Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Vergi uçotu — vergi bazasının və həmin verginin məbləğinin hesablanması ilə bağlı təsərrüfat əməliyyatlarının tam, fasiləsiz və sənədlə rəsmiyyətə salınmış uçotunu aparmaqla konkret vergi üzrə vergi bazasının formalaşması haqda informasiyaların pul ifadəsilə toplanmasının, qeydiyyata alınmasının və ümumiləşdirilməsinin nizama salınmış sistemidir.
Əsas amillər
Sözügedən verginin ayrı-ayrı növlərinin uçotu və onların hesablanması Azərbaycan Respublikasının 11 iyul 2000-ci il 905-İQ №-li Qanunu ilə təsdiq edilmiş Vergi Məcəlləsi ilə tənzimlənir.
Vergi uçotu mühasibat uçotunun tərkib hissəsi olmaqla vergiyə cəlb olunma və vergi hesabatı tərtib etmək məqsədilə mühasibat qaydasında rəsmiyyətə salınması üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bununla birlikdə vergi uçotu vergi bazasının düzgün müəyyən edilməsi məqsədilə müstəqil, yaxud mühasibat uçotu məlumatlarında zəruri düzəliş hesablamaları aparmaq hüququna malikdir.
Düzəliş hesablamaları qeyri-sistemli qaydada, yəni hesablama yolu ilə alınan düzəlişləri mühasibat uçotunda əks etdirməklə yerinə yetirilir. Bu vergi hesablaması, cədvəl, yaxud vergi kartları kimi təqdim edilən informasiyaların sistemləşdirilməsi və toplanması üçün nəzərdə tutulan vergi registrlərinin işlənməsinə və təsdiq edilməsinə şərait yaradır.
Vergi uçotunun əsas funksiyaları
- ödəyicilərin vergi öhdəliklərini düzgün müəyyən etmək üçün zəruri ilk informasiyaları toplamaq və onları təyin edilmiş qaydada qeydə almaq;
- ilk vergi informasiyalarını mühasibat və vergi registrlərində və mühasibat uçotunun hesablarında vaxtlı-vaxtında əks etdirmək;
- vergiödəyicisinin vergi öhdəliklərinin səviyyəsini düzgün müəyyən etmək;
- düzgün və dəqiq vergi hesabatını formalaşdırmaq;
- vergi informasiyasının və vergi hesabatının formalaşdırılması üzərində nəzarət aparmaq.
Beləliklə, vergi uçotu mühasibat uçotunun tərkib hissəsi kimi qalmaqla vergi öhdəliklərinin düzgün, obyektiv hesablanması və təşkilatın vergi hesabatının tərtib edilməsi üçün zəruri maliyyə informasiyalarının toplanması, qeydə alınması və işlənməsi kimi işlərin yerinə yetirilməsini özündə əks etdirir.
Hesablanması
Təsərrüfat subyektləri tərəfindən vergilər hesablanarkən zəruri vergi sənədləri tərtib edilir. Vergi sənədləri – vergilərin hesablanmasını, vergi məbləğini və vergi öhdəliyinin həcmini əks etdirən sənədlərdir. Vergi sənədlərinə aşağıdakılar daxildir:
- uçot-hesabat sənədləri;
- müşayiətedici sənədlər;
- vergi uçotu registrləri;
- bildiriş.
Uçot-hesabat sənədləri — vergi öhdəliyinin məbləğini əks etdirən sənədlərdir. Hər bir vergi növü üçün ayrıca bəyannamə forması müəyyən edilmişdir. Uçot-hesabat sənədləri funksiyasını yerinə yetirən vergi bəyannamələri tərtib edildikdən, müəssisənin rəhbəri və baş mühasibi tərəfindən imzalandıqdan sonra vergi ödəyicisinin qeydiyyata alındığı vergi orqanına təqdim olunur.
Müşayiətedici sənədlər — vergilərin hesablanması üçün zəruri olan, vergi hesabatlarındakı məlumatları əsaslandıran, şərh edən arayış materialı rolunu oynayan sənədlərdir. Onlara alınmış mallara (işlərə, xidmətlərə) görə malsatanların təqdim etdikləri vergi hesab-fakturalarını misal göstərmək olar.
