Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Tenuidactylus caspius (lat. Tenuidactylus caspius) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin gekkonlar fəsiləsinin tenuidactylus cinsinə aid heyvan növü.
| Xəzər gekkonu | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Klad: Qeyri-rəsmi qrup: Klad: İnfradəstə: Ranqsız: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Xəzər gekkonu | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Qısa təsviri
Bədəninin uzunluğu 75 mm-ə, quyruğunun uzunluğu isə 100 mm-ə çatır. Bədənin 89–115 pulcuq vardır. Quyruğun qabırğalı pulcuqları seqment şəklində yerləşir. Bədəni sarı çalara malik qonurumtul – boz rəngdə olub, boynunda və bədəninin üst tərəfində 5–6 tünd rəngli, qeyri-düzgün formalı eninə zolaqlar var. Bədənin alt hissəsi ağ rəngdə olur.
Yayılması
Qafqazda, Qazaxıstanda və Mərkəzi Asiyada, şimal və şimal-şərqi İran, şimal-qərbi Əfqanıstanda yayılmışdır. Bu növ yayıldığı əraziyə asanlıqla uyğunlaşır. Türkmənistan ərazisində dağ zirvələri istisna olmaqla demək olar ki, bütün ərazilərdə rast gəlinir. Dəniz səviyyəsindən 800 metr yüksəklikdə yerləşən ərazilərə qədər yayılmışdır. İnsan yaşayış məntəqələrinin yaxınlığında gildən tikilən evlərin arasında, yarımçıq tikililərdə, su quyularının kənarlarında, qəbirstanlıqlarda və şoranlıq ərazilərdə asanlıqla yayıla bilir. Köhnə tikililərdə 1–2 kv ərazidə 1 gekkona rast gəlinir.
Həyat tərzi
Aktivliyi
Əsasən gecə həyatı keçirir, yazda çox nadir hallarda gündüz vaxtı fəal olurlar. Qışlama martın sonu və ya aprelin əvvələrində bitir. Oktyabrın sonuna, bəzi isti illərdə isə noyabra qədər müşahidə edilirlər. Daşların arasındakı, yarımçıq tikililərdəki boşluqları, həyət evlərinin ərazilərində çatların arasını sığınacaq kimi istifadə edirlər.
Qidalanması
Bu növ qarışqalar, puplar, çəyirtkələr və hörümçəklərlə qidalanırlar. Bəzən öz balalarında yeyir, kannibalizm müşahidə olunur. Xalq arasında Daş kərtənkələsi olaraq tanınır.
Çoxalması
Bədən uzunluğu 40 mm olanda, cinsi yetkinliyə çatırlar. Qışlamadan çıxdıqdan bir müddət sonra cütləşmə baş verir. Bu müddət ərzində aqressiv olur və erkəklər arasında döyüşlər baş verir. Bu zamanlar zəif və incə səs çıxarırlar. Mayın ortalarından avqustun əvvəllərinə qədər dişi fərd ölçüləri 10,0–12,5 х 9,0–10,2 mm olan ovalşəkilli 1–2 yumurta qoyur. İnkubasiya müddəri 68–81 gün davam edir. Yeni yumurtadan çıxan balalar bədən uzunluğu 17–23 mm, quyruq uzunluğu isə 22–28 mm təşkil edir.
Təsnifatı
Növ iki yarımnövlə təmsil olunur:
- Cyrtopodion caspius caspius (Eichwald, 1831) — Adi Xəzər gekkonu, Xəzər dənizindəki Daş Zirə adası istisna olmaqla, növün bütün mövcud arealı boyunca geniş yayılmışdır.
- Cyrtopodion caspius insularis (Akhmedow et Szczerbak, 1978) — Ada Xəzər gekkonu, Abşeron yarımadasından 12 km aralıda yerləşən Daş Zirə adasında yayılmışdır. Azərbaycan üçün endemik kərtənkələ yarımnövüdür.
