Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xasay xan Usmiyev — çar ordusunun qumuq general-mayoru, Xurşidbanu Natəvanın birinci əri.
| Xasay xan Usmiyev | |
|---|---|
qum. Хасай-Хан Мусаевны уланы Xasay xan Musayeviç Usmiyev | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Yaxsay, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Voronej, Voronej quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Həyat yoldaşı | Xurşidbanu Natəvan |
| Uşaqları | Mehdiqulu xan Vəfa, Xanbikə xanım |
| Fəaliyyəti | zabit |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1808-ci ilin 3 aprel tarixində Ağsaylı qumuq əsilzadəsi Musa Xan Usmiyevin ortancıl oğlu olaraq dünyaya gəlmişdir. Sultan Murad (d. 1841) adında böyük qardaşı və Adil adında kiçik qardaşı olmuşdur. Bacısı Tuti Bikə Xanım İsmayıl bəy Qutqaşınlı ilə evlənmişdir. İsmayıl bəy Rusiya imperiyasının nə yüksək mükafatı olan Müqəddəs Georgi Ordeni ilə mükafatlandırılan ilk azərbaycanlıdır.
Uşaq ikən Tiflisə girov olaraq aparılmışdır. 1825-ci ildə Peterburqda yerləşən Pajes Korpusunu bitirdikdən ölümünə qədər Rusiya İmperator Ordusunda xidmət etmişdir. İlk öncə 43-cü Jaeger Alayında, 1833-cü ildən isə Xerson Qrenadyor Alayında xidmət etmişdir. 1834-cü ilin mart ayının 22-də zabit olmuş və 1841-ci ildə ştabs-kapitan rütbəsinə yüksəlmişdir. 1844-cü ildə Qafqaz Korpusunda mayor, 1845-ci ildə polkovnik-leytenant, 1852-ci ildə isə polkovnik rütbəsinə yüksəlmişdir.
Bu zaman azərbaycanlı şairə və əsilzadə Xurşidbanu Natəvanla evlənmişdir. Dindar sünni olaraq şiə Qarabağa gedərkən özü ilə sünni mollası Molla Məhəmmədi də götürmüşdür. Molla Məhəmməd Üzeyir və Ceyhun bəylərin əcdadlarıdır. Bu evlilik Xurşidbanu xanımın qohumlarını, Qasım bəy Zakir də daxil olmaqla, razı salmamış və Xasay xana qarşı təzyiqlər olmuşdur. Qarabağ şairləri Xasay xanın bir qədər zəif olan sağ gözünü tez-tez öz şeirlərində lağlağı mövzusu etmişdirlər.
1857-ci ildə siyasi səbəblərə görə Qafqaz Korpusunda xidmət etməyə göndərilmişdir. Burad o, 1858-ci ildə Aleksandr Düma ilə görüşmüşdür. Düma onu parisli kimi, heç bir ləhcə olmadan fransızca danışan biri kimi təsvir etmişdir. O, həmçinin qafqazlı ziyalılardan olan Fətəli Axundovla, Mirzə Şəfi Vazeh, Xaçatur Abovyan və ilə əlaqədə olmuşdur. Həyatının bu dövründə dekabrist olduğuna görə Qafqaza sürgün edilən Aleksandr Bestujev-Marlinski ilə dostluq etmişdir.
1861-ci ildə Dağıstandakı rus qoşunlarının komandanı təyin edilmiş və bir il sonra - 1862-ci ilin 30 avqustunda general-mayor rütbəsinə yüksəlmişdir.
İşdən çıxarılması və ölümü
Qafqazda xidmət edən bir digər rus generalı və irqçi rus millətçisi Rostislav Fadeyevin "Qafqazdan məktublar" əsərində Qafqaz müsəlmanlarını təhqir etmiş, onları "ağ adaşımn" yardımı olmadan həyatda qalmağı belə bacara bilməyəcək uşaqlara bənzətdiyini gürcü dən eşidən Xasay xan onu duelə çağırmışdır. Dueldə onu öldürməsə də, Xasay xan bu duel təklifinə görə sonradan təhlükəsizlik problemləri ilə qarşılaşmışdır. Dövlət dairələrindən ailəsi ilə birlikdə Osmanlı imperiyasına köçmək üçün icazə istəsə də, Terek əyalətinin başçısı erməni Mixail Loris-Melikov onu Sevastopola dəvət etmiş və 25 aprel 1866-cı ildə Voronejə sürgün etmişdir. Bu qərardan sonra özünü öldürməyə çalışsa da, uğursuz olmuş və 1867-ci ilin 3 may tarixində müəmmalı şəkildə ölmüşdür.
