fbpx
Wikipedia

Xolesterin

Xolesterin (q.yun. χολή — ödστερεός — qatı) — yağa bənzər maddə olub, qara ciyər hüceyrələri tərəfindən az miqdarda hazırlanır, lakin bu az miqdar bütün hüceyrə qişalarının yaradılmasına, öd turşuların, hormonların və D vitamininin əmələ gəlməsinə bəs edir.

Omeqa 3 ilə zəngin Salvia hispanica toxum

2-ci tip şəkərli diabetlər üçün məsləhətlər. Xolesterin haqqında.

2-ci tip diabetli xəstələr üçün (IAOŞD) qidalanmada əsas diqqət xəstənin arıqlamasına və ya onun artıq çəki yığmamasına yönəldirir. Buna görə də dieta aşağı kalorili olmalı (piylənmə olduqda sutkalıq 1200-1500 kkal olmalıdır) və xəstənin ərzaqlar haqqında, onların kaloriliyi nöqteyi nəzərindən təsəvvürü olmalıdır. Aydın məsələdir ki, hansı ərzaqların şəkəri artırıb artırmamasını, karbohidratların qida qəbuluna görə bərabər bölunməsini xəstə bilməlidir, lakin onun karbohidratları ÇV ilə hesablanmasına lüzüm yoxdur. Bu halda 5 nömrəli cədvəldən istifadə olunmalıdır və orada ərzaqların 100 kkal tutumlu miqdarı göstərilir.

Cəd. 5 100 kkal tutumlu ərzaqların miqdarı.

2-ci tip (insulindən asılı olmayan şəkərli diabet) diabetlər üçün məsləhətlər

  1. 2-ci tip diabetdə xəstə zulalları sağlam adam qədər yeyə bilər; Yağlar məhdudlaşmalıdır, ən yaxşı bitki məşəli yağlardan istifadə olunmasidir; karbohidratları ÇV görə hesablamaq lazım deyildir. Lakin onları kiçik porsiyalarla istifadə etmək lazımdır.
  2. Çəki artıq olduqda aşağı kalorili dieta lazımdır və qida ilə qəbul olunan kkal hesablanmalıdır. Bunu 2-5 nömrəli cədvəl vasitəsi ilə etmək olar.
  3. Xolesterin haqqında. Qanda damarlar üçün təhlükə törədən artıq xolestərini nəzarətdə saxlamaq lazımdır. Baxmayaraq ki, xolestərin ateresklerozu yaradan əsas faktorlardan biridir o həyat fəaliyyəti üçün lazımdır (məsələn D vitamininin sintezi üçün). Qanın tərkibində xolesterinə qlükoza kimi çox diqqətlə nəzarət etmək lazımdır. Mümkün normalar belədir:
  4. 3-5.2 mmol/l – yaxşı göstəricidir,
  5. 4 mmol/l qədər – yol veriləndir.

1 sutkada orqanizmə daxil olan xolesterinin miqdarı 0.3-0.4 qramdan artıq olmalı deyildir. Qeyd edək ki ən çox xolesterin heyvani yağlarda (kərə yağı, yağlı pendirlər, xama və kəsmik, yağli ət, salo) olur ki, onların istifadəsini məhdudlaşdırmaq lazımdır.

Xolesterin ən çox aşağıdaki ərzaqlardadır.
Xolesterin qr
Beyin 2
Pendirin yağlı növləri 1qr qədər
Yumurta 0.6
Ciyər, böyrəklər 0.2-0.4
Bəzi balıq növləri 0.2-0.4
Kürü 0.3 çox
Kərə yağı 0.2

Bitki yağlarında xolesterin yoxdur ona görədə yemək hazırlayarkən qarğıdalı, zeytun və günəbaxan yağından istifadə etmək məsləhətdir.

6. Beləliklə tərkibində xolesterin olan ərzaqları yemək lazım deyildir. Odur ki, biz heyvani yağları minimuma endirib, bitki yağlarindan istifadə edirik. Yağsız xama və kəsmikdən istifadə etməli, südün yağlılığı 0.5% olmalıdır, kərə yağının sutkalıq miqdarı 10-15 qramdır. Balıq və ət yağsız, suda bişmiş və ya pörtlədilmiş məsləhət görülür. Ləpələr və tumlar lazım olan qədər yeyilməlidir, çünki onlar yağlarla zəngindir. Yumurta günə 1 ədəd olmalıdır. Bizim orqanizm sadə şəkərləri; qlükozanı, fruktozanı mənimsəyir. Qida şəkəri, zəif turşuların və mədə ferməntlərinin təsiri altında mədədə qlükozaya və fruktozaya bölünürlər. Qlükoza qana çox tez, fruktoza isə 2-3 dəfə yavaş sorulur. Analoji proseslər maltoza və laktoza ilə də baş verir, lakin nişastanın parçalanma və sorulması çox yavaş gedir. Misal üçün nişastanın sadə şəkərlərə parcalanması nazik bağırsaqda baş verir ki , burayada qida mədədən az-az miqdarda daxil olur.

