fbpx
Wikipedia

Şəki hakimliyi

Avqust 12, 2021

Şəki hakimliyi — təxminən XIV əsrin 84-cü ilindən başlayaraq 1551-ci ilə qədər, əsasən indiki Azərbaycan Respublikasının şimal-qərbində, qismən də indiki Gürcüstan Respublikasının şərqi və Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikasının cənub ərazisində mövcud olmuş dövlət. Əvvəl monqol mənşəli Orlat sülaləsi tərəfindən, sonra isə islam dinini qəbul etmiş Qara Keşiş oğlu və onun nəslindən olan hökmdarlar tərəfindən idarə edilmişdir. Bu dövlətin ərazisi qərbdə Tiflis şəhəri yaxınlığından, şərqə – Qəbələ şəhəri yaxınlığına qədər, cənubda Kür çayından Böyük Qafqaz sıra dağlarına qədər, hətta bəzi məlumatlara görə daha şimala – Dərbənd şəhəri yaxınlığına qədər uzanmışdı.

Şəki hakimliyi
ən geci 1384–1551
Qafqazın 1490-cı il üçün siyasi xəritəsində Şəki hakimliyi
PaytaxtıŞəki
Ən böyük şəhəriŞəki
Dini
Sünni islam
İdarəetmə formasıMonarxiya
SülaləOrlat; Qara keşiş nəsli
Tarixi 
• Yaranması
ən geci 1384
• Süqutu
1551

Hökmdarlar

Orlat sülaləsindən olanlar

Sülaləsi dəqiq məlum olmayanlar

  • Əli inaq, ən geci 1435 — ən azı 1435
  • Əbdülqafar, ən geci 1447/1448 — ən azı 1468/1469
  • Şahhüseyn , ən geci 1497 — 1497

Qara keşiş nəslindən olanlar

  • Əlican xan/Candar Qara keşiş oğlu, 1444/45 — 1456/57
  • Qutul xan (Əlican xanın oğlu), 1456/57 — 1468
  • Zəki/Şəki xan(Qutul xanın oğlu), 1468 — 1488
  • Həsən sultan, ən geci 1519 — may, 1524
  • Dərviş Məhəmməd xan (Həsən sultanın oğlu), may, 1524 — may, 1551

Qeydlər

  1. Şəki hökmdarlığının yaranma tarixi barədə dəqiq məlumat yoxdur. Amma Şəki hökmdarlığının 1384-cü ildən daha əvvəl də mövcud ola bilməsi ehtimal olunur. Çünki Əmir Teymur öz məktubunda 1384-cü il hadisələrini xatırlayarkən, "Ümaraye-Şəki" yəni "Şəki əmirləri" ifadəsini işlətmişdir. Bu isə o deməkdir ki, Şəki həmin vaxt dövlət idi. Ona görə də Şəki hökmdarlığının yaranma tarixi "ən geci 1384-cü il" kimi də qəbul edilə bilər.
  2. Həsən Rumlunun "Əhsənüt-təvarix"indən iqtibas: Şah mühüm məsələlərin həlli üçün dövlət başçıları ilə məşvərət edir, sədr, vəzir, hakim və başqa məsul şəxslərin rəy və təkliflərinə qulaq asırdı ... Ancaq, şübhəsiz, həlledici söz şahın olardı. O, adətən, dövlətin paytaxt adlanan əsas şəhərində yaşayır, qışlaq və yaylaq yerlərinə getməyi nəzərə alınmazsa, əsasən, müharibə vaxtı şəhəri tərk edirdi. Məsələn, Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu hökmdarları Təbrizdə, I Şah İsmayıl Təbrizdə, I Şah Təhmasib Təbriz və Qəzvində, II Şah İsmayıl Qəzvində, Şəki hakimləri Şəkidə, şirvanşahlar I İbrahim, I Xəlilullah, Fərrux Yasar, II İbrahim, II Xəlilullah və Şahruq vaxtlarının çoxunu Şamaxıda keçirmişlər, - bax: Şahin Fərzəliyev, Azərbaycan XV-XVI əsrlərdə, Bakı, 1983, səh.: 28. Bu isə o deməkdir ki Şəki hökmdarlığının paytaxtı Şəki şəhəri olmuşdur, belə ki Şəki hakimləri Şəki şəhərində oturmuşlar.
  3. Bu şəxsin Əli İnaq ola bilməsi ehtimalı var. Şəki tarixlərində onun islamdan əvvəlki adının "Candar" olması göstərilir. Lakin mümkündür ki bu heç də onun adı yox, əslində rütbəsi idi. Belə ki həm "candar" və həm də "inaq" monqol hərbi rütbələri idi, özü də bu rütbələr bir-birinə çox yaxın rütbələr idilər. Mustafa ağanın Şəki tarixində onun yalnız Nuxnaın hakımı olması göstərilir (Bax: И. Л.Сегаль. Елисаветпольская губерня, Тифлис, 1902; yaxud, Хаджи Сеид Абдулгамид. Родословная шекинских ханов и их потомков, wostlit.info, комм.: 7). Hacı Seyid Əbdülhəmidin Şəki tarixində isə qeyd olunur ki, Candar Qara keşiş oğlu (1444 — 1445-ci illərdə (islam tarixi ilə – 848-ci il) islamı qəbul edərək Əlican adını gütürdü. O zamanlar digər torpaqlardan, xüsusi ilə də İrandan, Şəkinin hökmransız və xansız qalmasından istifadə edərək quldurlar və əmirin əskərləri tez-tez Şəkiyə hücüm edirdilər. Şəki əhalisi Əlicanı cəsur və ağıllı olduğuna görə Şəkinin xanı seçir. O, 861 (1456 — 1457) ildə vəfat edir.
  4. Mustafa ağanın "Şəki tarixi"ndə onun Şəki şəhərini tutması və paytaxt etməsi göstərilir (bax: И. Л.Сегаль. Елисаветпольская губерня, Тифлис, 1902; yaxud, Хаджи Сеид Абдулгамид. Родословная шекинских ханов и их потомков, wostlit.info, комм.: 7 ).
  5. Bu tarix yalnız Hacı Cəmil tərəfindən tərtib edilmiş nəsil şəcərəsində göstərilir; bax: Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том V, Тифлис, 1873, стр.: 1120.

