Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi — Türkiyə Respublikası Prezidentinə bağlı olaraq çalışan, dövlətin xarici işlərindən məsul olan qurum.
| Xarici İşlər Nazirliyi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Yurisdiksiya | Türkiyə |
| Yaradılma tarixi | 2 may 1920 |
| Ştat sayı |
|
| İllik büdcəsi | 16.778.583.000 ₺ (2023) |
| Baş qərargah | Ankara |
| Rəhbərlik | |
| Nazir | Hakan Fidan |
| Nazir müavinləri | Burak Ağçapar Yasin Əkrəm Serim Mehmet Kamal Bozay |
| | |
| Rəsmi saytı | mfa.gov.tr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Prezidentliyə bağlı olaraq işləyən, xarici işlərdən cavabdeh olan nazirlikdir. Türkiyənin digər ölkələr və beynəlxalq təşkilatlarla olan münasibətlərinin aparılmasından cavabdeh olan nazirliyin başında hal-hazırda Hakan Fidandır.
Tarixi
Osmanlı imperatorluğu dövrü
XIX əsrə qədər Osmanlı dövlətinin xarici işləri Reis-ül Küttabın rəhbərliyində idarə edilməkdəydi. Ancaq Reis-ül Küttap eyni zamanda dövlət yazışmalarını əldə etmək kimi başqa vəzifələridə öhdəliyinə götürmüşdü. 1793-cü ildə III Səlimin dövründə ilk daimi səfirlik Londonda açılmış və Yusif Agah Əfəndi ilk daimi Osmanlı səfiri olaraq təyin olunmuşdur. Beləliklə, Osmanlı dövləti də daimi təmsil və qarışıqlıq əsaslarına faydalı Diplomatiya tətbiq etməyə başlamışdır. Avropa ölkələrində vəzifə icra edən Osmanlı səfirləri, ikili münasibətlərin aparılmasına əlavə olaraq təyin etdikləri ölkələrlə bağlı məlumatlar ötürmək vasitəsilə İmperatorluğun qərbləşmə və islahat prosesini sürətləndirici rol oynamış, dövlətdə müasirləşmənin aparıcıları olmuşdurlar.
Reis-ül Küttaplıq sisteminin günün diplomatik ehtiyaclarına və şərtlərinə uyğun olaraq qurulması çərçivəsində II Mahmud dövründə ilk olaraq Tərcümə Otağı qurulmuşdur. 1835-ci ildə isə Padişah xarici işlərin çox artması və əhəmiyyət qazanması səbəbi ilə, Reis-ül Küttaplıq məqamını nəzarət səviyyəsinə yüksəlmişdir. Son Reis- ül Küttaplıq Yozqatlı Akif Əfəndi, müşirlik vəzifəsiylə ilk Umur-ı Hariciyə Nazırı (Ruhu) keçirilmişdir.
Respublika dövrü
Respublika dövrü xarici siyasətin əsasları Milli Mübarizə illərində olmuşdur. 23 Aprel 1920-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin açılışının ardından yaradılan ilk Milli Hökümətlə birlikdə "Hariciye Vəkaləti" də 2 Mayıs 1920-ci il tarixində rəsmən qurulmuş və başına Bəkir Sami bəy gətirilmişdir. Son dərəcə məhdud imkanlarla qurulan Hariciyə Vəkaləti, Milli Mübarizə dövründə xarici təmasların artan intensivliyi ilə birlikdə, bütün çətinliklərə baxmayaraq fədakar şəkildə vəzifə icra etmiş və Lozana gedən müddətdə önəmli rol oynamışdır.
Cümhuriyyətin qurulmasının ardından Hariciyə Vekaləti, həm daxili seçimi həm də xarici seçimi təşkilatını inkişaf etdirməyə başlamışdır. 1927-ci ildə Hariciyə Vekaləti təşkilatına dair ilk geniş hüquqi düzənləmə edilmiş və 1154 saylı qanun ilə nazirliyin günümüzdəki quruluşunun təməlləri atılnmışdır.
Türkiyə Cümhuriyyətinin 1923-cü ilində təşkilatından bu yana Mustafa Kamal Atatürkün görüş və prinsipləri türk xarici siyasətinin aparılmasında rəhbər olmuş, "yurdda sülh, cahanda sülh" fikri türk xarici siyasətinin təməl hədəfini yaratmışdır. Bu yüksəklikdə Türkiyə, 1930-cu illərdən etibarən aktiv və barışçı bir xarici siyasət meydana gəlmişdir. Türkiyənin II Dünya müharibəsinin içinə çəkilməsi və bunun ölkəyə gətirəcəyi tənəzzül, bütün təzyiqlərə baxmayaraq ölkənin maraqlarını fəal bir diplomatiya sayəsində qarşısı alınmışdır.
Eyni şəkildə 1945-ci ildən sonra getdikcə genişlənən beynəlxalq siyasi və iqtisadi əməkdaşlıq və təşkilatlanma səylərinə uyğun olaraq ikili münasibətin aparılmasıın yanı sıra Nazirliyin funksiyaları arasında çox tərəfli siyasi və iqtisadi işlərdə xüsusi bir yer almışdır. Çox tərəfli dioplomatiya fəaliyyətlərinin və beynəlxalq təşkilatların çoxalması çərçivəsində daimi təmsilçiliklərin sayıda artırılmışdır.
II Dünya müharibəsi sırasında bağlanmaq məcburiyyətində qalan xarici missiyaların yenidən açılması və buna yeni missiyaların və anılan daimi təmsilçiliklərin əlavə olunması ilə birlikdə 1950-ci illərədn etibarən Nazirlik xarici təşkilatı mühüm dərəcədə böyümüşdür.
