fbpx
Wikipedia

Şərqi Anadoluda ermənilərin türk-müsəlman əhaliyə qarşı soyqırımı

Avqust 05, 2021

Şərqi Anadoluda ermənilərin türk-müsəlman əhaliyə qarşı qırğınları – erməni-daşnak silahlı quldur dəstələrinin türk-müsəlman əhaliyə qarşı törətdikləri kütləvi qırğınlar.

Tarixi

Birinci dünya müharibəsi (1914-1918) illərində ermənilərin Türkiyəyə qarşı ilk silahlı çıxışı çoxdan hazırlıq gördükləri Zeytun bölgəsində oldu. Onlar Türkiyədə hərbi səfərbərliyə qarşı çıxır, qeydiyyat üçün səfərbərlik məntəqələrinə gedən müsəlmanları qətlə yetirir, qarət edirdilər.

Zeytundakı erməni "Hnçaq" komitəsinin yığıncağında "ingilislər İsgəndəruna çıxacaqları üçün Adana, Maraş işğal olununcaya qədər üsyanlarla səfərbərliyə mane olmaq, ingilislərin hərəkatını dəstəkləmək, jandarmaların silah və cəbhəxanalarını ələ keçirmək, hökumət məmurlarını və ailə üzvlərini öldürmək, teleqraf tellərini kəsmək" tövsiyə olunmuşdu. 1915-ci ilin fevralında hərəkətə başlayan 800 nəfərlik erməni quldur dəstəsi Maraşın teleqraf xəttini kəsmiş, hərbi qışlaya basqın etmiş və Təkkə monastırına sığınmış – 304 Şəmsəddin Məhəmməd Sahib-Divandı. 25 jandarma həlak olmuş, 34-ü yaralanmışdı. Bundan əlavə, Maraşın müxtəlif yerlərində çoxlu müsəlman öldürülmüşdü. Bölgədən orduya çağırılan ermənilərin hamısı fərarilik etmişdi.

1915 il fevralın 24-də Rusiyanın İngiltərədəki səfiri İngiltərə Xarici İşlər Nazirliyinə gedərək, zeytunlu bir erməninin Qafqazcanişini knyaz Voronsov-Daşkova müraciət edərək, türk ordularının əlaqə yollarını kəsmək üçün ermənilərin 15 minlik bir qüvvə topladıqlarını, ancaq silah və sursatın olmadığını söylədiyini bildirmişdi. İngilis və fransızların Antakya limanı vasitəsiylə yardım göndərə biləcəyi güman edilirdi.

"Hnçaq" komitəsi mühüm ticarət və strateji məntəqələrindən olan Qeysəriyyədə də xeyli miqdarda silah-sursat toplamışdı. Bundan əlavə, ermənilər Amerikada yaşayan ermənilərin maddi yardımı ilə müxtəlif ticarət mallarının içərisində hissələrə ayrılmış haldagöndərilən silah və sursatla silahlandırılmışdı. Bölgədə təşkilatlanma və təbliğat fəaliyyəti də gücləndirilmişdi. "Daşnaksutyun" Qeysəriyyə sancağında geniş fəaliyyət göstərirdi. Komitəçilər müxtəlif yerlərə gizli çəkilən məftillərə elektrik cərəyanı buraxmaqla müsəlman əhalini və əsgərləri öldürməyə çalışırdılar. Amerikada bomba düzəltməyi öyrənən ermənilər bomba emalatxanaları qurmuşdular. Lakin 1914 ilin yanvarında bir erməninin evində bomba partlaması nəticəsində bu emalatxanada saxlanan silah və sursat hakimiyyət orqanları tərəfindən ələ keçirilmişdi. Erməni patriarxlığının hazırladığı qiyam planı hakimiyyət orqanlarına əvvəlcədən məlum olduğundan 1915 ilin əvvəllərində Qeysəriyyənin bir çox yerlərində qiyam və qətl-qarətlər vaxtından əvvəl başlanmışdı.