Beləliklə nişastanın parçalanmasından alınan sadə şəkərlər tədricən sorulur, həm də üstəlik, karbohidratların qana tez sorulmasını qoruyan sellüloza bu prosesi ləngidir.

Sellüloza ilə zəngin məhsullara aşağıdakilar aiddir: buğda və çovdar kəpəkləri, kəpəkli çörək, yarmalar – yulaf, arpa; çuğundur, yerköku. Sellüloza bütün meyvə və tərəvəzlərin tərkibindədir.

Qeyd edək ki, əgər şəkər karbohidratları qida ilə lazım olandan artıq miqdarda daxil olursa, qlikogen şəkəri kimi onlar qara ciyərə və əzələlərə ehtiyat şəklində yığılır.

Ehtiyac olanda qlikogen qlükozaya kimi parçalanır, qana keçir və orqanizmin bütün toxumalarına yayılır. Bu ehtiyac nə vaxt başlayır?

Sağlam insanlarda, həmçinin diabetiklərdə – fiziki işlə məşğul olduqda, vaxtında yemədikdə və ya az yedikdə.( )

Artıq qidalanmada, yəni karbohidratlar çox miqdarda orqanizmə daxil olduqda onlar piyə çevrilir və əgər piy toxumaları çox yığılırsa bu piylənmə ilə nəticələnir. Lakin normal fiziki inkişaflı insanlarda da piy toxuması var, hansı ki, çox vacib funksiya yerinə yetirir: piy və əzələlərdə, qara ciyərdə yığılan qlikogen ehtiyatı () aclıqdan üçqat müdafiədir.

Aclıq zamanı aşağıdakı proses baş verir: ən əvvəl qara ciyərdəki, sonra əzələlərdəki şəkər ehtiyatları istifadə olunur; və nəhayət piy toxuması parçalanır, keton cisimlərin əmələ gəlməsi ilə nəticələnən enerji hasil edir və nəticədə insan ariqlayır. Diabetikləri bu üçqat müdafiə xilas edə bilər, lakin hipoqlikimiyadan yox – çünki o çox sürətlə baş verir, və qara ciyərdəki qlikogen ehtiyatının qlükozaya qədər parçalanmasına çoxlu vaxt lazımdır.

Karbohidratların xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə qayıdaq.

Bizə artıq aydın oldu ki, sadə karbohidratlar qana tez sorulur və qanda şəkəri sürətlə yüksəldir. Mürrəkəblər karbohidratlar isə bunu ləng edirlər, çünki əvvəl onlar sadə karbohidratlara parçalanmalıdır. Lakin qeyd etdiyimiz kimi tək parçalanma yox, başqa faktorlar da buna tə'sir göstərir. Bu faktorlar bizim üçün çox vacibdir.

Lakin biz qeyd etdiyimiz kimi sorulmaya yalnız qidanın parçalanması, hissələrə ayrılması yox, digər faktorlar da tə'sir edir. Bu faktorlar bizim üçün çox böyuk əhəmiyyət kəsb edir, çünki diabetiklər üçün qanda şəkərin yüksəlmə faktı yox, onun kəskin və çox sürətlə yüksəlməsi təhlükəlidir. Və ya başqa sözlə desək bu halda karbohidratlar sürətlə orqanizm toxumaları tərəfindən sorulur, qanı qlükoza ilə sürətlə doydurur və hiperqlikimiya halına səbəb olur. Bunun üçün sorulmanın sürətinə tə'sir edən faktorları aşağıda qeyd edəcəyik:

  1. karbohidratın növu – sadə və ya mürəkkəb (sadə karbohidratlar həddindən çox tez sorulur);
  2. qidanın hərarəti – soyuq sorulmanı əhəmiyyətli dərəcədə azaldır;
  3. qidanın konsistensiyası – tərkibində çoxlu miqdarda sellüloza olan mürəkkəb, lifli və dənli qidaların sorulması tədricən olur;
  4. ərzaqın tərkibində yağların olması – yağli ərzaqlardan karbohidratlar tədricən və yavaş sorulur.
  5. sorulmanı ləngidən preparatlar – məsələn qlükobay.