İstinadlar
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tenuidactylus caspius lat Tenuidactylus caspius heyvanlar aleminin xordalilar tipinin surunenler sinfinin pulcuqlular destesinin gekkonlar fesilesinin tenuidactylus cinsine aid heyvan novu Xezer gekkonuElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Klad Sinif SurunenlerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Desteustu Deste PulcuqlularKlad Qeyri resmi qrup Klad Infradeste Ranqsiz Fesileustu Fesile GekkonlarYarimfesile Esl gekkonlarCins TenuidactylusNov Xezer gekkonuBeynelxalq elmi adiTenuidactylus caspiusSekil axtarisiNCBI 542780Qisa tesviriBedeninin uzunlugu 75 mm e quyrugunun uzunlugu ise 100 mm e catir Bedenin 89 115 pulcuq vardir Quyrugun qabirgali pulcuqlari seqment seklinde yerlesir Bedeni sari calara malik qonurumtul boz rengde olub boynunda ve bedeninin ust terefinde 5 6 tund rengli qeyri duzgun formali enine zolaqlar var Bedenin alt hissesi ag rengde olur YayilmasiQafqazda Qazaxistanda ve Merkezi Asiyada simal ve simal serqi Iran simal qerbi Efqanistanda yayilmisdir Bu nov yayildigi eraziye asanliqla uygunlasir Turkmenistan erazisinde dag zirveleri istisna olmaqla demek olar ki butun erazilerde rast gelinir Deniz seviyyesinden 800 metr yukseklikde yerlesen erazilere qeder yayilmisdir Insan yasayis menteqelerinin yaxinliginda gilden tikilen evlerin arasinda yarimciq tikililerde su quyularinin kenarlarinda qebirstanliqlarda ve soranliq erazilerde asanliqla yayila bilir Kohne tikililerde 1 2 kv erazide 1 gekkona rast gelinir Heyat terziAktivliyi Esasen gece heyati kecirir yazda cox nadir hallarda gunduz vaxti feal olurlar Qislama martin sonu ve ya aprelin evvelerinde bitir Oktyabrin sonuna bezi isti illerde ise noyabra qeder musahide edilirler Daslarin arasindaki yarimciq tikililerdeki bosluqlari heyet evlerinin erazilerinde catlarin arasini siginacaq kimi istifade edirler Qidalanmasi Bu nov qarisqalar puplar ceyirtkeler ve horumceklerle qidalanirlar Bezen oz balalarinda yeyir kannibalizm musahide olunur Xalq arasinda Das kertenkelesi olaraq taninir Coxalmasi Beden uzunlugu 40 mm olanda cinsi yetkinliye catirlar Qislamadan cixdiqdan bir muddet sonra cutlesme bas verir Bu muddet erzinde aqressiv olur ve erkekler arasinda doyusler bas verir Bu zamanlar zeif ve ince ses cixarirlar Mayin ortalarindan avqustun evvellerine qeder disi ferd olculeri 10 0 12 5 h 9 0 10 2 mm olan ovalsekilli 1 2 yumurta qoyur Inkubasiya mudderi 68 81 gun davam edir Yeni yumurtadan cixan balalar beden uzunlugu 17 23 mm quyruq uzunlugu ise 22 28 mm teskil edir TesnifatiNov iki yarimnovle temsil olunur Cyrtopodion caspius caspius Eichwald 1831 Adi Xezer gekkonu Xezer denizindeki Das Zire adasi istisna olmaqla novun butun movcud areali boyunca genis yayilmisdir Cyrtopodion caspius insularis Akhmedow et Szczerbak 1978 Ada Xezer gekkonu Abseron yarimadasindan 12 km aralida yerlesen Das Zire adasinda yayilmisdir Azerbaycan ucun endemik kertenkele yarimnovudur IstinadlarThe Reptile Database ing P Uetz 2015