Osmanlı dövləti səfərbərlik elan etdikdən sonra Məmuratüləzizdə (Elazığ) də müsəlman əhaliyə basqınlar başladı. Mərkəzi ingilis konsulluğunun tərcüməçisi, Osmanlı təbəəsi olan bir erməni casusun toplayıb, konsulluğa verdiyi məlumat səfirliyə göndərilərkən ələ keçirilmişdi. Vilayət mərkəzində ermənilərə məxsus anbarda 5000-dən çox silah, 300-ə qədər bomba, 40 kq bomba fitili, xeyli dinamit aşkar olunmuşdu. Səkur nahiyəsində ermənilər jandarmalara silahlı basqın edərək, ikisini öldürmüşdülər.

Ermənilər Diyarbəkirdə də çıxışlara hazırlaşırdılar. Əsgərliyə getməyən və silahları ilə birlikdə ordudan qaçan ermənilər "dam taburu" adlı dəstələr təşkil edərək ev-ev gəzir, hərbi ehtiyaclar üçün pul və vəsait toplayır, verməyənləri hədələyirdilər.

Ruslar Cənubi Azərbaycanda Diyarbəkir istiqamətində hücum planlaşdırmışdılar. Bununla əlaqədar, ermənilər Diyarbəkirdə böyük qiyam qaldırmaq fikrində idilər. Şərqi Anadoluda ermənilərin türk-müsəlman əhaliyə qarşı qırğınları 305 Türk hakimiyyət orqanlarının apardıqları axtarışlar nəticəsində "dam taburu"nu təşkil edən 500 erməni silahları ilə birlikdə yaxalanmışdı. 1000-ə qədər erməni fərarisi tutulmuş, çoxlu silah və hərbi sursat ələ ke çirilmiş, silahların böyük qisminin kilsələrdə və məzarlıqlarda gizlədildiyi məlum olmuşdu. Diyarbəkirin Silyan qəzasının Başnik kəndində gizlənən erməni quldurları 1915-ci il iyunun 28-də jandarma mühafizə dəstəsinə hücum edərək, əksəriyyətini qətlə yetirmişdilər. Şərq nahiyəsindəki ətraf ərazilərdən əli silah tutan bütün kişilərin cəbhədə olduğu Xıdır İlyas kəndinə basqın edərək, qadın və uşaqları güllələmiş və süngüdən keçirmişdilər.

Ermənilər təxribat törətmək və silah gizlətmək məqsədilə dini təsisatlardan da istifadə edirdilər. Hə lə 1913 ilin oktyabrında Sivasda Suşəhri qəzasının Ezdebir nahiyəsindəki erməni monastırının keşişi evində çoxlu silah gizlətdiyi üçün həbs olunmuşdu. Başqa bir erməni keşişi 1914 ilin noyabrında Sivas bölgəsinin kəndlərini gəzərək, ermənilər arasında Türkiyə əleyhinə təbliğat aparırdı. Səfərbərlik elan olunandan sonra mauzerləvə tüfənglə təchiz edilmiş otuz min erməninin on beş mini Cənubi Qafqaza göndərilmiş, on beş min nəfəri isə Türkiyədə qalaraq, Rusiyadan gələcək təlimat üzrə müharibənin lazımi məqamında qiyam və iğtişaş qaldırmağa hazırlanmışdı.