Bu mülahizələrə əsaslanaraq tərkibində karbohidrat olan qida məhsullarını üç qrupa bölmək olar:

  1. tərkibində "ani şəkər" olan qidalar – qanda şəkəri 3-5 dəq. sonra kəskin qaldırır.
  2. tərkbində "sür'ətli şəkər" olan qidalar – qanda şəkəri 10-15 dəq. sonra kəskin qaldırır, qida mədədə və bağırsaqlarda 1-2 saat müddətində həzm olunur.
  3. tərkibində "tədrici şəkər" olan qidalar – qanda şəkərin qalxması 20-30 dəq sonra və nisbətən rəvan olur, qida mədə və bağırsaqda 2-3 saata həzm olunur.

Bu klassifikassiyaya əlavə olaraq qeyd edə bilərik ki, "ani şəkər" – bu təmiz halda, yəni sorulma prolanqatorlarından azad olunmuş qlükoza, fruktoza, maltoza və saxarozadır; sürətli şəkər bu sorulma prolanqatorları olan fruktoza və saxarozadır (məsələn alma, həm fruktozası həm də sellulozası vardır); "tədrici şəkər" – Bu laktoza və kraxmaldır, həmçinin çox güclü prolongatorlu saxaroza və fruktozanı da bura aid etmək olar, beləki prolanqatorun sayəsində saxaroza və fruktozanın parçalanması, nəticədə əmələ gələn glükozanın qana sorulması əhəməyyətli dərəcədə ləngiyir.

Yuxarıda deyilənləri misallarla izah edək: tərkibində qlükoza olan preparatları qəbul etdikdə [glükoza həbləri]: o dərhal qana sorulur. Lakin demək olar ki, fruktoza meyvə şirəsi, maltoza isə pivə qəbul etdikdə eyni sürətlə sorulurlar, çünki bunlar məhlul olub tərkibində sorulmanı ləngidən sellüloza yoxdur, lakin bütün meyvələrdə sellüloza vardır, deməli onlarda adı sorulmadan "müdafiə xətti" var; burada da sorulma tez gedir, lakin meyvə şirələrində olduğu kimi sürətlə olmur. Un məhsularında belə "müdafiə xətti" ikidir: kraxmal, hansıkı monosaxaridlərə parc-alanmalıdır,sellüloza; nəticədə sorulma daha ləng gedir. Bu cəhəti qeyd edərək, tərkibində karbohidratlar olan qida məhsularını nəzərinizə catdıraq: şirniyyat, un məmulatları və sıyıqlar: kaşa, meyvə və giləməyvələr, bəzi növ tərəvəzlər, süd məhsularının bəzi növləri. Bunlar hamısı qanda şəkəri qaldırır, lakin tərkiblərindəki şəkərlərin növündən və prolanqator faktorlarından asılı olaraq, qanda şəkərin yüksəlmə sürəti müxtəlifdir. 1qr təmiz şəkərin kaloriliyi 4kkal-dır. Mineral maddələrə və vitaminlərə gəldikdə isə prinsipcə onlar bütün qida məhsularında bu və ya digər miqdarda vardır. Lakin qida məhsularının arasında elə rekordsmenlər vardır ki, onları yaddan çixartmaq lazım deyil: bunlara qarabaşak, yumurta, qaraciyər, balıq yağı, yerkökü və göyərti aiddir. Təəsuf ki, yumurta və qaraciyəri şəkər xəstələri çox miqdarda yeyə bilməzlər, çünki onların tərkibində xolestərinin miqdarı çoxdur. Amma meyvə və tərəvəzlər vitaminlərlə çox zəngindir və bir cox qida məhsuları isə məsələn süd və un məhsullarına vitaminlər əlavə olunur, bundan əlavə vitamin və mineral maddələri xüsusi preparatların tərkibində qəbul edə bilərik.

Qarşıdaki bölmədə biz ərzaq məhsularının qanda şəkəri artırmaq xüssusiyətinə görə təhlil edəcəyik, indi isə onların bu nöqtei nəzərdən klasifikasiyasını nəzərdən keçirək:

1. şirniyyat; 2.süd məhsulları; 3. un məhsulları və sıyıqlar; 4. meyvə və giləməyvələr; 5. ət və balıq məhsulları; 6. alkoqolu içkilər; 7.şəkər əvəzədiciləri; 8.tərəvəzlər.

