Azərbaycanda şıqqılad böcəklər fəsiləsinin bir çox cinsləri və növləri yaşayır. Kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün şıqqıldaq böcəklərin yetkin fərdləri qorxulu deyildir. Ancaq onların torpaqda yaşayan məftil qurdları adlanan sürfələri müxtəlif bitkilərin toxum və cücərtilərinə, kök sisteminə böyük zərər vurur. Böcəklərin bədəni uzunsov və bir qədərdə yastıdır. Onların qabaq kürəciyinin dal künclərindən axıra doğru yönəlmiş ucları şiş bir cüt çıxıntı vardır. Ayaqları qısa, pəncələri 5 buğumludur. Böcəklərin qabaq döşündə alt tərəfdən barmaq şəkilli kiçik çıxıntı orta döşdə isə çökəkcik vardır. Onlar arxası üstə düşdükdə bu çıxıntını çökəkciyin içinə salıb, böcək əyilir və tullanaraq üzü üstə düşür. Bu zaman ön döşün çıxıntısı orta döşün çüxuruna burulur və şıqqıltıya bənzər səs alınır ki, böcəyin adı da buradan götürülmüşdür.
Sürfələr
(Məftil qurdlar) – sarımtıl, yaxud qəhvəyi rənglidir. Başı yastı, dəri örtüyü xitinləşmişdir. Onların bir bərabərdə üç cüt döş ayaqları vardır. Bu böcəklərin ayrı-ayrı növləri bir-birindən sürfənin qarıncıq nəhayətinin quruluşuna görə fərqlənir. Məftil qurdları ən çox buğda, arpa, qarğıdalı, kartof, çuğundur, günəbaxan, tütün, pambıq bitkilərini zədələyir. Onlar dənli bitkilərin nəinki kök sistemini zədələyir, hətta səpilmiş toxumları belə təmamilə yeyir. Meyvəköklülərdə sürfə meyvələrin içərisinə girir. Meyvənin daxilinə girən sürfələrin aşdığı yolla xəstəlik törədiciləri daxil olaraq, meyvələri çürüdür, odur ki, azacıq zədələnmiş meyvələri saxlamaq mümkün olmur. Məftil qurdları tarla, tərəvəz, texniki bitkiləri, eləcə də meyvə və meşə tinglərini zədələyir. Paxlalı bitkiləri məftil qurdları daha az zəiflədir.
İnkişafı
Azərbaycanda təsadüf edilən şıqqıldaq böcək növlərinin inkişaf tsiklləri, inkişafı zəif gedir. Bir nəslin inkişafı 3-5 ilə başa çatır. Əksər növlər müxtəlif yaşlı sürfə və böcək fazasında qışlayır. Qışlamış böcəklər erkən yazda qışlama yerindən çıxır və növ mənsubiyyətindən asılı olaraq aprel, iyul aylarında yumurta qoymağa başlayır. Yumurtadan çıxan sürfələr əvvəlcə olduqca kiçik (1,5-2 mm) olur, ai gözlə çətin seçilir. Sürfə 3-4 ilə inkişaf edir. İyul-avqust aylarında torpağın 8-15 sm dərinliyində puplaşır. Pup fazası 2-3 həftə davam edir və ondan çıxan böcəklər gələn ilin yazına qədər torpaqda qalır. sürfələrin yaşaması üçün optimal temperatur +200C, optimal rütubət isə 50-60% hesa olunur. Bu səbəbdən də, məftil qurdlarının taxıl bitkilərinə vurduğu zərər quraqlıq illərdə az, rütubətli illərdə isə çox olur.
Yayılması
Şıqqıldaq böcəklərə Azərbaycanın bütün rayonlarındav rast gəlinir. Onlar ən çox turş reaksiyalı meşə torpaqlarında yaşayır. Buna görədə onlar Balakən, Zaqatala, Şəki, Qusar, Xaçmaz, Gədəbəy və Talış meşələrində daha çox zərər verir.