İstinadlar

  1. И.П.Петрушевский. Академия наук Азербайджанской ССР; Сборник статей по истории Азербайджана, стр. 184, Баку, 1949.
  2. Иоанн де Галонифонтибус. Сведения о народах Кавказа (1404 г.) (Из сочинения «Книга познания мира»). Перевод с лат. на анг. и коммен­тарии Л. Гарди. Перевод с анг. и предисловие З.М. Буниятова. стр: 13-14 Баку, 1980.
  3. A.Məmmədov. İoann de Qalonifontibusun "Qafqaz xalqları haqqında məlumat"ı.

Mənbələr

  • И.П.Петрушевский. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджан и Армении в XVI - начале XIX вв., стр. 35; 72, Ленинград, 1949.
  • Şəki xanlığının tarixindən, Bakı, 1993.

Xarici keçidlər

Avqust 12, 2021
şəki, hakimliyi, təxminən, əsrin, ilindən, başlayaraq, 1551, ilə, qədər, əsasən, indiki, azərbaycan, respublikasının, şimal, qərbində, qismən, indiki, gürcüstan, respublikasının, şərqi, rusiya, federasiyasının, dağıstan, respublikasının, cənub, ərazisində, möv. Seki hakimliyi texminen XIV esrin 84 cu ilinden baslayaraq 1551 ci ile qeder esasen indiki Azerbaycan Respublikasinin simal qerbinde qismen de indiki Gurcustan Respublikasinin serqi ve Rusiya Federasiyasinin Dagistan Respublikasinin cenub erazisinde movcud olmus dovlet Evvel monqol menseli Orlat sulalesi terefinden sonra ise islam dinini qebul etmis Qara Kesis oglu ve onun neslinden olan hokmdarlar terefinden idare edilmisdir Bu dovletin erazisi qerbde Tiflis seheri yaxinligindan serqe Qebele seheri yaxinligina qeder cenubda Kur cayindan Boyuk Qafqaz sira daglarina qeder 1 hetta bezi melumatlara gore daha simala Derbend seheri yaxinligina qeder uzanmisdi 2 3 Seki hakimliyien geci 1384 q 1 1551Qafqazin 1490 ci il ucun siyasi xeritesinde Seki hakimliyiPaytaxtiSeki q 2 En boyuk seheriSekiDiniSunni islamIdareetme formasiMonarxiyaSulaleOrlat Qara kesis nesliTarixi Yaranmasien geci 1384 q 1 Suqutu1551 Mundericat 1 Hokmdarlar 1 1 Orlat sulalesinden olanlar 1 2 Sulalesi deqiq melum olmayanlar 1 3 Qara kesis neslinden olanlar 2 Qeydler 3 Istinadlar 4 Menbeler 5 Xarici kecidlerHokmdarlar RedakteOrlat sulalesinden olanlar Redakte Seyid Eli Orlat texminen 1393 1399 Seyid Ehmed Orlat 1399 texminen 1423 1424Sulalesi deqiq melum olmayanlar Redakte Eli inaq en geci 1435 en azi 1435 Ebdulqafar en geci 1447 1448 en azi 1468 1469 Sahhuseyn en geci 1497 1497Qara kesis neslinden olanlar Redakte Elican xan Candar q 3 Qara kesis oglu 1444 45 1456 57 Qutul xan Elican xanin oglu 1456 57 1468 Zeki Seki xan q 4 Qutul xanin oglu 1468 1488 q 5 Hesen sultan en geci 1519 may 1524 Dervis Mehemmed xan Hesen sultanin oglu may 1524 may 1551Qeydler Redakte Seki hokmdarliginin yaranma tarixi barede deqiq melumat yoxdur Amma Seki hokmdarliginin 1384 cu ilden daha evvel de movcud ola bilmesi ehtimal olunur Cunki Emir Teymur oz mektubunda 1384 cu il hadiselerini xatirlayarken Umaraye Seki yeni Seki emirleri ifadesini isletmisdir Bu ise o demekdir ki Seki hemin vaxt dovlet idi Ona gore de Seki hokmdarliginin yaranma tarixi en geci 1384 cu il kimi de qebul edile biler Hesen Rumlunun Ehsenut tevarix inden