Zəncirləmə — Azərbaycan aşıq ədəbiyyatında çox az-az işlənən spesifik formalardan biri. Zəncirləmədə hər bir bəndin son sözü ya olduğu kimi, yaxud da tərkib halında özündən sonrakı bəndin əvvəlinə keçid şəklində zəncirlənir. Zəncirləmələr də cığalar kimi musiqinin ritminin və ahənginin dəyişməsi ilə əlaqədar müxəmməs, müsəddəs və s. aşıq şeri şəkillərinə əlavə olunur. Daha çox saz havasının, ifaçılığın tələbi ilə meydana çıxan zəncirləmə bir tərəfdən şerin özünə oynaqlıq və ifadəlilik gətirir, o biri tərəfdən isə sənətkarın poetik ustalığını, bilik və bacarığını nümayiş etdirir. Zəncirləmələrin konkret forması yoxdur. Onlar on beş, on bir, səkkiz hecalı müxəmməs, yaxud qoşma misralarına əlavə olunan beş-yeddi hecalı oynaq şeir parçalarıdır. Zəncirləmənin mürəkkəb formasına Məlikballı Qurbanın yaradıcılığında təsadüf olunur. Həmin sintetik şeir şəkli qoşma-müstəzad əvvəl-axır zəncirləmə adlanır:
Bir gözəlin övsafından bu zaman, Danışıb deyərəm, söylərəm xitab, Bağlaram kitab, Ollam sərhesab. Sərhesab oluban səhraya düşdüm, Tapmadım sənin tək bir ali nisab, Bir ülüləlbab, Zülfü piçü tab. Piçü tab olmaqda gəzdim cahanı, Tiflisi, Gəncəni, Şəki, Şirvanı, Dağıstan, Qəbələ, Bakı, Qubanı, Qarabağ mahalına etdim irtiqab, Altımda iqab, Ayaq bər-rikab. Ayaq bər-rikab, mən oldum səvar, Kəndi, obanı gəzdim nə ki, var. Çayıllı, Nimrəli, Xunaşın, Dizmar, Sərvü-Çartaz, Dəlilidən ictinab, Yox bir içim ab, Bilməzlər savab.
Göründüyü kimi, burada hər misranın sonunda işlənən söz, yaxud ifadə yeni misranın əvvəlində təkrarlanır, ona görə də bu tipli zəncirləmə əvvəl-axır zəncirləmə adlanır.
Zəncirləmə ilə cığanın forma yaxınlığına və funksiya eyniyyətinə baxmayaraq onlar eyni şerin tərkibində paralel surətdə müstəqil də mövcud ola bilərlər. Aşıq Hüseyn Şəmkirlinin aşağıda bir parçası verilən "Könül" adlı zəncirli-cığalı müsəddəsi buna misal ola bilər:
Ay həzərat, qulax asın, Biir təzə yar istər könül. Gözləri şəhla kimi, Zülfü ənbər istər könül. Yanağı gül yarpağı, Ləbi əhmər istər könül. Tər əndamı güldən nazik, Sinəsi qar istər könül. Qoynu cənnətin bağı, Məməsi nar istər könül. Qoynun rizvan, Huriyi-qılman, Can sənə qurban, Öldüm, ay aman, Qaşları kaman. Qaşları qövsi-qüzeh, Belə düxtər istər könül, Düxtərin gül sifəti, İrəngi lalə qırmızı, Tikilib qullabıdan, Sərində şalı qırmızı. Qoyubdu tər xınanı, Ağ, nazik ələ qırmızı. Məclis içində saqi, Əldə piyalə qırmızı. Dodağından öpəsən, Yanağından öpəsən, Buxağından öpəsən, Ayağından öpəsən, Çünki qədəm götürüb, Belə nigar istər könül.
Bu nümunədə cığa ilə zəncirləmə bir-birinin arıdnca gəlir və zəncirləmə, əslində, müsəddəsin hər bəndindəki fikrin yekunu, tamamlanması funksiyasını öz üzərinə götürür.
Molla Cumanın "Mən" rədifli şeri də məşhur zəncirləmə nümunəsidir:
Aşıqlıq Adəmdən icad olubdur, Ol Adəm atanın nəvəsiyəm mən. Nə qədər dünyaya aşıq gəlibdir, Küllü aşıqların anasıyam mən.
Aşıq anasıyam, şairlər kökü, Gəzərəm dünyanı divanə təki, Mahalım Göynükdü, şəhərim Şəki, Layiski kəndinin binasıyam mən.
İstinadlar
Məhərrəm Qasımlı, Mahmud Allahmanlı (2018). "Aşıq şeirinin poetik biçimləri və çeşidləri" (azərb.). Elm və təhsil. İstifadə tarixi: 2020-04-13.
