Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Tioefirlər - üzvi sulfidlər. Kükürdlü birləşmələrə daxildir. Ümumi formulu: dialkilsulfidlər RSR1, alkilarilsulfidlər R-S-Ar, diarilsulfidlər Ar-S-Ar.
Adlandırılması
İUPAC nomenklaturasına görə onlar alkil- və ya arilsulfidlər adlandırılır. C2H5SC2H5 - dietilsulfid (etiltioetan), C2H5SC3H7 - etilpropil sulfid (1-etiltiopropan), C6H5SC6H5 - difenilsulfid (feniltiobenzol), CH3SC6H5 - metilfenilsulfid (metiltiobenzol). Karbohidrogen radikalının sonuna "ariltio" və ya "alkiltio" sözlərini də əlavə etmək olar.
Alınması
- Merkaptanın üzvi halogenidlərlə reaksiyası:
- R-S-H + Cl-R1 → R-S-R1 +HCl
- Merkaptanın alkenlərlə reaksiyası:
- R-S-H + CH2=CH-R1 → R-S-CH2-CH2-R1
Yaşıl kimyanın karbid qanadı Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin və N.D.Zelinski adına Üzvi Kimya İnstitutunun kimyaçı alimləri bir sıra üzvi molekulların – tioefirlərinin sadə və təhlükəsiz alınma üsulunu işləyib hazırlayıblar. Tioefirlər nə ilə cəlbedicidir ki, onların sintezinin yeni üsulunun kəşfi tələb olunub? Yəqin ki, əvvəllər narkoz üçün istifadə olunan uçucu maddə - efir hamıya məlumdur. Efir molekulu iki hissədən ibarətdir və onlar oksigen körpüsü ilə əlaqədardır. Əgər oksigen kükürd atomu ilə əvəz olunarsa, onda başqa maddə-tioefir alınır. Müəyyən olnumuşdur ki, tioefirləri qeyri-adi xassəli polimerlərin alınmasında istifadə etmək olar – kükürd atomları polimer strukturunda şüasındırma əmsalını hiss olunacaq dərəcədə artırır. Belə materiallar işıq diodlarının, üzvi materiallardan linzaların və digər opto elektron qurğuların yaradılmasında istifadə olunur. Bu sinif birləşmələrin sintezi üçün xeyli üsullar mövcuddur. Lakin məqsədə müxtəlif yollarla çatmaq olar və onların heç də hamısı eyni qaydada ətraf mühit üçün zərərsiz, həmçinin eksperimentatorların həyatı və sağlamlığı üçün təhlükəsiz deyil. Məsələn, vinil tioefirlərini almaq üsullarından biri yanğın təhlükəli qaz olan asetilen istifadəsini nəzərdə tutur və reaksiya yüksək təzyiq altında gedir. Təzyiq altından saxlanılan qaz balonunun laboratoriyada olması potensial təhlükəli olması ilə yanaşı belə reaksiyalar xüsusi avadanlıqlar tələb edir ki, bu da prosesi çox əmək və enerji məsrəfli edir. Bu heç də yaşıl kimya deyil. Odur ki, professor Valentin Ananikovur rəhbərliyi ilə işləyən elmi qrup sadə, eleqant və başlıcası, təhlükəsiz tioefir sintezi üsulu kəşf etmişlər. Kim məktəb illərində kimya ilə maraqlanıbsa xatırlayır ki, kalsium karbid nədir. Əgər karbid suya atılsa, ondan aktiv olaraq qaz qabarcıqları ayrılır ki, istədikdə onu yandırmaq olar. Ayrılan qaz asetilendir.
Ananikovun laboratoriyasında tioefirlərin alınmasında asetilendən yox, kalsium karbiddən tioefirlərin sintezi ideyası yaranmışdır. İdeyanı həyata keçirmək mümkün olmuşdur və sintezin sadəcə bir kolbada sintezi kimi sadə variantı yaranmışdır. Belə üsul bütöv sinif tioefirlərin yüksək çıxımla və minimum enerji məsrəfi və zərərsiz tullantı ilə alınmasına imkan verir. Maraqlıdır ki, belə üsul əvvəllər kəşf olunmayıb. Ola bilsin ki, praktiki olaraq unudulmuş kalsium karbid müasir yaşıl kimyada öz layiqli yerini tutacaqdır.
Bu məqalə . |
Reaksiyalar
Sulfidlərin Sulfoksid və Sulfonlara qədər oksidləşməsi:
- CH3—S—CH3 + H2O2 → CH3—SO—CH3
- CH3—SO—CH3 + H2O2 → CH3—SO2—CH3
Xassələri
Tioefirlər asanlıqla sulfoksidlərə qədər oksidləşirlər. Daha ağır şəraitdə oksidləşmədən (tüstülənən HNO3, KMnO4 və s) isə sulfonlar alınır.