Qida məhsularının ümumi xarakteristikasına gəldikdə isə onlar aşağıdaki göstəriciləri özündə əks etdirir:

  1. qida məhsullarının tərkibindəki karbohidrat, yağlar və züllaların miqdarı
  2. qida məhsullarının tərkibindəki ən vacib-natriy, kaliy və kalsiy mineral maddələrinin miqdarı.
  3. vitaminlərin miqdarı və tərkibi.
  4. xolesterinin miqdarı – bu maddə bizim qanımızda dövr edir və onun yüksəlməsi atereskleroza, ürəyin işemik xəstəliyinə, hipertoniya və digər xoşagəlməz hallara səbəb olur.
  5. ərzaqin energetik əhəmiyyəti – bu xüsusi ölçu vahidi; kkal-lə təyin olunur

Balanslaşdırılmış diyetanı tərtib etmək üçün hər bir ərzaqin tərkibində mineral maddələrin və vitaminlərin, xolesterinin, miqdarinı, onun enerji tutumunu bilmək lazımdır. Bu məlumatlar cəd. 2 – ərzaqlarda əsas qida maddələrinin, xolesterinin, və energetik tutumun miqdarı cədvəlində verilmişdir.


1. Zülalar, karbohidratlar və yağların miqdarı haqqında olan məlumatlar əvvəlki bölmələrdən bizə aydındır: demək lazımdır ki, ərzaqlarda bu maddələrdən başqa olan maddə tamamilə sudur. Bu maddələrə insanlarda sutkalıq təlabat onun gördüyü işdən və çəkisindən asılı olaraq aşağıdaki miqdarda ola bilər:

Zülallar – 80-120 qr və ya bədən çəkisinin hər kq-na 1-1,5qr: lakin hər kg üçün 0,75qr-dan az olmamaq şərti ilə: Yağlar – 30-dan 80-100 qrama qədər. Karbohidratlar – 300-400 qram

Aydın məsələdir ki tərkibində bu miqdarda komponentlər olan ərzaqların faktik çəkisi qat- qat yüksəkdir; məsələn orqanizmi 100 qram zülalla tə'min etmək üçün 0,5 kq mal əti və ya 0,55 kq yağsız kəsmik yemək lazımdır

2. Insanın qidası balanslaşdırılmış və kifayət qədər kalorili olmalıdır.

Balanslaşmış qida dedikdə qida rasionunda zülallarin, yağların, karbohidratların, mineral maddələrin və vitaminlərin lazım olan miqdarda və proporsiyada olması başa düşülür; kalorilik isə qidanin energetik əhəmiyyətini göstərir. Fəaliyyət növundən asılı olaraq, yaşlı insan aşağıdakı miqdarda kkal-li qida qəbul etməlidir: intensiv fiziki iş 2000-2700 kkal. mötədil fiziki aktivlik, iş 1900-2000 kkal fiziki işlə əlaqədar olmayan fəaliyyət 1600-1800 kkal

Bu məsləhətlər diabetiklərə də aiddir, lakin kök adamlar, 2-ci tip diabetli xəstələr daha aşağı kkal qida qəbul etməlidirlər.

1-ci cədvəldə göstərilən ərzaqların özlərinin "çempionları" vardır ki, onların xeyirli xüsusiyətlərini biz heç vaxt yaddan çixartmamalıyıq. Bunların sırasına aiddir: yerkökü – tərkibindi çoxlu miqdarda karotin vardır göyərti – şüyüt, cəfəri, petruşka, quzuqulaği, keşniş, kəvər və s. Bunlarda da çoxlu karotin vardır, həmçinin bunlar kali, kalsi və vitaminlər mənbəyidir. darı və qarabaşaq – bunlarda çoxlu B1 və PP vitamini vardır.

3. Süd məhsulları – xüsusi ilə kəsmik, pendir və qatiqda B2 vitamini ən yüksək miqdardadır: bu məhsullardan ən əhəmiyyətlisi yağsız kəsmikdir.

Toyuq əti, yağsiz mal əti və bəzi balıq növlərində vitamin PP çox yüksək miqdardadır. A vitamini yalnız süd məhsullarında, ən cox isə yağli süd məhsullarında olur. Bu vitamin mənbəyi kimi süddən, yağsız xamadan və az miqdarda yağdan istifadə etmək məsləhətdir. Vitamin C mənbəyi isə sitrus meyvələri, kələm və göyərtidir.

4. Heyvani zülalları bitki mənşəli zülallarla əvəz etmək məsləhətdir. Bitki mənşəli zülalların mənbəyi paxlalar, soya, və göbələkdir. Heyvani zülalların çox istifadəsi, xüsusi ilə 40-50 yaşından sonra məqsədə uyğun deyildir.

