Çanaqqala Şəhidləri Abidəsi 1915-ci ildə Birinci Dünya müharibəsi zamanı Çanaqqala dyüşlərində həlak olan türk əsgərlərinin xatirəsinə inşa edilmişdir. Dörd sütun və bir qübbədən ibarət, 41,7 metr hündürlüyündə olan abidə Feridun Kip, İsmayıl Utkular və Doğan Ərginbaş tərəfindən dizayn edilmişdir. Abidənin təməli 19 aprel 1954-cü ildə qoyulmuş və 21 avqust 1960-ci ildə açılmışdır.
Ətrafında Mehmetçik Abidəsi, Türk Baxçası, Mustafa Kamal Çanaqqlada Abidəsi, Yaralı Əsgər Abidəsi, Məçhul Əsgər Qəbri və Türk Şəhidliyi var.
Arxa plan
Birinci Dünya müharibəsində Gelibolu yarımadası tarixin gördüyü ən qanlı savaşlardan birinə şahid oldu. İngilislərin 205 min, fransızların isə 47 min itki verdiyi müharibədə türklərdə itki məsələsində fərqli rəqəmlər ortaya çıxmışdır. Ordu komandanlığının Baş Prokurorluğa təqdim etdiyi itki sənədlərinə görə türklərin itki sayı ümumi 231.882-dir. İtki sayının çox olması səbəbilə ölən əsgərlərin dəfn edilməsi hər iki tərəf üçün ciddi problem olmuşdu. Dar ərazidə yığılan ölülər tək qəbirlərdə deyil, kütləvi qəbirlərdə dəfn edilmişdir.
Mudros müqaviləsindən sonra ingilislər tərəfindən müxtəlif mövqelərdə yeni qəbiristanlıq və abidələr yaradıldı. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsindən sonra Türk hökuməti Birinci Dünya müharibəsində fərqli səbəblərlə ölən ingilis, fransız və italyan əsgərlərinin məzarları və onların adlarına inşa edilən abidələrin yerləşdiyi əraziləri əlaqədar dövlətlərə ayır-ayrı və müddətsiz olaraq verməyi qəbul etdi.
İngilislər işğal dövründən başlayan qəbiristanlıq və abidə sayını Lozanna müqaviləsi zamanı 30-a qaldırdı. Yeni Zelandiyalılar 1919-cu ildən etibarın öz şəhidlik və abilərini inşa etməyə başladılar. Türk şəhidləri üçün isə uzun bir müddət Geliboluda bir abidə qoylumadı.
Türk şəhidləri üçün abidənin qoyulmasına yönəldilmiş yeganə konkret addım 1934-cü ildə Geliboluda ilk türk abidəsi olma xüsusiyyətini daşıyan və ərazidə toplanan daşların üst-üstə qoyulması ilə yaradılan Mehmet Çavuş Abidəsinin yenidən inşası oldu. Abidənin tikilişini Jandarma Er Məktəbi həyata keçirdi. Çanaqqala Şəhidlər Abidəsi tikilənə qədər türk nümayəndə heyətlərinin bütün rəsmi mərasimləri bu abidənin olduğu yerdə təşkil olundu.
Abidənin tavan hissəsində mozaikadan Türk bayrağı təsvir olunmuşdu
Tarixçə
1943-cü ildə Milli Müdafiə Nazirliyi tərəfindən Çanaqqala şəhidləri üçün bir abidə yarışması təşkil edildi. 1944-cü ildə müsabiqədə 37 layihə iştirak etdi. İstanbul Texniki Universitetində tələbə olan Feridun Kip, Doğan Erginbaş və İsmayıl Utkuların layihəsi yarışmada qalib gəldi. Lakin maliyyə çətinliyi səbəbindən layihə uzun müddət reallaşdırıla bilmədi.
Abidə məsələsi Milli Türk Tələbə Birliyinin 1952-ci ilin aprelində Çanaqqala İcra hakimiyyətinə və hökumətə müraciəti nəticəsində yenidən türk ictimaiyyətinin diqqətində oldu. Müraciət Ətraf və Şəhərsalma üzrə Nazirliyi tərəfindən qəbul edildi və beləliklə, iş başlandı. Daha əvvəl Milli Müdafiə Nazirliyi tərəfindən təşkil edilən yarışmada birinci olan layihənin həyata keçirilməsi qərarlaşdırıldı. Emin Nihat Sözərin başçılığında olan 9 nəfərdən ibarət Çanaqqala Şəhitləri Abidəsi Tikintisinə Yardım Komitəsi adlı bir komitə yaradıldı. Abidənin Hisarlıq Təpədə inşa edilməsinə, dəmir-beton olaraq inşa edilməsinə və üstünün qranitlə örtülməsinə qərar verildi. Çanaqqala Şəhidləri Abidəsi Tikintisinə Yardım Komitəsi yardım üçün müraciəti əsasında böyük bir kampaniya yarandı. Tikintinin təməli 17 aprel 1954-cü ildə qoyuldu.
