fbpx
Wikipedia

Şirin və Xosrov (Hatifi)

Oktyabr 31, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Xosrov və Şirin (dəqiqləşdirmə).

"Şirin və Xosrov" — Hatifinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan ikinci əsəridir.

Şirin və Xosrov
Müəllif(lər) Abdullah Hatifi
Janr məsnəvi
Orijinalın dili fars dili

Məzmunu

Əsas məqalə: Xosrov və Şirin

Əsərin məzmunu, tərkib hissələri, quruluşu təxminən Nizaminin “Xosrov və Şirin” məsnəvisində olduğu kimidir. Şair Nizaminin qoyduğu məsələləri bir növ ixtisara salıb, həm də onlarda öz zövq və səliqəsinə uyğun bəzi dəyişikliklər əmələ gətirmişdir.

Hatifi əsərini o yerdən başlayır ki, artıq Xosrov böyüyüb ova çıxmışdır. Əsas hadisələr Nizami əsərində olduğu kimi təkrar olunsa da, Hatifi əsərdə müəyyən yeniliklərə, bəzi artırıb-əksiltmələrə yol vermişdir.

Hatifi də Nizami kimi hökmdarları ədalətli olmağa çağırıb, Hürmüzün dilindən, üzünü hökmdarlara tutaraq xalqa sədaqətlə xidmət etməyi məsləhət görür. Hatifi mövzunun ana xəttini saxlamaqla, bəzi hadisələri ixtisara salmış, ya da ki, bir sıra yeni hadisə və epizodları orijinalın məzmununa artırmışdır. Bəzilərinin isə yerlərini və adlarını dəyişmiş, yaxud bir sıra yeni məkanların adlarını əsərinə daxil etmişdir. O, Mədain ətrafında təşkil olunan əyləncələrin birində Şapur Şirin haqqında söz açıb fikir söylədikdə, onun Nizaminin təsvir etdiyi kimi, Bərdədə yox, Dərbənd ətrafında yaşayan bir gözəl adlandırır:

  “Dərbənd dənizinin sahillərində,

Misli bərabəri olmayan bir gözəl vardır.”

  

Nizami əsəri ilə məzmun fərqləri

Hatifi əsərinin Nizami əsərindən əsas fərqi budur ki, Hatifi bəzən reallıqdan uzaqlaşaraq fantaziyaya yol verir və fövqəltəbii hadisələrin baş verdiyini tərənnüm edir. Məsələn, elə ki, Şapur tapşırığı yerinə yetirməkdən ötrü gəlib Dərbəndə yetişir, Şirinin özünü görməyə müvəffəq ola bilmir. Lakin, güzgüdə onun camalını görüb şəklini çəkir. Özü də, həmin şəkli elə bir kağız üzərində çəkir ki, o birisi üzündə qabaqcadan Xosrovun şəkli çəkilmişdi. Təsadüfən güclü bir külək əsib, üzərində Xosrov və Şirinin təsviri olan bu kağızı rəssamın əlindən alır və birbaşa Şirinin sarayına uçurur. Kənizlər küləyin gətirdiyi bu kağızı tapıb Şirinin yanına aparırlar. Şirin Xosrovun şəklini görəcək ona aşiq olur.

Nizami əsərində təsvir olunan tarixi hadisələr Hatifi əsərində öz əksini tapa bilmir. Hatifinin Xosrovu ova çıxmaq əzmi ilə Mədaindən çıxıb birbaşa Dərbəndə gəlir, yəni burada onun atasından qaçaraq Azərbaycanda sığınması epizodu buraxılmışdır.

Hatifi Xosrov və Şirinin evlənməsindən sonra, məsələləri bir qədər qarışdırır. Şirinin Xosrova olan ciddi təsirini, Xosrovda olan inkişafı əksinə göstərir. Şairə görə, evləndikdən sonra, Xosrov artıq ölkənin işləri ilə maraqlanmayıb, bütün vaxtını eyş-işrətə sərf edir. Nəticədə bütün işlər zülümkar vəzirin əlinə keçir, ölkədə ədalətsizlik və hərcmərclik hökm sürür. Halbuki, Nizamidə Xosrovun vəziri Büzürgümid olduqca insanpərvər, haqq və ədalət tərəfdarı olan bir şəxsdir. O, Şirinlə birlikdə Xosrova müsbət təsir göstərmiş, onu ədalətə, insanpərvərliyə ruhlandırmışdır.

