Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Yapon eriobotriyası (lat. Eriobotrya japonica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin eriobotriya cinsinə aid bitki növü.
| Yapon eriobotriyası | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Yapon eriobotriyası | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Bu ekzotik ağacın bir neçə adı var. Azərbaycan dilində ən geniş yayılmış adı "yapon əzgili"dir. Həmçinin, "Malta əriyi" və "yeni dünya meyvəsi" də adlandırılır.
Hesab edilir ki, bu meyvənin ana vətəni Çin və Şimali Hindistandır. Amma Yaponiyada yetişdirilib. Daha sonra isə Aralıq dənizi ölkələri başda olmaqla Avropaya yayılıb. Əsasən şəhər parklarında və küçələrdə dekorativ bitki kimi əkilib-becərilir. Bitkinin şəhərlərdə çoxalmasının əsas səbəblərindən biri odur ki, o ətrafı çox zibilləmir. Belə ki, onun yarpaqları adətən isti aylarda saralıb yerə tökülür və yarpaqları iri olduğundan onu yerdən yığışdırmaq da çox asandır.
Ağac toxumları ilə, mədəni sortları isə calaq etməklə artırılır. Bu ağacın əsas xüsusiyyətlərindən biri onun həmişəyaşıl olmasıdır. Qışda yarpaqlarını tökmür. Ortalama boyları 10 metrə qədər uzana bilir. Dekorativ baxımdan da çox gözəl bir görünüşü var. Xüsusən şitillə əkilənləri çox şaxtalı havaya qarşı dözümsüzdür. Amma toxumdan artan və hasara alınanları sərt qışa dözə bilir.
Onun meyvəsi yeməlidir və çox dadlıdır. Meyvələri şirəli, turşa-şirin, açıq narıncı və ya sarı rəngdə, diametri 3 sm-ə qədər, bəzi mədəni sortlarda meyvəsinin ölçüsü 10 sm-dir. Meyvəsi ilk qoparılan zaman fərqli bir dada malik olur. Bir az keçdikdən sonra yumuşalır və ləzzətli olur. Meyvəsindən müxtəlif cür də istifadə oluna bilər. Hətta qan təzyiqinin aşağı salınmasında da ondan istifadə edilir. Meyvəsindən kompot, mürəbbə, marmelad, pastila, povidlo hazırlanır. Meyvəsinin tərkibi karotin və C vitamini zəngindir, eləcə də minerallardan dəmir, fosfor, kalsium və s mövcuddur. Susuzluğu azaldır, qan dövranını nizamlayır, ishalı kəsir, qaraciyərin funksiyasını normallaşdırır və mədə iltihabını aradan götürür. Antioksidant təsiri ilə toksiki maddələrin uzaqlaşmasına şərait yaradır. Meyvəsinin sərinləşdirici effekti və dadı nə qədər gözəl olmasıyla yanaşı dəri xərçənginin qarşısının alınması istiqamətində də tədqiqatlar aparılır. Hamiləlik dövründə mütləq yeyilməsi lazım olan meyvədir. Çünki düşüklərin qarşısını alır və minerallarla zəngindir. Yanaşı olaraq bel ağrılarını azaldır. Artıq mayeni qovur və arıqlamaq istəyənlər üçün əlverişlidir.
Bu ağacın bitkisinin tumu da, yarpağı da, çayı da faydalıdır. Meyvəsinin daxilində bir neçə iri toxumları — tumları var. Tumları ilk baxışda daha çox şabalıda bənzəyirlər. Tumundan qəhvə əvəzediciləri də hazırlanır.
Həmçinin tumu sidikqovucu xüsusiyyətə malikdir, yarpaqları isə dəmlənib içildikdə qandakı şəkərin miqdarını aşağı salır. Bunun üçün ağacın yarpağından 20 qram götürərək onu 0,5 litr suda 20 dəqiqə dəmləyib gündə 2 dəfə bal əlavə edilərək qəbul etmək tövsiyə olunur. Müalicəvi xassələri dəqiqləşdirilməlidir.
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Mespilus japonica Thunb.
- Mespilus pomifera Roxb. ex W.Hunter
- Photinia japonica (Thunb.) Hemsl.
- Rhaphiolepis loquata B.B.Liu & J.Wen
Heterotipik sinonimləri
- Crataegus bibas Lour.
- Eriobotrya japonica f. variegata R.H.Pearson
- Pyrus bibas (Lour.) M.F.Fay & Christenh.