Lakin aylar sonra tikintidə istifadə olunan materialların keyfiyyətsiz olduğu müəyyənləşmiş və abidənin tikintisi dayandırılmışdı. Abidənin tikintisinin 1958-ci ilin iyulunda başa çatdırılmasına qərar verildi. Ancaq tikintinin dayandırıldığı ərəfədə personalın maaşı ödənildiyindən və tikinti materiallarının qiyməti artığından xalqdan toplanan vəsait 1957-ci ildə qurtardı. Bu müddət ərzində abidə 12 metrəyədək ucaldılmışdı. "Milliyyət" qəzetinin müxbiri Necmi Onurun tikintinin yarımçıq qalması ilə bağlı xəbəri və qəzetin digər yazarı Refi Cevat Ulunayın yazıları ictmaiyyətdə bu hadisəyə böyük maraq oyatdı. Qəzet abidənin tikintisinin başa çatdırılması ilə bağlı 18 yanvar 1958-ci il tarixindən etibarən ölkə daxilində yardım kampaniyası təşkil etdiyini açıqladı. Kampaniya türk mətbuatının digər media orqanları tərəfindən də dəstəkləndi. 100 min lirə vəsait toplanması məqsədilə başladılan kampaniya 18 mart 1958-ci ildə başa çatdı və gəlir 1 milyon 686 min 251 lirə oldu. Abidənin gövdə qismi 18 sentyabr 1959-cu ildə tamamlandı.
Abidənin rəsmi açılışı 1960-cı il 21 avqustda Anafartalar Zəfərinin 45 illiyi ərəfəsinə təsadüf etdi. Abidənin açılışını Baş qərargah Rəisi general Cevdet Sunay etdi.
Abidənin baxım və personal işləri 1962-ci ildə Türkiyə Respublikası Milli Təhsil Nazirliyinə təhvil verildi. Gelibolu yarımadası 1973-cü ildə Milli park elan edildi.
1971-ci ildə Britaniya kraliçası II Elizabetin də iştirak etdiyi bu mərasimdə abidənin altında bir döyüş muzeyi açıldı. Burada Çanaqqla döyüşlərindən qalan qalıqlar və sənədlər sərgilənməyə başladı. Döyüş Əsərləri Muzeyi bir müddət sonra Kabatəpə Muzeyinə köçürüldü.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Abidənin hündürlüyü 41,7 metrdir. Sütunların eni isə 7,5 metrdir. Abidə 62,5 kvadratmetr ərazini əhatə edir və abidənin görünüşü uzaq məsafədən Mehmetçiyin "M" hərfi olaraq görünür. Abidənin tavan hissəsində mozaikadan Türk bayrağı təsvir olunmuşdu. Həmçinin abidənin giriş hissəsinin sol tərəfində 1992-ci ildə inşa edilən simvolik şəhidlik var. Şəhidliyin giriş qapısının sağ tərəfində Mustafa Kamal Atatürkün1934-cü ildə xarici əsgərlərə xitabən yazdığı və o dövrün Daxili İşlər naziri Şükrü Kaya tərəfindən Anzak günündə oxunan məşhur sözləri yer alıb.
İstinadlar
↑ (türk. ). Miniaturk.com. 2014-10-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
"Çanakkale Şehitleri Abidesi Fotoğraf Galerisi" (türk. ). salihsaydam.com. 2016-03-05 tarixində .