5. Duzdan minimal miqdarda istifadə etmək lazımdir, çünki artıg duz oynaqlarda toplanır və hipertoniya xəstəliyinin yaranmasına səbəb olur.

6. Qidanı elə hazirlamaq lazımdır ki, onun tərkibindəki şəkər tədricən sovrulsun. Qidanın və içkilərin isti yox, ilıq olması, qidanın konsistensiyası isə lifli, dənəli və sərt olmalıdır. Həddindən çox xırdalanmış, əzilmiş, püre və ya manna sıyiğı tipli yeməklər məsləhət deyil. Aşağıdaki cəhəti nəzərə almaq məsləhətdir: qidada nə gədər çox sellüloza olarsa onun tərkibindəki şəkər bir o qədər yavaş sorular.

xolesterin, χολή, στερεός, qatı, yağa, bənzər, maddə, olub, qara, ciyər, hüceyrələri, tərəfindən, miqdarda, hazırlanır, lakin, miqdar, bütün, hüceyrə, qişalarının, yaradılmasına, turşuların, hormonların, vitamininin, əmələ, gəlməsinə, bəs, edir, omeqa, ilə, zə. Xolesterin q yun xolh od ve stereos qati yaga benzer madde olub qara ciyer huceyreleri terefinden az miqdarda hazirlanir lakin bu az miqdar butun huceyre qisalarinin yaradilmasina od tursularin hormonlarin ve D vitamininin emele gelmesine bes edir Omeqa 3 ile zengin Salvia hispanica toxum2 ci tip sekerli diabetler ucun meslehetler Xolesterin haqqinda Redakte2 ci tip diabetli xesteler ucun IAOSD qidalanmada esas diqqet xestenin ariqlamasina ve ya onun artiq ceki yigmamasina yoneldirir Buna gore de dieta asagi kalorili olmali piylenme olduqda sutkaliq 1200 1500 kkal olmalidir ve xestenin erzaqlar haqqinda onlarin kaloriliyi noqteyi nezerinden tesevvuru olmalidir Aydin meseledir ki hansi erzaqlarin sekeri artirib artirmamasini karbohidratlarin qida qebuluna gore beraber bolunmesini xeste bilmelidir lakin onun karbohidratlari CV ile hesablanmasina luzum yoxdur Bu halda 5 nomreli cedvelden istifade olunmalidir ve orada erzaqlarin 100 kkal tutumlu miqdari gosterilir Ced 5 100 kkal tutumlu erzaqlarin miqdari 2 ci tip insulinden asili olmayan sekerli diabet diabetler ucun meslehetler 2 ci tip diabetde xeste zulallari saglam adam qeder yeye biler Yaglar mehdudlasmalidir en yaxsi bitki meseli yaglardan istifade olunmasidir karbohidratlari CV gore hesablamaq lazim deyildir Lakin onlari kicik porsiyalarla istifade etmek lazimdir Ceki artiq olduqda asagi kalorili dieta lazimdir ve qida ile qebul olunan kkal hesablanmalidir Bunu 2 5 nomreli cedvel vasitesi ile etmek olar Xolesterin haqqinda Qanda damarlar ucun tehluke toreden artiq xolesterini nezaretde saxlamaq lazimdir Baxmayaraq ki xolesterin ateresklerozu yaradan esas faktorlardan biridir o heyat fealiyyeti ucun lazimdir meselen D vitamininin sintezi ucun Qanin terkibinde xolesterine qlukoza kimi cox diqqetle nezaret etmek lazimdir Mumkun normalar beledir 3 5 2 mmol l yaxsi gostericidir 4 mmol l qeder yol verilendir 1 sutkada orqanizme daxil olan xolesterinin miqdari 0 3 0 4 qramdan artiq olmali deyildir Qeyd edek ki en cox xolesterin heyvani yaglarda kere yagi yagli pendirler xama ve kesmik yagli et salo olur ki onlarin istifadesini mehdudlasdirmaq lazimdir Xolesterin en cox asagidaki erzaqlardadir Xolesterin qr Beyin 2 Pendirin yagli novleri 1qr qeder Yumurta 0 6 Ciyer boyrekler 0 2 0 4 Bezi baliq novleri 0 2 0 4 Kuru 0 3 cox Kere yagi 0 2Bitki yaglarinda xolesterin yoxdur ona gorede yemek hazirlayarken qargidali zeytun ve gunebaxan yagindan istifade etmek meslehetdir 6 Belelikle terkibinde xolesterin olan erzaqlari yemek lazim deyildir Odur ki biz heyvani yaglari minimuma endirib bitki yaglarindan istifade edirik Yagsiz xama ve kesmikden istifade etmeli sudun yagliligi 0 5 olmalidir kere