Hatifi, Şiruyənin atasının üzünə ağ olub ona qarşı üsyan qaldırmasını, Xosrovun başına gələn bütün bədbəxt hadisələrin mahısını onun Məhəmmədin məktubunu yırtması ilə əlaqələndirir, bir sıra dini meyilli uydurmalara yol verir. Bu hadisələri İslam dininin möcüzəsi kimi təsvir edir.

Hatifi Şirini zəhər içməklə özünü Xosrovun məzarı başında öldürür. Şair, Şirinin ölümü münasibəti ilə dünyanın heç kimə qalmayacağına, hamıya vəfasız olacağına işarə edir. Burada Hatifi Nizamidən bir misal gətirərək onu alimlərin başçısı adlandırır:

  “Bilicilərin başı o möhtərəm şeyx,
Yəni Nizami nə gözəl demişdir: -

“Min il qalsan da, nəhayət günlərin birində,
Bu ürək açan sarayı qoyub getməlisən.””

 

Tarixi və Nizaminin təsiri

Teymurilər sülaləsinin son dövrü-Səfəvilər sülaləsinin başlanğıcında yetişmiş məşhur simalardan olan Hatifi, Yaxın və Orta Şərqin bir çox görkəmli sənətkarları kimi Nizami Gəncəvini təqlid edərək “Xəmsə” yazmışdır. Lakin onun “Xəmsə”sinin beşinci əsəri hələ də əldə edilməmişdir. Sam Mirzə Səfəvi “Töhfəyi Sami” əsərində yazır: “O, Nizami “Xəmsə”sinin ancaq dörd cildinə nəzirə yazmışdır.” Dehxoda bu fikri bir qədər dəqiqləşdirərək yazır: “Çox ehtimal ki, Hatifi Nizaminin “Sirlər Xəzinəsi”nə cavab yazmağa heç müvəffəq ola bilməmişdir.”

Şair “Xosrov və Şirin” poemasının necə yaranması səbəbini belə izah edir: “Mən “Leyli və Məcnun” poemasını nəzmə çəkib bitirdikdən sonra onu ilk mülahizə və rəy üçün “həzrəti-Məxdum” Caminin hüzuruna apardım. O, əsəri mütaliə edib bəyəndi. Məni çox təhsin və təqdir etdikdən sonra yeni bir əsər, yəni “Şirin və Xosrov” əsərini yazmağa təşviq edib, bu məsnəvini gecikmədən nəzmə çəkməyi məsləhət bildi.”

Hatifi “Şirin və Xosrov” poemasının başlanğıcında özünün Nizamidən təsirlənməsi haqqında da fikir söyləyib, Nizamini dənizə, özünü isə bir damlaya bənzədir:

  “Həmişə könlümdən keçirdi ki,

Nizami dənizinə qarmaq atım.
Ancaq qolumda bu qüdrəti görmürdüm ki,
Onun tərəzisi yanına daş gətirə bilim.
Heç damla da dənizlə yan-yana dura bilər?
Heç yolçu da İskəndərlə diz-dizə əyləşə bilər?
Dünyanı işıqlandıran günəşin qarşısında
Ancaq özünü yandıran şamın nə əhəmiyyəti ola bilər?
Bu bağdan ötən bülbülün bərabərində,
Qarğanın yerişi və qarıltısı heç xoşa gələrmi?”

  

İstinadlar

  1. Q. Beqdeli-Şərq ədəbiyyatında "Xosrov və Şirin" mövzusu, Bakı, Elm, 1970, səh. 182
  2. Beqdeli,184
  3. Hatifi, “Xosrov və Şirin”,əlyazma, Tac.EA., əlyazmalar şöbəsi, 1991 saylı, 122 səh.
  4. Beqdeli, 190
  5. Hatifi, “Xosrov və Şirin”,əlyazma, Tac.EA., əlyazmalar şöbəsi, 1991 saylı, 124 səh.
  6. Hatifi, “Xosrov və Şirin”,əlyazma, Tac.EA., əlyazmalar şöbəsi, 1991 saylı, 119 səh.
  7. Sam Mirzə Səfəvi, “Töhveyi-Sami”, Vəhid Dəstgirdinin redaktəsi ilə, Tehran, İsfənd ayı, şəmsi 1341, səh. 32
  8. Dehxodanın “Lüğətnamə”si,75-ci cild,Tehran, şəhrivər,şəmsi 1341, səh.32
  9. Hatifi, “Xosrov və Şirin”,əlyazma, Tac.EA., əlyazmalar şöbəsi, 1991 saylı, 122 səh.
  10. Hatifi, “Xosrov və Şirin”,əlyazma, Tac.EA., əlyazmalar şöbəsi, 1991 saylı, 134 səh