Ədəbiyyat
S.R.Məmmədova, B.B.Xəlilov Kənd təsərrüfatı entomologiyası. 1986
S.R.Məmmədova, B.B.Xəlilov Meyvə və subtropik bitkilərin zərərvericiləri 1974
N.H.Səmədov Taxıl böcəkləri və onlarla mübarizə tədbirləri, 1964
İstinadlar
N.H.Səmədov Taxıl böcəkləri və onlarla mübarizə tədbirləri, 1964
Həmçinin bax
Qarabədən böcəklər
Avqust 04, 2021
şıqqıldaq, böcəklər, elateridae, azərbaycanda, şıqqılad, böcəklər, fəsiləsinin, çox, cinsləri, növləri, yaşayır, elateridaeelateridaeelmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, ilkağızlılarranqsız, ecdysozoa. Siqqildaq bocekler lat Elateridae Azerbaycanda siqqilad bocekler fesilesinin bir cox cinsleri ve novleri yasayir ElateridaeElateridaeElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme IlkagizlilarRanqsiz EcdysozoaTip Bugumayaqlilardeste ElateridaeElmi adiElateridaeSeklin VikiAnbardaaxtarisiMundericat 1 Qurulusu 2 Surfeler 3 Inkisafi 4 Yayilmasi 5 Edebiyyat 6 Istinadlar 7 Hemcinin baxQurulusu RedakteAzerbaycanda siqqilad bocekler fesilesinin bir cox cinsleri ve novleri yasayir Kend teserrufati bitkileri ucun siqqildaq boceklerin yetkin ferdleri qorxulu deyildir Ancaq onlarin torpaqda yasayan meftil qurdlari adlanan surfeleri muxtelif bitkilerin toxum ve cucertilerine kok sistemine boyuk zerer vurur Boceklerin bedeni uzunsov ve bir qederde yastidir Onlarin qabaq kureciyinin dal kunclerinden axira dogru yonelmis uclari sis bir cut cixinti vardir Ayaqlari qisa penceleri 5 bugumludur Boceklerin qabaq dosunde alt terefden barmaq sekilli kicik cixinti orta dosde ise cokekcik vardir Onlar arxasi uste dusdukde bu cixintini cokekciyin icine salib bocek eyilir ve tullanaraq uzu uste dusur Bu zaman on dosun cixintisi orta dosun cuxuruna burulur ve siqqiltiya benzer ses alinir ki boceyin adi da buradan goturulmusdur Surfeler Redakte Meftil qurdlar sarimtil yaxud qehveyi renglidir Basi yasti deri ortuyu xitinlesmisdir Onlarin bir beraberde uc cut dos ayaqlari vardir Bu boceklerin ayri ayri novleri bir birinden surfenin qarinciq nehayetinin qurulusuna gore ferqlenir Meftil qurdlari en cox bugda arpa qargidali kartof cugundur gunebaxan tutun pambiq bitkilerini zedeleyir Onlar denli bitkilerin neinki kok sistemini zedeleyir hetta sepilmis toxumlari bele temamile yeyir Meyvekoklulerde surfe meyvelerin icerisine girir Meyvenin daxiline giren surfelerin asdigi yolla xestelik toredicileri daxil olaraq meyveleri curudur odur ki azaciq zedelenmis meyveleri saxlamaq mumkun olmur Meftil qurdlari tarla terevez texniki bitkileri elece de meyve ve mese tinglerini zedeleyir Paxlali bitkileri meftil qurdlari daha az zeifledir 1 Inkisafi RedakteAzerbaycanda tesaduf edilen siqqildaq bocek novlerinin inkisaf tsiklleri inkisafi zeif gedir Bir neslin inkisafi 3 5 ile basa catir Ekser novler muxtelif yasli surfe ve bocek fazasinda qislayir Qislamis bocekler erken yazda qislama yerinden cixir ve nov mensubiyyetinden asili olaraq aprel iyul aylarinda yumurta qoymaga baslayir Yumurtadan cixan surfeler evvelce olduqca kicik 1 5 2 mm olur ai gozle cetin secilir Surfe 3 4 ile inkisaf edir Iyul avqust aylarinda torpagin 8 15 sm derinliyinde puplasir Pup fazasi 2 3 hefte davam edir ve ondan cixan bocekler gelen ilin yazina qeder torpaqda qalir surfelerin yasamasi ucun optimal temperatur 200C optimal rutubet ise 50 60 hesa olunur Bu sebebden de meftil qurdlarinin taxil bitkilerine vurdugu zerer quraqliq illerde az rutubetli illerde ise cox olur Yayilmasi RedakteSiqqildaq boceklere Azerbaycanin butun rayonlarindav rast gelinir Onlar en cox turs reaksiyali mese torpaqlarinda yasayir Buna gorede onlar Balaken Zaqatala Seki Qusar Xacmaz Gedebey ve Talis meselerinde daha cox zerer verir Edebiyyat RedakteS R Memmedova B B Xelilov Kend teserrufati entomologiyasi 1986 S R Memmedova B B Xelilov Meyve ve subtropik bitkilerin zerervericileri 1974 N H Semedov Taxil bocekleri ve onlarla mubarize tedbirleri 1964Istinadlar Redakte N H Semedov Taxil bocekleri ve onlarla mubarize tedbirleri 1964Hemcinin bax RedakteQarabeden boceklerMenbe https az wikipedia org w index php title Siqqildaq bocekler amp oldid 3930722, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
