Xarəzmmşahlar XII əsr boyunca müasir Türkmənistan, Özbəkistan və Əfqanıstan dövlətlərinin torpaqlarında güclü bir qüvvəyə çevrilmiş, İran və Azərbaycanı da təsiri altında saxlamağa nail olmuş bir türk dövləti olmuşdur. etki alanında bulunduran bir Türk devletiydi. 1220-ci ildə Çingiz xan rəhbərliyi altındakı monqol ordusu Xaəzmə və Mərkəzi Asiyaya hücum etmişdilər. Bununla da, dövlət monqol işğalına məruz qalmışdır. Səmərqənd, Buxara, Köhnə Ürgənc kimi iri və strateji əhəmiyyət daşıyan Xarəzmşahlar dövlətinin şəhərlərini ələ keçirən monqollar dövləti rəsmən süquta uğratmışdırlar. Dövlətin rəhbərliyini ələ keçirən Cəlaləddin Mənguberdi ordusu və tayfası ilə birgə monqollardan Hindistana doğru qaçmağa başlamışdır, lakin Hind çayı sahillərində yenidən qarşılaşan qüvvələr arasında baş verən müharibə nəticəsində, Xarəzmşahlar çox ağır məğlubiyyətə düçar olmuşdurlar. Bu dəfə Cəlaləddin ən yaxın komandirləri ilə birgə Şərqi Anadolu istiqamətində irəliləmişdir. 1229-cu ildə Cəlaləddin Əxlat qalasını mühasirəyə almış və 8 aylıq mühasirədən sonra qalanı ələ keçirərək qarət etmişdir. Bu hadisədən sonra Rum sultanlığı ilə Xarəzmşahlar arasında müharibə qaçınılmaz hala gəlmişdir.
Monqollar həm özünə qarşı zəfər qazanabilmiş və monqolların məğlubedilməz olduğu düşüncəsinə kölgə salan Cəlaləddin Xarəzmşaha qarşı təmkinli davranır, həm də türk dünyasının ən güclü dövləti halına gələn Anadolu Səlcuq Dövlətinə ən güclü dövründə birbaşa hücum etməkdən çəkinirdilər. Üstəlik bu iki türk dövləti yaxşı əlaqələr içərisinə girmişdilər və ola biləcək bir monqol hücumuna qarşı ittifaq etmələri qaçınılmaz idi.
Müharibəyə Çingiz xanın təsiri
Monqol hökmdarı Çingiz Xan, Anadolu Səlcuq dövləti ilə Xarəzmşahlar arasındakı ola biləcək ittifaqa qarşı aralarında ixtilaf meydana gətirmək məqsədiylə əsgərlərinə Xarəzm əsgərlərinin paltarlarını geydirərək Səlcuq şəhərlərini zəbt və talan hərəkətlərinə girişdi. Çingiz Xanın bu hücumu nəticə verdi və Anadolu Səlcuq Sultanı Ələddin Keyqubad bu hücumda Cəlaləddini günahkar bildi. Cəlaləddin, Ələddin Keyqubada, bu hücumların özü tərəfindən həyata keçirilmədiyini bildirən məktublar göndərsə də, Sultan Keyqubad, Cəlaləddinin sözünə etibar etməyərək hücumların məsuliyyətini onlarda görürdü. Monqolların girişdikləri bu hiylə işə yaramış, Anadolu səlcuqluları ilə Xarəzmşahlar arasındakı münasibətlər pisləşmişdi.
Əxlat qalası məsələsi
Bu düşmənçilik, Əxlat qalası məsələsi ilə daha da dərinləşərək Yastı Çəmən Döyüşünün təməl səbəblərini meydana gətirməyə başladı (1227). Anadolu Səlcuqlarının köhnə Əhlat qubernatoru Hacib Əli, Xarəzmşahların ələ keçirdiyi Əhlət qalasını geri almaq üçün hərəkətə keçib qalanı təkrar geri aldı. Xarəzmşah hökmdarı Cəlaləddin, bunun üzərinə qalanı geri almaq üçün Əhlət Qalasını mühasirəyə aldı. Səlcuqlu Hökmdarı Keyqubad ilə yaxşı əlaqələr qurmuş olan Hacib Əli, Xarəzm Hökmdarı Cəlaləddinin mühasirəni qaldırmasını istədiyini tələb etdi. Sultan Keyqubad, Hacib Əlinin tələbinə görə Xarəzm Hökmdarı Cəlaləddindən mühasirəni qaldırmasını istədi. Xarəzm hökmdarı Cəlaləddin, qalanın onsuz da özünün olduğunu, Hacib Əlinin qalanı geri verməsinin lazım olduğunu bildirsə də, Sultan Keyqubad, Cəlaləddin Xarəzmin tələblərini önəmli bilməyib Əhlət qalasının mühasirəsini qeydsiz-şərtsiz qaldırmasını əmr edən bir üslubda tələb göndərincə Yastı Çəmən döyüşünə səbəb olan vəziyyət pik mərhələyə çatdı. Ələddin Keyqubad ilə Xarəzmşah hökmdarı Cəlaləddin arasında getdikcə artan düşmənçilik, Əhlət qalası məsələsi ilə təhdid ehtiva edən məktublaşmalarla özünün pik mərhələsinə çatmışdı.