iqtibas Sah muhum meselelerin helli ucun dovlet bascilari ile mesveret edir sedr vezir hakim ve basqa mesul sexslerin rey ve tekliflerine qulaq asirdi Ancaq subhesiz helledici soz sahin olardi O adeten dovletin paytaxt adlanan esas seherinde yasayir qislaq ve yaylaq yerlerine getmeyi nezere alinmazsa esasen muharibe vaxti seheri terk edirdi Meselen Qaraqoyunlu ve Agqoyunlu hokmdarlari Tebrizde I Sah Ismayil Tebrizde I Sah Tehmasib Tebriz ve Qezvinde II Sah Ismayil Qezvinde Seki hakimleri Sekide sirvansahlar I Ibrahim I Xelilullah Ferrux Yasar II Ibrahim II Xelilullah ve Sahruq vaxtlarinin coxunu Samaxida kecirmisler bax Sahin Ferzeliyev Azerbaycan XV XVI esrlerde Baki 1983 seh 28 Bu ise o demekdir ki Seki hokmdarliginin paytaxti Seki seheri olmusdur bele ki Seki hakimleri Seki seherinde oturmuslar Bu sexsin Eli Inaq ola bilmesi ehtimali var Seki tarixlerinde onun islamdan evvelki adinin Candar olmasi gosterilir Lakin mumkundur ki bu hec de onun adi yox eslinde rutbesi idi Bele ki hem candar ve hem de inaq monqol herbi rutbeleri idi ozu de bu rutbeler bir birine cox yaxin rutbeler idiler Mustafa aganin Seki tarixinde onun yalniz Nuxnain hakimi olmasi gosterilir Bax I L Segal Elisavetpolskaya gubernya Tiflis 1902 yaxud Hadzhi Seid Abdulgamid Rodoslovnaya shekinskih hanov i ih potomkov wostlit info komm 7 Haci Seyid Ebdulhemidin Seki tarixinde ise qeyd olunur ki Candar Qara kesis oglu 1444 1445 ci illerde islam tarixi ile 848 ci il islami qebul ederek Elican adini guturdu O zamanlar diger torpaqlardan xususi ile de Irandan Sekinin hokmransiz ve xansiz qalmasindan istifade ederek quldurlar ve emirin eskerleri tez tez Sekiye hucum edirdiler Seki ehalisi Elicani cesur ve agilli olduguna gore Sekinin xani secir O 861 1456 1457 ilde vefat edir Mustafa aganin Seki tarixi nde onun Seki seherini tutmasi ve paytaxt etmesi gosterilir bax I L Segal Elisavetpolskaya gubernya Tiflis 1902 yaxud Hadzhi Seid Abdulgamid Rodoslovnaya shekinskih hanov i ih potomkov wostlit info komm 7 Bu tarix yalniz Haci Cemil terefinden tertib edilmis nesil seceresinde gosterilir bax Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej tom V Tiflis 1873 str 1120 Istinadlar Redakte I P Petrushevskij Akademiya nauk Azerbajdzhanskoj SSR Sbornik statej po istorii Azerbajdzhana str 184 Baku 1949 Ioann de Galonifontibus Svedeniya o narodah Kavkaza 1404 g Iz sochineniya Kniga poznaniya mira Perevod s lat na ang i kommen tarii L Gardi Perevod s ang i predislovie Z M Buniyatova str 13 14 Baku 1980 A Memmedov Ioann de Qalonifontibusun Qafqaz xalqlari haqqinda melumat i Menbeler RedakteI P Petrushevskij Ocherki po istorii feodalnyh otnoshenij v Azerbajdzhan i Armenii v XVI nachale XIX vv str 35 72 Leningrad 1949 Seki xanliginin tarixinden Baki 1993 Xarici kecidler RedakteMahmud Ismayil Iki od arasinda Baki Genclik nesriyyati 1993 oxu Arxivlesdirilib 2016 03 04 at the Wayback Machine azerb Menbe https az wikipedia org w index php title Seki hakimliyi amp oldid 5851529, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.