Ailəsi
Həyatı boyunca 3 dəfə evlənmişdir:
- Xurşidbanu Natəvan
- Mehdiqulu xan Vəfa
- Xanbikə xanım (1856-1921)
- Qaplanov soyundan bir xanım
- Əzəmət Bikə (d. 18 sentyabr 1859)
- Pəri xanım Həmzəyeva
- Reyhanat Bikə (d. 12 iyul 1852)
- Sotixan Bikə (d. 5 iyul 1859)
- Musa Usmiyev (d. 4 avqust 1864)
- Sultan Murad Usmiyev (d. 23 noyabr 1866)
İstinadlar
- Ismayilov, Eldar. "Князья Уцмиевы в Азербайджане". Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri / Известия Азербайджанского историко-родословного общества (rus). 2022-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-27.
- . "ГПИБ | Т. 6, ч. 2 : [Кавказ и Закавказье за время управления генерал от инфантерии Алексея Петровича Ермолова, 1816-1827]. - 1875". elib.shpl.ru. səh. 905. 2022-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-15.
- Zakir, Qasım bäy. Seçilmiş äsärläri. Kamran Mämmädov. Bakı: Avrasia Press. 2005. 76. ISBN . OCLC 255796531. 2022-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-27.
- "List of colonels by seniority in 1859 - Saint Petersburg, 1859, p. 114". 2022-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-27.
- Dumas, Alexandre. Adventures in Caucasia (ingilis). Chilton Books. 1962. 142. ISBN . 2022-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-27.
- "Кумыкский мир | Генерал Хасайхан Уцмиев". kumukia.ru. 2022-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-15.
- List of generals by seniority for 1866 2022-02-27 at the Wayback Machine. - Saint Petersburg - 1866. p. 562
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xasay xan Usmiyev car ordusunun qumuq general mayoru Xursidbanu Natevanin birinci eri Xasay xan Usmiyevqum Hasaj Han Musaevny ulany Xasay xan Musayevic UsmiyevDogum tarixi 1823Dogum yeri Yaxsay Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1866Vefat yeri Voronej Voronej quberniyasi Rusiya imperiyasiHeyat yoldasi Xursidbanu NatevanUsaqlari Mehdiqulu xan Vefa Xanbike xanimFealiyyeti zabit Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1808 ci ilin 3 aprel tarixinde Agsayli qumuq esilzadesi Musa Xan Usmiyevin ortancil oglu olaraq dunyaya gelmisdir Sultan Murad d 1841 adinda boyuk qardasi ve Adil adinda kicik qardasi olmusdur Bacisi Tuti Bike Xanim Ismayil bey Qutqasinli ile evlenmisdir Ismayil bey Rusiya imperiyasinin ne yuksek mukafati olan Muqeddes Georgi Ordeni ile mukafatlandirilan ilk azerbaycanlidir Usaq iken Tiflise girov olaraq aparilmisdir 1825 ci ilde Peterburqda yerlesen Pajes Korpusunu bitirdikden olumune qeder Rusiya Imperator Ordusunda xidmet etmisdir Ilk once 43 cu Jaeger Alayinda 1833 cu ilden ise Xerson Qrenadyor Alayinda xidmet etmisdir 1834 cu ilin mart ayinin 22 de zabit olmus ve 1841 ci ilde stabs kapitan rutbesine yukselmisdir 1844 cu ilde Qafqaz Korpusunda mayor 1845 ci ilde polkovnik leytenant 1852 ci ilde ise polkovnik rutbesine yukselmisdir Bu zaman azerbaycanli saire ve esilzade Xursidbanu Natevanla evlenmisdir Dindar sunni olaraq sie Qarabaga gederken ozu ile sunni mollasi Molla Mehemmedi de goturmusdur Molla Mehemmed Uzeyir ve Ceyhun