Zərgərtəpə — Füzuli şəhərinin mərkəzindən 2 km. şimal-şərqdə, Köndələnçayın sağ sahilində yerləşən, son tunc dövrünə aid 1 hektar sahəsi olan yaşayış yeri.
Haqqında
Quruçay və Köndələnçay vadisində Tunc dövrünün sonu və Dəmir dövrünün əvvəllərinə aid böyük yaşayış yerlərindən biri Zərgərtəpədir. Yastı təpədən ibarət olan bu yaşayış yeri Füzuli şəhərindən 2 km-ə qədər şimal-qərbdə, Köndələnçayın sağ sahilində yerləşir. Hazırda onun tutduğu sahə bir hektardan artıqdır. Ümumilikdə Zərgərtəpə Köndələnçayın sağ sahilini əmələ gətirən təpələr silsiləsinə daxildir. Bu təpələrin çoxundan dəmyə şəraitində əkin yeri kimi istifadə olunduğundan hər il şum vaxtı onların üstündə maraqlı arxeoloji materiallara təsadüf edilir. Zərgərtəpə qədim yaşayış yeri quruluşuna və coğrafi yerləşməsinə görə Azərbaycanın son tunc və ilk dəmir dövrünə aid olan yaşayış yerlərindən fərqlənmir. Su mənbəyinin yaxınlığı, əlverişli torpaq-iqlim şəraiti tunc dövrünün bütün mərhələlərində əkinçi-maldar icmaların oturaq məskənləri üçün əsas və zəruri şərtlərdən olmuşdur. Zərgərtəpə qədim yaşayış yerinin özü şimal tərəfdən Köndələnçayın, cənubdan isə Quruçayın uçurumlu sahilləri ilə mühafizə olunmuşdu. Bu hissədə çaylar bir-birindən 1 -1,5 km aralıda axır. Onların arasındakı sahə əkinçilik üçün yararlı şabalıdı münbit torpaq örtüyünə malikdir. Zərgərtəpə abidəsi də 1965-ci ildə qeydə alınmışdır. Həmin il təpənin üstündən qədim əkinçilik mədəniyyətinə məxsus çoxlu maddi-mədəniyyət nümunəsi toplanmışdı. Əldə olan bu tapıntıların bir qismini gil məmulatı təşkil edir. Onlar dulus çarxında və əldə hazırlanmış müxtəlif formalı qabların qırıqlarından ibarət olmaqla Zaqafqaziya ərazisində tunc dövrünün sonu və dəmir dövrünün əvvəlləri üçün xas olan dulus məmulatının xüsusiyyətlərini özlərində cəmləşdirmişdir. Əsasən boz və qara rəngli bu qırıqların üzərində üfüqi batıq zolaqlarla, kəsmə xətt və çərtmələrlə, həmçinin şüyrələnmə üsulu ilə çəkilmiş müxtəlif naxışlar vardır. Təsvir etdiyimiz bütün bu qırıqlar məişət və təsərrüfat qablarına aiddir. Eyni formalı və naxışlı qab nümunələri Azərbaycanın son tunc dövrünə məxsus digər qədim yaşayış yerlərində və qəbir abidələrində də geniş yayılmışdır. Oxşar qablar Mərkəzi və Şərqi Zaqafqaziyanın başqa həmdövr abidələrindən də çox tapılmışdır.
1972-1977-ci illərdə arxeoloji qazıntılar zamanı Zərgərtəpədən qədim əkinçi tayfalarına məxsus çoxlu maddi mədəniyyət nümunəsi (saxsı qablar, əmək alətləri və s.) aşkar edilib. Əmək alətlərinə yastı çay daşından hazırlanmış toxalar (600-ə qədər), oraq dişləri, dən daşları və s. daxildir.
