Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zaviyə məscidi — Naxçıvan şəhərində Heydər Əliyev prospekti və Təbriz küçəsinin kəsişdiyi yerdə, Zaviyə məhəlləsində tarixi-memarlıq abidəsi.
| Zəviyyə məscidi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Aidiyyatı | Səfəvilər dövləti |
| Tikilmə tarixi | XVII-XVIII əsrlər |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | Bərpa olunub. |
Tarixi
Ərəbcə guşə, künc, bucaq mənasmı verən zaviyə sufi təriqətlərinə mənsub məskənlərin adlarmdan biridir. Xanəgahlar kimi zaviyələrdə də ayrı-ayrı təriqətlərə mənsub dərvişlər yaşamış və ətraflarma müridlər toplayaraq öz ideyalarmı yaymışlar. İslam dininin yarandığı ilk yüzilliklərdə xristian ra- hiblərinin , kiçik müsəlman məscidlərini və ya ibadətxanalarmı da zaviyə adlandırırdılar. Məğrib ölkələrində zaviyə məsciddən, məktəbdən, övliya məqbərəsindən, mehmanxanadan ibarət dini binalar kompleksi kimi fəaliyyət göstərirdi. Sonralar Şimali Afrika övliyaları öz şagirdləri və ardıcılları ilə birlikdə yaşadıqları binaları da zaviyə və ya ribat adlandırmağa başladılar. Ümumiyyətlə, orta əsrlər zamanı zaviyə sufı qardaşlıqları ardıcıllarmm məskənlərinin adlarmdan biri olmuşdur. Onlar həm də ayin və mədəni-maarif mərkəzləri sayılırdı. Orta əsrlərdə Naxçıvanda mövcud olan bəzi təriqət tərəfdarları məscidlərə getmir, özləri üçün ayrıca təkyələr, zaviyələr tikir, orada yaşayır və zikrlə məşğul olurdular. təriqətçiləri belə zikr yerlərini xanəgah, bəktaşi və nəqşibəndilər isə zaviyə adlandırırdılar.
Quruluşu
Naxçıvan memarlıq məktəbinə aid edilən məscidin zahiri memarlıq siması, plan quruluşu və özünəməxsus kompozisiyası onun 17-18 əsrlərin zəngin inşaat ənənələrinin məhsulu olduğunu göstərir. 17-18 əsrlərdə Azərbaycan memarlığında əvvəlki dövrün ənənələri ilə yanaşı yeni tikinti meylləri də özünü göstərirdi. İnşaat tiplərindəki bu dəyişiklik əsasən dini tələbatm daha geniş şəkildə ödənilməsi ilə əlaqədar idi. Zaviyə məscidinin binası ilk baxışdan düzbucaqlı formada görünsə də mürəkkəb memarlıq quruluşuna malikdir. Bina yerdən 1 m hündürlükdəki kürsülük üzərində yerləşdirilmişdir. Ümu- mi sah. 212 m²-dir, divarlarm qalmlığı 0,9 – 1,5 marasında dəyişir. Əsas qalınlıq 90 cm-dir. Bişmiş kərpic və əhəng məhlulu ilə inşa edilmişdir. Kərpiclər iki ölçüdədir. 20 x 20 x 5 sm olan sarı rəngli kərpiclərdən binanın əsas tikintisində istifadə olunmuşdur. 19 əsrin 2-ci yarısmda məscidin əsaslı tə- miri zamanı 26 x 13 x 5 cM-lik qırmızı rəngli kərpic- lərdən daha çox istifadə edilmişdir. Bu kərpiclərə sonradan tikilən şərq və şimal divarlarda, otaqların , minarənin və binanın başına əlavə olunmuş , və eləcə də binanm fasadında da geniş yer verilmişdir. Zaviyə məscidi istər plan quruluşu, istərsə də ayrı-ayrı hissələrin formasma görə Naxçıvandakı digər dini binalardan tamamilə fərqlənir. Çox güman ki, 19 əsrin axırlarında aparılan təmir işləri zamanı yeni tikintilər və formalar əlavə olunduğundan binanın memarlıq quruluşu xeyli dəyişdirilmiş, əvvəlki zamanların tikintisində istifadə olunan çatma tağlar və sferik əvəzinə, 19 əsrin mürəkkəb xətli tağları və düz dam örtüyü ilə əvəz edilmişdir. Ona görə də binanm tikilmə tarixinin dəqiqləşdirilməsi çətindir. Binanın indiki interyer quruluşu böyük ibadət salonundan, ona bitişik vestibüldən, ikimərtəbəli üç yardımçı otaqdan və dolama pilləkənləri olan minarədən ibarətdir. Salonun və digər tikililərin sferik gümbəzləri dağıdıldığmdan, 19 əs- rin sonlarmda düz xətli örtüklə əvəz edilmişdir. Binaya üç tərəfdən: qərbdən və şimaldan bir, şərq tərəfdəki həyətdən isə üç giriş qapısı