Vergi uçotu registrləri — müəssislərdə vergi uçotunun aparılması üçün nəzərdə tutulmuş ümumi registr və ilkin uçot formalarıdır. Belə ki, vergi uçotunda əks olunması üçün zəruri olan və ilkin mühasibat uçotu sənədlərində əks olunan informasiya, vergi uçotu registrlərində toplanmalı və sistemləşdirilməlidir. Müəyyən hesabat dövrü üçün tərtib edilmiş vergi registrlərindəki informasiya ümumiləşdirildikdən sonra, həmin məlumatlar bəyannamələrə köçürülür.
Metodu
Hesablama metodu ilə vergi uçotu aparan müəssisələr (sahibkarlar) gəlirin faktiki əldə edilməsi vaxtından asılı olmayaraq, gəlir və xərclərini müvafiq olaraq gəlir almaq hüququnun əldə edildiyi və ya xərcin çəkilməsi öhdəliyinin yarandığı andan (vaxtdan) uçota alınmalıdır.
Hesablama metodu ilə uçotun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, gəlirlər pul vəsaitlərinin, əmlakın (işlərin, xidmətlərin) və ya əmlak hüququnun faktiki daxil olub-olmamağından asılı olmayaraq, onların mövcud olduqları hesabat (vergi) dövrlərinin gəlirləri kimi hesab olunur.
İstinadlar
- Кельчевская Н.Р., Пелымская И.С., Сироткин С.А. Экономическая среда промышленного предприятия (PDF). Екатеринбург: Издательство Уральского университета. 2019. 131. ISBN .
- "Способы ведения налогового учета". 2012-09-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-22.
- Ульянов И. Р., Попова Л. В. Бухучет. Пособие для бухгалтера и менеджера москва 1999
- Бухгалтерского дело под редакцией профессора М. А. Вахришеной. Москва, "Бухгалтерский учет" 2008
- В. М. Никитин, Д. А. Никитина Теория бухгалтерского учета. Издателство "Дело и сервис" Москва 1999
- Н. П. Любушин, В. В. Жарикев, Н. В. Бородина Теория бухгалтерского учета Юнити Москва – 2000
- Теория бухгалтерского учета. Под редакцией доктора экономических наук профессора Е. А. Мизиковского Москва "Экономисть," 2005
- S. M. Səbzəliyev, Q. Ə. Abbasov, Xidmət sahələrində mühasibat (maliyyə) uçotu. Bakı −2015
- Б. Нидлз, Х. Андерсон, Д. Колдуелл Принципы бухгалтерского учета. Москва – "Финансы и статистика" 1997
- Ч. Т. Хорнгрен, Дж. Фостер Бухгалтерский учот: управленческий аспект. Москва, "Финансы и статистика" — 2000
Mənbə
- Qəzənfər Əli oğlu Abbasov. Mühasibat uçotu (PDF). Bakı. 2015. səh. 361.
Ədəbiyyat
- Ю. А. Бабаев, Теория бухгалтерского учета, Юнити, Москва 2012
- Бухгалтерский учет Под редакцией доктора экономических наук профессора Ю. А. Бабаева, доктора экономических наук, профессора И. П. Комиссарова Юунити, Москва — 2014
- И. М. Дмитриева Бухгалтерский учет и аудит. Москва, ИДФБК – ПРЕСС 2002
- B. U. İsayev, Q. Ə. Abbasov, M. Ç. Hacıyeva Mühasibat uçotunun nəzəriyyəsi. BakıAzərnəşr- 1998
- Q. Ə. Abbasov, Mühasibat uçotunun nəzəriyyəsi. Bakı, Az. DİU-nin nəşriyyatı −2009
- Q. Ə. Abbasov, Sıfırdan başlayan mühasibat (maliyyə) uçotu. Bakı −2013
- F. Q. Fərəcov, Sura mühasibə uçotun nəzəriyyəsi. Bakı- 1935
- S. M. Səbzəliyev, V. M. Quliyev, İdarəetmə uçotu. Bakı, 2014
- T. Ə. Sadıqov, İ. M. Rzayev, Vergi uçotu və audit. Bakı, 2014
- Н. П. Кондраков, Л. П. Краснова Принципы бухгалтерского учета. ФБК пресс, Москва – 1997
- Камышанов П. И. Практические Пособие по бухгалтерскому учету. Москва ТОО "Техлит" 1999
- Н. А. Каморджанова, И. В. Карташова Бухгалтерский учет. Москва-2007
- В. Г. Макаров, Теоретические основы бухгалтерского учета. Москва "Финансы" 1978
- Е. С. Соколова Бухгалтерское дело. Москва ИДФБК – Пресс 2005