beylerin ecdadlaridir Bu evlilik Xursidbanu xanimin qohumlarini Qasim bey Zakir de daxil olmaqla razi salmamis ve Xasay xana qarsi tezyiqler olmusdur Qarabag sairleri Xasay xanin bir qeder zeif olan sag gozunu tez tez oz seirlerinde laglagi movzusu etmisdirler 1857 ci ilde siyasi sebeblere gore Qafqaz Korpusunda xidmet etmeye gonderilmisdir Burad o 1858 ci ilde Aleksandr Duma ile gorusmusdur Duma onu parisli kimi hec bir lehce olmadan fransizca danisan biri kimi tesvir etmisdir O hemcinin qafqazli ziyalilardan olan Feteli Axundovla Mirze Sefi Vazeh Xacatur Abovyan ve ile elaqede olmusdur Heyatinin bu dovrunde dekabrist olduguna gore Qafqaza surgun edilen Aleksandr Bestujev Marlinski ile dostluq etmisdir 1861 ci ilde Dagistandaki rus qosunlarinin komandani teyin edilmis ve bir il sonra 1862 ci ilin 30 avqustunda general mayor rutbesine yukselmisdir Isden cixarilmasi ve olumuQafqazda xidmet eden bir diger rus generali ve irqci rus milletcisi Rostislav Fadeyevin Qafqazdan mektublar eserinde Qafqaz muselmanlarini tehqir etmis onlari ag adasimn yardimi olmadan heyatda qalmagi bele bacara bilmeyecek usaqlara benzetdiyini gurcu den esiden Xasay xan onu duele cagirmisdir Duelde onu oldurmese de Xasay xan bu duel teklifine gore sonradan tehlukesizlik problemleri ile qarsilasmisdir Dovlet dairelerinden ailesi ile birlikde Osmanli imperiyasina kocmek ucun icaze istese de Terek eyaletinin bascisi ermeni Mixail Loris Melikov onu Sevastopola devet etmis ve 25 aprel 1866 ci ilde Voroneje surgun etmisdir Bu qerardan sonra ozunu oldurmeye calissa da ugursuz olmus ve 1867 ci ilin 3 may tarixinde muemmali sekilde olmusdur AilesiHeyati boyunca 3 defe evlenmisdir Xursidbanu Natevan Mehdiqulu xan Vefa Xanbike xanim 1856 1921 Qaplanov soyundan bir xanim Ezemet Bike d 18 sentyabr 1859 Peri xanim Hemzeyeva Reyhanat Bike d 12 iyul 1852 Sotixan Bike d 5 iyul 1859 Musa Usmiyev d 4 avqust 1864 Sultan Murad Usmiyev d 23 noyabr 1866 IstinadlarIsmayilov Eldar Knyazya Ucmievy v Azerbajdzhane Azerbaycan Tarixi Secere Cemiyyetinin Xeberleri Izvestiya Azerbajdzhanskogo istoriko rodoslovnogo obshestva rus 2022 02 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 27 GPIB T 6 ch 2 Kavkaz i Zakavkaze za vremya upravleniya general ot infanterii Alekseya Petrovicha Ermolova 1816 1827 1875 elib shpl ru seh 905 2022 02 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 15 Zakir Qasim bay Secilmis asarlari Kamran Mammadov Baki Avrasia Press 2005 76 ISBN 9952421247 OCLC 255796531 2022 02 28 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 27 List of colonels by seniority in 1859 Saint Petersburg 1859 p 114 2022 02 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 27 Dumas Alexandre Adventures in Caucasia ingilis Chilton Books 1962 142 ISBN 978 0 598 72218 8 2022 02 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 27 Kumykskij mir General Hasajhan Ucmiev kumukia ru 2022 02 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 15 List of generals by seniority for 1866 2022 02 27 at the Wayback Machine Saint Petersburg 1866 p 562