaga baslayir Ey hekimler eger Ebdulqedir oz caresini udda taparsa teeccublenmeyin Cunki o musiqini ozu ucun en yaxsi derman bilir Maragayi turk xalqlarinin musiqisine xususile asiq musiqisine boyuk diqqet yetirir O oz eserlerinde doqquz esas turk ladini ve butun serq xalqlari ucun umumi olmaqla turk musiqisinde daha cox islenen ladlari mueyyenlesdirib ayirir Ussaq Neva Busalik Nehoft Bayati Novruz Maragayi yazir ki hemin turk ladlarindan monqol musiqicileri de istifade etmisler Maragayi oz eserlerinde o zaman movcud olmus ve muxtelif musiqi risalelerinde tesvirini tapmis aletler barede de maraqli melumatlar verir Simli aletlerden kamanca hicaq ney tenbur rubab rudhani ve s nefes aletlerinden ag ney qara ney balaban zurna burgu ve basqalari onun eserlerinde tesvir olunur Maraqlidir ki onun tesvir etdiyi aletlerden biri Tebriz Sirvan tenburu adlanir Ele buradaca Maragayi basqa bir tenburun turk monqol tenburunun da tesvirini verir ki bu da hele o zamanlar Tebriz ve Samaxi musiqi medeniyyetindeki oxsar ve ferqli cehetleri askarlayir Maragayi Yaxin ve Orta Serq olkelerinde musiqi elminin inkisafinda boyuk rol oynamisdir Musiqisunasliq elminin bu iki azerbaycanli duhasinin Sefieddin Urmevi ve Ebdulqedir Maragayinin eserleri demek olar ki orta esrlerde yaranmis butun musiqi risalelerinin XV esrde El Lezin yene XV esrde Ebdurrehman Cami XVI esrde Mahmud Celebi XVII esrde Dervis Eli ve s esasinda durmusdur Maragayi omrunun son illerini Heratda kecirib O 1436 ci ilde burada vefat etmis ve defn olunmusdur Istinadlar Redakte TEKIN G 1979 Timur Devrine ait iki Turkce Siir Two Turkish Poems of the Timur Period Harvard Ukrainian Studies 3 4 850 867 Retrieved May 18 2020 from www jstor org stable 41035878 100 boyuk turk Azerbaycan diline tercume edeni Sabir Adil Redaktoru Melik Allahverdiyev Baki 1991 seh 29 Edebiyyat RedakteMurat Bardakci Maragali Abdulkadir Pan Yayincilik 1986 ISBN 2789757652035 Xarici kecidler RedakteHaqqinda filmler Redakte Asya nin Kandilleri Abdulkadir El Meragi Buyuk Hoca belgesel Muhtesem Turkler Abdulkadir Meragi Turkiye turkcesinde cizgi filmi Ses alimi Ebdulqadir Maragayi 2016 Eserleri Redakte Rast Karce Heydername Alim ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Ebdulqadir Maragai amp oldid 5157547, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.