Elçin. Seçilmiş əsərləri. 10 cilddə. IX cild. Bakı: ÇİNAR-ÇAP, 2005, səh.419-421
Mənbə
Elçin. Seçilmiş əsərləri. 10 cilddə. IX cild. Bakı: ÇİNAR-ÇAP, 2005, 509 səh.
September 30, 2021
zəncirləmə, azərbaycan, aşıq, ədəbiyyatında, çox, işlənən, spesifik, formalardan, biri, hər, bəndin, sözü, olduğu, kimi, yaxud, tərkib, halında, özündən, sonrakı, bəndin, əvvəlinə, keçid, şəklində, zəncirlənir, lər, cığalar, kimi, musiqinin, ritminin, ahəngini. Zencirleme Azerbaycan asiq edebiyyatinda cox az az islenen spesifik formalardan biri Zencirlemede her bir bendin son sozu ya oldugu kimi yaxud da terkib halinda ozunden sonraki bendin evveline kecid seklinde zencirlenir 1 Zencirlemeler de cigalar kimi musiqinin ritminin ve ahenginin deyismesi ile elaqedar muxemmes museddes ve s asiq seri sekillerine elave olunur Daha cox saz havasinin ifaciligin telebi ile meydana cixan zencirleme bir terefden serin ozune oynaqliq ve ifadelilik getirir o biri terefden ise senetkarin poetik ustaligini bilik ve bacarigini numayis etdirir Zencirlemelerin konkret formasi yoxdur Onlar on bes on bir sekkiz hecali muxemmes yaxud qosma misralarina elave olunan bes yeddi hecali oynaq seir parcalaridir Zencirlemenin murekkeb formasina Melikballi Qurbanin yaradiciliginda tesaduf olunur Hemin sintetik seir sekli qosma mustezad evvel axir zencirleme adlanir Bir gozelin ovsafindan bu zaman Danisib deyerem soylerem xitab Baglaram kitab Ollam serhesab Serhesab oluban sehraya dusdum Tapmadim senin tek bir ali nisab Bir ululelbab Zulfu picu tab Picu tab olmaqda gezdim cahani Tiflisi Genceni Seki Sirvani Dagistan Qebele Baki Qubani Qarabag mahalina etdim irtiqab Altimda iqab Ayaq ber rikab Ayaq ber rikab men oldum sevar Kendi obani gezdim ne ki var Cayilli Nimreli Xunasin Dizmar Servu Cartaz Deliliden ictinab Yox bir icim ab Bilmezler savab Gorunduyu kimi burada her misranin sonunda islenen soz yaxud ifade yeni misranin evvelinde tekrarlanir ona gore de bu tipli zencirleme evvel axir zencirleme adlanir Zencirleme ile ciganin forma yaxinligina ve funksiya eyniyyetine baxmayaraq onlar eyni serin terkibinde paralel suretde musteqil de movcud ola bilerler Asiq Huseyn Semkirlinin asagida bir parcasi verilen Konul adli zencirli cigali museddesi buna misal ola biler Ay hezerat qulax asin Biir teze yar ister konul Gozleri sehla kimi Zulfu enber ister konul Yanagi gul yarpagi Lebi ehmer ister konul Ter endami gulden nazik Sinesi qar ister konul Qoynu cennetin bagi Memesi nar ister konul Qoynun rizvan Huriyi qilman Can sene qurban Oldum ay aman Qaslari kaman Qaslari qovsi quzeh Bele duxter ister konul Duxterin gul sifeti Irengi lale qirmizi Tikilib qullabidan Serinde sali qirmizi Qoyubdu ter xinani Ag nazik ele qirmizi Meclis icinde saqi Elde piyale qirmizi Dodagindan opesen Yanagindan opesen Buxagindan opesen Ayagindan opesen Cunki qedem goturub Bele nigar ister konul Bu numunede ciga ile zencirleme bir birinin aridnca gelir ve zencirleme eslinde museddesin her bendindeki fikrin yekunu tamamlanmasi funksiyasini oz uzerine goturur 2 Molla Cumanin Men redifli seri de meshur zencirleme numunesidir Asiqliq Ademden icad olubdur Ol Adem atanin nevesiyem men Ne qeder dunyaya asiq gelibdir Kullu asiqlarin anasiyam men Asiq anasiyam sairler koku Gezerem dunyani divane teki Mahalim Goynukdu seherim Seki Layiski kendinin binasiyam men Istinadlar Redakte Meherrem Qasimli Mahmud Allahmanli 2018 Asiq seirinin poetik bicimleri ve cesidleri azerb Elm ve tehsil Istifade tarixi 2020 04 13 Elcin Secilmis eserleri 10 cildde IX cild Baki CINAR CAP 2005 seh 419 421Menbe RedakteElcin Secilmis eserleri 10 cildde IX cild Baki CINAR CAP 2005 509 seh Menbe https az wikipedia org w index php title Zencirleme amp oldid 5808890, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