- Г. А. Шатунова, Г. А. Корнеева Основы бухгалтерского учета. Москва ИД. ФБК – ПРЕСС 2005
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vergi ucotu vergi bazasinin ve hemin verginin mebleginin hesablanmasi ile bagli teserrufat emeliyyatlarinin tam fasilesiz ve senedle resmiyyete salinmis ucotunu aparmaqla konkret vergi uzre vergi bazasinin formalasmasi haqda informasiyalarin pul ifadesile toplanmasinin qeydiyyata alinmasinin ve umumilesdirilmesinin nizama salinmis sistemidir 1 Mundericat 1 Esas amiller 2 Vergi ucotunun esas funksiyalari 3 Hesablanmasi 3 1 Metodu 4 Istinadlar 5 Menbe 6 Edebiyyat 7 Xarici kecidlerEsas amillerredakteSozugeden verginin ayri ayri novlerinin ucotu ve onlarin hesablanmasi Azerbaycan Respublikasinin 11 iyul 2000 ci il 905 IQ li Qanunu ile tesdiq edilmis Vergi Mecellesi ile tenzimlenir Vergi ucotu muhasibat ucotunun terkib hissesi olmaqla vergiye celb olunma ve vergi hesabati tertib etmek meqsedile muhasibat qaydasinda resmiyyete salinmasi ucun nezerde tutulmusdur Bununla birlikde vergi ucotu vergi bazasinin duzgun mueyyen edilmesi meqsedile musteqil yaxud muhasibat ucotu melumatlarinda zeruri duzelis hesablamalari aparmaq huququna malikdir Duzelis hesablamalari qeyri sistemli qaydada yeni hesablama yolu ile alinan duzelisleri muhasibat ucotunda eks etdirmekle yerine yetirilir Bu vergi hesablamasi cedvel yaxud vergi kartlari kimi teqdim edilen informasiyalarin sistemlesdirilmesi ve toplanmasi ucun nezerde tutulan vergi registrlerinin islenmesine ve tesdiq edilmesine serait yaradir 2 Vergi ucotunun esas funksiyalariredakteodeyicilerin vergi ohdeliklerini duzgun mueyyen etmek ucun zeruri ilk informasiyalari toplamaq ve onlari teyin edilmis qaydada qeyde almaq ilk vergi informasiyalarini muhasibat ve vergi registrlerinde ve muhasibat ucotunun hesablarinda vaxtli vaxtinda eks etdirmek vergiodeyicisinin vergi ohdeliklerinin seviyyesini duzgun mueyyen etmek duzgun ve deqiq vergi hesabatini formalasdirmaq vergi informasiyasinin ve vergi hesabatinin formalasdirilmasi uzerinde nezaret aparmaq Belelikle vergi ucotu muhasibat ucotunun terkib hissesi kimi qalmaqla vergi ohdeliklerinin duzgun obyektiv hesablanmasi ve teskilatin vergi hesabatinin tertib edilmesi ucun zeruri maliyye informasiyalarinin toplanmasi qeyde alinmasi ve islenmesi kimi islerin yerine yetirilmesini ozunde eks etdirir 3 HesablanmasiredakteTeserrufat subyektleri terefinden vergiler hesablanarken zeruri vergi senedleri tertib edilir Vergi senedleri vergilerin hesablanmasini vergi meblegini ve vergi ohdeliyinin hecmini eks etdiren senedlerdir Vergi senedlerine asagidakilar daxildir 4 ucot hesabat senedleri musayietedici senedler vergi ucotu registrleri bildiris Ucot hesabat senedleri vergi ohdeliyinin meblegini eks etdiren senedlerdir Her bir vergi novu ucun ayrica beyanname formasi mueyyen edilmisdir Ucot hesabat senedleri funksiyasini yerine yetiren vergi beyannameleri tertib edildikden muessisenin rehberi ve bas muhasibi terefinden imzalandiqdan sonra vergi odeyicisinin qeydiyyata alindigi vergi orqanina teqdim olunur 5 Musayietedici senedler vergilerin hesablanmasi ucun zeruri olan vergi hesabatlarindaki melumatlari esaslandiran serh eden arayis materiali rolunu oynayan senedlerdir 6 Onlara alinmis mallara islere xidmetlere gore malsatanlarin teqdim etdikleri vergi hesab fakturalarini misal gostermek olar