Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Çaul döyüşü — bir tərəfdən Portuqaliya donanması ilə digər tərəfdən Misir Məmlükləri, Qucarat sultanlığı və Kaliküt şəhərinin birləşmiş donanması arasında dəniz döyüşü. Döyüş 1508-ci ilin martında Hindistanın şimal-qərbindəki Çaul körfəzində baş verib. Döyüş 8 gəmidən 6-nı itirən portuqalların tam məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Portuqaliyalı komandan, Hindistanın ilk portuqaliyalı canişini Fransisko de Almeydanın oğlu Lourenço de Almeyda da döyüşdə həlak oldu. Döyüş portuqalların Hind okeanında ilk məğlubiyyəti idi.
| Çaul döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Məmlük-Portuqaliya dəniz müharibəsi | |||
 XVI əsrdə Hind okeanında Portuqaliya donanması | |||
| Tarix | Mart 1508 | ||
| Yeri | Çaul körfəzi, Hind okeanı, Hindistan | ||
| Səbəbi | Hind okeanı, Qırmızı dəniz, Ərəbistan dənizi, Hindistan sahillərinə nəzarət | ||
| Nəticəsi | Müttəfiqlərin portəgizlər üzərində qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Tarixi
Hindistandan gələn ədviyyat ticarətinə fəal şəkildə müdaxilə edən portuqallar Hindistanın cənubunda Kerala sahillərində özlərinə istinad mövqesi qurdular. Ədviyyat yolunu ələ keçirməyə çalışan portəgizlər bölgədəki mühüm strateji məntəqələri tutmağa başladılar. Tədricən onlar İndoneziya, Moluk adaları və Çindən ticarət yollarının kəsişdiyi Qücərata nəzarət etməyin vacibliyini dərk etdilər.
Portuqallara bölgədəki ədviyyat ticarətinə nəzarət edən qüvvələr koalisiyası müqavimət göstərməyə başladı. Bu koalisiyaya Kaliküt, Qücərat, Misir və Venesiya daxil idi. Güclü quru ordusu olan, lakin dəniz qüvvələri olmayan Misir məmlükləri Venesiya yardımı ilə dəniz gəmilərinin inşasına başladılar. Bölgədə gəmi inşa etmək üçün taxta olmadığına görə Venesiya Aralıq dənizi üzərindən Qara dəniz bölgələrindən İsgəndəriyyəyə taxta daşınmasını təşkil etdi. Bunun qarşısını məmlüklərin əleyhdarları — yükün əhəmiyyətli bir hissəsini tutan Rodos Hospitalyerləri aldı. İsgəndəriyyəyə gətirilən taxta dəvələrdə Süveyşə daşınırdı, burada gəmilər Venesiyadan olan ustaların rəhbərliyi altında yığılırdı.
Gəmilərin inşası bir neçə il çəkdi. 1507-ci ilin fevralında 6 böyük okean gəmisi və 6 böyük qaleradan (1500 əsgər) ibarət donanma Süveyşdən yola düşdü. Məmlük Sultanı Qansu Qavri Ciddə valisi Əmir Hüseyn əl-Kürdini donanmaya komandan təyin etdi. Onunla yanaşı Kəliküt Zamorinin səfiri Mehmed Markar da səfərə yollandı. Donanma əvvəlcə Ciddəyə daxil oldu, bundan sonra Hind okeanını keçərək 1508-ci ilin əvvəlində Diuya çatdı.
Diuda Məmlük donanması Qücərat sultanının xidmətində əslən Dalmatiyadan olan məmlük Malik Ayyazın başçılıq etdiyi Qücərat gəmiləri ilə birləşdi. İlkin plana görə, Kəliküt Zamorininin donanması koalisiyaya qoşulmalı idi, lakin o, 1507-ci ildə məmlükləri gözlədi və gəmilərinin çoxu 1508-ci ilə qədər Diudan ayrıldı. Koalisiya gəmiləri Hindistanın qərb sahilindəki Portuqaliya ticarət məntəqələrinə və qalalarına hücum etmək planlarını quraraq Diudan ayrıldı.