September 29, 2021
çanaqqala, şəhidləri, abidəsi, çanaqqala, şəhidləri, abidəsi, çanaqqala, ilçə, sərhədləri, daxilində, gelibolu, yarımadasında, dardanel, boğazının, ucunda, morto, koyu, qarşısındakı, hisarlık, təpə, üstündə, yerləşən, abidə, çanaqqala, şəhidləri, abidəsitürk, . Canaqqala Sehidleri Abidesi Canaqqala ilce serhedleri daxilinde Gelibolu yarimadasinda Dardanel bogazinin ucunda Morto Koyu qarsisindaki Hisarlik Tepe ustunde yerlesen abide 1 2 Canaqqala Sehidleri Abidesiturk Canakkale Sehitleri Aniti40 03 00 sm e 26 13 09 s u Olke TurkiyeSeher CanaqqalaYerlesir TurkiyeLayihe muellifi Feridun Kip Dogan Erginbas ve Ismayil UtkularMemar Feridun Kip Dogan Erginbas ve Ismayil UtkularTikilme tarixi 17 aprel 1954 21 avqust 1960Uslubu abideHundurluyu 41 7 mSahesi 62 5Xeritede yeri Vikianbarda elaqeli mediafayllarCanaqqala Sehidleri Abidesi 1915 ci ilde Birinci Dunya muharibesi zamani Canaqqala dyuslerinde helak olan turk esgerlerinin xatiresine insa edilmisdir 3 Dord sutun ve bir qubbeden ibaret 41 7 metr hundurluyunde olan abide Feridun Kip Ismayil Utkular ve Dogan Erginbas terefinden dizayn edilmisdir 2 Abidenin temeli 19 aprel 1954 cu ilde qoyulmus ve 21 avqust 1960 ci ilde acilmisdir 1 2 4 Etrafinda Mehmetcik Abidesi Turk Baxcasi Mustafa Kamal Canaqqlada Abidesi Yarali Esger Abidesi Mechul Esger Qebri ve Turk Sehidliyi var 1 Mundericat 1 Arxa plan 2 Tarixce 3 Memarliq xususiyyetleri 4 IstinadlarArxa plan RedakteBirinci Dunya muharibesinde Gelibolu yarimadasi tarixin gorduyu en qanli savaslardan birine sahid oldu Ingilislerin 205 min 5 fransizlarin ise 47 min itki verdiyi muharibede turklerde itki meselesinde ferqli reqemler ortaya cixmisdir 6 Ordu komandanliginin Bas Prokurorluga teqdim etdiyi itki senedlerine gore turklerin itki sayi umumi 231 882 dir Itki sayinin cox olmasi sebebile olen esgerlerin defn edilmesi her iki teref ucun ciddi problem olmusdu Dar erazide yigilan oluler tek qebirlerde deyil kutlevi qebirlerde defn edilmisdir Mudros muqavilesinden sonra ingilisler terefinden muxtelif movqelerde yeni qebiristanliq ve abideler yaradildi Turkiye Istiqlaliyyet muharibesinden sonra Turk hokumeti Birinci Dunya muharibesinde ferqli sebeblerle olen ingilis fransiz ve italyan esgerlerinin mezarlari ve onlarin adlarina insa edilen abidelerin yerlesdiyi erazileri elaqedar dovletlere ayir ayri ve muddetsiz olaraq vermeyi qebul etdi Ingilisler isgal dovrunden baslayan qebiristanliq ve abide sayini Lozanna muqavilesi zamani 30 a qaldirdi Yeni Zelandiyalilar 1919 cu ilden etibarin oz sehidlik ve abilerini insa etmeye basladilar Turk sehidleri ucun ise uzun bir muddet Geliboluda bir abide qoylumadi Turk sehidleri ucun abidenin qoyulmasina yoneldilmis yegane konkret addim 1934 cu ilde Geliboluda ilk turk abidesi olma xususiyyetini dasiyan ve erazide toplanan daslarin ust uste qoyulmasi ile yaradilan Mehmet Cavus Abidesinin yeniden insasi oldu Abidenin tikilisini Jandarma Er Mektebi heyata kecirdi Canaqqala Sehidler Abidesi tikilene qeder turk numayende heyetlerinin butun resmi merasimleri bu abidenin oldugu yerde teskil olundu Abidenin tavan hissesinde mozaikadan Turk bayragi tesvir olunmusduTarixce Redakte1943 cu ilde Milli Mudafie Nazirliyi terefinden Canaqqala sehidleri ucun bir abide yarismasi teskil edildi 1944 cu ilde musabiqede 37 layihe istirak etdi Istanbul Texniki Universitetinde telebe olan Feridun Kip Dogan Erginbas ve Ismayil Utkularin layihesi yarismada qalib geldi 1 Lakin maliyye cetinliyi sebebinden layihe uzun muddet reallasdirila bilmedi Abide meselesi Milli Turk Telebe Birliyinin 1952 ci ilin aprelinde Canaqqala Icra hakimiyyetine ve hokumete muracieti neticesinde yeniden turk ictimaiyyetinin diqqetinde oldu 6 Muraciet Etraf ve Sehersalma uzre Nazirliyi terefinden qebul edildi ve belelikle is baslandi Daha evvel Milli Mudafie Nazirliyi terefinden teskil edilen