Ermənilər Ərzurum bölgəsinə xüsusi əhəmiyyət verirdilər. Rusiya erməniləri buradan Türkiyəyə keçərək, bölgədə öz mərkəzlərini yaratmışdılar. Trabzon Van yolunun ortasında yerləşdiyindən, Ərzurum həm quru yolla Qafqazdan, həm də Trabzon yolu ilə (dənizdən) Batum, Göstənçə və digər yerlərdən müntəzəm məlumat almaq, vilayətlərə silah, hərbi sursat göndərmək üçün çox əlverişli idi. Müharibə başlanan kimi vilayət mərkəzində və Bəyaziddə yaşayan və ordudan fərarilik edən ermənilərin böyük bir qismi Rusiyaya keçmiş, silahlandırılıb, təşkil edilən könüllü alaylar rus orduları ilə birlikdə Osmanlı ordusuna qarşı vuruşmağa başlamış və bölgənin müsəlman əhalisinə qarşı qətlqarətlər törətmişdilər. Səfərbərliyin elanından sonra Kağızmanda böyük qismi fərari əsgərlərdən ibarət olan ermənilər ruslar tərəfindən silahlan dırılmışdı. 800-dən çox erməni toplaşmış, buraya ermənilərdən ibarət rus könüllü bölüyü də gəlmiş, beləliklə, bölgədəki silahlı ermənilərin sayı 15000 nəfərə çatmışdı. Ermənilər Osmanlı hökumətinin bölgələrlə əlaqəsini kəsmək məqsədilə poçtlara basqınlar edirdilər.

Ərzincanda sui-qəsdlər, atəşə tutmalar adi hal almışdı. Erməni evlərində xüsusi tərtibatlı yerlər, gizli yollar, mağaralar, evləri birləşdirən yeraltı dəhlizlər salınmışdı. Nazyan Tiqran adlı ərzincanlı erməni komitəçisi açıqca bildirmişdi ki, on beş gün də keçsəydi, komitələrin aldıqları təlimatlarla Ərzincan başdan-başa od vurulub yandırılacaq, bütün müsəlmanlar və türk əsgərləri doğranacaqdı; lakin, hökumətin vaxtın da xəbər tutması ilə bu təxribatın qarşısı alınmışdı.

Erməni komitəçilərinin mühüm əhəmiyyət verdikləri bölgələrdən biri də Van-Diyarbəkir, Hələb-İsgəndərun yolu üstündəki Bitlis idi. Bura yaxın olan Muş, Taloru şəhərləri keçmişdə də erməni qiyamlarının mərkəzi olmuşdu. Ermənilərin və onların avropalı havadarlarının ən çox təbliğat və təşkilat işi apardıqları bölgə isə Van idi. Erməni komitələri bölgədəki konsulluqlardan, məktəblərdən, kilsələrdən və dərnəklərdən istifadə edərək, sürətlə təşkilatlanmış və quldurluğa başlamışdılar. Bölgənin daşnak liderlərinə Qafqazda, o cümlədən Qarabağda törətdiyi cinayətlərə görə Rusiya hökuməti tərəfindən edama məhkum edilmiş İşxan və Aram da qatılmışdı. Van gölünün Axtamar adasındakı ruhani məktəb təşkilatın mərkəzinə çevrilmişdi. Van-Muşun erməni əhalisinin qiyama hazırlanmasına Vandan millət vəkili olan Papazyan rəhbərlik edirdi. Ətrafdakı kəndlərdə, Gevasda baş qaldıran erməni dəstələri onlarla müsəlmanı öldürmüşdülər. Quldurları tutmaq üçün Şükür kəndinə gələn jandarmalar öldürülmüş, gözləri oyulmuş, cəsədləri isə daş-qalaq edilmişdi. 1915-ci il fevralın 27-28-də Adilcəvazdan Vana gedən 300-ə qədər Siyirtli əsgər Arın adlı erməni kəndində gecələmək istərkən ermənilər buna silahlı müqavimət göstərmiş və könüllü əsgərlərdən səkkizini öldürmüşdülər. Van bölgəsinin Mahmudiyyə qəzası qayməqamının da xili işlər nazirliyinə göndərdiyi 1915-ci il 15 mart tarixli raportunda da ermənilərin Mərkəhu və İstisu kəndlərində 70 dinc müsəlmanı qətlə yetirmələri, 9 qadının namusuna təcavüz etmələri xəbər verilirdi. Raporta şəhidlərin şəkilləri də əlavə olunmuşdu. Osmanlılar Vanı tərk etdikdən bir neçə gün sonra rus ların ön bölmələri buraya gələrək, erməni dəstələri ilə birləşmişdilər. Vanın yeni hakimi Aram Manuk yan şəhərin açarlarını rus komandanı Nikolayevə təqdim etmiş, Nikolayev isə onu Vanın rəsmi valisi təyin etmişdi.