yaginin sutkaliq miqdari 10 15 qramdir Baliq ve et yagsiz suda bismis ve ya portledilmis meslehet gorulur Lepeler ve tumlar lazim olan qeder yeyilmelidir cunki onlar yaglarla zengindir Yumurta gune 1 eded olmalidir Bizim orqanizm sade sekerleri qlukozani fruktozani menimseyir Qida sekeri zeif tursularin ve mede fermentlerinin tesiri altinda medede qlukozaya ve fruktozaya bolunurler Qlukoza qana cox tez fruktoza ise 2 3 defe yavas sorulur Analoji prosesler maltoza ve laktoza ile de bas verir lakin nisastanin parcalanma ve sorulmasi cox yavas gedir Misal ucun nisastanin sade sekerlere parcalanmasi nazik bagirsaqda bas verir ki burayada qida mededen az az miqdarda daxil olur Belelikle nisastanin parcalanmasindan alinan sade sekerler tedricen sorulur hem de ustelik karbohidratlarin qana tez sorulmasini qoruyan selluloza bu prosesi lengidir Selluloza ile zengin mehsullara asagidakilar aiddir bugda ve covdar kepekleri kepekli corek yarmalar yulaf arpa cugundur yerkoku Selluloza butun meyve ve terevezlerin terkibindedir Qeyd edek ki eger seker karbohidratlari qida ile lazim olandan artiq miqdarda daxil olursa qlikogen sekeri kimi onlar qara ciyere ve ezelelere ehtiyat seklinde yigilir Ehtiyac olanda qlikogen qlukozaya kimi parcalanir qana kecir ve orqanizmin butun toxumalarina yayilir Bu ehtiyac ne vaxt baslayir Saglam insanlarda hemcinin diabetiklerde fiziki isle mesgul olduqda vaxtinda yemedikde ve ya az yedikde Artiq qidalanmada yeni karbohidratlar cox miqdarda orqanizme daxil olduqda onlar piye cevrilir ve eger piy toxumalari cox yigilirsa bu piylenme ile neticelenir Lakin normal fiziki inkisafli insanlarda da piy toxumasi var hansi ki cox vacib funksiya yerine yetirir piy ve ezelelerde qara ciyerde yigilan qlikogen ehtiyati acliqdan ucqat mudafiedir Acliq zamani asagidaki proses bas verir en evvel qara ciyerdeki sonra ezelelerdeki seker ehtiyatlari istifade olunur ve nehayet piy toxumasi parcalanir keton cisimlerin emele gelmesi ile neticelenen enerji hasil edir ve neticede insan ariqlayir Diabetikleri bu ucqat mudafie xilas ede biler lakin hipoqlikimiyadan yox cunki o cox suretle bas verir ve qara ciyerdeki qlikogen ehtiyatinin qlukozaya qeder parcalanmasina coxlu vaxt lazimdir Karbohidratlarin xususiyyetlerinin oyrenilmesine qayidaq Bize artiq aydin oldu ki sade karbohidratlar qana tez sorulur ve qanda sekeri suretle yukseldir Murrekebler karbohidratlar ise bunu leng edirler cunki evvel onlar sade karbohidratlara parcalanmalidir Lakin qeyd etdiyimiz kimi tek parcalanma yox basqa faktorlar da buna te sir gosterir Bu faktorlar bizim ucun cox vacibdir Lakin biz qeyd etdiyimiz kimi sorulmaya yalniz qidanin parcalanmasi hisselere ayrilmasi yox diger faktorlar da te sir edir Bu faktorlar bizim ucun cox boyuk ehemiyyet kesb edir cunki diabetikler ucun qanda sekerin yukselme fakti yox onun keskin ve cox suretle yukselmesi tehlukelidir Ve ya basqa sozle desek bu halda karbohidratlar suretle orqanizm toxumalari terefinden sorulur qani qlukoza ile suretle doydurur ve hiperqlikimiya halina sebeb olur Bunun ucun sorulmanin suretine te sir eden faktorlari asagida qeyd edeceyik karbohidratin novu sade ve ya murekkeb sade karbohidratlar heddinden cox tez sorulur qidanin herareti soyuq sorulmani ehemiyyetli derecede azaldir qidanin konsistensiyasi terkibinde coxlu miqdarda selluloza olan murekkeb lifli ve denli qidalarin sorulmasi tedricen olur erzaqin terkibinde yaglarin olmasi yagli erzaqlardan karbohidratlar tedricen ve yavas sorulur sorulmani lengiden