Mənbə
- S.F.Qarayev, U.B.İmaşev, G.M.talıbov "Üzvi kimya", Bakı-2003.
İstinadlar
“Nauka i jizn” jurnalı (rus dilində), 2015, №10. s.32-33.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tioefirler uzvi sulfidler Kukurdlu birlesmelere daxildir Umumi formulu dialkilsulfidler RSR1 alkilarilsulfidler R S Ar diarilsulfidler Ar S Ar TioefirAdlandirilmasiIUPAC nomenklaturasina gore onlar alkil ve ya arilsulfidler adlandirilir C2H5SC2H5 dietilsulfid etiltioetan C2H5SC3H7 etilpropil sulfid 1 etiltiopropan C6H5SC6H5 difenilsulfid feniltiobenzol CH3SC6H5 metilfenilsulfid metiltiobenzol Karbohidrogen radikalinin sonuna ariltio ve ya alkiltio sozlerini de elave etmek olar AlinmasiMerkaptanin uzvi halogenidlerle reaksiyasi R S H Cl R1 R S R1 HClMerkaptanin alkenlerle reaksiyasi R S H CH2 CH R1 R S CH2 CH2 R1 Yasil kimyanin karbid qanadi Sankt Peterburq Dovlet Universitetinin ve N D Zelinski adina Uzvi Kimya Institutunun kimyaci alimleri bir sira uzvi molekullarin tioefirlerinin sade ve tehlukesiz alinma usulunu isleyib hazirlayiblar Tioefirler ne ile celbedicidir ki onlarin sintezinin yeni usulunun kesfi teleb olunub Yeqin ki evveller narkoz ucun istifade olunan ucucu madde efir hamiya melumdur Efir molekulu iki hisseden ibaretdir ve onlar oksigen korpusu ile elaqedardir Eger oksigen kukurd atomu ile evez olunarsa onda basqa madde tioefir alinir Mueyyen olnumusdur ki tioefirleri qeyri adi xasseli polimerlerin alinmasinda istifade etmek olar kukurd atomlari polimer strukturunda suasindirma emsalini hiss olunacaq derecede artirir Bele materiallar isiq diodlarinin uzvi materiallardan linzalarin ve diger opto elektron qurgularin yaradilmasinda istifade olunur Bu sinif birlesmelerin sintezi ucun xeyli usullar movcuddur Lakin meqsede muxtelif yollarla catmaq olar ve onlarin hec de hamisi eyni qaydada etraf muhit ucun zerersiz hemcinin eksperimentatorlarin heyati ve saglamligi ucun tehlukesiz deyil Meselen vinil tioefirlerini almaq usullarindan biri yangin tehlukeli qaz olan asetilen istifadesini nezerde tutur ve reaksiya yuksek tezyiq altinda gedir Tezyiq altindan saxlanilan qaz balonunun laboratoriyada olmasi potensial tehlukeli olmasi ile yanasi bele reaksiyalar xususi avadanliqlar teleb edir ki bu da prosesi cox emek ve enerji mesrefli edir Bu hec de yasil kimya deyil Odur ki professor Valentin Ananikovur rehberliyi ile isleyen elmi qrup sade eleqant ve baslicasi tehlukesiz tioefir sintezi usulu kesf etmisler Kim mekteb illerinde kimya ile maraqlanibsa xatirlayir ki kalsium karbid nedir Eger karbid suya atilsa ondan aktiv olaraq qaz qabarciqlari ayrilir ki istedikde onu yandirmaq olar Ayrilan qaz asetilendir Ananikovun laboratoriyasinda tioefirlerin alinmasinda asetilenden yox kalsium karbidden tioefirlerin sintezi ideyasi yaranmisdir Ideyani heyata kecirmek mumkun olmusdur ve sintezin sadece bir kolbada sintezi kimi sade varianti yaranmisdir Bele usul butov sinif tioefirlerin yuksek ciximla ve minimum enerji mesrefi ve zerersiz tullanti ile alinmasina imkan verir Maraqlidir ki bele usul evveller kesf olunmayib Ola bilsin ki praktiki olaraq unudulmus kalsium karbid muasir yasil kimyada oz layiqli yerini tutacaqdir Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin ReaksiyalarSulfidlerin Sulfoksid ve Sulfonlara qeder oksidlesmesi CH3 S CH3 H2O2 CH3 SO CH3 CH3 SO CH3 H2O2 CH3 SO2 CH3XasseleriTioefirler asanliqla sulfoksidlere qeder oksidlesirler Daha agir seraitde oksidlesmeden tustulenen HNO3 KMnO4 ve s ise sulfonlar alinir MenbeS F Qarayev U B Imasev G M talibov Uzvi kimya Baki 2003 Istinadlar Nauka i jizn jurnali rus dilinde 2015 10 s 32 33