Vanın işğalından sonra rusların da təhriki ilə erməni qiyamları ətrafa yayılmış, erməni quldur dəstələri bir çox yerlərdə qətllər törətmiş və bəzi kəndləri tamamilə viran etmişdilər. Son zamanlar aparılan axtarışlar nəticəsində Van şəhərində, ətraf kəndlərdə qırğın qurbanlarının kütləvi məzarlıqları aşkar olunmuşdur. 1916 il fevralın 16-da Ərzurum alındı. ABŞ tarixçisi St.C.Şou yazır: "Bunun ardınca bütün müharibə ərzində ən dəhşətli qırğın baş verdi: milyondan çox müsəlman kəndlisi qaçmalı oldu… Onlardan minlərcəsi Ərzincana çəkilən Osmanlı ordusu ilə birlikdə qaçmağa cəhd göstərərkən tikə-tikə doğrandı". Muşda və ətrafında əvvəlcə 7000 erməni silahlandırılaraq, kəndlərə səpələndilər. Ordudan fərarilik edən ermənilər də onlara qoşuldular və Sasunda böyük quldur dəstələri təşkil olundu. Daşnak dəstələri və "Hnçaq" qrupları bölgəyə gələn "ruslara sədaqətlərini və şücaətlərini" göstərmək üçün cəbhəboyu türk kənd və qəsəbələrindəki qadın, uşaq və yaşlılara təsəvvürəgəlməz işgəncələr verib qətlə yetirirdilər. Muş süqut edərkən erməni quldurları qarşılarına çıxan müsəlmanları rəhmsizcəsinə qətlə yetirir, qadınların namusuna toxunub, yaşlıları diri-diri yandırırdılar. Ayaz (Fayto) nahiyəsində 15 kəndin sakinləri ayaqlarına ağır at nalları vurulub, Hazal gölünə atıldılar. Bu gün Ərzurum, Qars, Van, Bitlis, Muş, Sivas, Ankara bölgələrində ermənilər tərəfindən qətlə yetirilmiş türklərin 100-ə yaxın kütləvi məzarlığı mövcuddur. Bunların beşində minlərcə insanın skletləri tapılmışdır.

1915 ilin fevralında artıq Şərqi Anadolunun bütün erməni əhalisi qiyam qaldırmışdı. Buna görə də Osmanlı hökuməti qəti tədbirlər görməyə məcbur oldu. Fevralın 25-də Baş qərargah "ermənilərin heç bir halda hərbi xidmətə cəlb edilməməsi barədə" bütün hissələrə təlimat göndərdi. Aprelin 24-də daxili işlər nazirliyi erməni komitə mərkəzlərinin bağlanması, əmlaklarının müsadirə edilməsi və komitə başçılarının həbs olunması barədə əmr vermişdi. Daxili işlər nazirinin bu əmrinə uyğun olaraq, İstanbulda 2345 erməni həbs edilmişdi. Mənbələrin araşdırılmasından məlum olur ki, ermənilərin hər il "qırğın günü" kimi qeyd etdikləri gün – aprelin 24-ü, əslində, 2345 erməni komitəçisinin həbs olunması günüdür. Beləliklə, erməni millətçiləri Birinci dünya müharibəsində Türkiyənin ağır vəziyyətə düşməsini sərsəm "Böyük Ermənistan" yaratmaq xülyalarının həyata keçirilməsi üçün əlverişli məqam bilib, Şərqi Anadolunun bir çox yerlərində erməni qiyamları təşkil etmiş, silahlı erməni quldur dəstələri gələcək Ermənistan dövləti üçün ərazi yaratmaq məqsədilə dinc türk əhalisinə qarşı dəhşətli qırğını törətmiş, əhalini ata-baba yurdlarından qovmuşlar. Erməni millətçiləri insanlığa qarşı törətdikləri bu dəhşətli qırğın cinayətlərini ört-basdır etmək üçün sonralar yalançı "erməni soyqırımı" mifini uydurdular və erməniləri dünyanın "əzabkeş xalqı" kimi qələmə verdilər.