Dən daşlarının hazırlanması üçün iri məsaməli dağ süxurlarından istifadə olunmuşdur. Sürtkəclər isə qranit cinsli möhkəm daşlardan düzəldilmişdir. Yuxarıda adını çəkdiyimiz oraq dişi qəhvəyi rəngli çaxmaq daşındandır. Bu alətin yanları hər iki üzdən qabarıq, ağız hissədə nazikdir. Onun parıltılı kiçik dişcikləri vardır. Quraşdırma orağa aid olan bu alətin uzunluğu 4,2 sm, eni 1, sm-dir. Zərgərtəpədən tapılan maddi mədəniyyət nümunələrinin əsasını daş toxalar təşkil edir. Arxeoloji və etnoqrafik dəlillərdən məlumdur ki, toxalar əsasən şum əməliyyatı ilə əlaqədar olan əmək alətləridir. Məhz buna görə belə alətlərin elmi şərhi və təhlili əkinçilik mədəniyyətinin tarixi ilə sıx bağlı olmaqla xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu cəhətdən Zərgərtəpədən yığılan daş toxaların da rolu böyükdür. Hazırda onların sayı 50-dən artıqdır. Bu toxaların bir qismi yaşayış yerinin özündən, bir qismi isə onun ətrafındakı əkin sahələrindən tapılmışdır. Onların əksəriyyəti bütöv nümunələrdən ibarətdir. Bütün bu alətlərin hazırlanması üçün bir qayda olaraq bazalt cinsli bərk çay daşlarından istifadə olunmuşdur. Hazırlıq üçün əsasən oval formalı yastı daşlar seçilmiş və onların bəzən təkcə bir, bəzən də hər iki üzü qəlpələr qopardılmaqla işlənmiş, bir ucu isə eyni üsulla itiləşdirilmişdir. Belə iş üsulu bütün alətlərdə eyni səviyyədə olmamışdır. Bəzi nümunələr böyük səylə, bəziləri isə tələsik və çox kobud şəkildə düzəldilmişdir. Səliqə və səylə düzəldilmiş toxalar nisbətən kiçik olmaqla təxminən eyni formaya, ölçüyə malikdir. Onların yanlarında sap üçün dərin gözlər açılmışdır. Bu cür toxaların ağız hissəsi yarımdairəvi və ya düzdür. Onların bir üzü əksər hallarda təbii şəkildə saxlanılmışdır. Belə toxaların uzunluğu 20 sm-ə qədərdir. Zərgərtəpə abidəsindən hər iki üzü və ucu qəlpələnib itiləşdirilmiş toxalar da tapılmışdır. Belə toxalarda sap üçün açılan gəzlər adətən tən ortada yerləşir. Bu qəbilədən olan toxaların ölçüləri müxtəlifdir. Nisbətən kiçik olanın uzunluğu 13 sm, ən böyüyünün uzunluğu isə 16-18 sm-dir.
Zərgərtəpə tapıntılarının xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün çox böyük əhəmiyyəti vardır. Zərgərtəpə tapıntıları bunu deməyə əsas verir ki, bu ərazilər orta əsrlərdə və ondan da qabaqlar insanların yaşayış məskənləri olmuşdur. Təpə öz adını Zərgər yaşayış məskənindən alıb.
İstinadlar
↑ İsmayılov Q. Quruçay və Köndələnçay vadisində qədim mədəniyyət izləri. Bakı: Elm, 1981, s. 19-20 (elektron variant)[ölü keçid]
Mənbə
İsmayılov Q. S. Zərgərtəpə abidəsi və Azərbaycanda qədim toxa əkinçiliyinin bəzi məsələlərinə dair. «Azərb. SSR EA Xəbərləri», 1968, № 1.