preparatlar meselen qlukobay Bu mulahizelere esaslanaraq terkibinde karbohidrat olan qida mehsullarini uc qrupa bolmek olar terkibinde ani seker olan qidalar qanda sekeri 3 5 deq sonra keskin qaldirir terkbinde sur etli seker olan qidalar qanda sekeri 10 15 deq sonra keskin qaldirir qida medede ve bagirsaqlarda 1 2 saat muddetinde hezm olunur terkibinde tedrici seker olan qidalar qanda sekerin qalxmasi 20 30 deq sonra ve nisbeten revan olur qida mede ve bagirsaqda 2 3 saata hezm olunur Bu klassifikassiyaya elave olaraq qeyd ede bilerik ki ani seker bu temiz halda yeni sorulma prolanqatorlarindan azad olunmus qlukoza fruktoza maltoza ve saxarozadir suretli seker bu sorulma prolanqatorlari olan fruktoza ve saxarozadir meselen alma hem fruktozasi hem de sellulozasi vardir tedrici seker Bu laktoza ve kraxmaldir hemcinin cox guclu prolongatorlu saxaroza ve fruktozani da bura aid etmek olar beleki prolanqatorun sayesinde saxaroza ve fruktozanin parcalanmasi neticede emele gelen glukozanin qana sorulmasi ehemeyyetli derecede lengiyir Yuxarida deyilenleri misallarla izah edek terkibinde qlukoza olan preparatlari qebul etdikde glukoza hebleri o derhal qana sorulur Lakin demek olar ki fruktoza meyve siresi maltoza ise pive qebul etdikde eyni suretle sorulurlar cunki bunlar mehlul olub terkibinde sorulmani lengiden selluloza yoxdur lakin butun meyvelerde selluloza vardir demeli onlarda adi sorulmadan mudafie xetti var burada da sorulma tez gedir lakin meyve sirelerinde oldugu kimi suretle olmur Un mehsularinda bele mudafie xetti ikidir kraxmal hansiki monosaxaridlere parc alanmalidir selluloza neticede sorulma daha leng gedir Bu ceheti qeyd ederek terkibinde karbohidratlar olan qida mehsularini nezerinize catdiraq sirniyyat un memulatlari ve siyiqlar kasa meyve ve gilemeyveler bezi nov terevezler sud mehsularinin bezi novleri Bunlar hamisi qanda sekeri qaldirir lakin terkiblerindeki sekerlerin novunden ve prolanqator faktorlarindan asili olaraq qanda sekerin yukselme sureti muxtelifdir 1qr temiz sekerin kaloriliyi 4kkal dir Mineral maddelere ve vitaminlere geldikde ise prinsipce onlar butun qida mehsularinda bu ve ya diger miqdarda vardir Lakin qida mehsularinin arasinda ele rekordsmenler vardir ki onlari yaddan cixartmaq lazim deyil bunlara qarabasak yumurta qaraciyer baliq yagi yerkoku ve goyerti aiddir Teesuf ki yumurta ve qaraciyeri seker xesteleri cox miqdarda yeye bilmezler cunki onlarin terkibinde xolesterinin miqdari coxdur Amma meyve ve terevezler vitaminlerle cox zengindir ve bir cox qida mehsulari ise meselen sud ve un mehsullarina vitaminler elave olunur bundan elave vitamin ve mineral maddeleri xususi preparatlarin terkibinde qebul ede bilerik Qarsidaki bolmede biz erzaq mehsularinin qanda sekeri artirmaq xussusiyetine gore tehlil edeceyik indi ise onlarin bu noqtei nezerden klasifikasiyasini nezerden kecirek 1 sirniyyat 2 sud mehsullari 3 un mehsullari ve siyiqlar 4 meyve ve gilemeyveler 5 et ve baliq mehsullari 6 alkoqolu ickiler 7 seker evezedicileri 8 terevezler Qida mehsularinin umumi xarakteristikasina geldikde ise onlar asagidaki gostericileri ozunde eks etdirir qida mehsullarinin terkibindeki karbohidrat yaglar ve zullalarin miqdari qida mehsullarinin terkibindeki en vacib natriy kaliy ve kalsiy mineral maddelerinin miqdari vitaminlerin miqdari ve terkibi xolesterinin miqdari bu madde bizim qanimizda dovr edir ve onun yukselmesi atereskleroza ureyin isemik xesteliyine hipertoniya ve diger xosagelmez hallara sebeb olur