Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Yılayır rayonu (başq. Йылайыр районы) — Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi kəndidir.
| Yılayır rayonu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Йылайыр районы | |||||
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Zilair[d] | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 20 avqust 1930 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | 34752 | ||||
| Poçt indeksi | 4536ХХ | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
 | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Coğrafiyası
Rayonun sahəsi 5774 km²-dir. Rayon Başqırdıstan Respublikasının Baymak, Böryən, Ziançurinski, Kuqərsen və Xaybulla rayonları ilə həmsərhəddir. Başqırd Uralının cənub hissəsində yerləşir. Rayonun ərazisi Barakal, Zilair, Bolşoy Suren və Böyük İkanın yuxarı axınları — Avaşla, Berdyaş, Tekal çaylarının kanyon yaradan vadiləri ilə kəsilmiş Zilair yaylasında yerləşir. Ağcaqayın, şam meşələri çox yayılmışdır. Rayonun qərb kənarından palıd, cənub-şərq kənarında ağcaqayın və şam meşələri zolaq şəkilində yayılmışdır. Torpaqlar: dağ qartatorpaqları, dağ boz-meşə və qaratorpaq.
Tarixi
Rayon 20 avqust 1930-cu ildə mərkəzi Yılayır kəndi olmaqla qurulur. Bu Berdyaş, Vasilyevsk, Erovçinski, Yılayır, İvano-Kuvalatski, Kananikolski, Novo-Aleksandrovski, Novo-Nikolski, Petrovski, Urkasski, Uspenski və Çuyunçi-Çupanovski kənd icmalarından ibarət idi. Sahəsi 5783 km², əhalisi: 30304 nəfərdir. 1954-cü ildə təşkili planlaşdırılan Maqnitoqorsk rayonunun bir hissəsi olmalı idi. Müasir sərhədlər daxilində rayon 1965-ci ilin noyabr ayında formalaşır.
Böyük Vətən müharibəsi illərində 7585 nəfər vətənini qorumaq üçün rayonu tərk edir. Qəhrəmanlıq və cəsarətə görə 8 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına, fədakar əməyinə görə, iki nəfər Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülür.
Əhalisi
Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozuna görə:
2024–14,78 min nəfər.
2035–14,06 min nəfər.
- Milli tərkib 2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə
- başqırdlar — 56,5%, ruslar — 36,2%, tatarlar — 3,2%, çuvaşlar — 2,8%, digər millətlərdən olanlar — 1,3%. Dini baxımından əhalisi provaslav və müsəlmandır.
Yerli özünü idarəetmə
Durtöylö rayonu ərazisinə 13 kənd inzibati vahidliyi daxildir. Rayon ərazisinə ümumilikdə 57 yaşayış məntəqəsi daxildir.
Tanınmış şəxsləri
Nikolay İvanoviç Volkov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Hamid Nurislamoviç Gizatullin — Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü.
İşmulla İşkleeviç Dilmuxhametov — aktyor, müğənni, bəstəkar, dramaturq, Başqırdıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti, RSFSR-in əməkdar artisti, Salavat Yulaev adına Respublika mükafatı laureatı.
Nikolay Romanoviç İrikov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Leonid Mixayloviç Kuvşinov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Nikolay İvanoviç Lazarev — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Vasili İvanoviç Maslov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Pyotr Eqoroviç Pavlov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Andrey İqnatiyeviç Serkov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Valentin Vasilieviç Sorokin — şair, publisist, Rusiya Dövlət Mükafatı laureatı.
Saqdiy Axmadeyeviç Sultanov — geoloq.
George Andreviç Xaçin — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Sosial sfera
Rayonda 1 peşə məktəbi, 48 ümumtəhsil məktəbi, o cümlədən 13 orta, 20 kütləvi kitabxana, 43 klub müəssisəsi, mərkəzi rayon və 2 rayon xəstəxanası fəaliyyət göstərir. "Kənd işıqları" — "Auyl Uttars adlı qəzet rus və başqırd dillərində nəşr olunur.
İstinadlar
- https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
- "Стратегия пространственного развития Российской Федерации на период до 2025 года (проект)" (PDF). 2018-12-18 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-21.