Müharibə
Bundan sonra Sultan Keyqubad, ordusunun başına keçərək düşmən halına gələn Xarəzmşah təhdidini ortadan qaldırmaq məqsədiylə Ərzincan üzərinə səfərə çıxdı. Səlcuq hücumuna hazırlıqlı olan Cəlaləddin, Səlcuq ordusunu Ərzincan yaxınlığındakı Yastı Çəmən düzənliyində qarşıladı. Xarəzmşahların, hər nə qədər güclü bir dövlətçilik keçmişləri olsa da, Monqol istilalarıyla olduqca zəifləmişdilər. Üstəlik Türk və müsəlman olan Xarəzmşahlar dövlətinin ordusu, özləri kimi Türk və müsəlman olan Anadolu səlcuqları ilə döyüşməkdən qaçırdılar. Anadolu Səlcuqlu Dövləti isə ən parlaq dövrünü yaşayırdı və Anadolunun böyük hissəsinə hakim vəziyyətdə idi. 1230 -ci ildə meydana gələn Yastı Çəmən döyüşü sonunda ağır bir məğlubiyyətə uğrayan Xarəzmşah hökmdarı Cəlaləddin Xarəzm, döyüşün sonundakı ağır məğlubiyyətə görə, həm düşmənlərindən, həm də öz əsgərlərindən qaçmaq məcburiyyətində qaldı. Özünə bağlı bir neçə əsgər ala bilən Cəlaləddin, döyüş meydanından qaça bilsə də qaçış yolunda yolunu kəsən atlı oğrular tərəfindən öldürüldü.
Nəticələri
Yastı Çəmən Döyüşü nəticəsində Xarəzmşahlar dövləti tamamilə yıxılmış və Anadolu Səlcuqlu Dövləti sərhədlərini Əhlət, Bitlis, Van, Malazgirt və Tiflisə qədər genişləndirmişdir, ancaq Xarəzmşahları Mərkəzi Asiyadan ayırıb Anadoluya sürüyən Monqollar ilə qarşı-qarşıya gəlmələrinə səbəb olmuşdu. Xarəzmşahlar ortadan qalxmasıyla nəticələnən Yastı Çəmən Müharibəsindən 13 il sonra, yəni 1243-cü ildə reallaşan Kösedağ döyüşü ilə Monqollar Anadoluya girərək Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin dağılma dövrünə girməsinə səbəb olmuşdurlar. Səlcuqlular-Xarəzmşahlar münasibətlərinin bəlkə də ən diqqətəlayiq tərəfi Monqol hökmdarı Çingiz xanın beşinci kolon fəaliyyətləri ilə iki Türk və Müsəlman dövlət arasına nifaq yaratmasıdır. Çünki Monqol İstilalarıyla Mərkəzi Asiyadan sürülən Xarəzmşahlar Dövlətinin dövlət adamları və əsilzadələri, əslində Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin himayəsi altına girmək üçün Anadoluya hərəkət etmişdilər. Anadolu Səlcuqlu Dövləti ilə Xarəzmşahlar Dövlətinin müttəfiqliyi, bəlkə də monqol istilalarının Anadoluya irəliləməsinə mane olacaq, Türk tarixi və dünya tarixinin bölgədəki təzahürünə əhəmiyyətli təsirlərdə olacaqdı. Monqolların bu iki Türk dövləti arasına soxduğu düşmənçilik, monqol istilalarının Anadoluya uzanmasını təmin edən əhəmiyyətli bir faktor olaraq diqqət çəkməkdədir.