İsmayılov Q. Quruçay və Köndələnçay vadisində qədim mədəniyyət izləri. Bakı: Elm, 1981[ölü keçid]
Xarici keçidlər
Füzuli rayonunun tarixi-mədəni abidələri erməni vəhşiliyinin qurbanına çevrilib//Mədəniyyət.- 2010.- 25 avqust.- S. 14.
zərgərtəpə, füzuli, şəhərinin, mərkəzindən, şimal, şərqdə, köndələnçayın, sağ, sahilində, yerləşən, tunc, dövrünə, hektar, sahəsi, olan, yaşayış, yeri, mündəricat, haqqında, istinadlar, mənbə, xarici, keçidlər, həmçinin, baxhaqqında, redaktəquruçay, köndələnça. Zergertepe Fuzuli seherinin merkezinden 2 km simal serqde Kondelencayin sag sahilinde yerlesen son tunc dovrune aid 1 hektar sahesi olan yasayis yeri Mundericat 1 Haqqinda 2 Istinadlar 3 Menbe 4 Xarici kecidler 5 Hemcinin baxHaqqinda RedakteQurucay ve Kondelencay vadisinde Tunc dovrunun sonu ve Demir dovrunun evvellerine aid boyuk yasayis yerlerinden biri Zergertepedir Yasti tepeden ibaret olan bu yasayis yeri Fuzuli seherinden 2 km e qeder simal qerbde Kondelencayin sag sahilinde yerlesir Hazirda onun tutdugu sahe bir hektardan artiqdir Umumilikde Zergertepe Kondelencayin sag sahilini emele getiren tepeler silsilesine daxildir Bu tepelerin coxundan demye seraitinde ekin yeri kimi istifade olundugundan her il sum vaxti onlarin ustunde maraqli arxeoloji materiallara tesaduf edilir Zergertepe qedim yasayis yeri qurulusuna ve cografi yerlesmesine gore Azerbaycanin son tunc ve ilk demir dovrune aid olan yasayis yerlerinden ferqlenmir Su menbeyinin yaxinligi elverisli torpaq iqlim seraiti tunc dovrunun butun merhelelerinde ekinci maldar icmalarin oturaq meskenleri ucun esas ve zeruri sertlerden olmusdur Zergertepe qedim yasayis yerinin ozu simal terefden Kondelencayin cenubdan ise Qurucayin ucurumlu sahilleri ile muhafize olunmusdu Bu hissede caylar bir birinden 1 1 5 km aralida axir Onlarin arasindaki sahe ekincilik ucun yararli sabalidi munbit torpaq ortuyune malikdir Zergertepe abidesi de 1965 ci ilde qeyde alinmisdir Hemin il tepenin ustunden qedim ekincilik medeniyyetine mexsus coxlu maddi medeniyyet numunesi toplanmisdi Elde olan bu tapintilarin bir qismini gil memulati teskil edir Onlar dulus carxinda ve elde hazirlanmis muxtelif formali qablarin qiriqlarindan ibaret olmaqla Zaqafqaziya erazisinde tunc dovrunun sonu ve demir dovrunun evvelleri ucun xas olan dulus memulatinin xususiyyetlerini ozlerinde cemlesdirmisdir Esasen boz ve qara rengli bu qiriqlarin uzerinde ufuqi batiq zolaqlarla kesme xett ve certmelerle hemcinin suyrelenme usulu ile cekilmis muxtelif naxislar vardir Tesvir etdiyimiz butun bu qiriqlar meiset ve teserrufat qablarina aiddir Eyni formali ve naxisli qab numuneleri Azerbaycanin son tunc dovrune mexsus diger qedim yasayis yerlerinde ve qebir abidelerinde de genis yayilmisdir Oxsar qablar Merkezi ve Serqi Zaqafqaziyanin basqa hemdovr abidelerinden de cox tapilmisdir 1 1972 1977 ci illerde arxeoloji qazintilar zamani Zergertepeden qedim ekinci tayfalarina mexsus coxlu maddi medeniyyet numunesi saxsi qablar emek aletleri ve s askar edilib Emek aletlerine yasti cay dasindan