Mənbə

  • H a c ı y e v S., Osmanlı dövləti 1870-1918 illərdə, B., 2002;
  • Erməniler tarafından yapılan katliam belgeleri, c.1 (1914-1991); c.2 (1919-1921), Ankara, 2001;
  • Ko n u k ç u Enver , Ermenilerin Yeşilyayladakı türk soykırımı (mart 1918), Ankara 1990.

Həmçinin bax

Avqust 05, 2021
şərqi, anadoluda, ermənilərin, türk, müsəlman, əhaliyə, qarşı, soyqırımı, şərqi, anadoluda, ermənilərin, türk, müsəlman, əhaliyə, qarşı, qırğınları, erməni, daşnak, silahlı, quldur, dəstələrinin, türk, müsəlman, əhaliyə, qarşı, törətdikləri, kütləvi, qırğınlar. Serqi Anadoluda ermenilerin turk muselman ehaliye qarsi qirginlari ermeni dasnak silahli quldur destelerinin turk muselman ehaliye qarsi toretdikleri kutlevi qirginlar Tarixi RedakteBirinci dunya muharibesi 1914 1918 illerinde ermenilerin Turkiyeye qarsi ilk silahli cixisi coxdan hazirliq gordukleri Zeytun bolgesinde oldu Onlar Turkiyede herbi seferberliye qarsi cixir qeydiyyat ucun seferberlik menteqelerine geden muselmanlari qetle yetirir qaret edirdiler Zeytundaki ermeni Hncaq komitesinin yigincaginda ingilisler Isgenderuna cixacaqlari ucun Adana Maras isgal olununcaya qeder usyanlarla seferberliye mane olmaq ingilislerin herekatini desteklemek jandarmalarin silah ve cebhexanalarini ele kecirmek hokumet memurlarini ve aile uzvlerini oldurmek teleqraf tellerini kesmek tovsiye olunmusdu 1915 ci ilin fevralinda herekete baslayan 800 neferlik ermeni quldur destesi Marasin teleqraf xettini kesmis herbi qislaya basqin etmis ve Tekke monastirina siginmis 304 Semseddin Mehemmed Sahib Divandi 25 jandarma helak olmus 34 u yaralanmisdi Bundan elave Marasin muxtelif yerlerinde coxlu muselman oldurulmusdu Bolgeden orduya cagirilan ermenilerin hamisi ferarilik etmisdi 1915 il fevralin 24 de Rusiyanin Ingilteredeki sefiri Ingiltere Xarici Isler Nazirliyine gederek zeytunlu bir ermeninin Qafqazcanisini knyaz Voronsov Daskova muraciet ederek turk ordularinin elaqe yollarini kesmek ucun ermenilerin 15 minlik bir quvve topladiqlarini ancaq silah ve sursatin olmadigini soylediyini bildirmisdi Ingilis ve fransizlarin Antakya limani vasitesiyle yardim gondere bileceyi guman edilirdi Hncaq komitesi muhum ticaret ve strateji menteqelerinden olan Qeyseriyyede de xeyli miqdarda silah sursat toplamisdi Bundan elave ermeniler Amerikada yasayan ermenilerin maddi yardimi ile muxtelif ticaret mallarinin icerisinde hisselere ayrilmis haldagonderilen silah ve sursatla silahlandirilmisdi Bolgede teskilatlanma ve tebligat fealiyyeti de guclendirilmisdi Dasnaksutyun Qeyseriyye sancaginda genis fealiyyet gosterirdi Komiteciler muxtelif yerlere gizli cekilen meftillere elektrik cereyani buraxmaqla muselman ehalini ve esgerleri oldurmeye calisirdilar Amerikada bomba duzeltmeyi oyrenen ermeniler bomba emalatxanalari qurmusdular Lakin 1914 ilin yanvarinda bir ermeninin evinde bomba partlamasi neticesinde bu emalatxanada saxlanan silah ve sursat hakimiyyet orqanlari terefinden ele kecirilmisdi Ermeni patriarxliginin hazirladigi qiyam plani hakimiyyet