Döyüş
Çaul körfəzində Lourenso de Almeydanın rəhbərliyi altında məmlüklərin, Qücərat və Kalikütlərin gəmiləri portuqalların gəmilərini qarşıladı. Fransisko de Almeydanın rəhbərliyi altında portuqalların əsas qüvvələri şimala doğru getdi. Lourenso de Almeyda bəzi portuqaliyalı tarixçilərin səhv hesab etdiyi qəbul etmək qərarına gəldi. Döyüş iki gün davam etdi. Məmlüklərin və Qücəratların daha çox gəmiləri var idi. Lakin uzun müddət Portuqal karraklarının yüksək tərəflərinə qalxa bilmədilər. Çox səydən sonra Lourenso de Almeidanın flaqmanı Çaul körfəzinin girişində batdı və portuqallar məğlub oldular. 8 Portuqaliya gəmisindən yalnız ikisi qaça bildi, Portuqaliya itkilərini təxminən 140 nəfəri ölü təşkil edirdi. Mehmed Markar da daxil olmaqla bir neçə qücərat kapitanı da döyüşdə həlak oldu.
Məmlük və Qücərat gəmiləri Diuya qayıtdılar. Burada sonradan Diu döyüşündə Fransisko de Almeydanın başçılığı altında əsas Portuqaliya qüvvələri tərəfindən hücuma məruz qaldılar.
İstinadlar
- "Foundations of the Portuguese empire, 1415–1580 by Bailey Wallys Diffie p.232". 2022-01-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-02.
- Tide of Empires: 1481–1654 Peter Padfield p.62ff [1] 2016-01-02 at the Wayback Machine
- "Conquerors; How Portugal seized the Indian Ocean and forged the first Global Empire" by Roger Crowley p.219
- Foundations of the Portuguese empire, 1415–1580 by Bailey Wallys Diffie p.230 [2] 2020-07-26 at the Wayback Machine
- "Malabar manual William Logan p.316ff". 2021-11-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-02.
- Rogers, Clifford J. Readings on the Military Transformation of Early Modern Europe, San Francisco:Westview Press, 1995, pp. 299–333 at Angelfire.com 2020-12-08 at the Wayback Machine
- Salvadore, Matteo. The African Prester John and the Birth of Ethiopian-European Relations, 1402-1555 (ingilis). Routledge. 2016-06-17. ISBN . 2024-03-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-12.
- Ahmed, Faisal; Lambert, Alexandre. The Belt and Road Initiative: Geopolitical and Geoeconomic Aspects (ingilis). Taylor & Francis. 2021-11-29. ISBN . 2024-03-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-12.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Caul doyusu bir terefden Portuqaliya donanmasi ile diger terefden Misir Memlukleri Qucarat sultanligi ve Kalikut seherinin birlesmis donanmasi arasinda deniz doyusu Doyus 1508 ci ilin martinda Hindistanin simal qerbindeki Caul korfezinde bas verib Doyus 8 gemiden 6 ni itiren portuqallarin tam meglubiyyeti ile basa catdi Portuqaliyali komandan Hindistanin ilk portuqaliyali canisini Fransisko de Almeydanin oglu Lourenco de Almeyda da doyusde helak oldu Doyus portuqallarin Hind okeaninda ilk meglubiyyeti idi Caul doyusuMemluk Portuqaliya deniz muharibesiXVI esrde Hind okeaninda Portuqaliya donanmasiTarix Mart 1508Yeri Caul korfezi Hind okeani HindistanSebebi Hind okeani Qirmizi deniz Erebistan denizi Hindistan sahillerine nezaretNeticesi Muttefiqlerin portegizler uzerinde qelebesiMunaqise terefleriMemluk dovleti Qucarat sultanligi Kelikut seheri Portuqaliya imperiyasiKomandan lar Emir Heseyn El Kurdi Malik Ayaz Lourensu di AlmeydaTereflerin quvvesiMemluk dovleti 6 boyuk gemi 6 boyuk qalereya 1500 esger ustelik Qucarat qaleralari 8 gemiItkiler6 gemi 140 nefer 600 700 neferTarixiHindistandan gelen edviyyat ticaretine feal sekilde mudaxile eden portuqallar Hindistanin cenubunda Kerala sahillerinde ozlerine istinad movqesi qurdular Edviyyat yolunu ele kecirmeye calisan portegizler bolgedeki muhum strateji menteqeleri tutmaga basladilar Tedricen onlar Indoneziya Moluk adalari ve Cinden ticaret yollarinin kesisdiyi Qucerata nezaret etmeyin vacibliyini derk etdiler