yarismada birinci olan layihenin heyata kecirilmesi qerarlasdirildi Emin Nihat Sozerin basciliginda olan 9 neferden ibaret Canaqqala Sehitleri Abidesi Tikintisine Yardim Komitesi adli bir komite yaradildi 4 Abidenin Hisarliq Tepede insa edilmesine demir beton olaraq insa edilmesine ve ustunun qranitle ortulmesine qerar verildi Canaqqala Sehidleri Abidesi Tikintisine Yardim Komitesi yardim ucun muracieti esasinda boyuk bir kampaniya yarandi Tikintinin temeli 17 aprel 1954 cu ilde qoyuldu 2 Lakin aylar sonra tikintide istifade olunan materiallarin keyfiyyetsiz oldugu mueyyenlesmis ve abidenin tikintisi dayandirilmisdi 6 Abidenin tikintisinin 1958 ci ilin iyulunda basa catdirilmasina qerar verildi Ancaq tikintinin dayandirildigi erefede personalin maasi odenildiyinden ve tikinti materiallarinin qiymeti artigindan xalqdan toplanan vesait 1957 ci ilde qurtardi Bu muddet erzinde abide 12 metreyedek ucaldilmisdi Milliyyet qezetinin muxbiri Necmi Onurun tikintinin yarimciq qalmasi ile bagli xeberi ve qezetin diger yazari Refi Cevat Ulunayin yazilari ictmaiyyetde bu hadiseye boyuk maraq oyatdi 6 Qezet abidenin tikintisinin basa catdirilmasi ile bagli 18 yanvar 1958 ci il tarixinden etibaren olke daxilinde yardim kampaniyasi teskil etdiyini aciqladi Kampaniya turk metbuatinin diger media orqanlari terefinden de desteklendi 100 min lire vesait toplanmasi meqsedile basladilan kampaniya 18 mart 1958 ci ilde basa catdi ve gelir 1 milyon 686 min 251 lire oldu 6 Abidenin govde qismi 18 sentyabr 1959 cu ilde tamamlandi Abidenin resmi acilisi 1960 ci il 21 avqustda Anafartalar Zeferinin 45 illiyi erefesine tesaduf etdi Abidenin acilisini Bas qerargah Reisi general Cevdet Sunay etdi 3 Abidenin baxim ve personal isleri 1962 ci ilde Turkiye Respublikasi Milli Tehsil Nazirliyine tehvil verildi Gelibolu yarimadasi 1973 cu ilde Milli park elan edildi 5 1971 ci ilde Britaniya kralicasi II Elizabetin de istirak etdiyi bu merasimde abidenin altinda bir doyus muzeyi acildi 6 Burada Canaqqla doyuslerinden qalan qaliqlar ve senedler sergilenmeye basladi Doyus Eserleri Muzeyi bir muddet sonra Kabatepe Muzeyine kocuruldu Memarliq xususiyyetleri RedakteAbidenin hundurluyu 41 7 metrdir Sutunlarin eni ise 7 5 metrdir 7 Abide 62 5 kvadratmetr erazini ehate edir ve abidenin gorunusu uzaq mesafeden Mehmetciyin M herfi olaraq gorunur 5 Abidenin tavan hissesinde mozaikadan Turk bayragi tesvir olunmusdu Hemcinin abidenin giris hissesinin sol terefinde 1992 ci ilde insa edilen simvolik sehidlik var Sehidliyin giris qapisinin sag terefinde Mustafa Kamal Ataturkun 1934 cu ilde xarici esgerlere xitaben yazdigi ve o dovrun Daxili Isler naziri Sukru Kaya terefinden Anzak gununde oxunan meshur sozleri yer alib 5 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Canakkale Sehitleri Aniti turk Miniaturk com 2014 10 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib 1 2 3 4 Yilmaz Ahenk Anitlastirma Soyleminin Donusumu Gelibolu Savasi ni Karsi Anitlastirmak turk mimarlikdergisi com 2016 03 30 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 Gelibolu Yarimadasi Tarihi Milli Parki turk milliparklar gov 2016 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib 1 2 Canakkalede tarihi bulusma turk hurriyet com tr 2019 06 04 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 3 4 Canakkale Destani Tanitim Merkezi PDF turk canakkaledestani milliparklar gov tr 2016 01 14 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib 1 2 3 4 5 6 Celil Bozkurt Canakkale Sehitleri Abidesinin Insaati ve Turk Kamuoyundaki Yankilari PDF turk 2016 03 28 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Canakkale Sehitleri Abidesi Fotograf Galerisi turk salihsaydam com 2016 03 05 tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Canaqqala sehidleri abidesi amp oldid 6042422, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