Ədəbiyyat

  • Q. Beqdeli – Şərq ədəbiyyatında “Xosrov və Şirin” mövzusu, Bakı, 1970

Həmçinin bax

Oktyabr 31, 2021
şirin, xosrov, hatifi, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, xosrov, şirin, dəqiqləşdirmə, şirin, xosrov, hatifinin, xəmsə, toplusuna, daxil, olan, ikinci, əsəridir, şirin, xosrovmüəllif, lər, abdullah, hatifijanr, məsnəviorijinalın, dili, fars, dili, mündər. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xosrov ve Sirin deqiqlesdirme Sirin ve Xosrov Hatifinin Xemse toplusuna daxil olan ikinci eseridir Sirin ve XosrovMuellif ler Abdullah HatifiJanr mesneviOrijinalin dili fars dili Mundericat 1 Mezmunu 1 1 Nizami eseri ile mezmun ferqleri 2 Tarixi ve Nizaminin tesiri 3 Istinadlar 4 Edebiyyat 5 Hemcinin baxMezmunu RedakteEsas meqale Xosrov ve SirinEserin mezmunu terkib hisseleri qurulusu texminen Nizaminin Xosrov ve Sirin mesnevisinde oldugu kimidir Sair Nizaminin qoydugu meseleleri bir nov ixtisara salib hem de onlarda oz zovq ve seliqesine uygun bezi deyisiklikler emele getirmisdir 1 Hatifi eserini o yerden baslayir ki artiq Xosrov boyuyub ova cixmisdir Esas hadiseler Nizami eserinde oldugu kimi tekrar olunsa da Hatifi eserde mueyyen yeniliklere bezi artirib eksiltmelere yol vermisdir 2 Hatifi de Nizami kimi hokmdarlari edaletli olmaga cagirib Hurmuzun dilinden uzunu hokmdarlara tutaraq xalqa sedaqetle xidmet etmeyi meslehet gorur Hatifi movzunun ana xettini saxlamaqla bezi hadiseleri ixtisara salmis ya da ki bir sira yeni hadise ve epizodlari orijinalin mezmununa artirmisdir Bezilerinin ise yerlerini ve adlarini deyismis yaxud bir sira yeni mekanlarin adlarini eserine daxil etmisdir O Medain etrafinda teskil olunan eylencelerin birinde Sapur Sirin haqqinda soz acib fikir soyledikde onun Nizaminin tesvir etdiyi kimi Berdede yox Derbend etrafinda yasayan bir gozel adlandirir Derbend denizinin sahillerinde Misli beraberi olmayan bir gozel vardir 3 Nizami eseri ile mezmun ferqleri Redakte Hatifi eserinin Nizami eserinden esas ferqi budur ki Hatifi bezen realliqdan uzaqlasaraq fantaziyaya yol verir ve fovqeltebii hadiselerin bas verdiyini terennum edir Meselen ele ki Sapur tapsirigi yerine yetirmekden otru gelib Derbende yetisir Sirinin ozunu gormeye muveffeq ola bilmir Lakin guzgude onun camalini gorub seklini cekir Ozu de hemin sekli ele bir kagiz uzerinde cekir ki o birisi uzunde qabaqcadan Xosrovun sekli cekilmisdi Tesadufen guclu bir kulek esib uzerinde Xosrov ve Sirinin tesviri olan bu kagizi ressamin elinden alir ve birbasa Sirinin sarayina ucurur Kenizler kuleyin getirdiyi bu kagizi tapib Sirinin yanina aparirlar Sirin Xosrovun seklini gorecek ona asiq olur Nizami eserinde tesvir olunan tarixi hadiseler Hatifi eserinde oz eksini tapa bilmir Hatifinin Xosrovu ova cixmaq ezmi ile Medainden cixib birbasa Derbende gelir yeni burada onun atasindan qacaraq Azerbaycanda siginmasi epizodu buraxilmisdir 4 Hatifi Xosrov ve Sirinin evlenmesinden sonra meseleleri bir qeder qarisdirir Sirinin Xosrova olan ciddi tesirini Xosrovda olan inkisafi eksine gosterir Saire gore evlendikden sonra Xosrov artiq olkenin isleri ile maraqlanmayib butun vaxtini eys isrete serf edir Neticede butun isler zulumkar vezirin eline kecir olkede edaletsizlik ve hercmerclik hokm surur 5 Halbuki Nizamide Xosrovun