September 02, 2021
yastı, çəmən, müharibəsi, 1230, ildə, ərzincan, yaxınlarında, baş, tutmuş, olan, sultanlığı, əyyubilər, ittifaqı, ilə, xarəzmşahlar, arasında, baş, verən, müharibə, tarix, avqust, 1230yeri, yastı, çəmən, düzü, sivas, ilə, ərzincan, arasınəticəsi, xarəzmşahları. Yasti Cemen muharibesi 1230 cu ilde Erzincan yaxinlarinda bas tutmus olan Rum sultanligi Eyyubiler ittifaqi ile Xarezmsahlar arasinda bas veren muharibe Yasti Cemen muharibesiTarix 10 12 avqust 1230Yeri Yasti Cemen duzu Sivas ile Erzincan arasiNeticesi Xarezmsahlarin agir meglubiyyeti Eyyubiler Anadolu Selcuq Dovletinin qelebesiMunaqise terefleriEyyubiler Rum sultanligi Xarezmsahlar Trabzon imperiyasi Selcuq qiyamcilariKomandan lar El Esref Musa Sam emiri I Elaeddin Keyqubad Celaleddin Menguberdi Cahan sahTereflerin quvvesi42 000 Melum deyil Mundericat 1 Sebebleri 1 1 Muharibeye Cingiz xanin tesiri 1 2 Exlat qalasi meselesi 2 Muharibe 3 NeticeleriSebebleri RedakteXarezmmsahlar XII esr boyunca muasir Turkmenistan Ozbekistan ve Efqanistan dovletlerinin torpaqlarinda guclu bir quvveye cevrilmis Iran ve Azerbaycani da tesiri altinda saxlamaga nail olmus bir turk dovleti olmusdur etki alaninda bulunduran bir Turk devletiydi 1220 ci ilde Cingiz xan rehberliyi altindaki monqol ordusu Xaezme ve Merkezi Asiyaya hucum etmisdiler Bununla da dovlet monqol isgalina meruz qalmisdir Semerqend Buxara Kohne Urgenc kimi iri ve strateji ehemiyyet dasiyan Xarezmsahlar dovletinin seherlerini ele keciren monqollar dovleti resmen suquta ugratmisdirlar Dovletin rehberliyini ele keciren Celaleddin Menguberdi ordusu ve tayfasi ile birge monqollardan Hindistana dogru qacmaga baslamisdir lakin Hind cayi sahillerinde yeniden qarsilasan quvveler arasinda bas veren muharibe neticesinde Xarezmsahlar cox agir meglubiyyete ducar olmusdurlar Bu defe Celaleddin en yaxin komandirleri ile birge Serqi Anadolu istiqametinde irelilemisdir 1229 cu ilde Celaleddin Exlat qalasini muhasireye almis ve 8 ayliq muhasireden sonra qalani ele kecirerek qaret etmisdir Bu hadiseden sonra Rum sultanligi ile Xarezmsahlar arasinda muharibe qacinilmaz hala gelmisdir Monqollar hem ozune qarsi zefer qazanabilmis ve monqollarin meglubedilmez oldugu dusuncesine kolge salan Celaleddin Xarezmsaha qarsi temkinli davranir hem de turk dunyasinin en guclu dovleti halina gelen Anadolu Selcuq Dovletine en guclu dovrunde birbasa hucum etmekden cekinirdiler Ustelik bu iki turk dovleti yaxsi elaqeler icerisine girmisdiler ve ola bilecek bir monqol hucumuna qarsi ittifaq etmeleri qacinilmaz idi Muharibeye Cingiz xanin tesiri Redakte Monqol hokmdari Cingiz Xan Anadolu Selcuq dovleti ile Xarezmsahlar arasindaki ola bilecek ittifaqa qarsi aralarinda ixtilaf meydana getirmek meqsediyle esgerlerine Xarezm esgerlerinin paltarlarini geydirerek Selcuq seherlerini zebt ve talan hereketlerine girisdi Cingiz Xanin bu hucumu netice verdi ve Anadolu Selcuq Sultani Eleddin Keyqubad bu hucumda Celaleddini gunahkar bildi Celaleddin Eleddin Keyqubada bu hucumlarin ozu terefinden heyata kecirilmediyini bildiren mektublar gonderse de Sultan Keyqubad Celaleddinin sozune etibar etmeyerek hucumlarin mesuliyyetini onlarda gorurdu Monqollarin girisdikleri bu hiyle ise yaramis Anadolu selcuqlulari ile Xarezmsahlar arasindaki munasibetler pislesmisdi Exlat qalasi meselesi Redakte Bu dusmencilik Exlat qalasi meselesi ile daha da derinleserek Yasti Cemen Doyusunun temel sebeblerini meydana getirmeye basladi 1227 Anadolu Selcuqlarinin