- "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан. Т.5" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-08-20.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yilayir rayonu basq Jylajyr rajony Rusiya Federasiyasi Basqirdistan Respublikasinin erazisine daxil olan inzibati rayon Inzibati merkezi kendidir Yilayir rayonuJylajyr rajonyBayraq d Gerb52 22 sm e 57 39 s u Olke RusiyaInzibati merkez Zilair d Tarixi ve cografiyasiYaradilib 20 avqust 1930Sahesi 5 773 99 km Saat qursagi Yekaterinburq vaxti d UTC 05 00EhalisiEhalisi 15 087 nef 2021 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 34752Poct indeksi 4536HHResmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyasiRayonun sahesi 5774 km dir Rayon Basqirdistan Respublikasinin Baymak Boryen Ziancurinski Kuqersen ve Xaybulla rayonlari ile hemserheddir Basqird Uralinin cenub hissesinde yerlesir Rayonun erazisi Barakal Zilair Bolsoy Suren ve Boyuk Ikanin yuxari axinlari Avasla Berdyas Tekal caylarinin kanyon yaradan vadileri ile kesilmis Zilair yaylasinda yerlesir Agcaqayin sam meseleri cox yayilmisdir Rayonun qerb kenarindan palid cenub serq kenarinda agcaqayin ve sam meseleri zolaq sekilinde yayilmisdir Torpaqlar dag qartatorpaqlari dag boz mese ve qaratorpaq TarixiRayon 20 avqust 1930 cu ilde merkezi Yilayir kendi olmaqla qurulur Bu Berdyas Vasilyevsk Erovcinski Yilayir Ivano Kuvalatski Kananikolski Novo Aleksandrovski Novo Nikolski Petrovski Urkasski Uspenski ve Cuyunci Cupanovski kend icmalarindan ibaret idi Sahesi 5783 km ehalisi 30304 neferdir 1954 cu ilde teskili planlasdirilan Maqnitoqorsk rayonunun bir hissesi olmali idi Muasir serhedler daxilinde rayon 1965 ci ilin noyabr ayinda formalasir Boyuk Veten muharibesi illerinde 7585 nefer vetenini qorumaq ucun rayonu terk edir Qehremanliq ve cesarete gore 8 nefer Sovet Ittifaqi Qehremani adina fedakar emeyine gore iki nefer Sosialist Emeyi Qehremani adina layiq gorulur EhalisiRusiya Iqtisadi Inkisaf Nazirliyinin proqnozuna gore 2024 14 78 min nefer 2035 14 06 min nefer Milli terkib 2010 cu il Umumrusiya siyahiyaalmasina gore basqirdlar 56 5 ruslar 36 2 tatarlar 3 2 cuvaslar 2 8 diger milletlerden olanlar 1 3 Dini baximindan ehalisi provaslav ve muselmandir Yerli ozunu idareetmeDurtoylo rayonu erazisine 13 kend inzibati vahidliyi daxildir Rayon erazisine umumilikde 57 yasayis menteqesi daxildir Taninmis sexsleriNikolay Ivanovic Volkov Sovet Ittifaqi Qehremani Hamid Nurislamovic Gizatullin Rusiya Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu Ismulla Iskleevic Dilmuxhametov aktyor mugenni bestekar dramaturq Basqirdistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin xalq artisti RSFSR in emekdar artisti Salavat Yulaev adina Respublika mukafati laureati Nikolay Romanovic Irikov Sovet Ittifaqi Qehremani Leonid Mixaylovic Kuvsinov Sovet Ittifaqi Qehremani Nikolay Ivanovic Lazarev Sovet Ittifaqi Qehremani Vasili Ivanovic Maslov Sovet Ittifaqi Qehremani Pyotr Eqorovic Pavlov Sovet Ittifaqi Qehremani Andrey Iqnatiyevic Serkov Sovet Ittifaqi Qehremani Valentin Vasilievic Sorokin sair publisist Rusiya Dovlet Mukafati laureati Saqdiy Axmadeyevic Sultanov geoloq George Andrevic Xacin Sovet Ittifaqi Qehremani Sosial sferaRayonda 1 pese mektebi 48 umumtehsil mektebi o cumleden 13 orta 20 kutlevi kitabxana 43 klub muessisesi merkezi rayon ve 2 rayon xestexanasi fealiyyet gosterir Kend isiqlari Auyl Uttars adli qezet rus ve basqird dillerinde nesr olunur Istinadlarhttps rosstat gov ru storage mediabank tab 5 VPN 2020 xlsx rus Strategiya prostranstvennogo razvitiya Rossijskoj Federacii na period do 2025 goda proekt PDF 2018 12 18 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 06 21 Itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya po Respublike Bashkortostan T 5 pdf Territorialnyj organ Federalnoj sluzhby gosudarstvennoj statistiki po Respublike Bashkortostan 2013 03 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 08 20