veziri Buzurgumid olduqca insanperver haqq ve edalet terefdari olan bir sexsdir O Sirinle birlikde Xosrova musbet tesir gostermis onu edalete insanperverliye ruhlandirmisdir Hatifi Siruyenin atasinin uzune ag olub ona qarsi usyan qaldirmasini Xosrovun basina gelen butun bedbext hadiselerin mahisini onun Mehemmedin mektubunu yirtmasi ile elaqelendirir bir sira dini meyilli uydurmalara yol verir Bu hadiseleri Islam dininin mocuzesi kimi tesvir edir Hatifi Sirini zeher icmekle ozunu Xosrovun mezari basinda oldurur Sair Sirinin olumu munasibeti ile dunyanin hec kime qalmayacagina hamiya vefasiz olacagina isare edir Burada Hatifi Nizamiden bir misal getirerek onu alimlerin bascisi adlandirir Bilicilerin basi o mohterem seyx Yeni Nizami ne gozel demisdir Min il qalsan da nehayet gunlerin birinde Bu urek acan sarayi qoyub getmelisen 6 Tarixi ve Nizaminin tesiri RedakteTeymuriler sulalesinin son dovru Sefeviler sulalesinin baslangicinda yetismis meshur simalardan olan Hatifi Yaxin ve Orta Serqin bir cox gorkemli senetkarlari kimi Nizami Gencevini teqlid ederek Xemse yazmisdir Lakin onun Xemse sinin besinci eseri hele de elde edilmemisdir Sam Mirze Sefevi Tohfeyi Sami eserinde yazir O Nizami Xemse sinin ancaq dord cildine nezire yazmisdir 7 Dehxoda bu fikri bir qeder deqiqlesdirerek yazir Cox ehtimal ki Hatifi Nizaminin Sirler Xezinesi ne cavab yazmaga hec muveffeq ola bilmemisdir 8 Sair Xosrov ve Sirin poemasinin nece yaranmasi sebebini bele izah edir Men Leyli ve Mecnun poemasini nezme cekib bitirdikden sonra onu ilk mulahize ve rey ucun hezreti Mexdum Caminin huzuruna apardim O eseri mutalie edib beyendi Meni cox tehsin ve teqdir etdikden sonra yeni bir eser yeni Sirin ve Xosrov eserini yazmaga tesviq edib bu mesnevini gecikmeden nezme cekmeyi meslehet bildi 9 Hatifi Sirin ve Xosrov poemasinin baslangicinda ozunun Nizamiden tesirlenmesi haqqinda da fikir soyleyib Nizamini denize ozunu ise bir damlaya benzedir Hemise konlumden kecirdi ki Nizami denizine qarmaq atim Ancaq qolumda bu qudreti gormurdum ki Onun terezisi yanina das getire bilim Hec damla da denizle yan yana dura biler Hec yolcu da Iskenderle diz dize eylese biler Dunyani isiqlandiran gunesin qarsisindaAncaq ozunu yandiran samin ne ehemiyyeti ola biler Bu bagdan oten bulbulun beraberinde Qarganin yerisi ve qariltisi hec xosa gelermi 10 Istinadlar Redakte Q Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu Baki Elm 1970 seh 182 Beqdeli 184 Hatifi Xosrov ve Sirin elyazma Tac EA elyazmalar sobesi 1991 sayli 122 seh Beqdeli 190 Hatifi Xosrov ve Sirin elyazma Tac EA elyazmalar sobesi 1991 sayli 124 seh Hatifi Xosrov ve Sirin elyazma Tac EA elyazmalar sobesi 1991 sayli 119 seh Sam Mirze Sefevi Tohveyi Sami Vehid Destgirdinin redaktesi ile Tehran Isfend ayi semsi 1341 seh 32 Dehxodanin Lugetname si 75 ci cild Tehran sehriver semsi 1341 seh 32 Hatifi Xosrov ve Sirin elyazma Tac EA elyazmalar sobesi 1991 sayli 122 seh Hatifi Xosrov ve Sirin elyazma Tac EA elyazmalar sobesi 1991 sayli 134 sehEdebiyyat RedakteQ Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu Baki 1970Hemcinin bax RedakteXosrov ve Sirin Iran edebiyyati Menbe https az wikipedia org w index php title Sirin ve Xosrov Hatifi amp oldid 4522340, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.