Vergi ucotu registrleri muessislerde vergi ucotunun aparilmasi ucun nezerde tutulmus umumi registr ve ilkin ucot formalaridir 7 Bele ki vergi ucotunda eks olunmasi ucun zeruri olan ve ilkin muhasibat ucotu senedlerinde eks olunan informasiya vergi ucotu registrlerinde toplanmali ve sistemlesdirilmelidir Mueyyen hesabat dovru ucun tertib edilmis vergi registrlerindeki informasiya umumilesdirildikden sonra hemin melumatlar beyannamelere kocurulur 8 Metoduredakte Hesablama metodu ile vergi ucotu aparan muessiseler sahibkarlar gelirin faktiki elde edilmesi vaxtindan asili olmayaraq 9 gelir ve xerclerini muvafiq olaraq gelir almaq huququnun elde edildiyi ve ya xercin cekilmesi ohdeliyinin yarandigi andan vaxtdan ucota alinmalidir Hesablama metodu ile ucotun mahiyyeti ondan ibaretdir ki gelirler pul vesaitlerinin emlakin islerin xidmetlerin ve ya emlak huququnun faktiki daxil olub olmamagindan asili olmayaraq onlarin movcud olduqlari hesabat vergi dovrlerinin gelirleri kimi hesab olunur 10 Istinadlarredakte Kelchevskaya N R Pelymskaya I S Sirotkin S A Ekonomicheskaya sreda promyshlennogo predpriyatiya PDF Ekaterinburg Izdatelstvo Uralskogo universiteta 2019 131 ISBN nbsp 978 5 7996 2556 6 Sposoby vedeniya nalogovogo ucheta 2012 09 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 22 Ulyanov I R Popova L V Buhuchet Posobie dlya buhgaltera i menedzhera moskva 1999 Buhgalterskogo delo pod redakciej professora M A Vahrishenoj Moskva Buhgalterskij uchet 2008 V M Nikitin D A Nikitina Teoriya buhgalterskogo ucheta Izdatelstvo Delo i servis Moskva 1999 N P Lyubushin V V Zharikev N V Borodina Teoriya buhgalterskogo ucheta Yuniti Moskva 2000 Teoriya buhgalterskogo ucheta Pod redakciej doktora ekonomicheskih nauk professora E A Mizikovskogo Moskva Ekonomist 2005 S M Sebzeliyev Q E Abbasov Xidmet sahelerinde muhasibat maliyye ucotu Baki 2015 B Nidlz H Anderson D Kolduell Principy buhgalterskogo ucheta Moskva Finansy i statistika 1997 Ch T Horngren Dzh Foster Buhgalterskij uchot upravlencheskij aspekt Moskva Finansy i statistika 2000MenberedakteQezenfer Eli oglu Abbasov Muhasibat ucotu PDF Baki 2015 seh nbsp 361 EdebiyyatredakteYu A Babaev Teoriya buhgalterskogo ucheta Yuniti Moskva 2012 Buhgalterskij uchet Pod redakciej doktora ekonomicheskih nauk professora Yu A Babaeva doktora ekonomicheskih nauk professora I P Komissarova Yuuniti Moskva 2014 I M Dmitrieva Buhgalterskij uchet i audit Moskva IDFBK PRESS 2002 B U Isayev Q E Abbasov M C Haciyeva Muhasibat ucotunun nezeriyyesi BakiAzernesr 1998 Q E Abbasov Muhasibat ucotunun nezeriyyesi Baki Az DIU nin nesriyyati 2009 Q E Abbasov Sifirdan baslayan muhasibat maliyye ucotu Baki 2013 F Q Ferecov Sura muhasibe ucotun nezeriyyesi Baki 1935 S M Sebzeliyev V M Quliyev Idareetme ucotu Baki 2014 T E Sadiqov I M Rzayev Vergi ucotu ve audit Baki 2014 N P Kondrakov L P Krasnova Principy buhgalterskogo ucheta FBK press Moskva 1997 Kamyshanov P I Prakticheskie Posobie po buhgalterskomu uchetu Moskva TOO Tehlit 1999 N A Kamordzhanova I V Kartashova Buhgalterskij uchet Moskva 2007 V G Makarov Teoreticheskie osnovy buhgalterskogo ucheta Moskva Finansy 1978 E S Sokolova Buhgalterskoe delo Moskva IDFBK Press 2005 G A Shatunova G A Korneeva Osnovy buhgalterskogo ucheta Moskva ID FBK PRESS 2005Xarici kecidlerredakte Menbe https az wikipedia org w index php title Vergi ucotu amp oldid 7874298