İstinadlar
- https://www.mfa.gov.tr/turkiye-cumhuriyeti-disisleri-bakanligi-tarihcesi-ru.ru.mfa.
Xarici keçidlər
- Rəsmi sayti
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiye Xarici Isler Nazirliyi Turkiye Respublikasi Prezidentine bagli olaraq calisan dovletin xarici islerinden mesul olan qurum Xarici Isler NazirliyiUmumi melumatlarOlke TurkiyeYurisdiksiya TurkiyeYaradilma tarixi 2 may 1920Stat sayi 6 692 nef Illik budcesi 16 778 583 000 2023 Bas qerargah AnkaraRehberlikNazir Hakan FidanNazir muavinleri Burak Agcapar Yasin Ekrem Serim Mehmet Kamal BozayResmi sayti mfa gov tr Vikianbarda elaqeli mediafayllar Prezidentliye bagli olaraq isleyen xarici islerden cavabdeh olan nazirlikdir Turkiyenin diger olkeler ve beynelxalq teskilatlarla olan munasibetlerinin aparilmasindan cavabdeh olan nazirliyin basinda hal hazirda Hakan Fidandir TarixiOsmanli imperatorlugu dovru XIX esre qeder Osmanli dovletinin xarici isleri Reis ul Kuttabin rehberliyinde idare edilmekdeydi Ancaq Reis ul Kuttap eyni zamanda dovlet yazismalarini elde etmek kimi basqa vezifeleride ohdeliyine goturmusdu 1793 cu ilde III Selimin dovrunde ilk daimi sefirlik Londonda acilmis ve Yusif Agah Efendi ilk daimi Osmanli sefiri olaraq teyin olunmusdur Belelikle Osmanli dovleti de daimi temsil ve qarisiqliq esaslarina faydali Diplomatiya tetbiq etmeye baslamisdir Avropa olkelerinde vezife icra eden Osmanli sefirleri ikili munasibetlerin aparilmasina elave olaraq teyin etdikleri olkelerle bagli melumatlar oturmek vasitesile Imperatorlugun qerblesme ve islahat prosesini suretlendirici rol oynamis dovletde muasirlesmenin aparicilari olmusdurlar Reis ul Kuttapliq sisteminin gunun diplomatik ehtiyaclarina ve sertlerine uygun olaraq qurulmasi cercivesinde II Mahmud dovrunde ilk olaraq Tercume Otagi qurulmusdur 1835 ci ilde ise Padisah xarici islerin cox artmasi ve ehemiyyet qazanmasi sebebi ile Reis ul Kuttapliq meqamini nezaret seviyyesine yukselmisdir Son Reis ul Kuttapliq Yozqatli Akif Efendi musirlik vezifesiyle ilk Umur i Hariciye Naziri Ruhu kecirilmisdir Respublika dovru Respublika dovru xarici siyasetin esaslari Milli Mubarize illerinde olmusdur 23 Aprel 1920 ci ilde Turkiye Boyuk Millet Meclisinin acilisinin ardindan yaradilan ilk Milli Hokumetle birlikde Hariciye Vekaleti de 2 Mayis 1920 ci il tarixinde resmen qurulmus ve basina Bekir Sami bey getirilmisdir Son derece mehdud imkanlarla qurulan Hariciye Vekaleti Milli Mubarize dovrunde xarici temaslarin artan intensivliyi ile birlikde butun cetinliklere baxmayaraq fedakar sekilde vezife icra etmis ve Lozana geden muddetde onemli rol oynamisdir Cumhuriyyetin qurulmasinin ardindan Hariciye Vekaleti hem daxili secimi hem de xarici secimi teskilatini inkisaf etdirmeye baslamisdir 1927 ci ilde Hariciye Vekaleti teskilatina dair ilk genis huquqi duzenleme edilmis ve 1154 sayli qanun ile nazirliyin gunumuzdeki qurulusunun temelleri atilnmisdir Turkiye Cumhuriyyetinin 1923 cu ilinde teskilatindan bu yana Mustafa Kamal Ataturkun gorus ve prinsipleri turk xarici siyasetinin aparilmasinda rehber olmus yurdda sulh cahanda sulh fikri turk xarici siyasetinin temel hedefini yaratmisdir Bu yukseklikde Turkiye 1930 cu illerden etibaren aktiv ve barisci bir xarici siyaset meydana gelmisdir Turkiyenin II Dunya muharibesinin icine cekilmesi ve bunun olkeye getireceyi tenezzul butun tezyiqlere baxmayaraq olkenin maraqlarini feal bir diplomatiya sayesinde qarsisi alinmisdir Eyni sekilde 1945 ci ilden sonra getdikce genislenen beynelxalq siyasi ve iqtisadi emekdasliq ve teskilatlanma seylerine uygun olaraq ikili munasibetin aparilmasiin yani sira Nazirliyin funksiyalari arasinda cox terefli siyasi ve iqtisadi islerde xususi bir yer almisdir Cox terefli dioplomatiya fealiyyetlerinin ve beynelxalq teskilatlarin coxalmasi cercivesinde daimi temsilciliklerin sayida artirilmisdir II Dunya muharibesi sirasinda baglanmaq mecburiyyetinde qalan xarici missiyalarin yeniden acilmasi ve buna yeni missiyalarin ve anilan daimi temsilciliklerin elave olunmasi ile birlikde 1950 ci illeredn etibaren Nazirlik xarici teskilati muhum derecede boyumusdur Istinadlarhttps www mfa gov tr turkiye cumhuriyeti disisleri bakanligi tarihcesi ru ru mfa Xarici kecidlerResmi sayti