var. Əsas giriş qərbdəndir. Qərb tərəfdəki düz xətli portal eyvan şəklində qurulmuşdur. Eyvana mərmər pilləkənlərlə qalxılır. Giriş portaldakı qapıdan bir tərəfı üçbucaqlı formada olan vestibülə daxil olunur. sahəsi 19,8 m²-dir. Vestibüldən sağda hünd. 5,5 m, sah. 88 m² olan hücrə tipli ibadət salonu yerləşir. Salona ş. tərəfdən də giriş var. Salonun ş. və q. divarlarmın hər birində 0,9 x 3,2 m ölçüdə üç ədəd şəbəkəli pəncərə qoyulmuşdur. İbadət salonunun mehrabı 1,7 x 5,15 x 5,5 m ölçüdə c. divarda ayrıca bölmə şəklində yerləşdirilmişdir. Mehrabm çatma tağlı taxçası və digər bəzəkləri çoxsaylı təmir nəticəsində suvaqla doldurularaq düz səthə çevrilmişdir. Vestibüldən solda iki qapı var. Qapılardan biri minarənin dolama pilləkənlərinə, digəri isə yardımçı otaqlara açılır. Qadınlar üçün nəzərdə tutulmuş ikinci mərtəbədəki otaqlara taxta pilləkənlərlə qal- xılır. Buradakı ibadət otağı ilə əsas salon arasmda pəncərə var. Binanm əsas fasadı mərkəzdə yerləşdirilmiş eyvanlı portaldan, üç ədəd uzunsov şəbəkəli pəncərədən və çox da hündür olmayan minarədən ibarətdir. Əsas fasadla uzlaşmayan antamblement və tikintinin başmı dövrələyən çatma tağ motivli parapet binaya sonradan əlavə edilmişdir. Antamblementdəki dörd düzbucaqlı sütun çıxmtıları və mərkəzdə yerləşdirilmiş dairəvi boşluqlar binanın fasadmda tamamilə yad element kimi görünür.
XX əsrdə binadan klub, pionerlər evi, dini idarə və s. məqsədlər üçün istifadə olunmuşdur. 2007-ci ilədək Naxçıvan MR Qadınlar Məclisi burada yerləşmişdir. 2008-ci ildə əsaslı təmir və bərpa olunmuşdur.
Xarici keçidlər
- Naxçıvandan görüntülər 2011-10-28 at the Wayback Machine
- "Molla Nəsrəddin"də xəbərlər
- Naxcivan Azerbaycanin ayrilmaz hissesidir 2012-03-05 at the Wayback Machine
Mənbə
- AMEA-ın Naxçıvan bölməsi – "Naxçıvan Abidələri Ensiklopediyası" səh. 483. (az.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zaviye mescidi Naxcivan seherinde Heyder Eliyev prospekti ve Tebriz kucesinin kesisdiyi yerde Zaviye mehellesinde tarixi memarliq abidesi Zeviyye mescidiOlke AzerbaycanSeher NaxcivanAidiyyati Sefeviler dovletiTikilme tarixi XVII XVIII esrlerUslubu Naxcivan Maraga memarliq mektebiVeziyyeti Berpa olunub TarixiErebce guse kunc bucaq menasmi veren zaviye sufi teriqetlerine mensub meskenlerin adlarmdan biridir Xanegahlar kimi zaviyelerde de ayri ayri teriqetlere mensub dervisler yasamis ve etraflarma muridler toplayaraq oz ideyalarmi yaymislar Islam dininin yarandigi ilk yuzilliklerde xristian ra hiblerinin kicik muselman mescidlerini ve ya ibadetxanalarmi da zaviye adlandirirdilar Megrib olkelerinde zaviye mescidden mektebden ovliya meqberesinden mehmanxanadan ibaret dini binalar kompleksi kimi fealiyyet gosterirdi Sonralar Simali Afrika ovliyalari oz sagirdleri ve ardicillari ile birlikde yasadiqlari binalari da zaviye ve ya ribat adlandirmaga basladilar Umumiyyetle orta esrler zamani zaviye sufi qardasliqlari ardicillarmm meskenlerinin adlarmdan biri olmusdur Onlar hem de ayin ve medeni maarif merkezleri sayilirdi Orta esrlerde Naxcivanda movcud olan bezi teriqet terefdarlari mescidlere getmir ozleri ucun ayrica tekyeler zaviyeler tikir orada yasayir ve zikrle mesgul olurdular teriqetcileri bele zikr yerlerini xanegah bektasi ve neqsibendiler ise zaviye adlandirirdilar QurulusuNaxcivan memarliq mektebine aid edilen mescidin zahiri memarliq simasi plan qurulusu ve ozunemexsus kompozisiyasi onun 17 18 esrlerin zengin insaat enenelerinin mehsulu oldugunu gosterir 17 18 esrlerde Azerbaycan memarliginda evvelki dovrun eneneleri ile yanasi yeni tikinti meylleri de ozunu