- Rhaphiolepis bibas (Lour.) Galasso & Banfi
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yapon eriobotriyasi lat Eriobotrya japonica bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin eriobotriya cinsine aid bitki novu Yapon eriobotriyasiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerTriba Yarimtriba Cins EriobotriyaNov Yapon eriobotriyasiBeynelxalq elmi adiEriobotrya japonica Lindl 1821Sekil axtarisiITIS 502403NCBI 32224EOL 628975 Bu ekzotik agacin bir nece adi var Azerbaycan dilinde en genis yayilmis adi yapon ezgili dir Hemcinin Malta eriyi ve yeni dunya meyvesi de adlandirilir Hesab edilir ki bu meyvenin ana veteni Cin ve Simali Hindistandir Amma Yaponiyada yetisdirilib Daha sonra ise Araliq denizi olkeleri basda olmaqla Avropaya yayilib Esasen seher parklarinda ve kucelerde dekorativ bitki kimi ekilib becerilir Bitkinin seherlerde coxalmasinin esas sebeblerinden biri odur ki o etrafi cox zibillemir Bele ki onun yarpaqlari adeten isti aylarda saralib yere tokulur ve yarpaqlari iri oldugundan onu yerden yigisdirmaq da cox asandir Agac toxumlari ile medeni sortlari ise calaq etmekle artirilir Bu agacin esas xususiyyetlerinden biri onun hemiseyasil olmasidir Qisda yarpaqlarini tokmur Ortalama boylari 10 metre qeder uzana bilir Dekorativ baximdan da cox gozel bir gorunusu var Xususen sitille ekilenleri cox saxtali havaya qarsi dozumsuzdur Amma toxumdan artan ve hasara alinanlari sert qisa doze bilir Onun meyvesi yemelidir ve cox dadlidir Meyveleri sireli tursa sirin aciq narinci ve ya sari rengde diametri 3 sm e qeder bezi medeni sortlarda meyvesinin olcusu 10 sm dir Meyvesi ilk qoparilan zaman ferqli bir dada malik olur Bir az kecdikden sonra yumusalir ve lezzetli olur Meyvesinden muxtelif cur de istifade oluna biler Hetta qan tezyiqinin asagi salinmasinda da ondan istifade edilir Meyvesinden kompot murebbe marmelad pastila povidlo hazirlanir Meyvesinin terkibi karotin ve C vitamini zengindir elece de minerallardan demir fosfor kalsium ve s movcuddur Susuzlugu azaldir qan dovranini nizamlayir ishali kesir qaraciyerin funksiyasini normallasdirir ve mede iltihabini aradan goturur Antioksidant tesiri ile toksiki maddelerin uzaqlasmasina serait yaradir Meyvesinin serinlesdirici effekti ve dadi ne qeder gozel olmasiyla yanasi deri xercenginin qarsisinin alinmasi istiqametinde de tedqiqatlar aparilir Hamilelik dovrunde mutleq yeyilmesi lazim olan meyvedir Cunki dusuklerin qarsisini alir ve minerallarla zengindir Yanasi olaraq bel agrilarini azaldir Artiq mayeni qovur ve ariqlamaq isteyenler ucun elverislidir Bu agacin bitkisinin tumu da yarpagi da cayi da faydalidir Meyvesinin daxilinde bir nece iri toxumlari tumlari var Tumlari ilk baxisda daha cox sabalida benzeyirler Tumundan qehve evezedicileri de hazirlanir Hemcinin tumu sidikqovucu xususiyyete malikdir yarpaqlari ise demlenib icildikde qandaki sekerin miqdarini asagi salir Bunun ucun agacin yarpagindan 20 qram goturerek onu 0 5 litr suda 20 deqiqe demleyib gunde 2 defe bal elave edilerek qebul etmek tovsiye olunur Mualicevi xasseleri deqiqlesdirilmelidir SinonimleriHomotipik sinonimleri Mespilus japonica Thunb Mespilus pomifera Roxb ex W Hunter Photinia japonica Thunb Hemsl Rhaphiolepis loquata B B Liu amp J WenHeterotipik sinonimleri Crataegus bibas Lour Eriobotrya japonica f variegata R H Pearson Pyrus bibas Lour M F Fay amp Christenh Rhaphiolepis bibas Lour Galasso amp BanfiIstinadlarHemcinin bax