orqanlarina evvelceden melum oldugundan 1915 ilin evvellerinde Qeyseriyyenin bir cox yerlerinde qiyam ve qetl qaretler vaxtindan evvel baslanmisdi Osmanli dovleti seferberlik elan etdikden sonra Memuratulezizde Elazig de muselman ehaliye basqinlar basladi Merkezi ingilis konsullugunun tercumecisi Osmanli tebeesi olan bir ermeni casusun toplayib konsulluga verdiyi melumat sefirliye gonderilerken ele kecirilmisdi Vilayet merkezinde ermenilere mexsus anbarda 5000 den cox silah 300 e qeder bomba 40 kq bomba fitili xeyli dinamit askar olunmusdu Sekur nahiyesinde ermeniler jandarmalara silahli basqin ederek ikisini oldurmusduler Ermeniler Diyarbekirde de cixislara hazirlasirdilar Esgerliye getmeyen ve silahlari ile birlikde ordudan qacan ermeniler dam taburu adli desteler teskil ederek ev ev gezir herbi ehtiyaclar ucun pul ve vesait toplayir vermeyenleri hedeleyirdiler Ruslar Cenubi Azerbaycanda Diyarbekir istiqametinde hucum planlasdirmisdilar Bununla elaqedar ermeniler Diyarbekirde boyuk qiyam qaldirmaq fikrinde idiler Serqi Anadoluda ermenilerin turk muselman ehaliye qarsi qirginlari 305 Turk hakimiyyet orqanlarinin apardiqlari axtarislar neticesinde dam taburu nu teskil eden 500 ermeni silahlari ile birlikde yaxalanmisdi 1000 e qeder ermeni ferarisi tutulmus coxlu silah ve herbi sursat ele ke cirilmis silahlarin boyuk qisminin kilselerde ve mezarliqlarda gizledildiyi melum olmusdu Diyarbekirin Silyan qezasinin Basnik kendinde gizlenen ermeni quldurlari 1915 ci il iyunun 28 de jandarma muhafize destesine hucum ederek ekseriyyetini qetle yetirmisdiler Serq nahiyesindeki etraf erazilerden eli silah tutan butun kisilerin cebhede oldugu Xidir Ilyas kendine basqin ederek qadin ve usaqlari gullelemis ve sunguden kecirmisdiler Ermeniler texribat toretmek ve silah gizletmek meqsedile dini tesisatlardan da istifade edirdiler He le 1913 ilin oktyabrinda Sivasda Susehri qezasinin Ezdebir nahiyesindeki ermeni monastirinin kesisi evinde coxlu silah gizletdiyi ucun hebs olunmusdu Basqa bir ermeni kesisi 1914 ilin noyabrinda Sivas bolgesinin kendlerini gezerek ermeniler arasinda Turkiye eleyhine tebligat aparirdi Seferberlik elan olunandan sonra mauzerleve tufengle techiz edilmis otuz min ermeninin on bes mini Cenubi Qafqaza gonderilmis on bes min neferi ise Turkiyede qalaraq Rusiyadan gelecek telimat uzre muharibenin lazimi meqaminda qiyam ve igtisas qaldirmaga hazirlanmisdi Ermeniler Erzurum bolgesine xususi ehemiyyet verirdiler Rusiya ermenileri buradan Turkiyeye kecerek bolgede oz merkezlerini yaratmisdilar Trabzon Van yolunun ortasinda yerlesdiyinden Erzurum hem quru yolla Qafqazdan hem de Trabzon yolu ile denizden Batum Gostence ve diger yerlerden muntezem melumat almaq vilayetlere silah herbi sursat gondermek ucun cox elverisli idi Muharibe baslanan kimi vilayet merkezinde ve Beyazidde yasayan ve ordudan ferarilik eden ermenilerin boyuk bir qismi Rusiyaya kecmis silahlandirilib teskil edilen konullu alaylar rus ordulari ile birlikde Osmanli ordusuna qarsi vurusmaga