erzaqin energetik ehemiyyeti bu xususi olcu vahidi kkal le teyin olunurBalanslasdirilmis diyetani tertib etmek ucun her bir erzaqin terkibinde mineral maddelerin ve vitaminlerin xolesterinin miqdarini onun enerji tutumunu bilmek lazimdir Bu melumatlar ced 2 erzaqlarda esas qida maddelerinin xolesterinin ve energetik tutumun miqdari cedvelinde verilmisdir 1 Zulalar karbohidratlar ve yaglarin miqdari haqqinda olan melumatlar evvelki bolmelerden bize aydindir demek lazimdir ki erzaqlarda bu maddelerden basqa olan madde tamamile sudur Bu maddelere insanlarda sutkaliq telabat onun gorduyu isden ve cekisinden asili olaraq asagidaki miqdarda ola biler Zulallar 80 120 qr ve ya beden cekisinin her kq na 1 1 5qr lakin her kg ucun 0 75qr dan az olmamaq serti ile Yaglar 30 dan 80 100 qrama qeder Karbohidratlar 300 400 qramAydin meseledir ki terkibinde bu miqdarda komponentler olan erzaqlarin faktik cekisi qat qat yuksekdir meselen orqanizmi 100 qram zulalla te min etmek ucun 0 5 kq mal eti ve ya 0 55 kq yagsiz kesmik yemek lazimdir2 Insanin qidasi balanslasdirilmis ve kifayet qeder kalorili olmalidir Balanslasmis qida dedikde qida rasionunda zulallarin yaglarin karbohidratlarin mineral maddelerin ve vitaminlerin lazim olan miqdarda ve proporsiyada olmasi basa dusulur kalorilik ise qidanin energetik ehemiyyetini gosterir Fealiyyet novunden asili olaraq yasli insan asagidaki miqdarda kkal li qida qebul etmelidir intensiv fiziki is 2000 2700 kkal motedil fiziki aktivlik is 1900 2000 kkal fiziki isle elaqedar olmayan fealiyyet 1600 1800 kkalBu meslehetler diabetiklere de aiddir lakin kok adamlar 2 ci tip diabetli xesteler daha asagi kkal qida qebul etmelidirler 1 ci cedvelde gosterilen erzaqlarin ozlerinin cempionlari vardir ki onlarin xeyirli xususiyetlerini biz hec vaxt yaddan cixartmamaliyiq Bunlarin sirasina aiddir yerkoku terkibindi coxlu miqdarda karotin vardir goyerti suyut ceferi petruska quzuqulagi kesnis kever ve s Bunlarda da coxlu karotin vardir hemcinin bunlar kali kalsi ve vitaminler menbeyidir dari ve qarabasaq bunlarda coxlu B1 ve PP vitamini vardir 3 Sud mehsullari xususi ile kesmik pendir ve qatiqda B2 vitamini en yuksek miqdardadir bu mehsullardan en ehemiyyetlisi yagsiz kesmikdir Toyuq eti yagsiz mal eti ve bezi baliq novlerinde vitamin PP cox yuksek miqdardadir A vitamini yalniz sud mehsullarinda en cox ise yagli sud mehsullarinda olur Bu vitamin menbeyi kimi sudden yagsiz xamadan ve az miqdarda yagdan istifade etmek meslehetdir Vitamin C menbeyi ise sitrus meyveleri kelem ve goyertidir 4 Heyvani zulallari bitki menseli zulallarla evez etmek meslehetdir Bitki menseli zulallarin menbeyi paxlalar soya ve gobelekdir Heyvani zulallarin cox istifadesi xususi ile 40 50 yasindan sonra meqsede uygun deyildir 5 Duzdan minimal miqdarda istifade etmek lazimdir cunki artig duz oynaqlarda toplanir ve hipertoniya xesteliyinin yaranmasina sebeb olur 6 Qidani ele hazirlamaq lazimdir ki onun terkibindeki seker tedricen sovrulsun Qidanin ve ickilerin isti yox iliq olmasi qidanin konsistensiyasi ise lifli deneli ve sert olmalidir Heddinden cox xirdalanmis ezilmis pure ve ya manna siyigi tipli yemekler meslehet deyil Asagidaki ceheti nezere almaq meslehetdir qidada ne geder cox selluloza olarsa onun terkibindeki seker bir o qeder yavas sorular Kimya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqalenini redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Xolesterin amp oldid 6050097, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.