Portuqallara bolgedeki edviyyat ticaretine nezaret eden quvveler koalisiyasi muqavimet gostermeye basladi Bu koalisiyaya Kalikut Qucerat Misir ve Venesiya daxil idi Guclu quru ordusu olan lakin deniz quvveleri olmayan Misir memlukleri Venesiya yardimi ile deniz gemilerinin insasina basladilar Bolgede gemi insa etmek ucun taxta olmadigina gore Venesiya Araliq denizi uzerinden Qara deniz bolgelerinden Isgenderiyyeye taxta dasinmasini teskil etdi Bunun qarsisini memluklerin eleyhdarlari yukun ehemiyyetli bir hissesini tutan Rodos Hospitalyerleri aldi Isgenderiyyeye getirilen taxta develerde Suveyse dasinirdi burada gemiler Venesiyadan olan ustalarin rehberliyi altinda yigilirdi Gemilerin insasi bir nece il cekdi 1507 ci ilin fevralinda 6 boyuk okean gemisi ve 6 boyuk qaleradan 1500 esger ibaret donanma Suveysden yola dusdu Memluk Sultani Qansu Qavri Cidde valisi Emir Huseyn el Kurdini donanmaya komandan teyin etdi Onunla yanasi Kelikut Zamorinin sefiri Mehmed Markar da sefere yollandi Donanma evvelce Ciddeye daxil oldu bundan sonra Hind okeanini kecerek 1508 ci ilin evvelinde Diuya catdi Diuda Memluk donanmasi Qucerat sultaninin xidmetinde eslen Dalmatiyadan olan memluk Malik Ayyazin basciliq etdiyi Qucerat gemileri ile birlesdi Ilkin plana gore Kelikut Zamorininin donanmasi koalisiyaya qosulmali idi lakin o 1507 ci ilde memlukleri gozledi ve gemilerinin coxu 1508 ci ile qeder Diudan ayrildi Koalisiya gemileri Hindistanin qerb sahilindeki Portuqaliya ticaret menteqelerine ve qalalarina hucum etmek planlarini quraraq Diudan ayrildi DoyusCaul korfezinde Lourenso de Almeydanin rehberliyi altinda memluklerin Qucerat ve Kalikutlerin gemileri portuqallarin gemilerini qarsiladi Fransisko de Almeydanin rehberliyi altinda portuqallarin esas quvveleri simala dogru getdi Lourenso de Almeyda bezi portuqaliyali tarixcilerin sehv hesab etdiyi qebul etmek qerarina geldi Doyus iki gun davam etdi Memluklerin ve Quceratlarin daha cox gemileri var idi Lakin uzun muddet Portuqal karraklarinin yuksek tereflerine qalxa bilmediler Cox seyden sonra Lourenso de Almeidanin flaqmani Caul korfezinin girisinde batdi ve portuqallar meglub oldular 8 Portuqaliya gemisinden yalniz ikisi qaca bildi Portuqaliya itkilerini texminen 140 neferi olu teskil edirdi Mehmed Markar da daxil olmaqla bir nece qucerat kapitani da doyusde helak oldu Memluk ve Qucerat gemileri Diuya qayitdilar Burada sonradan Diu doyusunde Fransisko de Almeydanin basciligi altinda esas Portuqaliya quvveleri terefinden hucuma meruz qaldilar Istinadlar Foundations of the Portuguese empire 1415 1580 by Bailey Wallys Diffie p 232 2022 01 05 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 02 Tide of Empires 1481 1654 Peter Padfield p 62ff 1 2016 01 02 at the Wayback Machine Conquerors How Portugal seized the Indian Ocean and forged the first Global Empire by Roger Crowley p 219 Foundations of the Portuguese empire 1415 1580 by Bailey Wallys Diffie p 230 2 2020 07 26 at the Wayback Machine Malabar manual William Logan p 316ff 2021 11 27 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 02 Rogers Clifford J Readings on the Military Transformation of Early Modern Europe San Francisco Westview Press 1995 pp 299 333 at Angelfire com 2020 12 08 at the Wayback Machine Salvadore Matteo The African Prester John and the Birth of Ethiopian European Relations 1402 1555 ingilis Routledge 2016 06 17 ISBN 978 1 317 04546 5 2024 03 12 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 12 Ahmed Faisal Lambert Alexandre The Belt and Road Initiative Geopolitical and Geoeconomic Aspects ingilis Taylor amp Francis 2021 11 29 ISBN 978 1 000 48800 5 2024 03 12 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 12