kohne Ehlat qubernatoru Hacib Eli Xarezmsahlarin ele kecirdiyi Ehlet qalasini geri almaq ucun herekete kecib qalani tekrar geri aldi Xarezmsah hokmdari Celaleddin bunun uzerine qalani geri almaq ucun Ehlet Qalasini muhasireye aldi Selcuqlu Hokmdari Keyqubad ile yaxsi elaqeler qurmus olan Hacib Eli Xarezm Hokmdari Celaleddinin muhasireni qaldirmasini istediyini teleb etdi Sultan Keyqubad Hacib Elinin telebine gore Xarezm Hokmdari Celaleddinden muhasireni qaldirmasini istedi Xarezm hokmdari Celaleddin qalanin onsuz da ozunun oldugunu Hacib Elinin qalani geri vermesinin lazim oldugunu bildirse de Sultan Keyqubad Celaleddin Xarezmin teleblerini onemli bilmeyib Ehlet qalasinin muhasiresini qeydsiz sertsiz qaldirmasini emr eden bir uslubda teleb gonderince Yasti Cemen doyusune sebeb olan veziyyet pik merheleye catdi Eleddin Keyqubad ile Xarezmsah hokmdari Celaleddin arasinda getdikce artan dusmencilik Ehlet qalasi meselesi ile tehdid ehtiva eden mektublasmalarla ozunun pik merhelesine catmisdi Muharibe RedakteBundan sonra Sultan Keyqubad ordusunun basina kecerek dusmen halina gelen Xarezmsah tehdidini ortadan qaldirmaq meqsediyle Erzincan uzerine sefere cixdi Selcuq hucumuna hazirliqli olan Celaleddin Selcuq ordusunu Erzincan yaxinligindaki Yasti Cemen duzenliyinde qarsiladi Xarezmsahlarin her ne qeder guclu bir dovletcilik kecmisleri olsa da Monqol istilalariyla olduqca zeiflemisdiler Ustelik Turk ve muselman olan Xarezmsahlar dovletinin ordusu ozleri kimi Turk ve muselman olan Anadolu selcuqlari ile doyusmekden qacirdilar Anadolu Selcuqlu Dovleti ise en parlaq dovrunu yasayirdi ve Anadolunun boyuk hissesine hakim veziyyetde idi 1230 ci ilde meydana gelen Yasti Cemen doyusu sonunda agir bir meglubiyyete ugrayan Xarezmsah hokmdari Celaleddin Xarezm doyusun sonundaki agir meglubiyyete gore hem dusmenlerinden hem de oz esgerlerinden qacmaq mecburiyyetinde qaldi Ozune bagli bir nece esger ala bilen Celaleddin doyus meydanindan qaca bilse de qacis yolunda yolunu kesen atli ogrular terefinden olduruldu Neticeleri RedakteYasti Cemen Doyusu neticesinde Xarezmsahlar dovleti tamamile yixilmis ve Anadolu Selcuqlu Dovleti serhedlerini Ehlet Bitlis Van Malazgirt ve Tiflise qeder genislendirmisdir ancaq Xarezmsahlari Merkezi Asiyadan ayirib Anadoluya suruyen Monqollar ile qarsi qarsiya gelmelerine sebeb olmusdu Xarezmsahlar ortadan qalxmasiyla neticelenen Yasti Cemen Muharibesinden 13 il sonra yeni 1243 cu ilde reallasan Kosedag doyusu ile Monqollar Anadoluya girerek Anadolu Selcuqlu Dovletinin dagilma dovrune girmesine sebeb olmusdurlar Selcuqlular Xarezmsahlar munasibetlerinin belke de en diqqetelayiq terefi Monqol hokmdari Cingiz xanin besinci kolon fealiyyetleri ile iki Turk ve Muselman dovlet arasina nifaq yaratmasidir Cunki Monqol Istilalariyla Merkezi Asiyadan surulen Xarezmsahlar Dovletinin dovlet adamlari ve esilzadeleri eslinde Anadolu Selcuqlu Dovletinin himayesi altina girmek ucun Anadoluya hereket etmisdiler Anadolu Selcuqlu Dovleti ile Xarezmsahlar Dovletinin muttefiqliyi belke de monqol istilalarinin Anadoluya irelilemesine mane olacaq Turk tarixi ve dunya tarixinin bolgedeki tezahurune ehemiyyetli tesirlerde olacaqdi Monqollarin bu iki Turk dovleti arasina soxdugu dusmencilik monqol istilalarinin Anadoluya uzanmasini temin eden ehemiyyetli bir faktor olaraq diqqet cekmekdedir Menbe https az wikipedia org w index php title Yasti Cemen muharibesi amp oldid 5547065, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