baslamis ve bolgenin muselman ehalisine qarsi qetlqaretler toretmisdiler Seferberliyin elanindan sonra Kagizmanda boyuk qismi ferari esgerlerden ibaret olan ermeniler ruslar terefinden silahlan dirilmisdi 800 den cox ermeni toplasmis buraya ermenilerden ibaret rus konullu boluyu de gelmis belelikle bolgedeki silahli ermenilerin sayi 15000 nefere catmisdi Ermeniler Osmanli hokumetinin bolgelerle elaqesini kesmek meqsedile poctlara basqinlar edirdiler Erzincanda sui qesdler atese tutmalar adi hal almisdi Ermeni evlerinde xususi tertibatli yerler gizli yollar magaralar evleri birlesdiren yeralti dehlizler salinmisdi Nazyan Tiqran adli erzincanli ermeni komitecisi aciqca bildirmisdi ki on bes gun de kecseydi komitelerin aldiqlari telimatlarla Erzincan basdan basa od vurulub yandirilacaq butun muselmanlar ve turk esgerleri dogranacaqdi lakin hokumetin vaxtin da xeber tutmasi ile bu texribatin qarsisi alinmisdi Ermeni komitecilerinin muhum ehemiyyet verdikleri bolgelerden biri de Van Diyarbekir Heleb Isgenderun yolu ustundeki Bitlis idi Bura yaxin olan Mus Taloru seherleri kecmisde de ermeni qiyamlarinin merkezi olmusdu Ermenilerin ve onlarin avropali havadarlarinin en cox tebligat ve teskilat isi apardiqlari bolge ise Van idi Ermeni komiteleri bolgedeki konsulluqlardan mekteblerden kilselerden ve derneklerden istifade ederek suretle teskilatlanmis ve quldurluga baslamisdilar Bolgenin dasnak liderlerine Qafqazda o cumleden Qarabagda toretdiyi cinayetlere gore Rusiya hokumeti terefinden edama mehkum edilmis Isxan ve Aram da qatilmisdi Van golunun Axtamar adasindaki ruhani mekteb teskilatin merkezine cevrilmisdi Van Musun ermeni ehalisinin qiyama hazirlanmasina Vandan millet vekili olan Papazyan rehberlik edirdi Etrafdaki kendlerde Gevasda bas qaldiran ermeni desteleri onlarla muselmani oldurmusduler Quldurlari tutmaq ucun Sukur kendine gelen jandarmalar oldurulmus gozleri oyulmus cesedleri ise das qalaq edilmisdi 1915 ci il fevralin 27 28 de Adilcevazdan Vana geden 300 e qeder Siyirtli esger Arin adli ermeni kendinde gecelemek isterken ermeniler buna silahli muqavimet gostermis ve konullu esgerlerden sekkizini oldurmusduler Van bolgesinin Mahmudiyye qezasi qaymeqaminin da xili isler nazirliyine gonderdiyi 1915 ci il 15 mart tarixli raportunda da ermenilerin Merkehu ve Istisu kendlerinde 70 dinc muselmani qetle yetirmeleri 9 qadinin namusuna tecavuz etmeleri xeber verilirdi Raporta sehidlerin sekilleri de elave olunmusdu Osmanlilar Vani terk etdikden bir nece gun sonra rus larin on bolmeleri buraya gelerek ermeni desteleri ile birlesmisdiler Vanin yeni hakimi Aram Manuk yan seherin acarlarini rus komandani Nikolayeve teqdim etmis Nikolayev ise onu Vanin resmi valisi teyin etmisdi Vanin isgalindan sonra ruslarin da tehriki ile ermeni qiyamlari etrafa yayilmis ermeni quldur desteleri bir cox yerlerde qetller toretmis ve bezi kendleri tamamile viran etmisdiler Son zamanlar aparilan axtarislar neticesinde Van seherinde etraf kendlerde qirgin qurbanlarinin kutlevi