gosterirdi Insaat tiplerindeki bu deyisiklik esasen dini telebatm daha genis sekilde odenilmesi ile elaqedar idi Zaviye mescidinin binasi ilk baxisdan duzbucaqli formada gorunse de murekkeb memarliq qurulusuna malikdir Bina yerden 1 m hundurlukdeki kursuluk uzerinde yerlesdirilmisdir Umu mi sah 212 m dir divarlarm qalmligi 0 9 1 5 marasinda deyisir Esas qalinliq 90 cm dir Bismis kerpic ve eheng mehlulu ile insa edilmisdir Kerpicler iki olcudedir 20 x 20 x 5 sm olan sari rengli kerpiclerden binanin esas tikintisinde istifade olunmusdur 19 esrin 2 ci yarismda mescidin esasli te miri zamani 26 x 13 x 5 cM lik qirmizi rengli kerpic lerden daha cox istifade edilmisdir Bu kerpiclere sonradan tikilen serq ve simal divarlarda otaqlarin minarenin ve binanin basina elave olunmus ve elece de binanm fasadinda da genis yer verilmisdir Zaviye mescidi ister plan qurulusu isterse de ayri ayri hisselerin formasma gore Naxcivandaki diger dini binalardan tamamile ferqlenir Cox guman ki 19 esrin axirlarinda aparilan temir isleri zamani yeni tikintiler ve formalar elave olundugundan binanin memarliq qurulusu xeyli deyisdirilmis evvelki zamanlarin tikintisinde istifade olunan catma taglar ve sferik evezine 19 esrin murekkeb xetli taglari ve duz dam ortuyu ile evez edilmisdir Ona gore de binanm tikilme tarixinin deqiqlesdirilmesi cetindir Binanin indiki interyer qurulusu boyuk ibadet salonundan ona bitisik vestibulden ikimertebeli uc yardimci otaqdan ve dolama pillekenleri olan minareden ibaretdir Salonun ve diger tikililerin sferik gumbezleri dagidildigmdan 19 es rin sonlarmda duz xetli ortukle evez edilmisdir Binaya uc terefden qerbden ve simaldan bir serq terefdeki heyetden ise uc giris qapisi var Esas giris qerbdendir Qerb terefdeki duz xetli portal eyvan seklinde qurulmusdur Eyvana mermer pillekenlerle qalxilir Giris portaldaki qapidan bir terefi ucbucaqli formada olan vestibule daxil olunur sahesi 19 8 m dir Vestibulden sagda hund 5 5 m sah 88 m olan hucre tipli ibadet salonu yerlesir Salona s terefden de giris var Salonun s ve q divarlarmin her birinde 0 9 x 3 2 m olcude uc eded sebekeli pencere qoyulmusdur Ibadet salonunun mehrabi 1 7 x 5 15 x 5 5 m olcude c divarda ayrica bolme seklinde yerlesdirilmisdir Mehrabm catma tagli taxcasi ve diger bezekleri coxsayli temir neticesinde suvaqla doldurularaq duz sethe cevrilmisdir Vestibulden solda iki qapi var Qapilardan biri minarenin dolama pillekenlerine digeri ise yardimci otaqlara acilir Qadinlar ucun nezerde tutulmus ikinci mertebedeki otaqlara taxta pillekenlerle qal xilir Buradaki ibadet otagi ile esas salon arasmda pencere var Binanm esas fasadi merkezde yerlesdirilmis eyvanli portaldan uc eded uzunsov sebekeli pencereden ve cox da hundur olmayan minareden ibaretdir Esas fasadla uzlasmayan antamblement ve tikintinin basmi dovreleyen catma tag motivli parapet binaya sonradan elave edilmisdir Antamblementdeki dord duzbucaqli sutun cixmtilari ve merkezde yerlesdirilmis dairevi bosluqlar binanin fasadmda tamamile yad element kimi gorunur XX esrde binadan klub pionerler evi dini idare ve s meqsedler ucun istifade olunmusdur 2007 ci iledek Naxcivan MR Qadinlar Meclisi burada yerlesmisdir 2008 ci ilde esasli temir ve berpa olunmusdur Xarici kecidlerNaxcivandan goruntuler 2011 10 28 at the Wayback Machine Molla Nesreddin de xeberler Naxcivan Azerbaycanin ayrilmaz hissesidir 2012 03 05 at the Wayback MachineMenbeAMEA in Naxcivan bolmesi Naxcivan Abideleri Ensiklopediyasi seh 483 az Hemcinin baxNaxcivan memarliq mektebi Azerbaycan medeniyyeti Azerbaycan memarligi Memarliq portali