hazirlanmis toxalar 600 e qeder oraq disleri den daslari ve s daxildir Den daslarinin hazirlanmasi ucun iri mesameli dag suxurlarindan istifade olunmusdur Surtkecler ise qranit cinsli mohkem daslardan duzeldilmisdir Yuxarida adini cekdiyimiz oraq disi qehveyi rengli caxmaq dasindandir Bu aletin yanlari her iki uzden qabariq agiz hissede nazikdir Onun pariltili kicik discikleri vardir Qurasdirma oraga aid olan bu aletin uzunlugu 4 2 sm eni 1 sm dir Zergertepeden tapilan maddi medeniyyet numunelerinin esasini das toxalar teskil edir Arxeoloji ve etnoqrafik delillerden melumdur ki toxalar esasen sum emeliyyati ile elaqedar olan emek aletleridir Mehz buna gore bele aletlerin elmi serhi ve tehlili ekincilik medeniyyetinin tarixi ile six bagli olmaqla xususi ehemiyyete malikdir Bu cehetden Zergertepeden yigilan das toxalarin da rolu boyukdur Hazirda onlarin sayi 50 den artiqdir Bu toxalarin bir qismi yasayis yerinin ozunden bir qismi ise onun etrafindaki ekin sahelerinden tapilmisdir Onlarin ekseriyyeti butov numunelerden ibaretdir Butun bu aletlerin hazirlanmasi ucun bir qayda olaraq bazalt cinsli berk cay daslarindan istifade olunmusdur Hazirliq ucun esasen oval formali yasti daslar secilmis ve onlarin bezen tekce bir bezen de her iki uzu qelpeler qopardilmaqla islenmis bir ucu ise eyni usulla itilesdirilmisdir Bele is usulu butun aletlerde eyni seviyyede olmamisdir Bezi numuneler boyuk seyle bezileri ise telesik ve cox kobud sekilde duzeldilmisdir Seliqe ve seyle duzeldilmis toxalar nisbeten kicik olmaqla texminen eyni formaya olcuye malikdir Onlarin yanlarinda sap ucun derin gozler acilmisdir Bu cur toxalarin agiz hissesi yarimdairevi ve ya duzdur Onlarin bir uzu ekser hallarda tebii sekilde saxlanilmisdir Bele toxalarin uzunlugu 20 sm e qederdir Zergertepe abidesinden her iki uzu ve ucu qelpelenib itilesdirilmis toxalar da tapilmisdir Bele toxalarda sap ucun acilan gezler adeten ten ortada yerlesir Bu qebileden olan toxalarin olculeri muxtelifdir Nisbeten kicik olanin uzunlugu 13 sm en boyuyunun uzunlugu ise 16 18 sm dir 1 Zergertepe tapintilarinin xususiyyetlerini oyrenmek ucun cox boyuk ehemiyyeti vardir Zergertepe tapintilari bunu demeye esas verir ki bu eraziler orta esrlerde ve ondan da qabaqlar insanlarin yasayis meskenleri olmusdur Tepe oz adini Zerger yasayis meskeninden alib 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 Ismayilov Q Qurucay ve Kondelencay vadisinde qedim medeniyyet izleri Baki Elm 1981 s 19 20 elektron variant olu kecid Menbe RedakteIsmayilov Q S Zergertepe abidesi ve Azerbaycanda qedim toxa ekinciliyinin bezi meselelerine dair Azerb SSR EA Xeberleri 1968 1 Ismayilov Q Qurucay ve Kondelencay vadisinde qedim medeniyyet izleri Baki Elm 1981 olu kecid Xarici kecidler RedakteFuzuli rayonunun tarixi medeni abideleri ermeni vehsiliyinin qurbanina cevrilib Medeniyyet 2010 25 avqust S 14 Hemcinin bax RedakteFuzuli rayonu Kondelen cayMenbe https az wikipedia org w index php title Zergertepe amp oldid 5810117, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