mezarliqlari askar olunmusdur 1916 il fevralin 16 da Erzurum alindi ABS tarixcisi St C Sou yazir Bunun ardinca butun muharibe erzinde en dehsetli qirgin bas verdi milyondan cox muselman kendlisi qacmali oldu Onlardan minlercesi Erzincana cekilen Osmanli ordusu ile birlikde qacmaga cehd gostererken tike tike dograndi Musda ve etrafinda evvelce 7000 ermeni silahlandirilaraq kendlere sepelendiler Ordudan ferarilik eden ermeniler de onlara qosuldular ve Sasunda boyuk quldur desteleri teskil olundu Dasnak desteleri ve Hncaq qruplari bolgeye gelen ruslara sedaqetlerini ve sucaetlerini gostermek ucun cebheboyu turk kend ve qesebelerindeki qadin usaq ve yaslilara tesevvuregelmez isgenceler verib qetle yetirirdiler Mus suqut ederken ermeni quldurlari qarsilarina cixan muselmanlari rehmsizcesine qetle yetirir qadinlarin namusuna toxunub yaslilari diri diri yandirirdilar Ayaz Fayto nahiyesinde 15 kendin sakinleri ayaqlarina agir at nallari vurulub Hazal golune atildilar Bu gun Erzurum Qars Van Bitlis Mus Sivas Ankara bolgelerinde ermeniler terefinden qetle yetirilmis turklerin 100 e yaxin kutlevi mezarligi movcuddur Bunlarin besinde minlerce insanin skletleri tapilmisdir 1915 ilin fevralinda artiq Serqi Anadolunun butun ermeni ehalisi qiyam qaldirmisdi Buna gore de Osmanli hokumeti qeti tedbirler gormeye mecbur oldu Fevralin 25 de Bas qerargah ermenilerin hec bir halda herbi xidmete celb edilmemesi barede butun hisselere telimat gonderdi Aprelin 24 de daxili isler nazirliyi ermeni komite merkezlerinin baglanmasi emlaklarinin musadire edilmesi ve komite bascilarinin hebs olunmasi barede emr vermisdi Daxili isler nazirinin bu emrine uygun olaraq Istanbulda 2345 ermeni hebs edilmisdi Menbelerin arasdirilmasindan melum olur ki ermenilerin her il qirgin gunu kimi qeyd etdikleri gun aprelin 24 u eslinde 2345 ermeni komitecisinin hebs olunmasi gunudur Belelikle ermeni milletcileri Birinci dunya muharibesinde Turkiyenin agir veziyyete dusmesini sersem Boyuk Ermenistan yaratmaq xulyalarinin heyata kecirilmesi ucun elverisli meqam bilib Serqi Anadolunun bir cox yerlerinde ermeni qiyamlari teskil etmis silahli ermeni quldur desteleri gelecek Ermenistan dovleti ucun erazi yaratmaq meqsedile dinc turk ehalisine qarsi dehsetli qirgini toretmis ehalini ata baba yurdlarindan qovmuslar Ermeni milletcileri insanliga qarsi toretdikleri bu dehsetli qirgin cinayetlerini ort basdir etmek ucun sonralar yalanci ermeni soyqirimi mifini uydurdular ve ermenileri dunyanin ezabkes xalqi kimi qeleme verdiler Menbe RedakteH a c i y e v S Osmanli dovleti 1870 1918 illerde B 2002 Ermeniler tarafindan yapilan katliam belgeleri c 1 1914 1991 c 2 1919 1921 Ankara 2001 Ko n u k c u Enver Ermenilerin Yesilyayladaki turk soykirimi mart 1918 Ankara 1990 Hemcinin bax RedakteAnadolu Ermeni milletcilerinin terrorizmi Yasilyayla qetliamiMenbe https az wikipedia org w index php title Serqi Anadoluda ermenilerin turk muselman ehaliye qarsi soyqirimi amp oldid 4462357, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.